Stichting Bibliotheek Rotterdam€¦ · Pijler 3 - Bibliotheek digitaal 13 3.1 De digitale...

30
Stichting Bibliotheek Rotterdam www.bibliotheek.rotterdam.nl

Transcript of Stichting Bibliotheek Rotterdam€¦ · Pijler 3 - Bibliotheek digitaal 13 3.1 De digitale...

Page 1: Stichting Bibliotheek Rotterdam€¦ · Pijler 3 - Bibliotheek digitaal 13 3.1 De digitale klantreis 13 3.2 De digitale vestiging 13 3.3 De digitale stadstuin 13 ... Op alle pijlers

Stichting Bibliotheek Rotterdam

www.bibliotheek.rotterdam.nl

Page 2: Stichting Bibliotheek Rotterdam€¦ · Pijler 3 - Bibliotheek digitaal 13 3.1 De digitale klantreis 13 3.2 De digitale vestiging 13 3.3 De digitale stadstuin 13 ... Op alle pijlers

Inhoudsopgave

Verslagdirecteur-bestuurder 3 Inleiding 5 Facts&figures 6

1. Pijler1-Kernfunctiesenprogrammering 7 1.1 Kernfunctie1:Kennis&informatie 7 1.2. Kernfunctie2:Lezen&literatuur 7 1.3 Kernfunctie3:Ontwikkelingeneducatie 8 1.4. Kernfunctie4:Ontmoetingendebat 9 1.5 Kernfunctie5:Kunst&cultuur 9

2. Pijler2-Aanwezigheidsbeleid 11 2.1 Terugblik 11 2.2 Gerealiseerdeacties 11

3. Pijler3-Bibliotheekdigitaal 13 3.1 Dedigitaleklantreis 13 3.2 Dedigitalevestiging 13 3.3 Dedigitalestadstuin 13

4. Organisatieenmedewerkers 14

5. Randvoorwaarden 16 5.1 Finance&Control 16 5.2 Marketing&Communicatie 16 5.3 Collectie 17 5.4 Klantencontactcentrum(KCC) 19 5.5.Cultureelondernemerschap 19 5.6 ICT 20 5.7 FacilitairManagement 20

6. Financiëlegangvanzakenin2017 22 6.1 Uitvoeringvanhetfinanciëlebeleid 22 6.2 Resultaatexclusiefniet-terugkerendebatenenlasten 22 6.3 Exploitatieresultaat 23 6.4Risicoparagraaf 24 6.5 Governance 26 6.6Begroting2018 26

Bijlagen:overzichtfinanciën 27 Bijlage1:Balansper31december2017 27 Bijlage2:Staatvanbatenenlastenover2017 28 Kasstroomoverzicht2017 29

Page 3: Stichting Bibliotheek Rotterdam€¦ · Pijler 3 - Bibliotheek digitaal 13 3.1 De digitale klantreis 13 3.2 De digitale vestiging 13 3.3 De digitale stadstuin 13 ... Op alle pijlers

3 | Jaarverslag 2017 Bibliotheek Rotterdam

< inhoud

Vooruligthetjaarverslag2017vandebibliotheek,heteerstejaarvandebeleidsperiode2017-2020.Netzoalsindevoorgaandejareneenjaarvolveranderingenenvernieuwingen.Debibliotheekisimmersvolopinbeweging.Nade‘plan-fase’,waarindeheleorganisatieheeftkunnenbijdragenaanhetformulerenvandenieuwevisieenhetdaaropgebaseerdemeerjarenbeleidsplan2017-2020,zijnwenuaande‘doe-fase’begonnen.Datweindedynamiekvandeveranderingenooknogdemeestevandedooronsbeoogderesultatenhalen,laatziendatdeorganisatierobuusténveerkrachtigis.

Debibliotheekheefthaarbeleidgeconcentreerdronddriepijlers:1)dekernfunctiesenprogrammering,2)hetaanwezigheidsbeleiden3)dedigitalebibliotheek.Opallepijlerszijnbelangrijkeontwikkelingeningezeténconcreteresultatengeboekt.DeinstellingprofileertzichheelactiefopdekernfunctiesKenniseninformatie,Lezenenliteratuur,Ontwikkelingeneducatie,OntmoetingendebatenKunstencultuur.Inzijntotaliteitvondenerinditdomein3280activi-teitenplaatswaarruim84.000personenaandeelnamen.Bijzondereaandachtisverdergegevenaanhetlenenvane-books.Dezeaandachtleiddeertoedathetaantalaccountsvoore-bookssterkersteegdanhetlandelijkgemiddelde.Opvallendisdatweinseptemberalonzetargetsbehaaldenmetbetrekkingtothetgebruikvandein2016geopendeErasmusExperience.Wekondenin2017ookaldehonderdsteschoolklasverwelkomendiedeExperiencebezocht.

In2017ginghetnieuweaanwezigheidsbeleidvanstart.Metgelijkgeblevensubsidiezijnermeer,kleinere,flexibeleenopmaatwerkgebaseerdevestigingenenservicepuntengeopend,veelalbijenmetpartnersopaantrekkelijkelocaties.In2017zijndrienieuwebibliothekengeopend.Erisookaandachtbesteedaanhetopknappenvanbestaande

vestigingen.Tevenszijndaarbijnieuweconceptenvoorbereidentoegepast.Ditzorgdeervoordaterbijvoorbeeldveelmedia-aandachtuitgingnaardedeopeningvandenieuweinnovatievebibliotheekopStationRotterdamCentraal.Overigensisdebibliotheekopdiverseplaatsenaanwezigzonderdatdaaraltijdeenuitleenfunctieaangekoppeldis.Hetbetreftdanveelalheelkleineboek-entijdschriftpun-ten,welkenietmeetelleninhetaantallocaties.Zozijnerdrie‘bookspots’en17doordebibliotheekgesponsordemini-biebs.

Deontwikkelingvandedigitalebibliotheekisin2017voortvarendvanstartgegaanenheeftophetgebiedvandedigitaleklantreis,dedigitalevestigingendedigitalestadstuingrotevorderingenenzelfsdeeersteresultatenbereiktzoalseendigitalespelvloerennarrowcastingindeCentraleBibliotheek.

Bijzonderzichtbaarwasdebibliotheekdoorhaarcampagnes.ZoreedeengeheelincampagnestijluitgevoerdeRET-trameenhalfjaarlangdoordestadalsonderdeelvande‘ikbieb’-campagne.

Klanttevredenheidsonderzoekweesuitdathetpubliekdebibliotheekgemiddeldmeteen7,5waardeert.Hetsuccesvandebibliotheekisgrotendeelstoeteschrijvenaanhetsuccesvanhaarmedewerkers.Voortdurendetalentontwikkelingopalleniveausisdanookeenspeerpunt.Zozijnalleprojectleiders,diverseprojectmedewerkersenhetvoltalligemanagementgetraindinPRINCE-2project-managementtechnieken.Ophetgebiedvanbedrijfs-voeringisveelaandachtbesteedaanhetverbeterenvanhetpersoneelsinformatiesysteem,desalarisad-ministratie,definanciëleadministratieendeinkoop-processen.

In2017vonddevierjaarlijksecertificeringsauditvanStichtingCertificeringOpenbareBibliotheken(SCOB)

Verslagdirecteur-bestuurder

Page 4: Stichting Bibliotheek Rotterdam€¦ · Pijler 3 - Bibliotheek digitaal 13 3.1 De digitale klantreis 13 3.2 De digitale vestiging 13 3.3 De digitale stadstuin 13 ... Op alle pijlers

4 | Jaarverslag 2017 Bibliotheek Rotterdam

< inhoud

plaats.Invergelijkingmetdevorigeauditisdeorganisatieerduidelijkopvooruitgegaan.Opalleonderwerpenwerdvoldoendetotgoedenzelfsexcellentgescoord.VoorhetWarehouseenhetKlantContactCentrum(KCC)werdzelfshetpredicaatgood practiceverleend.Ookonscollectiebeleidwerdalsuitstekendbeoordeeld,evenalsdeverankeringvanonzestrategieindegeheleorganisatie.

In2017iseenstabielebasisgelegdvoordeteontplooienactiviteitenin2018enverder.Debasisisgrotendeelsoporde,maargeziendegroteverande-ringenomonsheenisdateenbetrekkelijkerust.Debasisvanvandaagisnietmeerdebasisvanmorgen.

Daarnaastwordtorganisatiebreeddeurgentiegevoeldengedeeldomaandebibliotheekvanmorgentewerken.Datisnietaltijdgemakkelijk,wantinnoverenbetekentookvaakpionieren,pilotsuitvoerenenevalueren.Enhetkomtneerophetmakenvankeuzes:deruimtedienodigisomteinnoverenontstaatvooreendeeldoorhetefficiënterorganiserenofsomszelfshetafbouwenvanbestaandeactiviteiten.

Debibliotheekiscontinubezigteonderzoekenhoesuccesvolinvullinggegevenkanwordenaancultureelenmaatschappelijkondernemerschap.Deambitieisenblijftommetdetoevertrouwdepubliekemiddelenzoveelmogelijkwaardeterealiseren,zowelvoordeindividueleRotterdammersalsvoordesamenlevingalsgeheel.DebibliotheekkijktterugopeenjaarwaarinveelzakenzijngestartdiedekomendejarendewaardevandebibliotheekvoordeRotterdamsesamenlevingkanaantonenopmeerfrontendanalleendetraditio-neleuitleenfunctie.

dr.TheoC.M.Kempermandirecteur-bestuurder

verslag directeur-bestuurder

Page 5: Stichting Bibliotheek Rotterdam€¦ · Pijler 3 - Bibliotheek digitaal 13 3.1 De digitale klantreis 13 3.2 De digitale vestiging 13 3.3 De digitale stadstuin 13 ... Op alle pijlers

5 | Jaarverslag 2017 Bibliotheek Rotterdam

< inhoud

Hetverslagjaarwasheteerstevandenieuwebeleids-planperiode2017-2020.Tegendeachtergrondvandebeleidsuitgangspuntenvandegemeentewerdhetmeerjarenbeleidsplanvoordezeperiodeopgesteld.Diegemeentelijkebeleidsuitgangspuntenwaren:

• Maatwerk:producten-endienstenaanbodwordenafgestemdopdespecifiekeomstandighedenenbehoeftenvaneenwijk/gebiedendoelgroepen;

• ToegankelijkheidenbereikbaarheidvoorzoveelmogelijkRotterdammersdoorhethanterenvanredelijkeprijzen,ruimeopeningstijdenensamen-werkingmetbijvoorbeelddeHuizenvandeWijken/ofanderepartnersindestad;

• Bijdragenaandegemeentelijkeprioriteiten,zoalstalentontwikkeling,participatieenintegratie;

• Zorgdragenvoorbehoud,beheerenontsluitingvan(lokaal)erfgoed(o.a.deErasmuscollectie);

• Flexibiliteitomsnel(ler)tereagerenopontwik-kelingen;

• Ondernemerschapeninnovatieomaanvullende‘markten’enfondsenaanteboren,productenendienstenteontwikkelenenkostentebesparen.

DewettelijkefunctiesvanuitdeWetstelselopenbarebibliotheken(Wsob)zijninhetmeerjarenbeleidsplanvertaaldindriepijlers.Ditjaarverslagisingedeeldvolgensdezedriepijlers:‘Kernfunctiesenprogrammering’(paragraaf1);‘Aanwezigheidsbeleid’(paragraaf2)ende‘Digitalebibliotheek’(paragraaf3).Deparagrafen4en5gaanoverpersoneelenorganisatieendeoverigerandvoorwaarden.

Hetjaarverslagsluitineenzesdeparagraafafmeteenkortebesprekingvandefinanciëlegangvanzaken,eenrisicoparagraaf,eenbeschrijvingvandegovernancevoordebibliotheekeneenkorteverwijzingnaardebegrotingvan2018.

