Stedenbouw voor deTRAGE MENS

60
STEDENBOUW VOOR DE TRAGE MENS - EEN VOORSTEL VOOR ONDERZOEK NAAR STEDENBOUWKUNDIGE TYPOLOGIEËN EN INRICHTING VAN DE PUBLIEKE RUIMTE DIE AANSLUITEN OP HET DAGRITME VAN DE TRAGE MENS Daniëlle Huls, architect, Bureau B+B Marieke Berkers, architectuurhistoricus Saline Verhoeven, landschapsarchitect, Bureau B+B Ann Van den Broek, choreografe, WArd/waRD Fiona de Vos, psycholoog, Studio dVO

description

http://bplusb.nl/blog/wp-content/uploads/Artikel-Volkskrant-Bureau-B+B-11-maart-2011.pdf

Transcript of Stedenbouw voor deTRAGE MENS

Page 1: Stedenbouw voor deTRAGE MENS

1

STEDENBOUW VOOR DE TRAGE MENS - EEN VOORSTEL VOOR ONDERZOEK NAAR STEDENBOUWKUNDIGE TYPOLOGIEËN EN INRICHTING VAN DE PUBLIEKE RUIMTE DIE AANSLUITEN OP HET DAGRITME VAN DE TRAGE MENS

Daniëlle Huls, architect, Bureau B+BMarieke Berkers, architectuurhistoricus Saline Verhoeven, landschapsarchitect, Bureau B+B Ann Van den Broek, choreografe, WArd/waRDFiona de Vos, psycholoog, Studio dVO

Page 2: Stedenbouw voor deTRAGE MENS

2

Page 3: Stedenbouw voor deTRAGE MENS

3

SAMENVATTING 5

1. MOTIVATIE 7

2. PROJECTTEAM 9

3. DOELSTELLING 11

4. ONDERSCHEIDEND TEN OPZICHTE VAN BESTAANDE PROJECTEN 13

5. DOELGROEP 13

6. REALISATIEKANSEN / SAMENWERKING ANDERE PARTIJEN 15

7. PUBLIEKSBEREIK 15

8. PLAN VAN AANPAK 17

° FASE 1 ONDERZOEK, ANALYSE EN SAMENSTELLEN TOOLBOX ° FASE 2 TESTEN EN BIJSTELLEN VAN DE TOOLBOX ° FASE 3 PRESENTATIE RESULTATEN

9. CURRICULUM VITAE TEAMLEDEN 25

10. BUREAU B+B 55

INHOUD

Page 4: Stedenbouw voor deTRAGE MENS

4

Page 5: Stedenbouw voor deTRAGE MENS

5

SAMENVATTING

Project ‘Stedenbouw voor de Trage Mens’ is een onderzoek naar stedenbouwkundige typologieën en inrichting van de publieke ruimte die aansluiten op het dagritme van de trage mens.

Door stedenbouwkundige typologieën en inrichting van de publieke ruimte te ontwerpen die aansluiten op het dagritme van de trage mens - de hulpbehoevende, invalide, geesteszieke, oudere mens en eenieder die even niet meer mee wil in het snelle leven - ontwerpt het team niet alleen een kwalitatieve ruimte voor deze mens. Ze verbetert ook de leefomgeving van de snellere mens.

De uitkomsten worden gepresenteerd in de vorm van een toolbox, die ontwerpers en opdrachtgevers uit zowel de ruimtelijke ordening en zorg kunnen gebruiken om toekomstige stedelijke opgaven zo te ontwerpen dat ze ook geschikt zijn voor de trage mens. De toolbox zal gepubliceerd worden in een magazine. Een digitale versie zal op verschillende blogs en websites worden aangeboden. Later zal de toolbox te vinden zijn op een website die voor een breed publiek aantrekkelijk is vormgegeven. Deze website kan uiteindelijk uitgroeien tot een kennisplatform voor stedenbouw voor de trage mens.

Page 6: Stedenbouw voor deTRAGE MENS

6

¹ In de Rijksbegroting van 2011 wordt gesteld: ‘Versterking van de eerste lijn en zorg dicht bij huis is van groot belang om de groeiende zorgvraag in verband met vergrijzing en toename chronisch zieken en de daaraan gerelateerde kosten op te kunnen vangen.’² Koos van Zomeren in ‘Nog in morgens gemeten’, Amsterdam 2006.

Page 7: Stedenbouw voor deTRAGE MENS

7

1. MOTIVATIE

De steeds sneller functionerende maatschap-pij laat almaar minder ruimte voor de trage mens. De ruimtelijke ordening rijmt hoe langer hoe meer met het dagritme van de snelle mens. Rennend van A naar B wordt de beweging van de snelle mens gefaciliteerd in de inrichting en ruimte van de stad. Snel schakelend zoals we nu gewend zijn door het gebruik van internet, de mobiele telefoon en de sociale media is gelijk aan het laveren van de stedeling tussen huis, werk en stad: snel, kort en abrupt. Door de ont-stane harde abrupte overgangen tussen privé en publiek is er weinig tijd en ruimte meer voor emotionele aanpassing. Het dagritme van de trage mens vindt geen aansluiting meer op deze ruimtelijke omgeving van de snellere stad.

De aankomende vergrijzingsgolf, de ontgroe-ning van de samenleving, ontwikkelingen in de zorg en de emancipatie van de ‘zorgconsument’ leiden tot een toenemende verandering van de zorgbehoefte¹. Zo zal de komende decennia de groep van zorgbehoevenden groeien. Ook bestaat bij deze mensen vaak de wens dan wel de noodzaak (bijvoorbeeld vanwege bezuinigen) om steeds langer onderdeel uit te maken van het stedelijke leven. Deze ontwikkelingen vragen om een stad of dorp waarvan onderdelen het trage ritme van de zorgbehoevende mogelijk maken zodat hij deelgenoot kan blijven van het stedelijk leven.

Bureau B+B stedebouw en landschapsarchitec-tuur en Marieke Berkers, architectuurhistoricus, initieerden een onderzoek naar stedenbouwkun-dige typologieën en inrichting van de publieke ruimte die aansluiten op het dagritme van de trage mens. Dit onderzoek zal samen met Ann Van den Broek, choreografe (WArd/waRD) en Fiona de Vos, psycholoog (Studio dVO) verder worden uitgewerkt.

Leden van het team zijn alle gefascineerd door het thema traagheid. Onze nieuwsgierigheid richt zich op de koppeling van traagheid met de ste-delijke ruimte. We constateren dat de stedelijke ruimte steeds meer aangepast wordt aan een alsmaar sneller wordende samenleving (net-

werksamenleving of informatiemaatschappij). Het faciliteren van snelheid wordt zelfs vaak als uitgangspunt genomen bij het maken ruimte-lijke plannen (Zuidas, snelwegzones). Hoe rijmt de versnelling van de samenleving en de bijpas-sende stedelijke ruimte met het gegeven dat er steeds meer ‘langzame’ (oudere en hulpbehoe-vende) mensen in het stedelijk gebied wonen? Zonder terug te willen naar de ‘tijd dat dingen nog een hortje konden duren²’ zijn we wel van mening dat traagheid kan gelden als een kwaliteit in de samenleving.

Het projectteam is geïnteresseerd in de vraag op welke wijze bovengeschetste ontwikkelingen vertaald kunnen worden naar onderscheidende nieuwe stedenbouwkundige structuren en bij-behorende publieke ruimte, welke een identiteit kunnen bieden aan een ‘stedenbouw voor de trage mens’. Wat zijn de kenmerken en kwalitei-ten van een ‘stedenbouw voor de trage mens’? Welke interventies zijn nodig voor een metamor-fose van de bestaande stad, nu bouwen in de stad de toekomstige opgave lijkt?

Het team bekijkt en analyseert verschillende stedenbouwkundige typologieën op hun morfo-logie, dichtheid, programma, rituelen, gedrag, ritme gebruikers, beweging, materialisatie en be-planting. Tijdens expertmeetings worden tussen-tijds resultaten besproken met deskundigen uit de zorg, sociologie, ruimtelijke ordening, bestuur en onderwijs. De resultaten worden gepubliceerd in een magazine en een website. De website heeft de potentie uit te groeien tot een Kennis-platform voor Stedenbouw voor de Trage Mens. De resultaten kunnen worden ingezet bij toekom-stige ruimtelijke opgaven in de bestaande stad maar ook bij de herinrichting van terreinen van zorginstellingen en de inpassing van deze terrei-nen in het stedelijk weefsel.

Page 8: Stedenbouw voor deTRAGE MENS

8

Daniëlle Huls, architect, Bureau B+B

Marieke Berkers, architectuurhistoricus

Saline Verhoeven, landschapsarchitect, Bureau B+B

Ann Van den Broek, choreografe, WArd/waRD

Fiona de Vos, psycholoog, Studio dVO

Page 9: Stedenbouw voor deTRAGE MENS

9

2. PROJECTTEAM

Team

Daniëlle Huls, architect, Bureau B+B

Marieke Berkers, architectuurhistoricus

Saline Verhoeven, landschapsarchitect, Bureau B+B

Ann Van den Broek, choreografe, WArd/waRD

Fiona de Vos, psycholoog, Studio dVO

De drie teamleden uit het vakgebiedEen van de drie onderzoekt, de andere twee ontwerpen vanuit architectuur en landschap. Waar de gezamenlijkheid in zit is de manier van kijken. Alle drie zijn we gefascineerd door een stad die levend is. We willen ontrafelen hoe de stad gebruikt wordt en hoe gebruik van de stad zich ontwikkelt. We denken allen liever vanuit de kleinere korrel dan vanuit de ‘masculiene’ ste-denbouw van de masterplannen. De leden van het basisteam (ontwerpers en architectuurhisto-ricus) spreken ondanks verschillende perspectie-ven elkaars taal en daarmee waarborgen we een efficiënt verloop van het proces.We zijn van mening dat opgaven rijker worden en dat kennis kan verdiepen door disciplines buiten de ontwerpwereld te betrekken. We weten uit ervaring dat externen zoals sociologen, psy-chologen, mensen uit de zorgsector en dansers/choreografen zorgen voor dynamiek in een (denk)proces. Daardoor wordt kritisch vermo-gen ontwikkeld en worden plannen meer door-wrocht. Ook is de kans op onverwachte, innova-tieve ideeën groter.

De choreograaf en de psycholoogDoor vanuit dans naar ruimte te kijken zullen we leren over menselijke gedragspatronen, ge-moedstoestanden en indrukken die ontstaan in confrontatie met verschillende levensomgevin-gen, zaken die gelden als de belangrijkste inspi-ratiebronnen voor Ann van den Broek, choreo-graaf en oprichter van dansgroep Ward/waRD. (http://www.wardward.be)

In de psychologie wordt al decennia nagedacht over ‘healing environments’. Vreemd genoeg is de kloof tussen de ontwerpwereld en de denkers of ‘healing environments’ behoorlijk groot. Ze ontmoeten elkaar veelal enkel aan tafel bij opgaven over gebouwen. Fiona de Vos, psycho-loog, is een pionier op het gebied van ‘healing environments’ in Nederland.

Page 10: Stedenbouw voor deTRAGE MENS

10

Page 11: Stedenbouw voor deTRAGE MENS

11

3. DOELSTELLING

Het doel van dit onderzoek is om beter inzicht te krijgen op de kansen en mogelijkheden die Ste-denbouw voor de Trage Mens biedt. We beogen bewustwording te creëren over de toegevoegde waarde van ‘trage stedenbouw’ voor de leefom-geving. Het aanreiken van een toolbox voor de toepassing in verschillende stedenbouwkundige settings zal een belangrijk middel zijn.

