SterrenkundeDe Meander, groep 8

September 2008René Dohmen

Sterrenkunde

• Zwaartekracht

• Het zonnestelsel

• Sterren

• Het heelal

• (Ruimteafval)

• Zelf sterren kijken

• 2009: Jaar van de astronomie

ZwaartekrachtAlle voorwerpen in het heelal trekken elkaar aan.

Doordoor vallen appels omlaag uit een boom.

ZwaartekrachtEen kanon schiet een kogel weg. Na een tijdje valt hij op de grond.Als je te hard schiet, komt de kogel nooit meer terug.Als je precies hard genoeg schiet blijft de kogel rondjes draaien om de aarde.

Het zonnestelselHet begon met een grote draaiende gaswolk.Middenin ontstond een grote bol. Dat werd de zon.De bol werd zo heet dat er een kerncentrale in ontstond. De zon kan zo 10 miljard jaar branden. Daarvan is nu de helft voorbij.

De zonDe buitenkant van de zon is 5600 graden Celsius.Binnenin is het 15 miljoen graden.Op het oppervlak van de verschijnen soms koele, donkere zonnevlekken. Van het oppervlak schieten soms enorme zonnevlammen weg.

Het zonnestelselRond de zon bleven nog resten gas en stof over. Daaruit ontstonden acht kleinere bollen. Dat zijn nu de planeten.

De planetenEr draaien acht planeten rond de zon.

MercuriusIn 1974 gefotografeert door een satelliet.

VenusHet zusje van de aarde. Venus is ongeveer evengroot en is helemaal in wolken gehuld. Aan het oppervlak is het gloeiend heet door het broeikaseffect.

De aardeDe blauwe planeet

De MaanDraait in ongeveer een maand (28 dagen) om de aarde.We zien altijd dezelfde kant van de maan!

http://www.google.com/moon/

Aarde & MaanDe Maan is veel kleiner dan de Aarde.Ze staat op ruim 300.000 km van de Aarde.Het licht doet er 1 seconde over om naar de aarde te reizen.Astronauten kunnen er in 3 dagen naar toe reizen

De aardeGezien vanaf de maan. Er is maar een deel verlicht. Het is nacht waar het donker is.

MaanDe Maan is altijd rond, maar meestal lijkt de maan kleiner.Het donkere deel wordt niet door de zon verlicht (schaduwzijde).

http://jove.geol.niu.edu/faculty/stoddard/JAVA/moonphase.html

De MaanWaardoor we niet altijd een verlichte maan zien.

MaanHieronder zie je de Maan bij Venus (in mei 2007). Je ziet dat het donkere deel van de Maan niet helemaal donker is: het asgrauw schijnsel.

MarsMars is rood doordat er veel ijzer (roest) is.Op de rode planeet zijn al een paar ruimteschepen geland.Op de polen is ijs, net zoals op aarde. Overdag is het soms lekker warm. ‘s Nachts vreselijk koud. Vroeger was er water op Mars.

JupiterJupiter is de grootste planeet rond de zon. Ze heeft heel veel manen. De grootste vier kun je met een verrekijker of een kleine sterrenkijker al zien. Er woedt al honderden jaren een enorme storm (rode vlek). Jupiter is één van de vier gasplaneten.

SaturnusDe geringde planeet. De schijf bestaat uit hele fijne ringetje die soms gevlochten zijn. Ze zijn ontstaan door botsende maantjes. In de ringen draaien nu nog veel manen. Ook de andere vier gasplaneten hebben ringen, maar die zijn heel moeilijk te zien.

Uranus en NeptunusTwee ijskoude gasplaneten. Op Neptunes zijn ook wat stormen te zien.

AsteroïdenEr zijn nog veel kleinere resten die rond de zon draaien. Die noemen we asteroïden of planetoïden.

Asteroïden (plaats)De meeste draaien tussen Mars en Jupiter rond de zon.

Asteroïden (grootte)Hieronder zie je de grootste asteroïden in vergelijking met Mars.Sterrenkundige hebben echter al veel meer (100.000!) kleinere gevonden.

AsteroïdenSoms komt zo een reuzensteen op een planeet terecht. Wetenschappers denken dat de dinosaurussen zijn uitgestorven na zo’n inslag. Sterrenkundigen houden de stenen goed in de gaten, maar we kunnen er (nog) niets aan doen als zo een steen op ons afvliegt.