Inleiding

Page 6: Stichting Bibliotheek Rotterdam€¦ · Pijler 3 - Bibliotheek digitaal 13 3.1 De digitale klantreis 13 3.2 De digitale vestiging 13 3.3 De digitale stadstuin 13 ... Op alle pijlers

< inhoud

6 | Jaarverslag 2017 Bibliotheek Rotterdam

Nieuw

Voorlezen in

gebarentaal

Nieuw

Digitalespelvloer

Nieuw

Slimmebaby's

Nieuw

ServicepuntenSlinge

enLageLand

Ruim2miljoenuitleningen 1508

studie-,lees-enwerkplekken

ArcheologieinexpoColdcases

Urban Trail rennen door de Centrale

Loopbaanevent

careerfest

84.000 bezoekersactiviteiten

Nieuw

Bibliotheek op CS

100e

schoolklasbijErasmusExperience

Stations-bibliotheek

in8uurjournaal

Samenwerking

huizen van

de wijk

Nieuw

#girlboss

> officieel geopend

Nieuw

Hulp bij belastingaangifte

Foto

graf

ie: R

ené

Cast

elijn

, Ale

xand

er M

eede

r, Mis

cha

Man

not &

Kel

ly va

n de

San

de

Gastbloggers& -vloggers

Page 7: Stichting Bibliotheek Rotterdam€¦ · Pijler 3 - Bibliotheek digitaal 13 3.1 De digitale klantreis 13 3.2 De digitale vestiging 13 3.3 De digitale stadstuin 13 ... Op alle pijlers

7 | Jaarverslag 2017 Bibliotheek Rotterdam

< inhoud

Sinds2015wordenopenbarebibliothekengeachtinvullingtegevenaanvijffuncties,diebeschrevenstaanindeWsob.Deopdrachtisomdedienstverle-ningvandetraditioneleuitleenfunctieuittebreidenenzobrede,maatschappelijk-educatievebibliothe-kentecreëren.Debibliotheekzetinhaarmeerjaren-beleidsplansterkinophetverbredenvanhaardienstverleninginovereenstemmingmetdezevijfkernfuncties.Indithoofdstukwordendeactiviteitendiein2017zijnontplooidvoorelkvandekernfunctiesnadertoegelicht.In2017vondener3280activiteitenplaats,meteendeelnemersaantalvanruim84.000.DitisexclusiefdebezoekersvandeErasmusExperience.DemeesteactiviteitenwerdengeorganiseerdvoordedoelgroepJeugd,namelijk1.375meteendeelnemersaantalvancirca36.000.

1.1 KERNFUNCTIE 1: KENNIS & INFORMATIE

Debibliotheekishétkennis-eninformatiecentrumvanRotterdam.DekernfunctieKenniseninformatiewordtvooralingevulddoorhetuitlenenvandecollectieenhetdeskundigenadequaathelpenvandebezoekerbijinformatievragen,zowelfysiekalsdigitaal.Specialistencollectiemanagement,biblio-theekmedewerkersenonderwijs-enthemaspecialis-tenzorgenervoordatdezekenniseninformatieactueelentoegankelijkis.

Metruim662.000fysiekeendigitalematerialen(boeken,films,cd’s,educatievesoftware,bladmuziek,e.d.)steldedebibliotheekeenactuele,bredeenrelevantecollectiebeschikbaaraanhetpubliek.Hetafgelopenjaarwasgoedvoorruim1.8miljoenuitleningenenverlengingenvanfysiekematerialen.

Decollectiee-bookswordtlandelijkverzorgddoordeKoninklijkeBibliotheek(KB).In2017isditaanbodonlineonderdeaandachtgebrachtopdewebsiteen

offlinemetflyersenuitlegindevestigingenenbijeenaantalevenementenencursussen.In2017zijner2.697nieuweaccountsvoorhetlenenvane-booksaangemaaktdoorledenvandebibliotheek;ditaantalaccountsnamsterkertoedanhetlandelijkgemiddelde.Hetaantalactievegebruikerssteegietsminderharddanin2016.Hettotaalaantalgeleendee-bookssteegvan57.681in2016naar72.769in2017.

In2017isdemultimedialeverhalentafelingezetbijvierevenementen.DeRotunda’szijninhetlaatstekwartaalbuitengebruikgesteld.Dezedigitaleetalageshebbendeafgelopendriejaarweliswaarveelklantengeïnspireerdbijhetmakenvaneenliterairekeuze,maardepraktijkleertdathetreserverenvandezeboekentecomplexiszonderbegeleiding.

Conformplanningvondenin2017zesgroteexpositiesplaatsindehalvandeCentraleBibliotheek.Eenvandemeestsuccesvolletentoonstellingen-opbasisvanbezoekersaantallen,samenwerkingengegenereerdepubliciteit-was‘Coldcases’,eenexpometRotterdamsearcheologischevondsten.PartnerhierbijwashetbureauOudheidkundigOnderzoekRotterdam(BOOR).EendeelvandetentoonstellingisnadienookgeëxposeerdinMuseumRotterdam.

1.2 KERNFUNCTIE 2: LEZEN & LITERATUUR

In2017werdhetalgemenecollectiebeleidsplanopgesteldenvastgesteldinhetManagementTeam(MT).Eenprimabasisomdekomendejarenspecialecollectiesaanteleggenenbestaandecollectiesuittebreiden,zoalsdecollectieboekendietemakenhebbenmetRotterdam.

Debibliotheekwasopvelemanierenactiefenzichtbaaralsinspiratiebronvoorlezenenliteratuurdankzijeenactueelbreedenrelevantcollectieaan-

Pijler1-Kernfunctiesenprogrammering

Page 8: Stichting Bibliotheek Rotterdam€¦ · Pijler 3 - Bibliotheek digitaal 13 3.1 De digitale klantreis 13 3.2 De digitale vestiging 13 3.3 De digitale stadstuin 13 ... Op alle pijlers

8 | Jaarverslag 2017 Bibliotheek Rotterdam

< inhoud

bod.Intotaalvondenerin2017ruim725voorleesacti-viteitenplaatsindebibliotheekvestigingen,die8.500deelnemerstrokken.HetKinderboekenweekfeestkanmetrechthetkinderfeestvanhetjaargenoemdwordenindeCentraleBibliotheek.Bijna5.000kinderenkwamenmethunouders/verzorgersafopeendagvolactiviteitenenvoorstellingenenhoogte-puntenwarendeontmoetingenmethunfavorieteschrijvers.

NaastderegulierevoorleeshalfuurtjesisindeCentraleBibliotheekeennieuwvoorleesprogrammagestart:voorlezeningebarentaal.HiermeeisdebibliotheekdeeersteinNederlanddievoorleesactivi-teitenaanbiedtvoorslechthorendekinderen.

DaarnaastheeftdeCentraleBibliotheekmeegedaanmetdeOpzoomermeeVoorleesfeesten.

Infebruari2017iseenstartgemaaktmeteennieuwconcept:‘Slimmebaby’s’.DitzijnmaandelijkseBoekstartbijeenkomstenvoorjongeoudersmetvoorleestipsentipsoverdeboekstartcollectie.Debijeenkomstenwerdenmeteenaldrukbezocht.OokhetCentrumvoorJeugdenGezin(CJG)geeftsomsvoorlichtingtijdensdezebijeenkomsten.

1.3 KERNFUNCTIE 3: ONTWIKKELING EN EDUCATIE

Taalendigitaalwordensteedsvakerinéénademgenoemd.Taalisdebasisomjetekunnenontwikkelenenomalsburgerbewust,kritischenactiefdeeltekunnennemenaandeRotterdamsemaatschappij.Doordetoenemendematevandigitaliseringvandeoverheidenderestvandemaatschappijishetvangrootbelangomdigitaaluitdevoetentekunnen.Ditisbijvoorbeeldnodigvoorhetaanvragenvantoeslagenenhetfilterenvannieuws:“watisechtenwatisnep?”.Binnendezekernfunctierichtdebibliotheekzichophetonder-steunenvandeRotterdammerbijhetontwikkelenvan(digi)taalvaardighedentoteenniveaudataansluitophetformeleonderwijs.

Voordejeugdheeftdefocusgelegenophetbereikenvaneengroteregroepallerjongsten.DitgebeurdeviaBoekstartvoorpasgeborenenenhetbedienenvaneennieuwegroepkinderdagverblijven.Inbeidegevallenisdeambitiewaargemaakt,algroeidehetaantalbabyledenmindersterkdangewenst.Ditishelaaseentendensindegrotesteden.In2018staatditspeerpuntopnieuwopdeagenda.InhetbasisonderwijsishetbereikvandeBibliotheekopschool(dBos)opnieuwtoegenomen:erzijnmaarliefst10scholenen1.000leerlingenbijgekomen!Omdoortekunnenblijvengroeieninhetvolgendeschooljaarmoetwordengeïnvesteerdindeformatie,diemomenteelalsbeperkendefactorgeldt.

MetsteunvandegemeenteisereenmethodeontwikkeldvoordBosinhetSpeciaalOnderwijs.DezebijzonderemethodeisgerichtopleesplezierenisvormgegeveninsamenwerkingmetvormgeverJackyHekkelaan.Inhetschooljaar2018/2019wordtdemethodeopgenomeninhetaanbodvoorhetonderwijs.HetSpeciaalOnderwijsinRotterdam,deKB,deProvincialeOndersteuningsInstellingen(POI’s)enanderebibliothekeninhetlandhebbeninmiddelsallatenweteninteressetehebbenindezemethode.

Deevenementendiedoordemediacoacheszijngecoördineerd,zoalsdeCodeweek,deweekvandeMediawijsheidendeMediaUkkiedagen,wareneengrootsuccesquaaantaldeelnemersenleverdenpositievereactiesop.Erisbeslotendezeactiviteitenin2018tepromotenbinnenMAAKplaats010,naasthetreguliereaanbod.

VoordedoelgroepjongerenishetsuccesvolleconceptvandeJongerenvloerverderverbreednaareenvormwaarbijdesamenwerkingmetdiversepartners(waaronderdegemeente,hetLeerwerkloket,hetJongerenloket,UWVenROC’s),isuitgebreidendedienstverleningookopanderebibliotheekvestigin-genplaatsvond.

Ookvoorhetvoortgezet onderwijszijndeeerstetweeproductensuccesvolingevoerd.DeBiebescapeiseenescaperoomactiviteitdieleerlingenactiefde

pijler 1 - kernfuncties en programmering

Page 9: Stichting Bibliotheek Rotterdam€¦ · Pijler 3 - Bibliotheek digitaal 13 3.1 De digitale klantreis 13 3.2 De digitale vestiging 13 3.3 De digitale stadstuin 13 ... Op alle pijlers

9 | Jaarverslag 2017 Bibliotheek Rotterdam

< inhoud

bibliotheeklaatontdekken.Leeskrachtiseenmiddelvoorleerkrachtenomopeenleukemanierboekenonderdeaandachtkanbrengenenzoleespleziertebevorderen.

Voorvolwassenen en ouderenkanhetaantaltaalcafésmetsteunvandegemeentein2018doorgroeiennaar16locaties.DetaalcafésdragenbijaanhetkrijgenvanzelfvertrouweninhetsprekenvandeNederlandsetaalenvormenzoeeneersteopstapnaarformeletaaltrajectenbijpartners.Alslogischvervolgisernuookeeneersteleescafétoegevoegd.Ookdigitalevaardigheidkrijgtaandachtindebibliotheek:KlikenTikenDigisterkerzijngoedbezochtetrainingen.DielaatsteisnieuwleveningeblazendoordekomstvanhetprojectbibliotheekenBelastingdienst.Debibliotheekheeftinsamen-werkingmetdeHogeschoolRotterdamendeBelastingwinkelvandeErasmusuniversiteit978Rotterdammersgeholpenbijhetdoenvanhunbelastingaangifte.DatisongeveereentiendedeelvanhetbereikvanallebibliothekeninNederlandsamen.Hetmagduidelijkzijndathiermeeeenbijzondereprestatieisgeleverd!

HetprojectOuderenindeWijkwasin2016gestartinFeijenoord.In2017isdituitgebreidnaarDelfshaven.AlseerstevandeG-4bibliothekenwistRotterdamhetafgesprokenaantaldeelnemerstehalen.In2018zalditprojectverderwordenuitgebreidquawerkgebied,aantallenactiviteitenéndeelnemers.DebibliotheekheeftinsamenwerkingmetdeRotaryeenletterfeestgeorganiseerd.Ditwaseenbenefiet-eventomgeldintezamelenvoorhetvoortzettenenuitbreidenvandeNT1-klasindebibliotheek.Dankzijdeinkomstendiezijnverkregenkanookin2018‘bijlesNederlands’gegevenwordenaanNT1’ers.

1.4 KERNFUNCTIE 4: ONTMOETING EN DEBAT

Ervondenruim580ontmoetings-endebatactivitei-tenplaatsindeCentraleBibliotheekendevestigingen.Hetaantaldeelnemershieraanbedroegcirca22.000(ietslagerdandebeoogde25.000).Hethogeaantalactiviteitenligtvooralaanhethoge

aantalgame-andplay-activiteiten(369intotaal)indevestigingenmeteenverhoudingsgewijsbeperktaantaldeelnemers.

InsamenwerkingmetStichtingLokaalvondin2017onderandereeenjongerendebatplaatsindeCentraleBibliotheek.Hetaantalgewonedebattenindehalisnietuitgebreid.Weliserin2017eensamen-werkinggestartvooreengrootlijsttrekkers-debatin2018.