Het onderzoek uit kritiek op de puur procesmati-ge en pragmatische benadering van stedenbouw en inrichting van de openbare ruimte. Een meer zintuigelijke benadering waarbij indrukken en emotionele ervaringen worden bewust vormge-geven zou de basis kunnen zijn voor een Steden-bouw voor de Trage Mens.

Page 12: Stedenbouw voor deTRAGE MENS

12

Page 13: Stedenbouw voor deTRAGE MENS

13

4. ONDERSCHEIDEND TEN OPZICHTE VAN BESTAANDE PROJECTEN

Er is de afgelopen jaren binnen het werkveld van de architectuur en stedenbouw veel aandacht geweest voor de zorgarchitectuur. De focus lag hierbij op de bijdrage van de (interieur)archi-tectuur op verschillende vormen van zorgver-lening. In de onderzoeken, artikelen en boeken die verschenen blijft de invloed van de stedelijke configuratie en de openbare ruimte altijd onder-belicht. Zorginstellingen zijn geëvalueerd van kleinschalige gasthuizen of begijnenhofjes, die onderdeel waren van het stedelijk weefsel naar monolithische zorgmachines, zoals zorgcentra, medische centra, ziekenhuizen en bejaardente-huizen. Deze zorggebouwen liggen veelal geïso-leerd van de stad. Ze vormen vaak een ‘stad’ op zich en maken veelal niet intrinsiek onderdeel uit van bestaande stedelijke weefsel.

De stedenbouw van de zorginstellingen en de verweving met de omliggende wijken of buurten wordt niet ontworpen, maar is vaak een resul-tante van de interne organisatie van de gebou-wen. De ‘healing environment’ eindigt vaak bij de ‘voordeur’ van de zorginstelling. Het is daarom hoog tijd dat ook vóór de voordeur begonnen wordt met denken over het creëren van een ruimtelijke omgeving die past bij het ritme van de trage mens.

Stedenbouwers, architecten, zorginstellingen, planners, overheid, psychologen (die zich bezig-houden met ‘healing environments’, bewegings-wetenschappers.

5. DOELGROEP

Page 14: Stedenbouw voor deTRAGE MENS

14

Page 15: Stedenbouw voor deTRAGE MENS

15

6. REALISATIEKANSEN / SAMENWERKING ANDERE PARTIJEN

Bureau B+B is betrokken bij een aantal opgaven waarbij zorg en stedenbouw centraal staan. Samen met de opdrachtgevers van onder andere de projecten in Turnhout (Gemeente Turnhout) en Roermond (Laurentius Ziekenhuis) wordt gezocht naar toepassing van de opgedane kennis. ’s Heeren Loo in Ermelo is jaren bezig geweest met een stedenbouwkundig plan voor hun locatie waarbij het zorgconcept van omge-keerde integratie tussen wonen en zorg ruimtelijk is vormgegeven. Nu dit in deze periode van een op slot zittende markt niet meer mogelijk lijkt zijn zij op zoek naar een andere oplossing voor hun locatie.

7. PUBLIEKSBEREIK

Tijdens het onderzoek zullen tussentijdse resulta-ten en bevindingen op de websites en blogs van de teamleden worden geplaatst. De teamleden zullen tevens tussendoor actief de pers opzoeken om bevindingen en het proces van het onder-zoek te communiceren. De uitkomsten van de expertmeetings en de studentenopgaves zullen eveneens aan de publicatie worden toegevoegd.Tegelijkertijd zullen we tweemaal zorgen voor publicatie van het onderzoek in Nederlandse en/of internationale vakbladen voor stedenbouw en/of ruimtelijke ordening. Ook beogen we een netwerk van betrokkenen op te bouwen, waar-door kennis gedeeld en vermeerderd zal worden.

Page 16: Stedenbouw voor deTRAGE MENS

16

Page 17: Stedenbouw voor deTRAGE MENS

17

8. PLAN VAN AANPAK

Het project is opgedeeld in drie delen:

FASE 1Onderzoek, analyse en samenstellen toolboxFASE 2Testen en bijstellen van de toolboxFASE 3Presentatie resultaten

Tussentijds afstemmenGedurende het onderzoek zal het projectteam een keer per twee maanden bij elkaar komen om de voortgang met elkaar te bespreken, de tussentijdse producten door te nemen en het proces bij te sturen.

ExpertmeetingsDaarnaast zullen tijdens het project een aantal expertmeetings worden georganiseerd met een grotere multidisciplinaire groep. We zijn voorne-mens experts uit de zorg, sociologie, ruimtelijke ordening, bestuur en onderwijs uit te nodigen. Een aantal experts zijn al benaderd en hebben toegezegd te willen deelnemen aan de meetings. Dick van Gameren, architect/directeur Dick van Gameren architecten en hoogleraar Woning-ontwerp aan de Faculteit Bouwkunde TU Delft, Barend Jonker, accountmanager/ontwikkelaar Vastgoed, ’s Heeren Loo Zorg, René van der Velde, landschapsarchitect en associate Pro-fessor Landschapsarchitectuur aan de Faculteit Bouwkunde, TU Delft. Voorts denken we aan mensen zoals Henk Meijer, Projectleider Olym-pisch Plan at Ministerie van VWS, Christoph Lindner, Academic Director Amsterdam School of Cultural Analysis van de Universiteit van Am-sterdam en Marinus Verweij, voorzitter van de Raad van Bestuur van ICCO (voorheen Directeur bij Centrum Zorg en Bouw, TNO).

Het doceren van gerelateerde studentenopgaves Met studenten van de Academie van Bouwkun-de en TU Delft zal een project opgestart worden waarin zij onderzoeken in hoeverre de typologi-en van zorginstellingen vertaald kunnen worden naar stedenbouwkundige modellen die ingezet kunnen worden in de stad. Ook kunnen de stu-denten aan de slag met de toolbox en vertalin-

gen daarvan naar stedenbouwkundige modellen onderzoeken. Niet alleen genereren we op deze wijze voorstellen, ook zorgen we er voor dat het denken over stedenbouw voor de langzame mens onderdeel van het denken wordt van ont-werpers die werken aan toekomstige opgaven.

FASE 1ONDERZOEK, ANALYSE EN SAMEN-STELLEN TOOLBOX

Het eerste deel bestaat uit het analyseren en onderzoeken van verschillende stedenbouw-kundige typologieën op hun toegankelijkheid en geschiktheid voor de trage mens dan wel on-geschiktheid. Wat zijn de voordelen en nadelen van de stedenbouwkundige typologie voor de trage mens, zowel ruimtelijk als zintuiglijk en emotioneel. Maat, schaal, ritme, vormgeving van overgangen, en inrichting van de publieke ruimte spelen daarbij een rol. Welke ruimtelijke uitgangspunten liggen ten grondslagen aan de geschiktheid van de stedelijke typologie voor de trage mens. Welke menselijke gedragspatronen, gemoedstoestanden en indrukken die ontstaan in confrontatie met verschillende levensomge-vingen passen bij de trage mens en hoe kunnen deze bevindingen een rol spelen bij de vorming van stedenbouwkundige typologieën? Welke materialen en beplanting gaan een sterke relatie aan met de zintuigen van de trage mens? De ver-schillende typologieën en de uitkomsten worden met elkaar vergeleken om te komen tot een toolbox voor het maken van stedenbouwkundige plannen voor de trage mens.

In eerste instantie zal worden gekeken naar twee stedenbouwkundige typologieën die elkaars ui-terste vertegenwoordigen: De Historische Stad en de Naoorlogse Woonwijk.

Deel 1 bestaat uit de volgende onderdelen:

A VeldwerkBezoek aan twee locaties met elk een eigen ste-denbouwkundige typologie. De twee plaatsen worden bezocht, gefotografeerd en eerste bevin-dingen worden beschreven in een essay.

Page 18: Stedenbouw voor deTRAGE MENS

18

Page 19: Stedenbouw voor deTRAGE MENS

19

B Historisch onderzoekWe voeren historisch onderzoek uit naar de twee stedenbouwkundige typologieën. We bekijken de oorsprong van deze structuren, de inpassing ervan in de steden vroeger en nu en de eventu-ele transformatie van de typologie in de tijd. Doel is het verkrijgen van de informatie over de typo-logieën. De uitkomsten van deze fase worden beschreven en geïllustreerd met beeldmateriaal zoals fotomateriaal, historische kaarten en teke-ningen.

C Ruimtelijke analyse typologieën We vergelijken de typologieën vervolgens op hun morfologie, afmetingen en schaal van be-bouwing en gevels , ritme, schaal en profie-len stedelijke ruimte, dichtheid, programma en gebruik stedelijke ruimte. De overgang tussen privé en openbaar, de aanwezigheid van een zone en de gradaties daartussen, tussen privé en publiek, en de vormgeving van deze zone. De wijze waarop de publieke ruimte en de verkeers-stromen zijn georganiseerd, gescheiden dan wel niet, en de positie van de trage mens daarin: ondergeschikt, gelijkwaardig of als hoofdge-bruiker van de publieke ruimte. Veiligheid en toegankelijkheid van de publieke ruimte en het programma van de bebouwing. In dit program-maonderdeel verzamelen en bestuderen we ook beeldmateriaal zoals plankaarten, schema’s, pro-fielen, tabellen en beschrijvingen.

D GedragsanalyseVerzamelen en vergelijken van dagritmen, ritue-len en gedrag van verschillende trage mensen uit de buurt. Beschrijvingen met beeldmateriaal van de bezochte plekken tijdens het gebruik van de stad en de wandeling of fietstocht door de stad. Het gedrag van de ‘trage’ bewoners zal worden vastgelegd met GPS zenders en verwerkt worden in kaarten waarop hun routes en ritme zichtbaar zijn. Ondersteund met citaten waarin het dagritme van de hoofdpersonen uitvoerig worden beschreven. Doel van deze exercitie is inzicht te krijgen in de sociale en ruimtelijke be-hoeften van de trage mens. Een aantal ‘trage’ bewoners van de verschillende stedelijke typologieën zal worden gevraagd mee te doen deze informatie te verzamelen. Per typo-logie zullen een aantal bewoners nauw worden

betrokken bij het onderzoek om zo de zintuiglijke en emotionele uitwerking van de typologie te doorgronden. De participatie van de ‘trage’ mens in de buurt, de betrokkenheid bij het buurtleven en het ritme te onderzoeken.In dit deel van het onderzoek wordt het team bijgestaan door de Veldacademie en het MIT’s Agelab. Het gebruik van het AGNES pak en GPS zenders bij het onderzoeken van de verschil-lende stedenbouwkundige typologieën zullen bijdragen aan het vastleggen van de dagritmes van de trage mens en het bewust worden van het gedrag van de trage mens door de onderzoe-kers. Het zoeken en benaderen van drie ‘trage’ mensen per typologie, interviews, het vastleggen van hun ritme met GPS zenders en het verwer-ken van hun route en ritme in kaartmateriaal, beschrijvingen interviews en kaartmateriaal GPS zenders.