Astroïde (1908)De laatste keer dat de aarde door een grote steen geraakt werd, is zo’n honderd jaar geleden. In 1908 werden in Tunguska (Siberië, Rusland) in een groot gebied alle bomen omgeblazen.

Asteroïden (Kraters)Op tientallen andere plekken zijn nog de gaten te vinden waar een steen terecht kwam. Dit gat in Arizona (VS) is 1,2 km groot.

Vallende sterrenSoms zie plotseling een ster vallen. Gelukkig valt er niet echt een ster. Er verbrandt een klein steentje of een stofje hoog in de lucht (100km hoog). Vooral in de zomer – rond 12 augustus – kun je er veel zien.

KometenSoms staat er ineens een vreemde vage ster aan de hemel. Vaak zit er ook een staart aan. Vroeger werden deze dingen dan ook staartsterren genoemd.

KometenKometen zijn ijsklompen die op grote afstand om de zon draaien.Als ze dichtbij komen smelten ze en ontstaat er een enorme staart die door de zon wordt weggeblazen.In 2007 waren er (toevallig) hele mooi kometen te zien.

SterrenAlle sterren die je ziet zijn zonnen. Alleen staan ze veel verder weg. Sommige zijn kleiner, maar er zijn ook veel grotere sterren.Onze ster – de zon – is een middelmatige ster. Niet alle sterren zijn geel.

Sterren (grootte)

Sterren (grootte)

Sterren (levensloop)Uit de gaswolk ontstaat de zon. Aan het eind van haar leven zwelt ze enorm op (rode reus) en stoot dan de buitenste lagen af. Een kleine witte dwerg blijft over.

Sterren (levensloop)Voor zware sterren loopt het slechter af. Aan het eind van hun leven ontploffen ze. Er blijft een hele zware mini-ster (neutronenster) over, of een zwart gat. Dat is een ding waar niets – zelfs het licht – niet uit kan ontsnappen.

AfstandenReistijden naar hemelobjecten:

Met de snelheid van een raket(20.000 km/h)

Maan1 a 3 dagenMars1 jaarJupiter2 jaar

AfstandenReistijden naar hemelobjecten:

Met de snelheid van het licht(300.000 km/s=7x rond de aarde in 1 seconde)

Maan 1 secondeZon 8 minutenDichtstbijzijnde ster 5 jaarAndromeda nevel 2,2 miljoen jaarVerste sterrenstelsels 12 miljard jaar (de zon is 5 miljard jaar oud)

HeelalDe sterren in het heelal vormen samen sterrenstelsels. Vaak zijn dat grote pannenkoeken. Soms hebben ze mooie spiraalvormen.In elk sterrenstelsel zitten miljoenen sterren.

HeelalDe sterrenstelsels vormen samen enorme groepen van soms wel 1000 stelsels.

MelkwegOok wij zitten met onze ster – de zon – in een sterrenstelsel.Als we er boven zouden kunnen vliegen zouden we mooie spiralen zien.

MelkwegWe zitten er echter midden in. Daarom zien we niets van die vorm, maar wel hele mooie banden. Dat noemen we de Melkweg. Op een heldere zomeravond, kun je vanaf een donkere plek de melkweg tussen de sterren zien.

Doen!

Computerprogramma: Stellariumwww.stellarium.org/

Kraters makenAfstanden schattenModellen maken

Internet

Negen PlanetenOp deze website kun je heel veel lezen over alle planeten die om de zon draaien.www.infoster.be/negepl/ Astronomie AntwoordenEen heel erg uitgebreide website met heel veel informatie over alles wat met sterrenkunde te maken heeft.www.astro.uu.nl/~strous/AA/nl/index.html SterrenkidsEen leuke website, speciaal voor kinderen bedoeld.www.sterrenkids.nl De koepelInformatie, sterrenkaarten en boeken.www.dekoepel.nl

Zelf kijkenGewoon tijdens een wandeling of op vakantieVerrekijkerMaanHeldere planeten (Venus, Jupiter)Sterrenbeelden (Pannetje)Foto’s maken met een digitale cameraMisschien later wel met een sterrenkijker kijken.

www.li-do.nl

IYA 2009Internationaal jaar van de astronomie.

Doel: Zoveel mogelijk mensen een kennis laten maken met sterrenkunde.

Laten zien hoe mooi alles aan de hemel is.Mensen door een sterrenkijker laten kijken.Vertellen hoe je sterrenkundige kunt worden (meisjes!)