In2017vondvoorheteersttweemaaldeHumanLibraryplaatsindebibliotheek.DeHumanLibraryiseenbeproefdconceptvanDeenseoorsprong,datmensenmetelkaarincontactbrengtomzovooroor-delenteonderzoekenentegentegaan.DezenieuweactiviteitkwamtotstandinsamenwerkingmetEuropeDirect.

De‘dagjesvandedialoog’,eensamenwerkingmetStichtingDialoog,blekenindepraktijkteweinigdeelnemerstetrekken.Ookdesubsidieaandezestichtingkwamtevervallen.Derhalvevindenerin2018geendialoogtafelsmeerplaatsindebibliotheek.

1.5 KERNFUNCTIE 5: KUNST & CULTUUR

Ervondenbinnendezepijlercirca525evenementenplaatsmeteenbezoekersaantalvanruim26.000.

Eennieuweactiviteitinhetvoorjaarvan2017wasdeUrbanTrail,eenhardloopevenementvan10kilometerdoortwintigverschillendeRotterdamsegebouwenenplekken,waaronderdeCentraleBibliotheek.Maarliefst3.700hardlopersliependezedagdoordeCentraleBibliotheek.

InopdrachtvandegemeenteRotterdamisinhetvoorjaardeKennisquizgeorganiseerd.DezequizvormdeonderdeelvanTheFinal,hetjaarlijkssport-eventvoorallebasisscholeninAhoy.

Voormensenmeteenkleinebeursstarttein2017‘TheatervooreenPrikkie’:jeugdvoorstellingenvoorkinderendiegewoonlijknietnaarhettheater

pijler 1 - kernfuncties en programmering

Page 10: Stichting Bibliotheek Rotterdam€¦ · Pijler 3 - Bibliotheek digitaal 13 3.1 De digitale klantreis 13 3.2 De digitale vestiging 13 3.3 De digitale stadstuin 13 ... Op alle pijlers

10 | Jaarverslag 2017 Bibliotheek Rotterdam

< inhoudpijler 1 - kernfuncties en programmering

kunnen.Deentreeprijsbedroegslechts€1,-.ErwerdsamengewerktmetdeVoedselbankenhetbasison-derwijs.

InsamenwerkingmetHogeschoolRotterdamzijnopsuccesvollewijzeinspiratielezingenvoorjongevrouwengehouden.TweemaandelijkszettendebibliotheekenHogeschoolRotterdameenambitieuzevrouw(‘influencer’)indeschijnwerpersindenieuwetheaterserie#Girlboss.Nagenoegelkelezingwasuitverkocht,mededoordatdeorganisatiehandigkonmeeliftenopdeonlinecommunicatiekanalenvandeinfluencerszelf.

Ookvondeninsamenwerkingmetdiversepartnersloopbaan-eventsplaatsvoorMBO’ersenHBO’ersindeCentraleBibliotheek,zoalsJob010enCareerfest.

DoordesamenwerkingmethetTalktheaterenvertegenwoordigersvandeKaapverdiaansegemeenschapinRotterdamzijnersuccesvolleavondengeorganiseerdinhetbibliotheektheater.Ookwasdebibliotheekpartnerbijhetmulticultifesti-valDjemnaaelFna.

Deformulevandebibliotheekcollegesrichttezichin2017metnameopdeoudereRotterdammer.Rotterdamseonderwerpenzoals150RET,deMaastunnelendepotBoijmanstrokkenveelbezoekers.

Voordeouderedoelgroepvondenindevestigingen88brei-enhaakcafésplaats.

Erasmus Experience2017washeteerstejaardatdeErasmusExperienceopvolletoerendraaide.Erkwamenmaarliefst10.977bezoekersopaf,onderwieveelscholieren.2017wasookhetjaarwaarindeExperiencedehonderdsteschoolklasontving.Desuccesvollezomeractiezorgdevoorcirca3.000bezoekers.In2017isookeenselfie-boothontwikkeld.MeteencitaatvanErasmuskaniedereenzichvoortaanzelfopdefotozetten.

BibliotheektheaterHetBibliotheektheaterismetderecenterestylingin2016enormopgeknaptquauitstralingentechniek.HetBibliotheektheaterwordttweeërleiingezet:voorverhuurenvoorvoorstellingen.Deeigenentree,defoyer(metsindskortookeeneigenscherm),denabijgelegenzalenendesnelleschakelingmetdehorecagelegenheidzorgenervoordathetBibliotheek-theaterendeomliggendezalenzeeraantrekkelijkzijnvoorhuurders.Deverhuuractiviteiteninhettheaterzijntenopzichtevan2016toegenomen.Devolgendevoorstellingenwerdenin2017inhetBibliotheektheatergeprogrammeerd:• Peuter-enjeugdtheater;• Theatervooreenprikkie;• GroteNamen/Cabaret;• Bibliotheekcolleges;• Inspiratielezingenvoorjongeren(girlbosses);• Talktheater/diversiteitstheater.

Promotie voor evenementenDooreenconsistentgebruikvanmiddelen(website,advertenties,socialmediaenmaandoverzichtactiviteiten)weetdebibliotheekhaardoelgroepenviadiversekanalentebereiken.Socialmediazorgenvooreentoenemendbereikvanjongeren,terwijldeouderedoelgroepnoghechtaaneenflyerofposter.Naastdeeigencommunicatiekanalenwerdin2017steedsvakergebruikgemaaktvandecommunicatie-kanalenvansamenwerkingspartnerseninfluencers.Doorhetorganiserenvannieuweeventsenactivitei-tenkreegdebibliotheekregelmatigaandachtindagbladen,huis-aan-huisbladenenpublicatiesvanRotterdamFestivals.

PublieksonderzoekUithetjaarlijkspublieksonderzoek2017kwamonderanderenaarvorendatdeactiviteitendoornagenoegevenveelledenalsniet-ledenwordenbezocht.Tenopzichtevan2016wasereenlichtestijgingvanhetaantalniet-leden.Dewaarderingvandeevenementenisinhetalgemeengoedtotzeergoed.Eriseenstijgendelijntezieninhetbereikvandoelgroepenviasocialmedia,metnamebijdedoelgroepjongeren.

Page 11: Stichting Bibliotheek Rotterdam€¦ · Pijler 3 - Bibliotheek digitaal 13 3.1 De digitale klantreis 13 3.2 De digitale vestiging 13 3.3 De digitale stadstuin 13 ... Op alle pijlers

11 | Jaarverslag 2017 Bibliotheek Rotterdam

< inhoud

2.1 TERUGBLIK In2017ginghetnieuweaanwezigheidsbeleidofficieelvanstart.Hetbeleidbehelstuitbreidingvanhetaantalbibliothekenindestad,verruimingvandeopeningsurenenstijgingvanhetaantalactiviteitenzondertoenamevandehuisvestigingslasten.In2017zijnergrotestappengezet.Deopeningsurenzijnmetliefst23%verruimdenhetaantalactiviteitenisforsgestegen.Hetaantallocatiesisvanvijftiennaarzestiengegaan.Deinvesteringinmeerbibliotheek-voorzieningenopandersoortigeenbeterbereikbarelocatiesindestad,nieuweinrichting,meeropenings-urenensamenwerkingmetpartnersenvrijwilligersloont.Debezoekenaandefysiekelocatieszijnmet6%gestegenin2017ondankseendalinginhetaantaluitleningenindezelfdelocatiesmet10%.Dooronderanderekleinerepandentehurenenbibliotheekme-dewerkersnahunpensioneringniettevervangen,zijndehuisvestigingslastenenvasteformatiekostenlichtgedaald.

2.2 GEREALISEERDE ACTIES

Gebied Prins Alexander en IJsselmondeInhetgebiedPrinsAlexanderisdevestigingAlexan-derpolderbegin2017geslotenenhetnieuwe,kleineservicepuntHetLageLandgeopendinhetzelfdewinkelcentrum.Ditservicepuntbiedteenactuelecollectieboekenenveelruimereopeningstijden.Klantenwaarderendecentraalgelegenlocatie,ruimeopeningsurenendeoverzichtelijkeenaantrekkelijkepresentatievanboeken,maarzijmissendegrotesnuffelcollectieenfaciliteitenalseenleestafelenstudie-enwerkplekken.Voortoekomstigelocatieswordtmeeringezetophetvindenvanmogelijkepartners,omditsoortfaciliteitengezamenlijktekunnenbieden.OverdegrotevestiginginOmmoordheeftveeloverlegplaatsgevondenmetdegemeenteoverdetoekomstvanhetgebouwhetRomeijnshof.

DegemeentelijkeaanbestedingvoorbeheerenexploitatievanhetRomeijnshofisnietgelukt.Degemeentezoektnaareenalternatieveoplossingvoorhetpandenhoopthierovertekunnenbeslissenin2018.Herinrichting van het Romeijnshofisuitgesteld,totdaterduidelijkheidoverhetgebouwis.InBeverwaardiseennieuwvrijwilligerspuntgeopendinhetDoeEffeMeecafémeteenboeken-ruilkastenvoorleesactiviteitenvoordejeugd.TotslotzijndeopeningstijdenindiversevestigingeninOost(Nesselande,OmmoordenIjsselmonde)verruimdin2017.

Gebied Charlois en FeijenoordInCharloisisdezelf-servicebibliotheek‘dePlug-In’indeLarenkampgeslotenenmeteenishetnieuweservicepunt SlingeinhetHuisvandewijk‘hetMiddelpunt’geopend.Denieuwelocatieheeftselfservice-enfullservice-uren,ruimeopeningstijden,eencollectievoorjeugdénvolwassenen.Erzijnextraactiviteitenenfaciliteitenzoalsstudie-werkplekkeneneenkleineontmoetingsruimte,dankzijsamenwer-kingmethetHuisvandeWijk.HetgebruikvanditnieuweservicepuntisveelhogerdandePlug-In.Erzijnzelfsnogmogelijkhedenomhetgebruikverderteverhogendoordenieuwelocatiemeertepromotenindewijkin2018.In2017iserverdergewerktaanplannenvoordenieuwe,grotevestiginginZuidpleinvanaf2020,insamenwerkingmetTheaterZendegemeente.OpeningvanhetnieuweservicepuntAfrikaanderwijkisuitgesteldtot2018opverzoekvandegemeenteendenieuwewelzijnsaanbieder-partnerin’tKlooster.IndebestaandevestigingeninZuidisereenbegingemaaktaansamenwerkingmetvrijwilligers in Charlois,uitbreidingvanhetprogrammaOuderen in de Wijk in Feijenoordensamenwerkingmettallozepartnersvooractiviteiten.TedenkenvaltaanhetAlbedacollege,StichtingdeKatrol(spelendleren)endewelzijnsaanbieders.

Pijler2-Aanwezigheidsbeleid

Page 12: Stichting Bibliotheek Rotterdam€¦ · Pijler 3 - Bibliotheek digitaal 13 3.1 De digitale klantreis 13 3.2 De digitale vestiging 13 3.3 De digitale stadstuin 13 ... Op alle pijlers

12 | Jaarverslag 2017 Bibliotheek Rotterdam

< inhoudpijler 2 - aanwezigheidsbeleid

Gebied DelfshavenBegin2017isdeheringerichteBibliotheekDelfshavenfeestelijkgeopend.Dezevestigingis,mededankzijdenauwesamenwerkingmethetHuisvandeWijk,nógmeergerichtopdewijk.Erisruimtevoorontmoeting,studeren,werken,gamenenlezen.

Gebied Overschie en Hillegersberg-SchiebroekInOverschieiseenmooieoplossinggevondenin2017omdetoekomstigeaanwezigheidvandebibliotheekteborgen.Doorhethuidigepandteherinrichtenenvanaf2018tedelenmethetHuisvandeWijkkandebibliotheekblijvenbestaaninOverschieopdehuidigelocatiemetmeeropeningsurenenactiviteiten.InSchiebroekiseentoplocatievooruitbreidingvandebibliotheekgevondenopdePeppelweg.Metdeopeningvandezenieuwevestigingin2018wordttegemoetgekomenaanhetgroeiendeaantalinwonersenhetstijgendegebruikvandezebibliotheekopeencentraalgelegen,zichtbareplek.InHillegersbergzijnplannenvooreennieuw,innovatiefservicepuntuitgewerktinsamenwerkingmetdeAHXL.Ditnieuweuitleenpuntisgeopendinjanuari2018.