< Historische Stad, Maastricht, Nederland

VeldacademieDe Veldacademie heeft als kenniscentrum voor wijktransformatie veel kennis opge-daan met het vastleggen van beweegpa-tronen van senioren door middel van GPS zenders. Het analyseren van de beweegpa-tronen van de respondenten en het invoe-ren in de gemeentelijke GIS-database leidt tot correlaties met aspecten als veiligheid en de inrichting van de openbare ruimte. http://veldacademie.nl/

MIT’s Agelab MIT’s Agelab heeft een ‘AGNES’ pak ontwikkeld. De AGNES (Age Gain Now Empathy System) is een pak dat gedragen kan worden door ontwikkelaars, ontwer-pers, ingenieurs, planologen en andere om beter te begrijpen wat de fysieke uitdagin-gen zijn in verband met het ouder worden. Het pak is gekalibreerd om de motoriek, zicht, flexibiliteit, bewegelijkheid en kracht van een persoon van midden 70 te benade-ren. http://agelab.mit.edu/agnes-age-gain-now-empathy-system

Page 20: Stedenbouw voor deTRAGE MENS

20

Page 21: Stedenbouw voor deTRAGE MENS

21

E Analyse inrichting openbare ruimteHet samenstellen van een catalogus per steden-bouwkundige typologie met betrekking tot de in-richting van de openbare ruimte, de materialise-ring en de beplanting en het effect daarvan op de trage mens. Het beschrijven van de eigenschap-pen als geur, geluid en tast van de materialen en beplanting zullen daarbij een belangrijke rol spelen. Fotograferen materialen en beplanting, schema’s situering van de verschillende materi-alen en beplanting, omschrijving soort, type en eigenschappen materiaal en beplanting en be-schrijvingen.

F ToolboxHet maken van een toolbox door de analyses van de hierboven genoemde stedenbouwkun-dige typologieën met elkaar te vergeleken en naast elkaar te zetten in een matrix. We zullen voort conclusies trekken en aanbevelingen doen. Welke onderdelen van de typologieën werken goed en zijn geschikt voor de ‘trage’ mens en waar gaat het mis en raakt de ‘trage’ mens on-dergesneeuwd en verdrukt door de ‘gehaas-te’ mens? Welke onderdelen zijn hierop van invloed, zowel ruimtelijk als emotioneel? Missen er facetten bij alle zeven typologieën? Doel is te komen tot een toolbox ten behoeve van de Ste-denbouw voor de Trage Mens. Een ruimtelijk en emotioneel Programma van Eisen voor de ste-delijke ruimte voor de ‘Trage Mens’. De toolbox kan worden ingezet bij toekomstige ruimtelijke opgaven in de bestaande stad maar ook bij de herinrichting van terreinen van zorginstellingen en de inpassing van deze terreinen in het ste-delijk weefsel. Schema’s, tekeningen en foto’s dienen ter illustratie van de toolbox.

De twee stedenbouwkundige typologieën

In eerste instantie zal worden gekeken naar twee stedenbouwkundige typologieën die elkaars ui-terste vertegenwoordigen: De Historische Stad en de Naoorlogse Woonwijk. De historische stad ontstaan in een periode dat de mens nog ‘traag’ was, geschikt voor paard en wagen, voor huis-houdens zonder PC of I-pad. Een stad geleidelijk in de tijd ontstaan toen dwalen nog geen hobby was. Waar gewoond, gewerkt en feestgevierd

werd en de voetganger nog niet onderschikt was aan de wagen. Nu lijken deze steden zich ook te voegen in deze tijd. Wat was toen en nu de ruimte en de rol van de trage mens in deze stad? Ontstaat er nu frictie nu de auto ook onderdeel is van het straatbeeld. Hoe zijn de overgangen tussen openbaar en privé? En is het nog mogelijk te dwalen door deze stad?

In de naoorlogse stad, de moderne stad, werd het mengen van verschillende functies en het voor alle transportmiddelen geschikte wegen-systeem vervangen door een strikte scheiding van de verschillende functies en een hiërarchisch verkeersconcept. Vooral na de Tweede Wereld-oorlog werden veel historische stadscentra ten behoeve van het verkeer gesloopt. Snelwegen werden door de binnensteden aangelegd. Snel en doeltreffend gescheiden van het systeem voor de trage mens. Het lijkt alsof de trage mens hier alle ruimte krijgt, niet gestoord door de snelle stad, maar krijgt ze niet te veel? Hoe zit met de af te leggen afstanden om ergens te komen, het ritme en de schaal van deze stad?

Deze twee uiterste typologieën staan aan de basis van dit onderzoek.

Maar er bestaat de wens meerder typologieën te bekijken. Hoe zit het met de Bloemkoolwijk en de VINEX-locatie. En de zorg-gerelateerde ste-denbouwkundige typologieën uit de tijd dat de mens nog ‘traag’ was en de zorg uit naastenlief-de bestond bekijken: het Kuuroord, de Begijnhof en het Psychiatrische Buitengesticht (paviljoenty-pe). Wanneer het onderzoek zoals hier verwoord succes boekt zullen we ons perspectief verbre-den.

Historische Stad: MaastrichtDe stad Maastricht heeft een lange geschiede-nis, die teruggaat tot in de Keltische tijd, voor het begin van de huidige jaartelling. De geschiedenis weerspiegelt zich in het historische stadscentrum met verschillende Romaanse en andere stijlker-ken, de vele pleinen, hofjes, oude kloostercom-plexen, krom lopende straten en de restanten van de oude omwalling. Bureau B+B is verant-woordelijk voor de herinrichting van de open-bare ruimte in het centrum van Maastricht en het

< Na-oorlogse Woonwijk, Albertslund, Denemarken

Page 22: Stedenbouw voor deTRAGE MENS

22

Page 23: Stedenbouw voor deTRAGE MENS

23

ontwerp van het Grindpark aan de rand van de Maas.

Naoorlogse Woonwijk: Albertslund in Denemar-kenAlbertslund is gebouwd tussen 1963 en 1968 door de architecten Fællestegnestuen en werd jarenlang gezien als een stedenbouwkundig succes. De ecologische systeem van water-opvang en afvoer van regenwater in de vorm van een grote vijver, een kanaal en waterbas-sins vormen de basis voor het stedenbouwkun-dig plan. Het centrum van de wijk, het stadhuis, winkels en theater liggen bij de grote vijver. De hoofdweg loopt langs het kanaal dat begeleid wordt door bouwblokken van drie verdiepingen en de ruggengraat vormt van het plan. Aan beide zijde van deze zone liggen woongebieden van patiowoningen en rijwoningen van twee verdie-pingen. Auto, voetgangers en fietsers maken gebruik van volledig gescheiden circuits. Bureau B+B maakt samen met Grassat+Mist en LETH & GORI een ontwikkelingsstrategie voor het indus-triegebied ten noorden van het centrum in Al-bertslund.

FASE 2TESTEN EN BIJSTELLEN TOOLBOX

Deel 2 bestaat uit de volgende onderdelen:

ADe toolbox wordt getest op een concrete opgave. De herontwikkeling van voormalige in-dustriegebieden die nu vaak een centrale ligging in de stad hebben en onderdeel zijn van het ste-delijk weefsel. De transformatie van deze ge-bieden, een inbreiding in de stad, lijkt ons een geschikte opgave om onze toolbox te testen. Zo kunnen we onderzoeken hoe de stad zal moeten transformeren naar een duurzame stad voor de trage mens zodat zij langer onderdeel kunnen blijven aan het stedelijk leven. We testen de toolbox op een al reeds samengestelde Steden-bouwkundig Plan, om zo inzichtelijk te maken hoe het plan kan worden aangepast om zo beter geschikt te zijn voor de ‘trage mens’. Het Havenkwartier in Assen zou een mogelijke opgave kunnen zijn. Het plangebied, een bedrij-

venterrein, ligt zeer strategisch, pal tegen het oude centrum en dichtbij het buitengebied aan de oostkant. Er ligt een stedenbouwkundig plan voor de herontwikkeling, wat een geschikt test-case voor de toolbox zou kunnen zijn. Gaande-weg het process en in samenspraak met het ex-pertteam kiezen we een definitieve testsite. Werkwijze, werkzaamheden en productenGesprekken met de belanghebbende en stake-holders van de locatie en het ontwerpbureau van het stedenbouwkundig plan. De uitkomsten van deze fase worden beschreven en geïllustreerd met beeldmateriaal zoals ontwerptekeningen, fo-tomateriaal en kaarten en zullen worden gepre-senteerd aan de belanghebbende en stakehol-ders van de locatie.

BMet de ervaringen uit onderdeel A zal de toolbox worden bijgesteld zodat deze optimaal toepas-baar en bruikbaar is.Werkwijze, werkzaamheden en productenEvaluatiegesprekken met de belanghebbende en, de stakeholder van de locatie en het ontwerpbu-reau van het stedenbouwkundig plan over de uit-komst van onderdeel A, de rol van de toolbox en de meerwaarde daarvan in het Stedenbouwkun-dig Plan. Het bijwerken van de omschrijvingen en bijbehorende schema’s, tekeningen en foto’s van de toolbox.

FASE 3PRESENTATIE RESULTATEN

Het samenvoegen van alle onderdelen tot een publicatie (magazine en een digitale versie) en in een later stadium een bijbehorende internetsite. Het magazine en de website zijn toekomstge-richt. Ze brengen stedenbouwkundige typologie-en en aanbevelingen voor de inrichting van de publieke ruimte die aansluiten op het dagritme van de trage mens in beeld. Op deze wijze wordt kennis ontsloten ten behoeve van toekomstige ruimtelijke opgaven. Tegelijkertijd zal het maga-zine een aantal prikkelende essays bevatten en aantrekkelijk vormgegeven worden. De website heeft potentie om uit te groeien tot een Kennis-platform voor stedenbouw voor de langzame mens.

Page 24: Stedenbouw voor deTRAGE MENS

24

Page 25: Stedenbouw voor deTRAGE MENS

25

9. CURRICULUM VITAE TEAMLEDEN

Daniëlle Huls, architect, Bureau B+B

Marieke Berkers, architectuurhistoricus

Saline Verhoeven, landschapsarchitect, Bureau B+B

Ann Van den Broek, choreografe, WArd/waRD

Fiona de Vos, psycholoog, Studio dVO

Page 26: Stedenbouw voor deTRAGE MENS

26

Page 27: Stedenbouw voor deTRAGE MENS

27

DANIELLE HULSde architect

Geboortedatum 11 oktober 1969 te SittardNationaliteit NederlandsOpleiding 1995-1997 Architectural Association, School of Architecture, Diploma School Londen 1988-1995 TU Delft, Faculteit der Bouwkunde, afstudeerrichting Architectuur

Daniëlle Huls is architect en stedenbouwkundig ontwerper. Ze heeft jaren aan architectuurprojecten gewerkt bij de Architectengroep en in haar eigen bureau, maar besloot 4 jaar geleden dat haar interesse meer ligt bij het raakvlak tussen architectuur en de omgeving. Architectuur, landschap en openbare ruimte ontmoeten elkaar in het stedenbouwkundig plan, nu Daniëlle’s middel om plannen te ontwikkelen die de identiteit van een plek veranderen of versterken. Daniëlle vind het belangrijk dat de uitgangspunten, het verhaal en het uiteindelijke ontwerp consistent zijn. Het is haar kracht te blijven afvragen waarom bepaalde ontwerpbeslissingen worden genomen en door te blijven vragen over de logica daarvan. Ze is sinds juli 2009 lid van het directieteam van Bureau B+B.