Gebied Kralingen-Crooswijk en NoordInKralingen-CrooswijkheeftdegemeentebeslotenomeennieuwservicepuntindeVMBOMelanchtonschool,alsmedeeenmobielebibliotheekinDeBrandingmogelijktemakenmeteensubsidievoordeperiode2018-2020.InNoordgaatdezoektochtdoornaareengeschiktelocatieenpartnervoordeperiodevanaf2019.

Buitengebieden: Pernis, Heijplaat, Hoogvliet, Rozenburg, en Hoek van HollandInkleinekernenzoalsPernis,HeijplaatenZalmplaatkomtdebibliobus.In2017iseennieuwconceptontwikkeldvoordebibliobus,medeomdatdebus(milieu)technischvolledigaanvervangingtoeis.Denieuwe‘mobielebibliotheek’zalmeergerichtzijnopprogrammeringvanactiviteitennaastdeuitleenvanboeken.Erwordtsamengewerktmetlokalepartners,zoalsdeHuizenvandeWijk.Hetnieuweconceptenhetbijbehorendevervoermiddelwordengelanceerdin2018.InHoekvanHollandisdepilotmetdekleine

dorpsvestigingmetself-serviceopeningsurenendeinzetvanvrijwilligerssuccesvolvoortgezetin2017.VoorRozenburgiseind2017inopdrachtvandegemeente,debibliotheekendepandeigenaarsameneenofficieelonderzoekgestartnaardebesteoplossingvoorhetpand.

Gebied CentrumLastbutnotleast:hetcentrumvanRotterdam.In2017iserveeloverleggeweestmetdegemeenteoverdegroteherinrichtingvandeCentraleBibliotheek.Ditheeftuiteindelijkgeresulteerdineenofficiëlebestuurs-opdrachtomvijfscenario’svoorverbouwingofsloop/nieuwbouwvanhetpandteverkennen.HetonderzoekstaatonderleidingvandegemeentelijkeafdelingVastgoedenvindtin2018plaats.Omalsnogopkortetermijneenaantalbelangrijkeverbetersla-geninhetpandterealiserenzijndeplannenvooraanpassingvandebeganegrondendeeersteverdiepingverderuitgewerkt.Dezeplannenzijneind2017aanbesteed,maarzonderhetgewensteresultaat.Ditheeftmedetemakenmetdestijgingvankostennudebouwmarktweerisaangetrokken.In2018wordteropnieuwaanbesteedomalsnogdebestekosten-waardeverhoudinguitdemarkttehalen.

EldersinhetcentrumishetservicepuntinhetStripmuseumbegin2017gesloten,vanwegefinanciëleproblemenbijhetStripmuseum.Eind2017isdaarentegenhetnieuweservicepuntinhetCentraalStationgeopend.Dezeopeningheeftallekrantenenzelfshetachtuurjournaalgehaald.Binnendeeerstetweemaandennaopeningzijndebezoek-targetsvoorheteerstejaarreedsbehaald.

ConclusieKortsamengevatzijnerin2017diversebibliothe-kengeslotenendrienieuwelocatiesgeopend.Deplannenvoor2018e.v.zijndaarnaastvoorbereid.Hetaanwezigheids-beleidishiermeeeenmajeureoperatievoordeBibliotheek,diegelukkigwelpositieveenergieenresultaatoplevert.

Page 13: Stichting Bibliotheek Rotterdam€¦ · Pijler 3 - Bibliotheek digitaal 13 3.1 De digitale klantreis 13 3.2 De digitale vestiging 13 3.3 De digitale stadstuin 13 ... Op alle pijlers

13 | Jaarverslag 2017 Bibliotheek Rotterdam

< inhoud

OmdeproductenendienstenvandebibliotheekbijzoveelmogelijkRotterdammersbekendtemakenviadedigitalewegishetprogramma‘Bibliotheekdigitaal’gestart.In2017heefteenwerkgroep,samen-gestelduitmedewerkersvandeverschillendeafdelingenvandebibliotheek,opditvlakeenbehoorlijkaantalprojecten/klussengeïnitieerdengerealiseerd.Dewerkgroepkantrotszijnopdebereikteresultaten.

3.1 DE DIGITALE KLANTREIS

Dedigitaledienstverleningzopersoonlijk,klantvrien-delijkenefficiëntmogelijkmaken.

• FunctionaliteitenvandeWise-appendeWebsitezijnkenbaargemaaktengepromootdoormiddelvano.a.filmpjes;

• Digitalezichtbaarheidenvindbaarheidopinternetzijnverbeterd;

• Narrowcasting(nieuws)schermenzijngeplaatstinallevestigingen;

• RonddeplintenindeCentraleBibliotheekzijndigitaleetalagesgeplaatst;

• Teksteninallevestigingenzijneigentijdsgemaakt(nietmeerbelerend);

• Medewerkersopdevloerzijnuitgerustmetoortjeenportofoonwaardoormobiliteittoeneemt;

• Bonprocesisaangepastmetklantvriendelijkerinformatieeropwaardoordeklanttevredenheidtoeneemt;

• Pilot‘BuildingIntelligence’isuitgevoerdombezoekersbeschikbareplekkenaantewijzen;

• Eriseenabonnementenwijzerontwikkeld;• Eriseendigitalereserveringsmoduleingevoerd

voorstudiecellenindeCentraleBibliotheek.

3.2 DE DIGITALE VESTIGING

Hetaanbiedenvanproductenendienstenvandebibliotheek,vanpartnersofontwikkeldinco-creatie,viadiversedigitalekanalen.Zowelviaeigenplatforms(website,facebooketc.)alsviakanalenvananderepartijen.

• Blogomgevingisverbeterdenopgenomenindewebsite;

• Broadcastingvanevenementenopdigitalekanalenisuitgevoerd;

• Erisgewerktaancommunitybuildinginclusiefplatformsengastbloggers;

• DeE-bookchallengeisgelanceerd(deelssubsidievanuitdeKB).

3.3 DE DIGITALE STADSTUIN

HetcreërenvaneenfysiekeplekwaaralleRotterdam-mersterechtkunnenomtelerenomgaanmetdigitalemedia,telerenprogrammerenofkennistedelenmetanderen.HierbijwordtsamengewerktmetcreatieveondernemersomvormeninvullingtegevenaandeplatformgedachtevanhetRotterdamWideWeb.

• Makerspaceisvoorbereid,livegangin2018;• Turningthepagesbiedttoekomstvoorschatkamer

vanRotterdam;• Digitalevloervoordejeugdisaangelegdom

spelenderwijsteleren;• Indiversevestigingenzijngame-pc’sbeschikbaar

gesteld;• Scholinggegevenaanmensenomhenteleren

omgaanmetdeDigitaleOverheid(o.a.BibliotheekendeBelastingdienst).

Pijler3-Bibliotheekdigitaal

Page 14: Stichting Bibliotheek Rotterdam€¦ · Pijler 3 - Bibliotheek digitaal 13 3.1 De digitale klantreis 13 3.2 De digitale vestiging 13 3.3 De digitale stadstuin 13 ... Op alle pijlers

14 | Jaarverslag 2017 Bibliotheek Rotterdam

< inhoud

DebibliotheekwileenbibliotheekzijnwaarRotterdamblijvanwordteneenorganisatiewaardemedewerkerblijvanwordt.Eenbetrokkenenbevlogenmedewerkerisimmerseengoedvisite-kaartje.Talentontwikkelingishierbijhetsleutel-woord.

Opindividueelenteamniveauzijnmeerderetrainingenverzorgdgerichtopdeontwikkelingvanmedewerkers.Daarnaastzijnspecifieketrainingengegevenvoorhetuitoefenenvandeverschillendetakenenrollenvanmedewerkers.AllemedewerkersdieookwerkzaamzijnbinnenprojectenhebbendetrainingPRINCE-2gevolgd.

Ookiseenonderzoekuitgevoerdomdetrainings-enontwikkelingsprogramma’sbetertelatenaansluitenopdebehoeftevanteammanagersenmedewerkers.DaarbijisvooralgekekennaarhetHOE.DeuitkomstvandezetrainingisvertaaldnaareennieuwewerkwijzebinnendeUnitBibliotheken.

In2017zijndekadersgeformuleerdwaarbinnenhetManagementDevelopment-trajectontwikkeldwordt.Invullingbinnendezekadersisernogniet.Deaanbiedershebbengeenprogrammakunnenmakendatvoldeedaandevraagvandebibliotheek.Ditprogrammazaldaarominhetjaar2018ontwikkeldwordenenvervolgenswordtergestartmetdeuitvoering.

OphetgebiedvanDuurzameInzetbaarheidiseenprojectgestartwaarbijeendigitaalplatformwordtontwikkeldmetomringendeorganisatieinderegioRijnmond.Doelstellingishetbevorderenvan(tijdelijke)arbeidsmobiliteitwaardoordeverande-ringsbereidheidenduurzameinzetbaarheidverbeterdwordt.

HetprojectVereenvoudigingOvergangsregelingisopnieuwingerichtnadathetjaarervoorduidelijkwerddateenvereenvoudigingnietgerealiseerdkonworden.Completeafkoopbleeknamelijkteduuruittevallen.Opbasisvanmetdevakbondovereengeko-menuitgangspuntenwordtberekendwelkevereen-voudigingkanwordendoorgevoerd.In2018vindendefinaleonderhandelingenplaatsennaarverwachtingkandevereenvoudigingindatzelfdejaarwordendoorgevoerd.

In2017isookgestartmetdeuniformeregelingvandetegemoetkomingindereiskostenmetalsuitgangs-puntdatmedewerkersingelijkesituatiesgelijkevergoedingenontvangen.In2018volgtdeonderhan-delingmetdevakbondomtebesprekenhoedeoverganggaatworden.

Hetflexibelenetwerkvandebibliotheekbestaatuitvrijwilligers,stagiairs,werkzoekendenenmensenmeteenafstandtotdearbeidsmarkt.Doelisommeergebruiktemakenvanhetflexibelenetwerkendaardoordeinzetvandeflexibeleschil(extrainzetvaneigenmedewerkersofuitzendkrachten)teverkleinen.Eriseencoördinatoraangesteldombetereconditiestecreërenvoorditdoelencontactteleggenmetorganisatiesdiemensenleverenvoorhetflexibelenetwerk.Decoördinatorhoudtzichookbezigmetdebegeleidingenscholingvandemedewerkersdiesamenmoetenwerkenmetmensenuithetflexibelenetwerk.

Eriseenmedewerkersonderzoekuitgevoerddatzichtheeftgegevenopverbeterpuntenopteamniveau.Organisatiebreedisdeinternecommunicatieeenaandachtspunt.Erisalgestartmeteenverbeterings-slaginhetinformerenvanmedewerkersoverMT-besluiten.Volgendethema’swordenin2018

4.Organisatieenmedewerkers

Page 15: Stichting Bibliotheek Rotterdam€¦ · Pijler 3 - Bibliotheek digitaal 13 3.1 De digitale klantreis 13 3.2 De digitale vestiging 13 3.3 De digitale stadstuin 13 ... Op alle pijlers

15 | Jaarverslag 2017 Bibliotheek Rotterdam

< inhoud4. organisatie en medewerkers

opgepakt.DegrootsteveranderingisdeinvoeringvandesystematiekvanPRINCE-2.Erzijnmeerderesessiesgeweestmetledenuitalleteamsenhettotalemanagementomprojectportfoliomanagementinterichten.

Doordeverbeteringenvanhetpersoneelsinformatie-systeemProfit/InsiteishetgeluktomdeHR-dienst-verleningtevereenvoudigen.Medewerkersenteammanagerskunnendigitaalhungegevensinzienenwijzigenendeclaratiesdoorvoeren.Daarnaastisdesalarisadministratiesterkverbeterdenzijnveleberekeningendoorgevoerdomtegaranderendatmedewerkersdejuistebezoldigingontvangen.DeHR-dienstverleningishierdoorstabielerenbetrouw-baardergeworden.

Page 16: Stichting Bibliotheek Rotterdam€¦ · Pijler 3 - Bibliotheek digitaal 13 3.1 De digitale klantreis 13 3.2 De digitale vestiging 13 3.3 De digitale stadstuin 13 ... Op alle pijlers

16 | Jaarverslag 2017 Bibliotheek Rotterdam

< inhoud

5.1 FINANCE & CONTROL

VoorFinance&Controlstondhetjaarinhettekenvanhetteruginhuishalenvandetransactioneleprocessenzonderdatdeformatiewerduitgebreid.Tegelijkertijdwerdereennieuwewerkwijzevoorinkoopenbestellengeïmplementeerd.HetwennenaandenieuwewerkwijzebinnenProfitbleeklastigerdanvermoed.Hetbestelprocesisdaaromopnieuwverbeterddoordelijnenvandeprocuratieschema’saantehouden.Hetisnuzogemaaktdatmennietmeerde-alsmoeilijkervaren-systeemomgevingvanProfitinhoeft:alleskanviadeintranetomgevingbenaderdwordeneningangwordengezet.

Verderiseenaanzetgemaaktomprojectmanage-mentgestructureerderoptezetten.Debelangrijkstebetrokkenenhebbenprojectmanagementtrainingengevolgdomdezelfdetaaltelerensprekenenderolverdelingbinnenprojectenduidelijkerintekaderen.Eenprojectportfolioboardzalin2018helpenomhettotaalaanprojectenenklussenbetertemonitoren.Zokanwordenvoorkomendaterteveeltegelijkwordtopgestartenmensendaardooroverbelastraken.

SamenmetdeafdelingFacilitairManagementiseennieuwoverzichtvanonderhoud(regulier,correctiefenplanmatig)envervangingsinvesteringenopgezet.Hetoverzichtkanvoordeuitvoerendeorganisatiedienstdoenalsplandocument.VoorFinanceenControlishetdebasiswaaropdevoorzieningenenreservesvoorgrootonderhoudrespectievelijkvervangingsinvesteringenwordengebaseerd.

In2017vondverderdecertificeringsauditvandeVerenigingvanOpenbareBibliothekenplaats.Invergelijkingmetdevorigeauditvierjaargeledenisdeorganisatieduidelijkvooruitgegaan.Opalleonderwerpenwerdeenvoldoendetotgoedgescoord.

Hetbelangrijksteaandachtspuntvoordekomendejarenishetlerentoepassenvandecheck-enactfasesuitdePDCA-cyclus(Plan-Do-Check-Act).Diteenvoudig-wegomdatdeorganisatiemethetmeerjarenbeleids-plannetvanuitdeplan-naardedoefaseisgegaan.Derestiseenkwestievantoepassendekomendejaren.

5.2 MARKETING & COMMUNICATIE

In2017werkteteamMarketing&Communicatieaandezichtbaarheidvandebibliotheekdoorhetstroom-lijnenvanmarketing-encommunicatieactiviteiten.Inhetjaar2017isgewerktaandevolgendeactiesenresultaten:

Merkcampagne In2017werddevernieuwdeidentiteitvandebibliotheekkenbaargemaaktmeteenmerkcam-pagne.Eenbreedaantalproductenendienstengekoppeldaandefocusdoelgroepen(jeugd,jongerenenouderen)werdgedurendehetjaaronderdeaandachtgebracht.Debibliotheekpresenteerdein2017verderhaarnieuweelanaandestadmetde‘ikbieb’-campagneenwasvolopzichtbaarindemetro,opdetram,indekrant,dehoreca,hetcultuurcircuit,langsdewegindeabri’senopdepeperbussenindestad.

Bibliotheek Rotterdam online In2017isonderzoekgedaannaardedigitaletoeganke-lijkheidvandebibliotheekennaardeonlineklantreis:onlinelidworden,zoekenindecatalogusenzoekennaareenactiviteitindebibliotheek.Deaanbevelingenwordenvertaaldnaarverbeteractiesendoorgevoerdin2018.Daarnaastwerdeenonlinecontentkalender(inTrello)geïntroduceerdomrelevantieenkwaliteitvancontentteverbeteren.

Diverse marketingactiesHetteamMarketing&Communicatieheeftin2017

5.Randvoorwaarden

Page 17: Stichting Bibliotheek Rotterdam€¦ · Pijler 3 - Bibliotheek digitaal 13 3.1 De digitale klantreis 13 3.2 De digitale vestiging 13 3.3 De digitale stadstuin 13 ... Op alle pijlers

17 | Jaarverslag 2017 Bibliotheek Rotterdam

< inhoud

diversemarketingactiesuitgevoerd,waarvaneenaantalinsamenwerkingmetlandelijkeorganisatiesalsCPNBenKB.Voorbeelden:zomerabonnement(2.934proefabonnementen,waarvan461lidgeblevenzijn),eenproefabonnementbijdeopeningenvandebibliotheekinHetLageLand,SlingeendeStationsbi-bliotheek.

Onderzoek marketing en communicatie In2017isonderzochtofermogelijkhedenenwensenzijnvooreengratisbibliotheekabonnement.Deuitkomstenzijninputvooreenlandelijkonderzoekenbeleidbinnendesector.Ookiseengrootschaligonderzoekuitgevoerdonderjongerennaargewensteproductenendiensten.Hetonderzoek‘Kenje(niet)klant’isherhaaldenerheefteenonderzoeknaarafhakersplaatsgevonden.

Doorontwikkeling marketingplusmodule (CRM) In2016isdemarketingplusmodule-gekoppeldaanhetbibliotheeksysteemendewebsite-,aangeschaft,ingerichteningebruikgenomen.In2017heeftdezemodulegeholpenom(nog)gerichtertecommunice-renmetklanten.Dezefijnmazigecommunicatieisgebaseerdopgebruik,interessegebiedenendemo-grafischekenmerkenvanleden.

Marketing en communicatie vestigingen TeamMarketing&Communicatieheeftondersteu-ninggeleverdbijhetontwikkelenenuitvoerenvanmarketingencommunicatieronddeopeningvannieuweenverbouwdevestigingen.

Webcare & social mediaDebibliotheekzetactiefsocialemediain(inclusiefadvertising)omtewerkenaanverbindingmetpublieksgroepen.Deinzetvanvlogs(pilotmetvloggersKellyenBonnie)heefthetbereikopsocialemediavergroot.

Stakeholdermanagement In2017isgewerktaaneenlobbyrichtinggemeente-raadsverkiezingenomdebibliotheekgoedopdekaartzettenbijdediversepolitiekepartijen.Eriseenpositionstatementopgesteld(brochure)eneen

5. randvoorwaarden

inventarisatiegemaaktvanstakeholders.Netwerk-contactenzijninkaartgebrachtenerzijngespreks-onderwerpenbenoemd.

Nieuwe tarievenstructuur Innauwesamenwerkingmetandereorganisatieon-derdelenisper1.1.2017eennieuwetarievenstructuuringevoerd.Dezesluitaanophetlandelijketariefvoore-books-abonnementen.Denieuwestructuurbiedtmeermogelijkhedenvoorup-sellencross-sell.Eenonderdeelhiervanisbovendieneenboetevrij-modulevoorhetduursteplusabonnement.Deinsteekhiervanisomeenbetereklantervaringtecreërenmettenminstegelijkblijvendecontributie-inkomsten.In2018wordtgeëvalueerdenbekekenofdezedoelenzijnbehaald.

Ontwikkeling ledenaantallen en contributie-inkomstenHetaantalledenisvan98.450ledenper1.1.2017lichtgestegennaar99.435per31.12.2017(targetvoor2017wasvastgesteldop95.000leden).Desondanksdaaldedeopbrengstuitdecontributie.EenverklaringhiervoorwordtgegevenindebetreffendepassageindeJaarrekening2017.

Vooruitblik 2018Debelangrijksteuitdagingenliggenophetvlakvanhet(nog)doelmatigerinzettenvandemarketing-encommunicatieactiviteiten,metdefocusoponlinecommunicatie.Hetdoelisommethetbeschikbarebudgetzoefficiënteneffectiefmogelijkdebekendheidvandebibliotheekenhaarproducten,dienstenenvestigingentevergroten.Envanuiteenhogerebekendheidtoetewerkennaarmeerbezoekers,hetwervenvannieuweledenenvooralhetbehoudvanbestaandeleden.

5.3 COLLECTIE

In2017werdhetalgemenecollectiebeleidsplanopgesteldenvastgesteldinhetMT.Eenprimabasisomdekomendejarendespecialecollecties,boekendiegerelateerdzijnaanRotterdam,tebeherenenuittebreiden.

Page 18: Stichting Bibliotheek Rotterdam€¦ · Pijler 3 - Bibliotheek digitaal 13 3.1 De digitale klantreis 13 3.2 De digitale vestiging 13 3.3 De digitale stadstuin 13 ... Op alle pijlers

18 | Jaarverslag 2017 Bibliotheek Rotterdam

< inhoud5. randvoorwaarden

DeKoninklijkeBibliotheekheeftdewettelijketaakomeenlandelijkaanbodvane-contentintekopenenbeschikbaartestellenaandeledenvanopenbarebibliotheken.Eenbelangrijkdeelhiervanvormtdecollectiee-books,dieinmiddelsisuitgegroeidtoteenomvangvan20.000titels.Dezee-bookscollectievormteenmooieaanvullingopdefysiekecollectie.DeunitmanagerMarkt-&Productontwikkelingispernovember2017doordeVOBbenoemdtotlidvandeKB-inkoopcommissiee-content.

Inhetkadervanhetaanwezigheidsbeleidzijncollectieplannenen-adviezenopgesteldendaarbijbehorendecollectiesaangeschaftenverwerktvoordevestigingenCentraleBibliotheek(Bibliotheektogo),Charlois,Overschie,Nesselande,SchiebroekendeMobielevoorziening.

DecollectievoordeBibliotheekopschoolwerdaangevuldaangezienerzichtiennieuwescholenhebbenaangemeld.Bijtweenieuweeducatieproduc-tenwerdencollectiessamengesteld:LeeskrachtenBiebescape.Decollectieszijnondergebrachtineendistributiecentrum.DitWarehouseisopgezetalseencontinuleerbedrijfdatonderbegeleidingvantweemedewerkerswordtgeëxploiteerddoormbo-studen-tenTransport&Logistiek(niveau2en3)vanhetAlbedaCollege.Inhetschooljaar2016/2017zijnerintotaaldertigmbo-2stagiairsgeweest,veertiendaarvanzijngeslaagdendriezijnernogwerkzaaminhetWarehouse.HetafgelopenjaarishethelaasvanwegedebeperkteruimtenietmogelijkgeweestomdeonderwijsfaciliteiteninhetWarehouseteverbeteren.DewisselcollectiesinSchoolwisezijnwelonderhandengenomenenwaarmogelijkzijndejaarcollectiesvoordezomervakantiealgeleverdaantienscholen.

Nadatdebibliotheekin2016deinternationalewisselcollectiemetdecategorieënItaliaansenSpaansintroduceerde,isin2017decategorieArabischtoegevoegd.Inhetkadervandezeinternationalewisselcollectiesiseenaantalcollectiesuitgeleendaancollega-bibliotheken:BibliotheekaandeVlietenDeBoekenbergBibliotheekSpijkenisse.

In2017isdelaatstevestigingovergegaanopdePIM-indeling(PresentatiesysteemInformatieveMedia)enzijnalleprentenboekenvoorzienvaneenvormtrefwoord.

VoordemoduleRationeelCollectieBeheer(RCB)zijnanalyserapportengemaaktenvoor2018wordennieuwebestandeningevoerd.In2017iseeneerstebijeenkomstgeorganiseerdrondomdemoduleBibliotheekCollectieBeheer(BCB).Dekernvandemoduleishetkunnendelenvandecollectie;uit-gangspuntisdatalleexemplareninallevestigingeningezetengeplaatstkunnenworden.In2018zaleentweedebijeenkomstwordengeorganiseerdwaarnaereenbesluitzalwordengenomenoverdeinvoeringvanhetBCB.

Regelmatigwerdereendonatiegevraagdindevormvanafgeschrevenboeken.Vanuitdegedachtedatdeklantenvandebibliotheekrechthebbenopactueleboekenineengoedestaat,isereenboekenfondsinhetlevengeroepenomsociaal-maatschappelijkeinitiatieventeondersteunenmetgebruikteboeken.Museumparkfestival‘DeBouw’heefteenmini-bouwbiebgekregen(selectieboekenoverbouwenentinyhouses),MuseumRotterdamontvingeencollectieboekenoverarcheologie,(dna)-onderzoekendekerntitelsvandekinderboekenweekvoortentoon-stelling‘DeBikkel’,bookspotcollectiesgingennaarDoet-ff-mee-caféBeverwaardenWijkgebouwHetKloosterinhetOudeNoordeneneencollectiegezelligeromans,grootletterboeken,spannendeboekenenboekenovertuinierengingennaarCaféGoedGesprekenTuinierenvoorOudereninOverschie.

Tijdensdemaandelijkseboekenmarktwerdenafgeschrevenboekenverkocht,metdeopbrengstwaarvandonatiesvanboekenaandoorSBRgeselec-teerdeinstellingenwordengegeven.