Werkervaring2009-heden Directieteamlid bij Bureau B+B2007-2009 Bureau B+B stedebouw en landschapsarchitectuur bv, Amsterdam, projectleider2005-2006 Daniëlle Huls Architect, deelnemer aan de architectengroep2002-2004 Naamgevend architect bij de architectengroep, Amsterdam1999-heden DHLarchitecture (samen met Lada Hrsak)1997-2002 Projectleider bij Van Gameren Mastenbroek, de architectengroep, Amsterdam

(Gast)docent2011 Gastdocent Bachelor 6, Faculteit Bouwkunde, TU Delft2010-heden Gastdocent Academie van Bouwkunst Amsterdam2009 Gastdocent Bachelor 1, Huis en Verankering, Faculteit de Bouwkunde, TU Delft2007 Gastdocent Bachelor 1, Huis en Verankering, Faculteit der Bouwkunde, TU Delft2006 Gastdocent Master, Villa Urbana, Faculteit der Bouwkunde, TU Delft Workshop Plein 06, Vindplaatsen, Architectuur en Archeologie Academie van Bouwkunst Arnhem2004 Atelier Onderzoek, Academie van Bouwkunst Arnhem

Lezingen (selectie)2011 ‘Het Weilandwonen en de Nesteljas’, Pecha Kucha, Inside Design Amsterdam,IJburg, Amsterdam ‘Het Weilandwonen en de Nesteljas’, Pecha Kucha, Dag van de Architectuur, UCK, Utrecht2010 ‘Lofzang op de Luiheid, een visie op de Sloterplas en omgeving’’, Polderen bij de verstedelijking deel 2: Gedroomde Stedenbouw, Rode Hoed, Amsterdam2009 ‘Vrijstaat Amsterdam, ‘Lofzang op de Luiheid, een visie op de Sloterplas en omgeving’, 4e Internationale Architectuur Biënnale Rotterdam (IABR), Tolhuistuin, Amsterdam ‘Pier 11’, CBK zeeland, Middelburg2006 Faculteit Bouwkunde, TU Eindhoven2005 Faculteit Bouwkunde, TU Eindhoven

Bureau B+B stedebouw en landschapsarchitectuurHerengracht 2521016 BV AmsterdamT +31 (0)20 6239801E [email protected] www.bplusb.nlKvK 33150245

< Stedenbouwkundig plan, Innovatiepool, Turnhout, Belgie (2010–heden). De stad Turnhout wil het plangebied ontwikkelen tot een Innovatiepool voor Life Science en Global Care. Bureau B+B en B-architecten hebben zich de vraag gesteld in hoeverre de wensen van de stad Turnhout vertaald kunnen worden in een onderscheidende stedenbouwkundige structuur en bijbehorende publieke ruimte, als identiteit voor de Innovatiepool.

Page 28: Stedenbouw voor deTRAGE MENS

28

Page 29: Stedenbouw voor deTRAGE MENS

29

2005 Recipro-city: Science Park Amsterdam, UIA Congres Istanbul

Prijzen (selectie)2011 Prijsvraag ‘China Jinzhou World Landscape Art Exposition’, eerste prijs Open Oproep Stationsomgeving Turnhout, België, eerste prijs 2009 Besloten prijsvraag stedenbouwkundig ontwerp ‘Industriestrasse/Bocholter Aa’, Bocholt,Duitsland, 2009, tweede prijs 2008 Prijsvraag Atelier Malkovich, prijswinnaar2006 Prijsvraag ‘Nieuw Tij, een nieuwe impuls voor Zeeland’, eerste prijs 2005 Ideeënprijsvraag ‘De Romeinse Lijn’, tweede prijs

Publicaties (selectie)2011 ‘Het Weilandwonen en de Nesteljas’, Bureau B+B en buroKetting ‘Weilandwonen en de Nesteljas’ in AWM, Blauwe Kamer, Post Planjer2009-2010 ‘Bureau B+B Stedenbouw en Landschaparchitectuur, Een collectief talent 1977-2010’, NAI Uitgevers2009 ‘Lofzang op de Luiheid, een visie op de Sloterplas en omgeving’, Bureau B+B2008 Atelier Malkovich, publicatie tentoonstelling acht winnende en gerealiseerde ontwerpen MARK no 17, Paviljoen ‘Archive’ 2006 Nieuw TIJ, impuls voor Zeeland, publicatie inzendingen ideeënprijsvraag over nieuwe landelijk wonen in Zeeland Bright 10, jaargang 2, augustus/september 2006 Parool, zaterdag 1 juli 2006, ‘Architectes scoren met Zeeuws project’ Plein 06, Vindplaatsen, Architectuur en Archeologie2005 ‘De Romeinse Lijn’, De Limes van Levefanum naar Laurum, Ontwerpideeën2005 The new premises of the European Central Bank, international architectural competition

Exposities (selectie)2010 Maquette ‘Lofzang op de luiheid’, Visie op de Sloterplas in Amsterdam, tentoonstelling ‘Landscape Model’, TU Delft, Faculteit Bouwkunde 2009 ‘Lofzang op de luiheid’, Visie op de Sloterplas in Amsterdam, tentoonstelling ‘Vrijstaat Amsterdam’, 4e Internationale Architectuuur Biennale Rotterdam (IABR)2008-heden Atelier Malkovich, Nieuw en Meer, Amsterdam2006 Kunstspoor 2006, Noord-Beverland ‘Nieuw Tij, een nieuwe impuls voor Zeeland’, CBK, Middelburg Nieuwe Oogst BNA, Architectuurcentrum Arcam, Amsterdam2005 ‘De Romeinse Lijn’, Architectuurcentrum Aorta, Utrecht2002 ‘Van werf tot Stad’, Visie op de Stadswerven, Dordrecht1997 Projects Review, Architectural Association

Projecten Bureau B+B2011-heden Gebiedsstrategie, Søndermarken, Vejle, Denemarken Ontwikkelingstrategie, Industriegebied Hersted, Albertslund, Denemarken Stedenbouwkundig plan en Beeldkwaliteit, Laurentius Ziekenhuis, Roermond Stedenbouwkundig plan, verkaveling en architectuur, 40 woningen, ’t Zand, Leidsche Rijn, i.s.m. buroKetting Stedenbouwkundig plan Innovatiepool en Stationsomgeving Turnhout, België, i.s.m. B- architecten Fierljeppolder met informatiecentrum, Jinzhou, China2011 Het Weilandwonen en de Nesteljas, het Nieuwe Hollands Huis, Nederland, i.s.m. buroKetting Stedenbouwkundig plan en Beeldkwaliteit, Aalst, België2010 Stedenbouwkundige Gemeente Alkmaar2010 Ontwerp binnenverblijven Afrikaanse wilde honden, rode panda’s en gibbons, Artis, Amsterdam

< Stedenbouwkundig plan, Innovatiepool, Turnhout, Belgie (2010–heden). Midden in de Innovatiepool bevindt zich een plein als centrale ontmoetings-plek van het gebied. Deze publieke ruimte voegt zich in een reeks van stedelijke pleinen, publieke tuinen, gaanderijen, binnenplaatsen, straten en achterpadden.

Page 30: Stedenbouw voor deTRAGE MENS

30

fase 1: openen van het gebied fase 2: evenementen en Textielpark

industriele idylle

straatjes, bruggen, banen, sporen en paden oude en nieuwe gebouwen rivier de AA en het Textielpark

Page 31: Stedenbouw voor deTRAGE MENS

31

2009 Stedenbouwkundig ontwerp Industriestrasse.Bocholter Aa, Bocholt, Duitsland2009-2010 Stedenbouwkundige studie, Huis Zuylenlaan, Utrecht2008-heden Stedenbouwkundig plan, 2700 woningen, Waddinxveen2008-heden Stedenbouwkundig plan, De Born Oost, Wageningen2008-2009 Lofzang op de Luiheid, ruimtelijke visie Sloterplas en omgeving, Amsterdam2008-heden Herinrichting Mr. Visserplein, Amsterdam2008 Stedenbouwkundig plan en schetsontwerp woningen, Vught2008-2009 Tuin met paviljoen, Chaurmont, Frankrijk2007-2008 Uitbreidingplan, 2000 woningen, Veghel2007-2009 Oostelijk Centrum Gebied, 1500 woningen, Arnhem

Gemeente Alkmaar2010 Beeldkwaliteitplan Stationsgebied Alkmaar Stedenbouwkundig studie Westrand, Alkmaar Studie bedrijventerrein Boekelermeer Alkmaar

DHLarchitecture (samen met Lada Hršak)2010 Ark, paviljoen voor discussie en vertrek, Amsterdam Torpedo, kunstgalerie, Kunstfort, Vijfhuizen2007-2008 Paviljoen ‘Archive’, Nieuw en Meer, Amsterdam 2005 Prijsvraag ‘De Romeinse Lijn’, i.s.m. Susann Rittermann2001 Prijsvraag, Europan 6, Apeldoorn 1998 Ontwerpprijsvraag Museum voor Moderne Kunsten, Zagreb, Kroatië 1999 Ideeënprijsvraag Amfibisch Wonen, i.s.m. Thomas Dill

Daniëlle Huls Architect2010 Studie ruimtelijke vormgeving openlucht theaterproductie ‘De Vergeten Stad’, i.s.m. Sebastiaan Kaal en Saskia de Wit Landschapsarchitect2006 Studie, 80 pierwoningen, Grevelingendam, Zeeland, i.s.m. Lovisa Rottier2006-2007 Woonhuis, Prinseneiland, Amsterdam2006 Stedenbouwkundige studie, Amstelveen2006 Vakantiehuis, Nederland, i.s.m. Dick van Hoff2006 Prijsvraag ‘Nieuw Tij, een nieuwe impuls voor Zeeland’, i.s.m. Lovisa Rottier2006-2007 Uitbreiding woonhuis, Abcoude

de Architectengroep (selectie)2005- Geprefabriceerde autarkische vakantiewoning, i.s.m. Dick van Hoff2005 Prijsvraag ‘De Romeinse Lijn’, i.s.m. Lada Hrsak en Susann Rittermann2005-2007 Nieuwbouw 60 woningen, Hoogvliet, Rotterdam, i.s.m. Rijnboutt Van der Vossen Rijn boutt 2005-heden Uitbreiding kantoorpand, Laren2005-2006 Interieur kantoorgebouw Laan Nieuwer Amstel, Amstelveen

< Stedenbouwkundig plan, Industriestrasse - Bocholter Aa, Bocholt, Duitsland (2009). Uitgangspunt is het behoud van de sfeer, de schaal van de bebouwing, de architectuur en de begroeiing. Zij blijven de beeldbepalende elementen voor het gebied. De industriële oase, de geborgen, intieme sfeer van het gebied blijft be-houden en wordt tegelijkertijd toegankelijk gemaakt.

Page 32: Stedenbouw voor deTRAGE MENS

32

Page 33: Stedenbouw voor deTRAGE MENS

33

MARIEKE BERKERSde architectuurhistoricus

Blauwburgwal 18.I1015 AT AmsterdamT +31 (0)6 466 11 870E [email protected] www.mariekeberkers.nlKvK 34361984

Marieke Berkers (1977) is architectuurhistoricus (MA). Ze werkt als freelance onderzoeker en publiceert over architectuur, stedenbouw en landschapsarchitectuur. Als vakredacteur is ze werkzaam voor tijdschrift Blauwe Kamer voor Landschapsontwikkeling en Stedenbouw. Ook geeft onderwijs aan de Academie van Bouwkunst Amsterdam.

Marieke studeerde kunstgeschiedenis aan de Radboud Universiteit Nijmegen en volgde doctoraal modules in bestuurs- en organisatiekunde aan de faculteit Politicologie van de Universiteit van Amsterdam. Daarnaast genoot ze onderwijs aan de Schrijversvakschool Amsterdam. In 2009 volgde ze de masterclass architectuurkritiek van het Stimuleringsfonds voor Architectuur.

Nevenfuncties2011-heden: Lid van Kring van 12 voor Stad-Forum. Het forum adviseert vanuit een onafhankelijke positie gevraagd en ongevraagd het Amsterdamse stadsbestuur. 2009-heden: Secretaris van Stichting Zilvergrijs. Deze stichting wil een ontwerppraktijk stimuleren waarin architecten en ontwerpers architectuur bedrijven waarin ook blinde en slechtziende mensen zich prettig voelen. Momenteel werkt de stichting aan een publicatie.

PROJECTEN2012Mycelium RisingEmbedded onderzoek bij Mediamatic in het kader van het Creative Industries Research Program van de faculteit der Geesteswetenschappen van de Universiteit van Amsterdam. In dit onderzoek wordt gezocht naar inzicht in het ontstaan en in de fundamenten van ruimtelijke ontwikkelingen die door middel van organische groei tot stand komen. Gekeken wordt specifiek naar ontwikkelingen waar de creatieve industrie motor is voor ontwikkeling. Opdrachtgever: Universiteit van Amsterdam (2012)

The impact of infrastructural networks on nebula city (1965-present)Onderzoek in het kader van project ‘Stedelijke nevel: metamorfose van de regio Schiphol in de 20ste eeuw’ van de Vrije Universiteit Amsterdam (onderdeel van het NWO-programma Urbanisatie en Stadscultuur). Een boek, Schiphol megastructuur. Ontwerp in spectaculaire eenvoud, met resultaten van het VU onderzoek verschijnt in de zomer 2012 bij NAi Publishers.Opdrachtgever: Vrije Universiteit Amsterdam (2009-2012)

Hong Kong & Shenzhen Bi-City Biennale of Urbanism \ ArchitectureInhoudelijke verzorging van presentatie over de ontwikkeling van de stedenbouw in Amsterdam en de rol van de architect bij architectonische inpassingen, naar visie van Claus en Kaan Architecten.Opdrachtgever: Claus en Kaan Architecten (2012)

Beelden op de BergLid van het curatorenteam van de kunstmanifestatie Beelden op de Berg (2013) in Wageningen.Opdrachtgever: Stichting Beelden op de Berg (2011-2012)

2005-2011Redactie en beeldredactie Intreerede decaan Prof. ir. Karin Laglas als hoogleraar faculteit Bouwkunde TU Delft

< Claim van Bureau Venhuizen ging met bewoners en ontwerpers op onderzoek naar mogelijke oplossingen voor het verouderde recreatiegebied de Krabbeplas in Midden Delftland. Beeld: Bureua Venhuizen. Grafische vormgeving: Minke Themans

Page 34: Stedenbouw voor deTRAGE MENS

34

Page 35: Stedenbouw voor deTRAGE MENS

35

Opdrachtgever TU Delft (2011)

Landschapper in de stedenbouwOnderzoek van het Stimuleringsfonds voor Architectuur op initiatief van DS naar de invloed van twee decennia landschapsarchitectuur op de ontwikkeling van het vak stedenbouw en vice versa. Opdrachtgever: Stimuleringsfonds voor Architectuur (2010-2011)

Op het Scherp van de SnedeEssays t.b.v. een onderzoek naar de uiterste rand van het landschap: precies daar waar landschap en stad elkaar ontmoeten, maar waar ook opdrachtgevers met verschillende benaderingen samenkomen. Onderzoeksteam: DS Landschapsarchitecten, Wingerder Hovenier architecten en Landschap Noord-Holland. Opdrachtgever: Landschap Noord-Holland (2010-2011)

Olympische Hoofdstructuur 2028Het ministerie van VROM heeft de aftrap gegeven voor het ontwerp van een Olympische Hoofdstructuur. VROM heeft gekozen voor de combinatie One Architecture en Zwarts & Jansma architecten om de Olympische Hoofdstructuur van Nederland te ontwerpen. Opdrachtgever: Zwarts & Jansma Architecten (2010)

Het stadhuis van GroningenFondsenwerving en boekproductie. Opdrachtgever: Architectura & Natura Pers i.s.m. Thomas von der Dunk (2010)

Olieboom in de Kaspische regioOnderzoek naar de stedelijke transformatie in de Kaspische regio. (2009-2011)

FoodprintCurator expositie Foodprint. Deze expositie toont ‘uitspraken’ van kunstenaars en architecten over voedsel en de stad. Opdrachtgever: Stroom Den Haag (zomer 2009)

WinkellandCurator tentoonstelling en debat over de totstandkoming van winkelgebieden in (regio) Utrecht .Opdrachtgever: AORTA Architectuurcentrum Utrecht (2008)

De limes anno nu21 dagen lopen met GPS over de onzichtbare, onder de zoden gezakte Romeinse limesweg met als doel deze te ontwaken in de hoofden van bewoners, bestuurders en ontwerpers. De resultaten zijn samengebracht in: ‘Limesweg’, Maike van Stiphout en Marieke Berkers (red), Amsterdam.Opdrachtgever: DS, Amsterdam (2006-2009)

NDSMResearch cultuurhistorie voormalige scheepswerf.Opdrachtgever: Mei Architecten en Stedenbouwers, Rotterdam (2008)

Intense DenseCurator tentoonstelling en debat.Opdrachtgever: AORTA Architectuurcentrum Utrecht (2008)

A Wider View on Cultural Landscape Challenges in Europe Programmamanager van manifestatie in het kader van Triënnale Apeldoorn, Radio Kootwijk: internationale conferentie, tentoonstelling en internationale Summer University. Opdrachtgever: Stichting A Wider View (2008)

< Boven: Schommelclub in de Van Gendthallen. Beeld: Mediamatic, Onder: Uien-feest op het Van Gendthallen terrein waar Mediamatic FABRIEK 2000m2 op orga-nische wijze aan het ontwikkelen is. Beeld: Mediamatic.

Page 36: Stedenbouw voor deTRAGE MENS

36

Page 37: Stedenbouw voor deTRAGE MENS

37

Digitale WichelroedeParticipatie onderzoeksteam / projectleiding. Opdrachtgever: DS, Amsterdam. RGI-Project. Consortiumleden: Wageningen Universiteit, Alterra, Waag Society, Galileo, KPN, Kadaster, SVGV, Gemeente Utrecht, Provincie Utrecht m.m.v. Jord den Hollander (2006-2008)

Visies op Vormgeving deel 2Fondsenwerving boekproductie. Opdrachtgever: Architectura & Natura Pers i.s.m. Premsela (2007-2008)

Relatie met Ruimte. Benno Premsela en Friso BroeksmaFondsenwerving boekproductie. Opdrachtgever: Architectura & Natura Pers (2007-2008)

KrabbeplasProjectleiding cultureel project over het vinden van de balans tussen open land en stad in Midden-Delftland. Opdrachtgever: Bureau Venhuizen, Rotterdam (2007)

Ontwikkelen visie op het bouwen op en rond de terreinen van Staatsbosbeheer Opdrachtgever: DS, Amsterdam (in opdracht van Staatsbosbeheer) (2006-2007)

BULBRedactie educatieve website over de Duin- en Bollenstreek. Opdrachtgever: Bureau Venhuizen, Rotterdam (2006)

SELECTIE ONDERWIJS & LEZINGEN2012 •DocentaandeAcademievanBouwkunst,Amsterdam,eerstejaarstekstanalyse.2010 •DocentaandeAcademievanBouwkunst,Amsterdam,derdejaarspaperopdracht.Thema: Living Landscapes.2009 •‘Thechangesofshape,imageandcharacteroftheinfrastructuralnetworkanditshubs of Schiphol region (1967-2009),’ paper voor de Internationale Conferentie Urbanization & Urban Culture, Why do people like to live in cities? georganiseerd door NWO (Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek), november 20092008 •LandschapenSchrijven,gastlezingHogeschoolVanHallLarenstein,Velp,mei2008 •AWiderViewonCulturalLandscapeChallengesinEurope,lezing7thmeetingoftheCouncil of Europe of the workshops of the Implementation of the European Landscape Convention, Slowakije Piestany, april 20082007 •UrbanTransformationsenUrbanHeritageII:Methods(honourscourse),gastlezingVrijeUniversiteitAm sterdam, december 2007 •AMC.2,begeleidingstudentenGeo-InformaticaenLandschapsarchitectuur •WageningenUniversiteit,zomer20072006 •Plein06,begeleidingworkshopPlein06overgeschiedenisenontwerp,Academievan Bouwkunst Arnhem (ArtEZ), januari 2006

SELECTIE PUBLICATIES2012 •‘Wayfindingspecialistenzijnpraktijkrealisten,architectendromers’op:ArchiNed(april2012) •VerwachtbijNAiuitgeverszomer2012:KoosBosma(red.)‘SchipholMegastructuur.Ontwerpin spectaculaire eenvoud’, Rotterdam 2012. Marieke Berkers schreef het hoofdstuk Stad van grillige fluviatiele processen. Samen met Iris Burgers schreef ze de hoofdstukken Twee generaties functionalistisch ontwerpen aan een drempelwereld en Massastructuren. Architectuur in een race tegen de klok. •‘Socialesamenhangisnietteplannen’,opiniepaginaHetParool(2januari2011)2011 •‘DeHeiligehuisjesvanIJburg’in:BlauweKamer(dec2011) •‘Deachterkantvandegrachtengordel.OntwerpopgaveWerelderfgoed(6):Grachtengordel’in:Blauwe Kamer (feb 2011) •DerubriekEtalage(BlauweKamer2011)2010 •‘OorlogomdrugseninfrastructuurinRio’,in:BlauweKamer(dec2010)

< Schiphol: De invloed van infrastructurele netwerken op nebula stad (1965 – nu), is een studie naar de veranderingen van de infrastructurele netwerken van de nebula stad wat zowel karakter als vorm betreft van 1965 tot nu. Beeld: Stadsar-chief Amsterdam, maker onbekend.