ErfgoedcollectiesDebibliotheekheeftookerfgoedcollectiesinbeheer.Dezebestaanuitbijzondereboekenvanvóór1901.Hetgaatommeerdan30.000titels.Inde

Page 19: Stichting Bibliotheek Rotterdam€¦ · Pijler 3 - Bibliotheek digitaal 13 3.1 De digitale klantreis 13 3.2 De digitale vestiging 13 3.3 De digitale stadstuin 13 ... Op alle pijlers

19 | Jaarverslag 2017 Bibliotheek Rotterdam

< inhoud5. randvoorwaarden

Erasmuszaalkunnenklantendezeboekeninzien.Vanwegehuninhoudzijnhetbijnauitsluitendspecialistendievandezedienstgebruikmaken.

Omdeinhoudvandeerfgoedcollectiesonderdeaandachttebrengenbijeenbreedpubliekbestaatsindsseptember2016deErasmusExperience,waarjealsbezoekerinteractieftewetenkomtwaaroverErasmusschreefenjedaarjeeigenmeningoverkuntvormen.Infebruariisactiefbijgedragenaaneenuitverkochtepublieksherdenkingvan500jaarReformatie,georganiseerdinendoordeKBDenHaag.Verderzijnerpresentatiesaanallerleigroepengegeven(waaronderhetCollegevanB&WRotterdam)enthematischeevenementengeorgani-seerdvooreenbreedpubliek.RTVRijnmondheeftruimeenhalfjaarlangaandachtbesteedaanErasmus’boekGesprekken.OmdetweewekenhadMarciaTapinhaarprogrammaMiddag aan de MaaseengesprekjemetconservatorAdrievanderLaanovereengesprekuitditwerkvanErasmus.In2017isookweeractiefbijgedragenaanactiviteitenvanhetstedelijkeComité Erasmus Icoon van Rotterdam,datalsdoelstellingheefthetuitdragenvanErasmus’gedachtegoedenhetprofilerenvanErasmusalsboegbeeldvanRotterdam.Tenslottezijnookin2017weerbijzondereerasmianaaangeschaft,zoalseenzeldzameeningekleurdeuitgavevanErasmus’NieuweTestament,gedruktinBazelin1522.

Positief oordeel certificeringsaudit Dewijzewaaropdebibliotheekhaarcollectiebeleidvormgeeftenuitvoertheefttoteenmooicomplimentgeleid.Inseptember2017vonddedriejaarlijksecertificeringsauditplaats.Ophetonderdeel‘collecties’hebbendeauditorshetvolgendeoordeelgeformuleerd:“decollectievoldoetopuitstekendewijzeaandenormeisenhetWarehousezoualsgoodpracticekunnendienen”.

Vooruitblik 2018Aandachtspuntenophetgebiedvancollectie,lezenenliteratuurin2018zijn:• hetuitvoerenvanonderdelenvanhetalgemene

collectiebeleidsplan;

• hetafrondenvandeselectievanboekenvan1801tot1901alsonderdeelvanhetcollectieplanErfgoedcollecties;

• hetopstellenvancollectieplannenen-adviezenvoordeservicepunten,vestigingenendeCentraleBibliotheekinlijnmethetaanwezigheidsbeleid;

• debesluitvormingopdeinvoeringvanhetBCB;• deevaluatievandebusinesscaseWarehousevoor

hetbedienenvancollectiesopscholen.

5.4 KLANTENCONTACTCENTRUM (KCC)

KCCheeftdeprofessionaliseringsslagin2017metsuccesvoortgezet.Erisverdergeïnvesteerdintrainingencoachingvandemedewerkers.Ditheeftonderanderegeresulteerdineenhogeklanttevre-denheidsscoreineenonderzoeknaartelefoonge-sprekkendatmetmysteryguestswerduitgevoerd.Deklantheeftdaarnaasteennieuwkanaalgekregenomcontactoptenemenmetdebibliotheek:viachatopdewebsite.Hierwordtzoveelgebruikvangemaaktdathetaantallicentiesisuitgebreidvan1naar2.Recentiseennieuwklantmanagement-systeemgeïmplementeerd.Gastenkunnenhunvragen,opmerkingen,tipsenklachtenviaeencontactformulieropdewebsitekwijtwaarnadezemeldingenviaTopdeskverdergemonitordworden.Opdiewijzeishetgemakkelijkeromterapporteren,teanalyserenenteverbeteren.Deprofessionalise-ringsslagvanhetKCCisin2017bekroondmeteen‘bestpractice’-vermeldingvoortoepassingvandemodernsteCustomerRelations-techniekenindeCertificeringsaudit.

5.5 CULTUREEL ONDERNEMERSCHAP

Deambitievandebibliotheekisomhetpercentageeigeninkomstentenopzichtevandetotalebatentelatenstijgennaar15%in2020.Voor2017golddedoelstellingomeenpercentagevan12%tehalen.Vooreentoelichtingopderealisatievandezedoelstellingzieoverzichtambities,doelstellingenenKPI’s.Indezeparagraafwordendeactiviteitenenresultatenuitgelichtdiegaanoverhetgenererenvanextrainkomsten.

Page 20: Stichting Bibliotheek Rotterdam€¦ · Pijler 3 - Bibliotheek digitaal 13 3.1 De digitale klantreis 13 3.2 De digitale vestiging 13 3.3 De digitale stadstuin 13 ... Op alle pijlers

20 | Jaarverslag 2017 Bibliotheek Rotterdam

< inhoud

> Werving van fondsen: In2017zijnerdiversetoekenningenopfondsenaan-

vragenbinnengekomenvooronderandere:MAAKplaats010,Kinderboekenweekfeest,ErasmusExperience,Girlbosseventsendetentoonstelling‘Coldcases’.Dankzijde(financiële)bijdragevandezefondsenenpartnersheefteenaantalmooieprojectenenevenementenplaatsgevondendieandersnietindezevormgerealiseerdhaddenkunnenworden.DefondsenwervingvoorheteducatieveprojectLeeskrachtheefthelaasniettottoezeggingengeleid.Aanvragenvoorprojectenofdienstendiedichttegendekerntakenvandebibliotheekaanliggenenzekeraanvragenvoorcollectieblijkenweinigkansrijktezijn.MetnamedebekendeRotterdamseFondsenhebbenaangegevenzichtegaanrichtenopprojectenendienstenmeteengrotepositieveimpactopdestadenminderopkleinelokaleinitiatievenopwijkniveau.In2018wordtdefocusdanookgelegdopgrote(re)projectenendatbetekentookhogereaanvragenbijfondsen.

> Werving van subsidies: In2017heeftdebibliotheeksubsidiesontvangen

vooreenaantaleducatieveactiviteitenzoalsdeKennisquizvoorexcellenteleerlingeninhetvoortgezetonderwijs,deLefkist(leermateriaaloverdiversiteit),Boekstartindekinderopvang,dedBos-monitoreneenlesmethodevoorhetspeciaalonderwijs.HetbetrofmetnameincidentelesubsidiesvandegemeenteRotterdam.

DaarnaastontvingdebibliotheekeensubsidieinhetkadervanEuropeDirect,hetinformatiecentrumoverdeEuropeseUnie.Dezesubsidieisgebruiktvooronderanderedevolgendeactiviteiten:hetCareerfest,deHumanLibrary,UurtjeKunst,ReizenmetSteinzenvoordeinstandhoudingvanhetinformatiepuntopdeeersteetageindeCentraleBibliotheek.DebibliotheekontvingsubsidiegeldenvandeEuropeseCommissievoorrespectievelijkhetproject‘OuderenindeWijk’en‘DuurzameInzetbaar-heidpersoneel’.

In2017iseenaantalstappengezetomhetprogrammavandebibliotheek‘FocusopJongeren’uittebreidenenteversterken.Marktverkenningen

5. randvoorwaarden

hetaangaanvanpartnershipsmetorganisatiesengemeentedienstenalshetJongerenloketenhetleerwerkloketwarenhierbijleidend.Ookwerdendemogelijkhedenvansubsidiesonderzochtvoorinitiatievenophetgebiedvanburgerschapendiversiteit.Debevindingenzullenin2018eenbelangrijkeleidraadvormenvoorsubsidiewerving.

> Werven van Maatschappelijk Partners: In2017zijnmetShell(voordBos)enUnilever

( jongerenprogrammarondDoveEsteem)tweebelangrijkeMaatschappelijkePartnersgecontrac-teerd.In2018wordtdezelijnommaatschappelijkepartnerstebetrekkenbijactiviteitenenprojectenvoortgezet.Eind2017ishetprojectStadsonderne-merontwikkeldinsamenwerkingmettweeanderebibliotheken.DitvielonderdenoemervanhetinnovatieprogrammaRoute2020vandeVOB.Ditprojectzalinheteerstekwartaalvan2018wordengelanceerdinRotterdamenheeftalsdoelomondernemerstesteunenvanuiteennetwerkvan(kennis)partnerswaaronderMKBRotterdam-RijnmondenStichtingdeRotterdamseUitdaging.

> Inkomsten uit verhuur bibliotheektheater en zalen en ticketverkoop:

Destijgendelijninhetaantalverhuringenzettezichookvoortin2017.Degerealiseerdeomzetin2017was€135.314(€92.430in2016).Erwarenintotaal290verhuringen,gemiddeldvijfperweek.Dezalenwordenmarktconformverhuurd.Voorsommigeorganisatiesgeldteenkortingstarief,bijvoorbeeldbijseriesofbijbarterdeals.Detarievenwordenjaarlijksbijgesteld.

Omdatdeverhuurcoördinatorpermanentonder-steuningheeftvaneenflexkrachtkonmeeraandachtwordengeschonkenaanacquisitieenhetprofessionaliserenvandeadministratievesystemen.Ditresulteerdeineenstijgendaantalverhuringenenhogereinkomstenuitverhuringen.

In2017bedroegendeinkomstenuitdeverkoopvanticketsvoorvoorstellingencirca€40.000.Hiermeekondenalleproductie-entechniekkostenwordengedekt,evenalsdekostenvoordemaatschappelijketheatervoorstellingen‘TheatervooreenPrikkie’.

Page 21: Stichting Bibliotheek Rotterdam€¦ · Pijler 3 - Bibliotheek digitaal 13 3.1 De digitale klantreis 13 3.2 De digitale vestiging 13 3.3 De digitale stadstuin 13 ... Op alle pijlers

21 | Jaarverslag 2017 Bibliotheek Rotterdam

< inhoud5. randvoorwaarden

5.6 ICT

In2017zijndiverseprojectenuitgevoerdomdedigitaledienstverleningvoordeklantenteverbeteren.VoorhetKlantContactCentrum(KCC)iseenKlantenmodulegeïmplementeerd.HierdoorkanhetKCCeenvoudiger,efficiënterenklantgerichterhandelen.ICTheefteengroterolvervuldbijderealisatievandeStationsbibliotheek,waareenspeciaalICT-ontwerpisgeïmplementeerd.Dedoor-ontwikkelingvanhetkernsysteemBicatresulteertineenhogeregebruikersvriendelijkheidvooronzeklanten.Opallevestigingenzijndigitaleinformatie-schermengeplaatstomdebezoekersopeenuniformemaniervaninformatietevoorzien.ErishardgewerktomtevoldoenaandeEuropeseGeneralDataProtectionRegulation(GDPR)dieop25mei2018ingaat.HetdoelvandeGDPRisomdeprivacyvanpersonentebeschermenenduidelijkerichtlijnentescheppenvoororganisatiesdiepersoonlijkegegevensverwerken.ErzijnookverbeterslagengemaaktopIT-frontvoordemedewerkersendebedrijfsvoering.Deaanpas-singeninhetkernsysteemProfitmakenhetwerkenermeegemakkelijkerenefficiënterenbiedenmeerinzichtinHRgegevenszoalsverzuimenverlof.ICTheeftookgewerktaanverdereverbeteringenbeveiligingvandeinfrastructuur.DebibliotheekisnubovendienhelemaalontkoppeldvanhetnetwerkvandegemeenteRotterdam,wateenaanzienlijkekostenbesparingoplevert.

5.7 FACILITAIR MANAGEMENT

FacilitairManagementhadin2017eenbelangrijkedoelstellingvoorogen:deflexibiliteitvandebibliotheekoptimaalafstemmenopdeveranderendebehoeftenvandebezoekers.Omditterealiserenwashetnodigomdekennistevergrotenophetgebiedvanhuisvestingsconceptenennieuwemarktontwik-kelingen.Dezenieuwekennishebbendemedewerkersvandeafdelingtotzichgenomenmiddelsbeursbezoeken,cursussenenkennisdagen.DeafdelingFacilitairManagementheeftzichin2017innauwesamenwerkingmetdeafdelingFinance&

Controlookgerichtophetvoerenvanregieopcontractenenkostenbeheersing.Erzijnsignificantebesparingenbehaaldophetgebiedvanhuurkosten,onderhoudskostenenbeveiligingskosten.Deveiligheidisvergrootdooreengoedingewerktbeveiligingsbedrijf,buurtvadersopenkelevestigingeneneenaanscherpingvaninstructiesronddeinbraaksystemenvandeverschillendevestigingen.HetBHV-bedrijfsnoodplanisopgesteldendeeerstestappenzijngezetomdeBHVgoedteorganiseren.TotslotisadviesingewonnenvanTwijnstraGuddevoordeverdereprofessionaliseringenhettoekomst-bestendigmakenvandeafdelingFacilitairManagement.Hetrapportmetaanbevelingenvolgtin2018.