Page 38: Stedenbouw voor deTRAGE MENS

38

Page 39: Stedenbouw voor deTRAGE MENS

39

•RobvanderBijlenMariekeBerkers,‘Eendominanteoriëntatieopasfalt’,in:BlauweKamer,(dec2010) •‘Waddenzee.OntwerpopgaveWerelderfgoed(5):Waddenzee’in:BlauweKamer(okt2010) •‘BouwenaandeBeemster.OntwerpopgaveWerelderfgoed(4):Beemster’in:BlauweKamer(aug2010) •‘LandschapsarchitectzoektmedewerkerTwitter’,op:ArchiNed(juni2010) •‘DelangelijnenvandeStellingvanAmsterdam.OntwerpopgaveWerelderfgoed(3):Stelling van Amsterdam’ in: Blauwe Kamer (juni 2010) •‘SoccerCity:blijvendsymboolvangastvrijenveiligZuid-Afrika?’,op:KrachtvanCultuur(juni2010) •’DromenvanhetAfrikaanseNieuweBouwen’,op:DeKrachtvanCultuur(april2010) •‘KijkenenbekekenwordenbijdeOostvaardersplassen’,in:BlauweKamer(april2010) •‘Decorzoektvoorstelling.OntwerpopgaveWerelderfgoed(2):Schokland’in:BlauweKamer(april2010) i.s.m. Eric Luiten •‘StadscentrumvanRotterdamisdecorvaneenmythe’,op:ArchiNed(april2010) •‘Boerenverstandismensenwerk’(interviewmetJanKolen)en‘Hetlandschapalslevendschilderij’ (interview met Han Lörzing) in Boerenverstand, Krijn Christiaansen en Cathelijne Montens, Utrecht 2010 •‘Terugopdekaart.GeheimeRussischestadPermopzoeknaarverborgenkwaliteiten’,in:Blauwe Kamer (feb 2010) •‘Eensanitairestopvanwereldklasse.OntwerpopgaveWerelderfgoed(1):Kinderdijk’in:BlauweKamer (feb 2010) i.s.m. Eric Luiten •DerubriekEtalagemetaandachtvoorBinckhorstDenHaag,CuttySarkGardensLonden,Valkenswaard Lage Heide, in: Blauwe Kamer (feb 2010)2009 •‘IdeeënprijsvraagNieuweToekomstGoudsePoort’,RedactiejuryrapportGoudsregionaalarchitectuur platform (grAp), Gouda 2009 •‘Ikbenzo’nstadsbewonerdiemetregelmaateenpakjeontbijtspekinhaarwinkelwagengooit’,op website De eeuw van de stad, VPRO (mei 2005) •MariekeBerkers,PietVollaardenRobertWinkel,‘Meikrant’,Rotterdam,ed.1,mei2009 •‘WolkenbovenhetMuseumplein’,op:ArchiNed(maart2009) •MariekeBerkersenMaikevanStiphout(red.),‘Limesweg’,Amsterdam2009(ISBN:978-90-76863-50-4)2008 •‘NieuwevisieBeemstererf.EenplanvanaanpakvoordetoekomstigeontwikkelingvanhetBeemster erf’, tekstredactie voor REDscape, Amsterdam augustus 2008 •‘RadialViews’,op:ArchiNed(juni2008) •‘GemeentehuizeninNederland’,in:ArchitectuurLokaal(voorjaar2008) •‘DanGraham’,inhetkadervanproject“FietsenStal”,Stroom,DenHaag2008 •‘ReggedalOverijssel’,tekstredactievoorREDscape,Amsterdam2008 •‘MuseumpleinAmsterdam:opdeschopofrenovatie’,opArchiNed(februari2008)2007 •‘Belvedereindepraktijk’,opArchiNed(november2007) •‘IdeeënprijsvraagSluiseiland’,RedactiejuryrapportGoudsregionaalarchitectuurplatform(grAp),Gouda 2007 •‘BOOST!Magazineover‘brede’scholenbouw’,CasesOverijssel,UitgavevanArchitectuurLokaal, Amsterdam 2007 •‘BerlinEverlands’,op:ArchiNed(oktober2007) •‘Stevigereconstructievandementaliteit’,VerslagleggingOogstdagCaseStudyKrabbeplas,Bureau Venhuizen, 2007 •‘Woningcorporatiebouwtbredeschool’,in:ArchitectuurLokaal(najaar2007) •‘Vlissingen.Transparantieendeburger’,in:ArchitectuurLokaal(najaar2007) •‘Ongewisse’,in:Zomersprookjes.Reuzenschelpenvertellenverhalenuitzee,SLem(Stichting Landschapstheater en meer), Thieme Art 2007 •‘DigitaleWichelroede:ontdekdeverhalenvanhetlandschap’,in:VIMatrix(juni2007) •‘Wolvega.Eengemeentehuisalsafspiegelingvanhetproces’,in:ArchitectuurLokaal(zomer2007) •‘CitiesofContinuousLines’,op:ArchiNed(april2007) •‘Commitmentindejungle.HetstadhuisvanAlphenaandenRijn’,in:ArchitectuurLokaal(maart2007)2006 •‘FortUitermeer’,tekstredactievoorREDscape,Amsterdam •‘InsideOutside’,op:ArchiNed(december2006) •‘Groepsportretten06’,op:ArchiNed(oktober2006) •‘Doodlopendwater’,op:ArchiNed(februari2006)2005 •‘Cultuurisgeensausje’op:ArchiNed(oktober2005) •‘HadjijookeenDomoorvroeger?’,op:ArchiNed(februari2005) •‘SuitcaseArchitecture’,op:ArchiNed(augustus2005) •‘LimitsofInclusiveness’op:ArchiNed(mei2005)

< De publicatie ‘Schiphol megastructuur. Ontwerp in spectaculaire eenvoud’ is verkrijgbaar in het najaar van 2012. Auteurs: Koos Bosma, Marieke Berkers, Iris Burgers, Karel Davids, Abdel El Makhloufi, Heidi de Mare, Anna Nikolaeva, Jan-Willem de Wijn en LUST. Vormgeving: Reunoud Homan. Fotografie: Jannes Linders. Met steun van het Stimuleringsfonds voor Architectuur en NWO.

Page 40: Stedenbouw voor deTRAGE MENS

40

toegevoegde elementen voor herkenbaarheid en sfeer in de openbare ruimte

Page 41: Stedenbouw voor deTRAGE MENS

41

SALINE VERHOEVENde landschapsarchitect

Geboortedatum 9 april 1968, te BestNationaliteit NederlandsOpleiding 1993-1994 2e fase opleiding ‘Ontwerp, Planning en Beheer van Bouwen en Gebouwde Omgeving’ (OPB), faculteit Bouwkunde, Technische Universiteit Delft 1992 doctoraal landschapsarchitectuur, Landbouwuniversiteit Wageningen geregistreerd in het Architectenregister: 3.921102.001

Saline Verhoeven is een senior landschapsarchitect met veel ervaring met het maken van plannen voor openbare ruimte en stedenbouw op alle schaalniveaus en planfasen. Saline is een gedreven persoonlijkheid met inzicht in verschillende schaalniveaus. Ze maakt verbindingen daar waar nodig. Saline is sinds 1 juli 2009 lid van het directieteam van Bureau B+B.

Werkervaring2009-heden Landschapsarchitect en directieteamlid bij bureau B+B2008-2009 Teamleider ontwerp, Stadsdeel Amsterdam Noord2007-2008 Zelfstandig landschapsarchitect (Saline Verhoeven Landschapsarchitect)2006-2007 Landschapsarchitect bij Palmboom & van den Bout Stedenbouwkundigen, Rotterdam2000-2006 Mede-oprichter en eigenaar 1:1 stadslandschappen bv, bureau voor landschapsarchitectuur1999-2000 Zelfstandig landschapsarchitect, op freelance basis werkzaam bij diverse stedenbouwkundige bureaus en stadsdeel Amsterdam Noord1997-1999 Landschapsarchitect bij Dienst Ruimtelijke Ordening Amsterdam, Planteam IJburg1994-1996 Landschapsarchitect bij Zandvoort Ordening en Advies, Rotterdam

(Gast)docent2012 Stadslab, Masterclass Placemaking, Fukuoka Japan2008-2010 Fontys, Academie van Architectuur en Stedenbouw, Tilburg2004 Academie van Bouwkunst, Amsterdam (Oriëntatiecursus)

Lezingen 2011 ‘Collective Genius: sense of place, place making and craftsmanship’, Roma 2011 ‘Openbare ruimte als motor voor transformatie, OntwikkelingsAlliantie Amsterdam2011 ‘Bureau B+B, een collectief talent’, Arcam Amsterdam2009 ‘Vrijstaat Amsterdam, Auto en de stad’, een visie op de Van Woustraat Amsterdam, 4e Internationale Architectuur Biënnale Rotterdam (IABR), Tolhuistuin, Amsterdam

Prijzen2010 Prijsvraag voor de herstructurering van het schiereiland Cruquius, Oostelijk Havengebied, Amsterdam; Openbare Ruimte als motor voor transformatie; 1ste prijs (i.s.m. Investeren in Ruimte)2007 1:500 Ontwerp Heesterveld, Stimuleringsprijsvraag voor wonen en woonomgeving Ymere NAi 2007; 2de prijs (i.s.m. M3H architecten)2006 Prijsvraag ‘Verbeter de architectuur van bedrijventerreinen, strategieën voor herontwikkeling’, Ministerie van Economische Zaken; 3de prijs (i.s.m. Reitsma Stedebouw, Almira van der Lee)

Bureau B+B stedebouw en landschapsarchitectuurHerengracht 2521016 BV AmsterdamT +31 (0)20 6239801E [email protected] www.bplusb.nlKvK 33150245

< Speelruimte, een transformatie voor Cruquius, Amsterdam, Nederland (2010–2012), in het plan wordt geschetst hoe de transitie van het verouderde bedrijven-terrein in gang wordt gezet vanuit een krachtige visie op de ruimtelijke kernkwali-teiten van het gebied.

Page 42: Stedenbouw voor deTRAGE MENS

42

t= 02

t= 01

current situation

doorsnede in transitie

Page 43: Stedenbouw voor deTRAGE MENS

43

Overige activiteiten2011-2013 Expert Stadslab/FDC programma ‘Strategic Urban Transformation, Fukuoka’, Japan 2003-2004 Stichting Mobile City: een initiatief voor tijdelijke invulling van braakliggende terreinen met duurzame verplaatsbare architectonische en landschapsarchitectonische elementen

Selectie projecten Bureau B+B2012 Visie Waddenkust Noord-Holland2011 Meervoudige opdracht Moorkensplein en park, Antwerpen, België2011-heden Definitief ontwerp voor het marktplein Papendrecht2011-heden Binnenstad Oss, De Wal e.o2011-heden NL-route2010-2011 Transformatie bedrijventerrein Cruquius, Oostelijk havengebied Amsterdam2010-heden Stedenbouwkundig plan Innovatiepool en Stationsomgeving Turnhout, België, i.s.m. B- architecten2009-heden Supervisie openbare ruimte Philipsdorp Eindhoven 2011 Meervoudige opdracht Land-art, inpassing van de Haak om Leeuwarden2010-2011 Waternetwerken Randstad2009-2010 Meervoudige opdracht transformatie bedrijventerrein Vliedberg, gemeente Heusden2009 Prijsvragen Rheinwaal en Hamm, nieuwbouw en openbare ruimte Technische Hogeschool, i.s.m. DP6 Architectuur Studio2009 de Auto en de stad, visie op de inrichting van de van Woustraat Amsterdam in het kader van de 4e Internationale Architectuur Biënnale Rotterdam2009 Beeldkwaliteitplan voor de openbare ruimte en stedenbouw van Philipsdorp Eindhoven2009-heden Inrichting openbare ruimte Taxandriazone, Waalwijk Stedenbouwkundig Plan Geerpark, Vlijmen

Selectie projecten Stadsdeel Amsterdam Noord2008-2009 Investeringsbesluit Hamerstraat; strategie voor geleidelijke transformatie van een bedrijventerrein aan de Noordelijke IJoever.2008-2009 ‘De Strip’, Overhoeks; ontwerp voor de openbare ruimte rondom een hoogbouw strip in een nieuw stuk stad aan de IJoever. Ontwerpvoorstellen zijn gedaan voor de straten, pleinen en kades

Selectie projecten Palmboom & van den Bout stedenbouwkundigen2006-2007 Masterplan Badhoevedorp; visie op de herontwikkeling van Badhoevedorp na de omlegging van de snelweg A92006-2007 Kreekrijk, Zaanstad i.s.m. BVR, Rotterdam; opstellen van een kwaliteitskader en verdere planontwikkeling voor een woonwijk van ca. 900 woningen en het recreatie- en natuurgebied De Omzoom2006-2007 Kop van de Staart, Dordrecht; ontwerp voor de openbare ruimte van de eerste buurt binnen Stadswerven, een voormalig industriegebied aan de Merwede nabij het centrum van Dordrecht2006-2007 Sphinx, Belvedère, Maastricht; ontwerp voor de openbare ruimte binnen de herontwikkeling van het fabrieksterrein van de Spinx-sanitair

Selectie projecten 1:1 stadslandschappen2006 Funke Küpperterrein i.s.m. 1:1 stadslandschappen; ontwerp voor een groen buurtplein en de buitenruimte bij een brede school in Osdorp, Amsterdam2004-2006 Kwadrantpark Toolenburg, Haarlemmermeer; ontwerp voor een park van ca. 6ha aan de noordoever van de recreatieplas Toolenburg2000-2006 Stadsvisie Leeuwarden (i.s.m. BVR, Rotterdam); ‚Varen onder eigen vlag‘, ontwikkelingsvisie voor de ontwikkeling van de stad op langere termijn2000-2006 Sportdriehoek Centrum Amsterdam Noord; een ruimtelijk, strategische visie voor de ontwikkeling van een voormalige waterzuivering tot een recreatiegebied (i.s.m. Franz

< Speelruimte, een transformatie voor Cruquius, Amsterdam, Nederland (2010–2012) Op cruciale plekken wordt letterlijk ruimte geschapen. Met geel/zwarte sig-nalering uit scheepvaart en tijdelijke wegenbouw worden deze voids als speciale plekken gemarkeerd. De leegte schept kansen voor tijdelijke evenementen of pro-gramma dat Cruquius activeert en haar verborgen kwaliteiten uitlicht.