Page 22: Stichting Bibliotheek Rotterdam€¦ · Pijler 3 - Bibliotheek digitaal 13 3.1 De digitale klantreis 13 3.2 De digitale vestiging 13 3.3 De digitale stadstuin 13 ... Op alle pijlers

22 | Jaarverslag 2017 Bibliotheek Rotterdam

< inhoud

6.Financiëlegangvanzakenin2017

6.1 UITVOERING VAN HET FINANCIËLE BELEID

Debibliotheekwileenverantwoordfinancieelbeleidvoeren.Zewildemiddelenoptimaalinzettentenbehoevevandekwaliteitvandebibliothekenentegelijkertijdderisico’svoldoendeafdekken.Belangrijkeaandachtspuntenin2017waren:• Hetteruginhuishalenvandefactuurafhandeling

zondercapaciteitsuitbreidingenmetverbeteringvaninzichtendoorzicht(‘incontrol’zijn);

• Hetverbredenenverdiepenvandekwartaalbe-sprekingendoorhetbetrekkenvanpersonelegegevens(ziekteverzuim,formatieversusbezetting)endeprestatie-indicatoren;

• Hetopgeleverdkrijgenvaneenzowelvoorfacilitairezaken,ICTalsF&Cwerkbaarbestandwaarinvervangingsinvesteringen,planmatigonderhoud,correctiefonderhoudenregulieronderhoudopgenomenzijn;

• Deteammanagersmeerinstrumentariumgevenomgoedtebegroten;

• Deuitwerkingvandeeersteverfijningopeenjaarschijf2018vanhetmeerjarenplan2017-2020;

• Eenaanzetmakentoteenproductbegroting.

Financiële positieHetbestendigenvandegedragslijnvoorfinanciëleverantwoordingisin2017verderdoorontwikkeld.Hierbijzijnmetbetrekkingtotaspectenvanbedrijfs-voeringalsvervangingsinvesteringen,meerjaren-onderhoudsplanencontractbeheerbelangrijkebeheersverbeteringengerealiseerd.In2018zalditinoverlegmetdegemeentetoteenevaluatievandebenodigdehoogtevandereservesvoorvervangings-investeringenengrootonderhoudleidenmetdedaarbijbehorendejaarlijksnoodzakelijkedotatiesinderesultaatbepaling,danwelvanuitderesultaatbe-stemming.Ditzalleidentotoverzichtenstabiliteitindefinanciëleplanningvoordecontinuïteitenvoorinnovatie.

ResultaatIn2017isersprakevaneenpositiefexploitatie-resultaatvan€133.995(begroot-/-€345.716).Invergelijkingmetderealisatie2016(€291.219)valtopdatermindergroteprojectenzijnafgerond(eind2016nogDelfshaven,begin2017HetLageLandenSlinge,eind2017debibliotheekopStationRotterdamCentraal)endaterenkelezijnopgestartdiein2018totvoltooiingzullenkomen(Schiebroek,Overschie).TevensdatdeverwachteherinrichtingbeganegrondeneersteetageCentraleBibliotheekzijndoorgeschoventottweedehelft2018.Afrondingwordtopzijnvroegsteind2018verwacht.

6.2 RESULTAAT EXCLUSIEF NIET-TERUGKERENDE BATEN EN LASTEN

In2017wasgeensprakevanpostendiedebaten,nochdelastenmaterieelbeïnvloedden.Derhalvewordtditjaarvoorheteerstsindsdeverzelfstandiginggeenresultaatweergaveopdezemaniergemaakt.

Page 23: Stichting Bibliotheek Rotterdam€¦ · Pijler 3 - Bibliotheek digitaal 13 3.1 De digitale klantreis 13 3.2 De digitale vestiging 13 3.3 De digitale stadstuin 13 ... Op alle pijlers

23 | Jaarverslag 2017 Bibliotheek Rotterdam

< inhoud

Realisatie2017in€ Begroting2017in€ Begroting2016in€

BATEN

Subsidies 19.246.852 19.328.805 19.381.640

Gebruikersinkomsten 1.232.332 1.364.031 1.303.666

Specifiekedienstverlening 813.751 830.113 707.171

Evenementen/activiteiten 53.606 24.920 58.011

Overigebaten 163.088 589.214 332.152

21.509.629 22.137.083 21.782.640

LASTENLonenensocialelasten 10.618.343 11.051.975 10.241.727

Overigepersoneelslasten 1.242.293 834.136 1.058.463

Afschrijvingen 765.600 982.264 860.504

Huisvestingslasten 4.102.275 4.770.452 4.690.104

Administratie-enbeheerslasten 401.908 415.579 398.160

Bestuurenorganisatie 389.699 396.469 535.594

Automatisering 861.390 924.451 716.761

Collectieenmedia 1.687.453 1.873.901 1.717.637

Specifiekekosten 984.982 878.865 1.088.183

Transport 94.713 175.477 89.578

Overigelasten 207.038 168.830 77.407

21.355.694 22.472.399 21.474.118

153.935 -335.316 308.522

Financiëlebatenenlasten -19.940 -10.400 -17.304

TOTAAL EXPLOITATIERESULTAAT 133.995 -345.716 291.219

6. financiële gang van zaken in 2017

6.3 EXPLOITATIERESULTAAT

Debibliotheekheeftoverhetboekjaar2017eenexploitatieresultaatbehaaldvan€133.995(2016:€291.218).Hetresultaatisalsvolgttotstandgekomen:

ToelichtingPerkostencategorievolgtverderopindejaarrekeningeenuitgebreideretoelichting.Wevolstaanhiermethetbenoemenvandekostencategorieënenhetaanstippenvandeuitgavendaarbinnen,diehetverschiltussenrealisatieenbegrotingrespectievelijktussenrealisatie2017enrealisatie2016bepalen.

Resultaat in vergelijking met begroting: Aandebatenkanthebbenweeentekortversusbegrotingvan€627.454datvoornamelijkwordtbepaalddoorlageresubsidieopbrengsten€81.953(vooralgemeentelijke),lageregebruikersopbrengsten€131.699(vooralcontributiesenboetegelden)enopbrengstenuitfondsenensponsoring€426.126.Evenementenenverhuringendedenhetietsbeter

danbegrootalsgevolgvanhogereopbrengstenuitzaalverhuur,maarditwerdtenietgedaandoorlagerespecifiekeopbrengsten.Aandelastenkantzienwe-/-€1.116.705lagerelastendanbegroot.DitzitaandeenekantinLonenensalarissenad-/-€433.632(geenafkoopouderegelingen,lagerebezettingdangepland),Huisvesting-/-€668.177,afschrijvingen-/-€216.664(minderinvesteringendanbegroot),Collectieenmedia-/-€186.448(o.a.enormveelordersinbacklog).Daartegenoverstaatvooraleenoverbeste-dingaanoverigepersoneelslasten(€408.157)doorinhuuruitzendkrachtenwegensziekteverzuimensemi-permanenteinvullingvantakenbijFacilitairdoorderden.

Page 24: Stichting Bibliotheek Rotterdam€¦ · Pijler 3 - Bibliotheek digitaal 13 3.1 De digitale klantreis 13 3.2 De digitale vestiging 13 3.3 De digitale stadstuin 13 ... Op alle pijlers

24 | Jaarverslag 2017 Bibliotheek Rotterdam

< inhoud6. financiële gang van zaken in 2017

In vergelijking met 2016Aandebatenkantzienweeenafnamevan-/-€273.011.Ditwordtveroorzaaktdoordatwe-/-€134.788mindersubsidiesontvingen(vooralgemeentelijkesubsidies),degebruikersinkomstenmet-/-€71.333afnamen(contributies)endeopbrengstenuitfondsen-/-€169.064lagerwaren(in2016werddeErasmustentoonstellingnoggerealiseerd).Daarentegenstegendebatenuitactiviteitenenzalenverhuurmet€106.580doorverhuringenmetbijkomendecatering,techniekendergelijkebijkortlopendeverhuureneencontractmetdeCentraleDiscotheekRotterdamvoorpermanenteverhuur.

Delagerebatengaangepaardmet-/-€118.424lagerelastendanvorigjaar.Ditishetsaldovanenerzijdshogereloon-ensalariskostenad€376.616(functie-huiseffect,formatiegemiddeldietshogerdoorbijvoorbeeldOuderenindeWijk),€183.830meerinhuurderden(vooraluitzendkrachteneninhuurderdenbijFacilitair),€144.629automatisering(hogereinvesteringsgrens,contractendieineensvoor5jaarmoestenwordenafgekocht).Daartegenoverstaan-/-€94.904lagereafschrijvingen(minderinvesteringen),-/-€587.829lagerehuisvestingslasten(energieenwater,beveiligingenbewaking,inhuurjuridischadvieshuisvesting),-/-€145.895lagerelastenbestuurenorganisatie(promotieenrepresen-tatiekostenalsmedeinhuurderden).

Resultaat en bestemming van het exploitatie-resultaatDitallesleidtertoedathetresultaat€479.711hogeruitkomtdanbegroot.Hetexploitatieresultaatvoor2017bedraagt€133.995.Hetvoorstelisomdittoetevoegenaandebestem-mingsreservevoorvervangingsinvesteringen.

6.4 RISICOPARAGRAAF

Debibliotheekdienttebeschikkenovervoldoendeweerstandsvermogenombijonverhooptetegenval-

lersdedaaruitvoortkomendeklappentekunnenopvangen.Hetgaatdannietalleenomfinanciëlerisico’s,maarookomoperationele,organisatorischeenandererisico’s.

EensperkwartaalwordteensessiegeorganiseerdvolgensdemethodiekvandeRiskandControlSelfAssessment(RCSA1)omdereedsgeïdentificeerderisico’snatelopenenmogelijknieuwerisico’senbenodigdemitigerendemaatregelentebenoemen.Ookhetbenodigdeweerstandsvermogenwordthierbijherrekend.Deuitkomstenervanwordenineenvasteparagraafvandekwartaalrapportagesaanhetcollegegerapporteerd.

Bijdeverzelfstandigingin2013iseenweerstandsver-mogenvan€2,5miljoenmeegekregen.Eind2017ishetbenodigdeweerstandsvermogenaandehandvandelaatsteinschattingherrekend.Hetbenodigdebrutoweerstandsvermogenkomtvolgenshetgemeentelijkemodeluitop€3.928.000.DebibliotheekhanteertindepraktijkechterhaareigenRCSA.Volgensdezemethodiekiseenbrutoweer-standsvermogenvan€5.2miljoenbenodigd.Hetnettobenodigdeweerstandsvermogen(hetweer-standsvermogennahetnemenvanmitigerendemaatregelen)komtvolgensdatmodeluitop€2,5miljoen.

Meteenvermogenspositievan€6,4miljoenultimo2017heeftdebibliotheekdaarmeeeenmargevan€3,8miljoen;ruimvoldoendeomtevensvooreenbelangrijkdeelindefinancieringsfunctievoordevasteactivatevoorzien.

HetmanagementvandebibliotheekiszichervanbewustdatzijéénvandegrootstegesubsidieerdeinstellingenvandegemeenteRotterdamleidt.Vanuitdatbesefontstaateenlagerisicobereidheid:risico’svoorbijvoorbeeldnieuwevestigingsvormenwordenalleengenomenalsdegevolgenteoverzienzijn.Daarbijhoortookeenbesluitvormingsprocesmet

1.DegemeenteRotterdamhanteerthetRotterdamseRisicoCumulatiemodel.

Page 25: Stichting Bibliotheek Rotterdam€¦ · Pijler 3 - Bibliotheek digitaal 13 3.1 De digitale klantreis 13 3.2 De digitale vestiging 13 3.3 De digitale stadstuin 13 ... Op alle pijlers

25 | Jaarverslag 2017 Bibliotheek Rotterdam

< inhoud

hardeevaluatiemomentenenvoldoendebewegings-vrijheidomzichopenigmomentterugtekunnentrekken.

Externe risico’sAlsgrootsteexterneenniet-beïnvloedbarerisico’szijnin2017geïdentificeerd:deafnamevanklanten/leden,het(on)voorziensubsidieverlies/negatieveafrekeningendoordegemeenteendecontinuïteitvandeinkomstendBos(w.o.eenjarigesubsidies).Opditvlakzoektdebibliotheek-medemethetoogopdegovernancerelatie-nauwesamenwerkingmetdegemeente.Ditisnietalleennodigomteborgendatdegemeenteteallentijdegoedgeïnformeerdisoverdegangvanzakenbinnendebibliotheek,maarookomtijdigsignalenaftegevenendaarmeehetrisicovansubsidieverliesteminimaliseren.

Interne risico’sVerderzijnerenkeleinternerisico’sgeïdentificeerddieimpactkunnenhebbenopdeorganisatie:1. Eentehogewerkdrukvoorhetpersoneel;2.Onvoldoendealternatieveinkomsten;3. Versplinteringinkoopfunctieencontractmanage-

ment.

Erwordendiversemitigerendemaatregelengenomenomderisico’szoalshierbovenbeschreveninteperken:

ad.1 Erwordengerichteopleidingenaanhetpersoneelaangebodenomdekwaliteitteverhogen,hetkortverzuimwordtgerichtaangepaktenwerkzaamhedenwordenbinnendematrixbeterafgestemd;

ad.2 Uitvoerenvandegeplandeactiviteitenrondfondsen-ensubsidiewerving;

ad.3 Eriseenbegingemaaktmetdeprofessionali-seringvandeinkoopfunctie.Beleidenplanvanaanpakzijngedefinieerdeneriseenadviseurinkoopbenoemddiezalhelpenomprofessionaliseringingangtezettenenbeleidteborgen.

6. financiële gang van zaken in 2017

ImpactDoordatdegemeentetekennenheeftgegevendesubsidierelatietotenmet2020opeenniveauvan€18,9miljoentezullenhandhaven-mededoordatdebibliotheekzichsteedshoudtaandeafrekenbareprestatie-afspraken-heeftdatrisicogeenimpactopdejaarrekeningvan2017.Ookopmiddellangetermijnverwachtdebibliotheekhiervangeenmateriëleimpact,waardoordecontinuïteitvandebedrijfsvoe-ringkanwordengeborgd.

Nieuwe aanpakInhettweedekwartaalvan2017iseenbegingemaaktmethernieuwdbenoemenvanderisico’sdiehetbereikenvandedoelstellingenvandebibliotheekopkorteenmiddellangetermijnindewegkunnenstaan.Bedoelingisdatmeerdaninhetverledenkanwordengetoetstofrisico’senmitigerendemaatregelenwerkenen/ofnogpassen.Debestaandesetrisico’svormdehetvertrekpuntvoordezeopdracht.Omdraagvlaktecreërenisditgedaanmeteengroepmensendieallewerkveldenindeorganisatievertegenwoordigen.DoormiddelvandeDelphi-methodeisbepaaldhoegrootdekansenimpactvandedoordiegroepgeïdentificeerderisico’szijn.Hetresultaatvanhetwerkvandezegroepiseenlijstvanrisico’sdievanaf2018opdezelfdemanieralsvoorheenviadeRCSAgescoordwordenopkansenimpact.Indeaardverschillendebenoemderisico’snietvandenuvigerendelijst,indenauwkeurigheidvandedefinitiesenhetfeitdataaniederrisicoeeneigenaarisgekoppelddiemitigerendemaatregelenbepaaltwel.Deeigenarenwordendoordenuookverantwoordelijkepersoonregelmatigbevraagdopheteffectvandemitigerendemaatregel.Vanaf2018zalvolgensdenieuweaangescherptemethodiekinditonderdeelvanhetverslagwordengerapporteerd.

Page 26: Stichting Bibliotheek Rotterdam€¦ · Pijler 3 - Bibliotheek digitaal 13 3.1 De digitale klantreis 13 3.2 De digitale vestiging 13 3.3 De digitale stadstuin 13 ... Op alle pijlers

26 | Jaarverslag 2017 Bibliotheek Rotterdam

< inhoud6. financiële gang van zaken in 2017

6.5 GOVERNANCE

DebibliotheekkenteentoezichtstructuurdieisingerichtvolgenshetRaad-van-Toezichtmodel.Daarbijontwikkeltdedirecteur-bestuurderhetbeleidenbrengthettenuitvoer.HijlegtverantwoordingafoverhetgevoerdebeleidaandeRaadvanToezichtenwordtdaarbijgesecondeerddoordeBusinessController.DeRaadvanToezichtinformeertzichtevensoverdegangvanzakenbinnendebibliotheekdoormiddelvanperiodiekoverlegmetdeOnderne-mingsraad.ZijkandesgewenstdeBusinessControllerrechtstreeksbenaderenvoornaderetoelichting.DeRaadvanToezichtconformeertzichaandeGovernanceCodeCultuur.

Deverhoudingtussendirecteur-bestuurderenRaadvanToezichtwordtgekenmerktdoorhetconstantzoekenenvindenvandejuistebalanstusseneencontrolerendeenpreventief-actievetaakstellingdoordeRaadvanToezicht.

DeRaadvanToezichtbestondin2017uitvijfleden,benoemddoorB&WvandegemeenteRotterdam.

6.6 BEGROTING 2018

Injuni2017iseenbegrotingingediendmeteenpositiefexploitatieresultaatvan€52.611.Ditiseenaanscherpingtenopzichtevandebegrotingdieonderdeelwasvandemeerjarenbegroting.Dezeverfijningisgebaseerdopactueelzichtopdeeffectenvanhetfysiekaanwezigheidsbeleidmetgroterespreidingoverdestad.Ookhetdoorontwikkelenvandeoverigewettelijkefunctiesvoordebibliotheekendeontwikkelingvaneendigitalepijlerspeleneenrolindezebijgewerktebegroting.

GemeenteRotterdamheeftvoordenieuweCultuur-planperiodevanaf2017tot2020eentoezegginggedaanvoorhetbestendigenvanhaarsubsidierelatiemetdebibliotheekopeenniveaudatnagenoeggelijkisaandatvan2016.Inmiddelsisditbedragvoor2018aangepastmetaccres,waardoorweopeenexploita-tiesubsidiemogenrekenenvan€19.218.025.Hiermee

iser-zonderdatereendirecterelatieistussendetwee-eensterkematevancompensatievoordemiddelenuitdederdegeldstroomdievoordegehelebeleidsplanperiodenaarbenedenmoetwordenbijgesteld.

DedirectiedanktdeRaadvanToezicht,deOnderne-mingsraadenallebetrokkenmedewerkersvandebibliotheekvoordegeleverdeinzetenprestatiesin2017.Dedirectieheeftervertrouwenindatdeingezettekoersmetvoortvarendheidzalkunnenwordenvoortgezet.

NamensdeDirectie,

dr.TheoC.M.KempermanDirecteur-bestuurder

Page 27: Stichting Bibliotheek Rotterdam€¦ · Pijler 3 - Bibliotheek digitaal 13 3.1 De digitale klantreis 13 3.2 De digitale vestiging 13 3.3 De digitale stadstuin 13 ... Op alle pijlers

27 | Jaarverslag 2017 Bibliotheek Rotterdam

< inhoud

balans per31-12-2017(voorresultaatbestemming) 31-12-2017€ 31-12-2016€

ACTIVA

Materiële vaste activa

Verbouwing 1.450.643 1.548.422

Inventariseninrichting 1.306.468 1.497.546

ICT(hard-&software) 576.519 676.980

Overigeactivainuitvoering - 23.569

Collectie pm pm

3.333.630 3.746.518

VLOTTENDE ACTIVAVorderingen

Debiteuren 204.931 188.573

GemeenteRotterdam 35.168 56.581

Belastingenenpensioenen 416.257 548.730

Overigevorderingenenoverlopendeactiva 429.105 529.270

1.085.461 1.323.154

Liquidemiddelen 6.853.285 6.641.216

TOTAAL ACTIVA 11.272.376 11.710.888

PASSIVAEigen vermogen

Algemenereserve 5.134.736 5.134.736

Onverdeeldresultaat 133.995 291.219

Bestemmingsreservevervangingsinvesteringen 1.155.881 864.663

6.424.612 6.290.617

Voorzieningen

Personeel 140.897 127.473

Grootonderhoud 1.028.840 1.213.548

1.169.737 1.341.021

VLOTTENDE PASSIVAKortlopende schulden

Crediteuren 651.082 783.428

GemeenteRotterdam 245.700 236.508

Belastingenenpensioenen 574.154 513.084

Overigeschuldenenoverlopendepassiva 2.207.091 2.546.230

3.678.027 4.079.250

TOTAAL PASSIVA 11.272.376 11.710.888

Bijlagen:overzichtfinanciën

BIJLAGE 1: BALANS PER 31 DECEMBER 2017

Page 28: Stichting Bibliotheek Rotterdam€¦ · Pijler 3 - Bibliotheek digitaal 13 3.1 De digitale klantreis 13 3.2 De digitale vestiging 13 3.3 De digitale stadstuin 13 ... Op alle pijlers

28 | Jaarverslag 2017 Bibliotheek Rotterdam

< inhoud

Realisatie2017€ Begroting2017€ Realisatie2016€

BATEN

Subsidies 19.246.852 19.328.805 19.381.640

Gebruikersinkomsten 1.232.332 1.364.031 1.303.666

Specifiekedienstverlening 813.751 830.113 707.171

Evenementen/activiteiten 53.606 24.920 58.011

Overigebaten 163.088 589.214 332.152

21.509.629 22.137.083 21.782.640

LASTENLonenensocialelasten 10.618.343 11.051.975 10.241.727

Overigepersoneelslasten 1.242.293 834.136 1.058.463

Afschrijvingen 765.600 982.264 860.504

Huisvestingslasten 4.102.275 4.770.452 4.690.104

Administratie-enbeheerslasten 401.908 415.579 398.160

Bestuurenorganisatie 389.699 396.469 535.594

Automatisering 861.390 924.451 716.761

Collectieenmedia 1.687.453 1.873.901 1.717.637

Specifiekekosten 984.982 878.865 1.088.183

Transport 94.713 175.477 89.578

Overigelasten 207.038 168.830 77.407

21.355.694 22.472.399 21.474.118

153.935 -335.316 308.522

Financiëlebatenenlasten -19.940 -10.400 -17.304

TOTAAL EXPLOITATIERESULTAAT 133.995 -345.716 291.219

BIJLAGE 2: STAAT VAN BATEN EN LASTEN OVER 2017

bijlagen: overzicht financiën

Page 29: Stichting Bibliotheek Rotterdam€¦ · Pijler 3 - Bibliotheek digitaal 13 3.1 De digitale klantreis 13 3.2 De digitale vestiging 13 3.3 De digitale stadstuin 13 ... Op alle pijlers

29 | Jaarverslag 2017 Bibliotheek Rotterdam

< inhoudbijlagen: overzicht financiën

KASSTROOMOVERZICHT 2017

Hetonderstaandekasstroomoverzichtisopgesteldvolgensdeindirectemethode.Hierbijwordthetsaldobatenenlastenalsuitgangspuntgenomen,waaropvervolgenscorrectieswordenaangebrachtvoorverschillentussendebatenenontvangstenendelastenenuitgaven.

2017€ 2016€

KASSTROOM UIT OPERATIONELE ACTIVITEITEN

Saldovanbatenenlasten 153.935 308.522

Mutatieswerkkapitaal

• Afschrijvingen 765.600 860.504

• Vorderingen 237.693 161.290

• Kortlopendeschulden -401.223 -168.980

Mutatiesvoorzieningen -171.284 -187.148

584.721 974.188

Ontvangenrentebaten 60 2.151

Betaaldebankkostenenrentelasten -20.000 -19.454

-19.940 -17.303

KASSTROOM UIT INVESTERINGS ACTIVITEITEN(Des)investeringenmateriëlevasteactiva -376.281 -747.180

(Des)investeringenactivainuitvoering 23.569 -5.670

-352.712 -752.850

Kasstroomuitfinancieringen - -

212.069 204.035

Beginstandliquidemiddelen 6.641.216 6.437.181

Mutatieliquidemiddelen 212.069 204.035

EINDSTAND LIQUIDE MIDDELEN 6.853.285 6.641.216

Page 30: Stichting Bibliotheek Rotterdam€¦ · Pijler 3 - Bibliotheek digitaal 13 3.1 De digitale klantreis 13 3.2 De digitale vestiging 13 3.3 De digitale stadstuin 13 ... Op alle pijlers

© Bibliotheek Rotterdam, april 2017 | Vormgeving: Koduijn ontwerpers | Fotografie: René Castelijn

www.bibliotheek.rotterdam.nl