Page 44: Stedenbouw voor deTRAGE MENS

44

Page 45: Stedenbouw voor deTRAGE MENS

45

Ziegler, bureau voor architectuur en stedenbouw en Reitsma Stedebouw)2000-2006 Malberg, Maastricht; herstructurering van een na-oorlogse wijk in het kader van het Actieprogramma Herstructurering van ministerie van VROM (i.s.m. Franz Ziegler, bureau voor architectuur en stedenbouw)2000-2006 Lelylaan, Amsterdam Slotervaart; ontwerp raamwerk voor de herontwikkeling en intensivering van de na-oorlogse wijk Lelylaan en omgeving (i.s.m. Palmboom & van den Bout stedenbouwkundigen)2000-2006 Vleuterweide, Utrecht; inrichting stadsdeel Vleuterweide binnen de Vinexlocatie Leidsche Rijn2000-2006 Keerkringpark, Amsterdam Noord; ontwerp voor een lineair park als onderdeel van de transformatie van de voormalige Cornelis Douweswerf.2000-2006 Kraanspoor, Amsterdam Noord; ontwerp voor de inrichting van de kade en de boulevard bij het Kraanspoor op de voormalige NDSM-werf in Amsterdam2003-2004 Stichting Mobile City: initiatief voor de tijdelijke invulling van braakliggende terreinen met duurzame verplaatsbare inrichting. Projectomvang 100 units van 100 m2, gemengd milieu van wonen en werken. Met medewerking van Stadsdeel Amsterdam Noord en De Principaal1999-2006 Handboek en ontwerp voor de tijdelijke inrichting en D.O definitieve inrichting van de voormalige NDSM-werf, Amsterdam

< Stedenbouwkundig plan en inrichting openbare ruimte Centrumgebied, Nieu-wegein, Nederland (1997–heden). Het stadscentrum opent zich naar buiten op een representatieve wijze en maakt contact met het water de Doorslag. De openbare ruimte is verspreid over verschillende niveaus bijeengehouden door een geplooid maaiveld, dat de bezoeker op een vanzelfsprekende wijze naar alle programma-onderdelen leidt.

Page 46: Stedenbouw voor deTRAGE MENS

46

Page 47: Stedenbouw voor deTRAGE MENS

47

ANN VAN DEN BROEKde choreograaf

Na het afronden van haar dansopleiding (Juni 1991) aan de Rotterdamse Dansacademie (Codarts), danste Ann Van den Broek bij de Elisa Monte Company (New York, 1990), Dansgroep Krisztina de Châtel (Amsterdam, 1991-1998), Galili Dance (Groningen, 1998) en Charleroi/Danses (Charleroi, 1998-2000).

In de tien jaar dat zij als danseres werkte, ontwikkelde en onderzocht zij haar eigen dansidioom, en in december 2000 besloot zij zich volleg toe te leggen op het ontwikkelen van haar eigen choreografisch werk. Onder de paraplu van haar egen organisatie vzw WArd/waRD (Antwerpen, B), Korzo producties (Den Haag, NL) en Danswerkplaats Amsterdam creëerde zij een aantal choreografiën.

De choreografiën Quartet with One (2002), FF+Rew (2002; onder Dansgroep Krisztina de Châtel), FF+Rew 60:00 (2005), E19 (richting San José) (2006), Co(te)lette (2007), I SOLO MENT (2008) en We Solo Men (2009) werden zeer goed ontvangen door het publiek en geprezen door de Nederlandse en internationale pers. Bijna elke productie werd geselecteerd door de Nederlandse Dansdagen in Maastricht als een van de meest belangwekkende van het seizoen. E19 (richting San José), Co(te)lette en I SOLO MENT werden, door de VSCD (Vereniging van Schouwburg- en Concertgebouw Directeuren), genomineerd voor de Zwaan voor de ‘meest indrukwekkende dansproductie’ van het seizoen. De meest prestigieuze Nederlandse dansprijs. In 2007 won Ann Van den Broek voor Co(te)lette de Zwaan.

Ann Van den Broek is ook de winnaar van de Mouson Award 2009/2010. De Mouson Award is een initiatiefvanKünstlerhausMousonturminFrankfurt(Duitsland).DejuryoverAnnenhaarwerk:“AnnVan den Broek is een toegewijde choreografe die op intrigerende wijze menselijke gedragspatronen centraal stelt in haar werk. Zonder terug te grijpen op overdadige en schreeuwerige effecten weet ze toch steeds een onbetwistbaar statement te maken. Alhoewel ze met haar werk geen oordeel velt en haar choreografieën vaak afstandelijk en koel lijken, slaagt ze erin om haar publiek te irriteren en tegelijkertijd in stilte te laten huiveren en te ‘entertainen’. Het thema ijdelheid vormt de belangrijkste aanzet voor haar prozaïsch geënsceneerde voorstellingen: in het licht van de vergankelijkheid van het menselijklevenisallesslechtsschijn.”

Naast haar werk als choreografe, is Ann ook pedagoog en wordt zij regelmatig gevraagd om trainingslessen en workshops te geven, die de focus leggen op haar visie op eigentijdse dans en haar eigen unieke stijl.

vzw WArd/waRDKleine markt 9 bus 18 2000 Antwerpen

stichting WArd/waRDEdisonstraat 1162561 BJ Den Haag

Page 48: Stedenbouw voor deTRAGE MENS

48

Page 49: Stedenbouw voor deTRAGE MENS

49

FIONA DE VOSde psycholoog

Geboortedatum 19 september 1969Nationaliteit Nederlands

Opleiding Graduate Center, City University of New York 2002-2005Ph.D. Environmental PsychologyFulbright beurs, Netherlands-America Foundation, Amsterdam, 2002-2003Hunter College, City University of New York 2002-2004Master of ArtsFaculteit der Psychologie, Universiteit van Amsterdam 1989-1995Doctoraal Psychologie (cum laude), studierichting Psychonomie

Beroepservaring

Studio dVO 1996-hedenOprichter en eigenaarStudio dVO is een advies- en onderzoeksbureau in de omgevingspsychologie, gespecialiseerd in deinteractie tussen de gebouwde omgeving en de mens. Studio dVO’s missie is het verbeteren van defit tussen gebruikers en gebouwen.

Projecten Studio dVOGezondheidszorg•AdviseringHealingEnvironmentrondnieuwehuisstijlinterieurErasmusMC,Rotterdam,2012.•AdviseringHealingEnvironmentrond(ver)nieuwbouwLaurentiusZiekenhuis,Roermond,2012.•AdviseringHealingEnvironmentrondnieuwbouwAmphiaZiekenhuis,Breda,2012.•AdviseringHealingEnvironmentrondnieuwbouwCentrumEetstoornissenUrsula,DenHaag,2011.•AdviseringHealingEnvironmentrondnieuwbouwpolikliniekRijnstateZiekenhuis,Arnhem,2011.•Toetsenvanschetsontwerphuisartsenpraktijk,Post,Amsterdam,2011.•Adviseringrondontwikkelentoolkitrondwoonwensenvoorverstandelijkgehandicapten,’sHeerenLoo,Workum, 2011.•AdviseringHealingEnvironmentkleinschaligwonendementerenden,Myosotis,Kampen,2011.•AdviseringHealingEnvironmentrondziekenhuis,CEAN,Bussum,2011.•MeedenkenoveruitwerkingvisieBrightsite,VUmc,Amsterdam,2011.•Opstellenrichtlijnenboorbidboekbezielendeomgeving,WoonZorgcentraHaaglanden,DenHaag,2011.•AdviseringHealingEnvironmentrondaanbestedingkinderziekenhuis,dJGAarchitecten,Rotterdam,2011.•AdviseringHealingEnvironmentrondnieuwbouwMedischSpectrumTwente,IAAarchitecten,Enschede,2010.•ChecklistHealingEnvironmentCourantbouwen,VastgoedParnassiaBavoGroep,2010.•Adviseringinrichtingsconceptendiverseziekenhuizen,Ahrend,2009-2010.•AdviseringontwerpBrijderVerslavingskliniek,ParnassiaBavoGroup,DenHaag,2009-heden.•AdviseringnieuwbouwdeWeerklank(instellingvoorkinderenmetautisme),vandenBergArchitecten, Houten, 2009.•AdviseringHealingEnvironmentvooracutepsychiatrie,ParnassiaBavoGroup,DenHaag,2009.•OnderzoeknaarHealingEnvironmentnieuweMartiniZiekenhuis,Groningen,2007-2009.•AdviseringinrichtingwachtkamerdeVerwijspraktijk,Amsterdam,2007.•MeedenkenoverhuisstijlPsyQ,GGZ,DenHaag,2007.•Opstellenprogrammavaneisenvoordebouwvaneenkinderziekenhuisalslidvanhetontwerpteamvanarchitectenbureau EwingCole, Sioux Valley Hospital, Sioux Falls (SD, USA), 2005-2007.•PostOccupancyEvaluatievanMorganStanleyChildren’sHospitalofNewYork,EwingCole,New York (NY), 2006.

Studio dVO Churchilllaan 139-31078 DR AmsterdamT +31(0)621 21 66 88E [email protected] www.studiodvo.com

Page 50: Stedenbouw voor deTRAGE MENS

50

Page 51: Stedenbouw voor deTRAGE MENS

51

•AdviseringVrouwKindziekenhuis,MedischeSpectrumTwente,IAAArchitecten,Enschede,2006.•Evaluerenvaneenkinderziekenhuisalsgenezendeomgeving,MariaFareriChildren’sHospital,Westchester(NY,USA), 2002-2005.•Opstellenprogrammavaneisenvoorspeelplaatskinderziekenhuis,MariaFareriChildren’sHospital,Westchester(NY, USA), 2003.•Adviseringbijenonderzoekvoordeherzieningvanvierbouwmaatstavenvoorziekenhuizen.CollegeBouwZiekenhuisvoorzieningen, Utrecht, 1999-2001.•Inrichtings-enkleuradviesvaneenfysiotherapiepraktijk.Fysiomed,2001.•Onderzoeknaarmateriaal-enkleurgebruikgevelhofjeIJburg(ouderenzorg).StichtingHofje21eEeuw,Amsterdam, 2001.•EvaluerenvanHasbroChildren’sHospital.Eenomgevingspsychologischonderzoeknaardebelevingvanmedewerkers, patiënten en ouders, Providence (RI, USA), 1994-1995.

Kinderopvang en Speelomgevingen•OpstellenprogrammavaneisenbuitenspeelplaatsvoorBrunswickSchoolmetarchitectenbureauSkidmoreOwings, Greenwich (USA), 2003.•Onderzoekvoorenco-auteurschapvantweehandboekenvoorhetinrichtenvanbuitenruimtenvankinderdagverblijven en buitenschoolse opvang, in opdracht van het Ministerie van VWS en Elsevier. AKTA, Utrecht, 1999-2000.•Onderzoeknaarhetoppervlaktegebruikinkindercentrametalsdoeldeoppervlaktenormvan3m2perkindplaatste evalueren. AKTA, Utrecht, 1996-1997.

Kantoorhuisvesting•ToetsenvanprogrammavaneisenvoornieuwbouwRIVM,Bilthoven,2012.•FeedbackopontwerpnieuwbouwGuerrillaGames,Amsterdam,2010.•Ontwikkelenenimplementerenvaneeninnovatiefenflexibelkantoorinrichtingconceptvoorhethoofdkantoorvan de ING. ING House, Amsterdam, 2001-2002.•Ontwikkelenenimplementerenvaninnovatievekantoorinrichtingconceptenvoordiversebedrijven.AndreasvanWagenberg BV, Amsterdam, 1996-1998.•Opstellenvandiverseprogramma’svaneisenvoorhuisvestingvanjeugdhulpverleningsorganisaties.AKTA, Utrecht, 1998-1999.

Overige projecten•Projectleider‘Schipholniet-roken’,inrichtingencommunicatierondhetrookvrijmakenvandeluchthavenSchiphol, Amsterdam, 1999.•VoorAndreasvanWagenbergBVuitvoerenvanfacilitaireorganisatieadviezenenhuisvestingsvraagstukkenbijdiverse bedrijven, Eindhoven, 1996-1998.•AdviseringbewegwijzeringluchthavenSchiphol,Amsterdam,1996.

Lezingen, trainingen en workshops•Erzijngeenshortcutsnaareenhealingenvironment.BijdrageA+A,Amsterdam,november2011.•Bewusterbouwenindezorg.Omgevingspsychologie&depraktijk.CollegeUniversiteitvanAmsterdam,november 2011.•Hetnieuwewerken,HogeschoolvoordeKunstenUtrecht,november2011.•BeyondCosmetics.Improvingwell-beingthroughdesigninseniorhousing.HealthcareFacilitiesSymposium,Chicago, september 2011.•Thebuilding,growthandapplicationsofamodelforholistichealingenvironments.Environmental Psychology, Eindhoven, september2011 Bewuster bouwen & ACTA. ACTA,vakgroep sociale tandheelkunde, Amsterdam, juni 2011.•Bewusterbouwenindezorg.Creatingcare,ontwerpersindezorg,HogeschoolvoordeKunstenUtrecht,juni2011•Eengastvrijeomgeving.Gastvrijheidszorgmetsterren,CineMecEde,juni2011•Gastvrijheidendehealingenvironment.LeidsCongresCentrum,Amersfoort,maart2011•NoHospitalitywithoutaHealingEnvironment.InternationalSymposiumFM,HanzeHogeschoolGroningen,feb.2011•PsychiatricFacilityDesign.HealthcareFacilitiesSymposium&Expo,Chicago,september2010.•Eenholistische,genezendeomgevingvoorkinderziekenhuizen.KASK,Gent,juni2010•GeenhealingenvironmentzonderactieverolFM.FACTO,Ede,juni2010.•WorkshopHealingEnvironments.TNO,Utrecht,November2009.•WorkshopHealingEnvironments.Ahrend,Utrecht,november2009.

Page 52: Stedenbouw voor deTRAGE MENS

52

Page 53: Stedenbouw voor deTRAGE MENS

53

•ResultatenonderzoekMartiniZiekenhuis.MartiniZiekenhuis,Groningen,oktober2009.•Omgevingspsychologie&depraktijk.UniversiteitvanAmsterdam,Amsterdam,april2009.•Kindgerichtezorgisgezinsgerichtezorg.VerenigingKindenZiekenhuis,Rotterdam,december2008.•Snellerbeterineenhealingenvironment?PAOG-Heyendaelcursus,UMCStRadboud,Nijmegen,oktober2008.•Kinderziekenhuizenalsholistischehealingenvironments,EmmaKinderziekenhuis,Amsterdam,februari2008,•Hetziekenhuisgebouwalsmedicijn,TweeStedenziekenhuis,Tilburg,december2007.•Begrijpenenkwantificerenvanhealingenvironments,UniversiteitvanAmsterdam,Amsterdam,juni2006,•Omgevingspsychologieenarchitectuur,TechnischeUniversiteitDelft,Delft,mei2006.•UnderstandingandQuantifyingtheBenefitsofaHealingEnvironment,HealthCareDesignConference,Atlanta,september 2005•EnvironmentalPsychologyandDesign.SchoolofDesign,NewYork,april2005,•IndicatorenforHealingEnvironments.SWIZsymposium,Apeldoorn,november2003,•VanZiekenhuisnaarBeterhuis.TrainingMedischSpectrumTwente,Enschede,juni2002.•Hetziekenhuisalspatiënt.TrainingNVTG,Utrecht,maart2002.•Ervaringenmetomgevingspsychologie.SerielezingenvoordeBouwcursusVerpleeg&Verzorgingstehuizen,College Bouw Ziekenhuisvoorzieningen, Lochem, december 2002.•Humanneedsincorpotatedintothedesignofthebuiltenvironment.LezingPapheConference,Parijs,december2001.•Invloedvandeomgevingophetwelzijn.LezingbouwdagArcares,november2001.•HealingEnvironment.DagvoorzitterjubileumsymposiumGDVV(’s-GravenhaagseDienstVerplegingenVerzorging), oktober 2000.•Wordjebetervaneenmooiekamer?LezingbijeenkomstNederlandseVerenigingZiekenhuizen,juni2000.•VoorzitterstudiedagrondouderenzorgvoordeGDVV(’s-GravenhaagseDienstVerplegingenVerzorging),DenHaag, oktober 2000.•Evaluationofachildren’shospital.Lezing‘SymposiumonHealthcareDesign’,Orlando,Florida,december1999.•EenvriendelijkeomgevingvoorAlzheimerpatiënten.GastcollegeUniversiteitvanAmsterdam,vakgroepPsychonomie, november 1999.•Autonomieenomgevingsinvloeden.Lezingcongres‘Baasineigenbrein’vanZorginstellingenRijswijk,mei1999’.•WorkshopoverfacilitymanagementaandeSilecianTechnicalUnivesityofGliwice,Polen,maart1997.

Van Wagenberg Associates, Eindhoven 1998-1999Adviseurs en ontwerpers voor sociale en technische innovatieConsultant•Adviseringenonderzoekophetgebiedvanfacilitymanagementenomgevingspsychologie:huisvestingsvraagstukken, alternatieve werkplekstrategieën, facilitaire organisatieadviezenen kwaliteitsonderzoek.

AKTA 1997-1998Onderzoeks- en adviesbureau voor ruimtegebruikMedewerker•Ontwikkelenvannormenenrichtlijnenvoorbuitenruimtenindekinderopvang.•Adviseringophetgebiedvanruimtegebruik:opstellenenbeoordelenvanprogramma’svaneisenvoorkindercentra en kantoren.

Technische Universiteit Eindhoven (TUE) 1996-1997Leerstoel Facility Management (FM)Toegevoegd onderzoeker FM•OnderzoekinopdrachtvanFacilitairBedrijfTNO-Delftnaardekwaliteitvandefacilitairedienstverlening.•DiverseonderwijstakenenorganisatievandriesymposiaoverFM.

Publicaties•HealingHues.In:ColourHunting,HowColourInfluencesWhatWeBuy,MakeandFeel.Eds:H.Kamphuis,H.vanOnna, J. Tan. Frame Publishers, 2011.•Theimportanceofdiggingin,experiencingarchitecture.com,oktober2010•Healingenvironmentvereisteenholistischeaanpak.Gezondontwerp!NVTL,juli2010•HetbelangvaneenHealingEnvironment.Kinderverpleegkunde,september2009.•Hetgebouwlatenmeewerken.KindenZiekenhuis,februari2009.•Buildingamodelofholistichealingenvironmentsforchildren’shospitals.Withimplicationsforthedesignandmanagement of children’s hospitals. Proefschrift, City University of New York, 2006.

Page 54: Stedenbouw voor deTRAGE MENS

54

St. Plechelmusplein, Oldenzaal, Nederland

Type Binnenstad, Openbare RuimteOmschrijving Herinrichting van de openbare ruimte, detaillering en materialisatie Plaats OldenzaalJaar 2006-hedenOpdrachtgever Gemeente Oldenzaal

Arnhem Centrum Oost, Arnhem, Nederland

Type Stedenbouw, Binnenstad, Openbare RuimteOmschrijving Stedenbouwkundig casco (1500 woningen en 20.000 m2 bedrijfsruimte) waarmee de gemeente de regie kan voeren over de transformatie van het gebied. Plaats ArnhemJaar 2007-2009Opdrachtgever Gemeente Arnhem

Binnenstad, Nieuwegein, Nederland

Type Stedenbouw, Binnenstad, Openbare RuimteOmschrijving Masterplan, beeldkwaliteitsplan, ontwerp inrichting openbare ruimte, detaillering en materialisatiePlaats Nieuwegein, NederlandJaar 1997-hedenOpdrachtgever Gemeente Nieuwegein

Kernwinkelgebied, Maastricht, Nederland

Type Binnenstad, Openbare RuimteOmschrijving Herinrichting van de openbare ruimte van het kern van winkelgebied, detaillering en materialisatie Plaats Maastricht, NederlandJaar 1996-2003Opdrachtgever Gemeente Maastricht

Blaricummermeent, Blaricum, Nederland

Type Landschap, Infrastructuur, Stedenbouw, ParkOmschrijving Stedenbouwkundig plan voor 750 woningen en bedrijventerrein van 18,5 ha, ontwerp nieuwe rivier en park, sluis en burggenPlaats Blaricum Jaar 2004-hedenOpdrachtgever Gemeente Blaricum

Beatrixsluis, Nieuwegein, Nederland

Type Landschap, InfrastructuurOmschrijving Landschappelijke inpassing van de verbreding van het Lekkanaal en een nieuwe sluiskolk en objecten van Nieuwe Hollandse WaterliniePlaats Nieuwegein Jaar 2011–hedenOpdrachtgever Rijkswaterstaat

Page 55: Stedenbouw voor deTRAGE MENS

55

10. BUREAU B+B

Collectief talentWe zijn een internationaal werkend ontwerpbureau, opgericht in 1977. Ons bureau is georganiseerd als een collectief – de opzet weerspiegelt onze bureaucultuur. Zowel inhoudelijk als procesmatig is collectiviteit voor ons een kernbegrip. In de huidige tijd zijn collectieve waarden actueler dan ooit. Er werken bij ons stedenbouwkundigen, landschapsarchitecten, architecten, cultuurtechnici, kunstenaars, en net zo veel persoonlijkheden. Niet één brein is verantwoordelijk voor het eindresultaat, maar vele individuen. We fungeren als een collectief talent, waarbij het beste idee telt, ongeacht van wie het komt. Ontwerpen bespreken we vanaf het prilste stadium, een proces dat garant staat voor levendige discussies en verrassende oplossingen. Onze open houding zorgt ervoor dat iedereen alert is en vrij en associatief kan denken. We ondervragen elkaar kritisch zodat ontwerpkeuzes helder onderbouwd raken. Opdrachtgevers waarderen onze werkwijze, die zich eveneens vertaalt in de procesaanpak. Het proces is immers ook een ontwerp – een procesontwerp dat dynamisch moet zijn wanneer dat nodig is, en fixerend waar dat vereist is. En bovenal: een proces waarin de inhoud door de kluwen van verantwoordelijkheden en afspraken niet sluipenderwijs uit beeld verdwijnt. Collectief gedragen doelen zijn essentieel.

Lezen van de plekTegenwoordig wordt er bijna geen ontwerp meer gemaakt dat níet voortbouwt op het ‘verhaal van de plek’. In plaats van het aanbrengen van een historisch sausje werkt Bureau B+B aan de daadwerkelijke doorwerking van de eigenschappen van een plek. Cruciaal daarbij is het gebruik: als een plek eenzijdig wordt gebruikt of niet goed toegankelijk is, raakt de identiteit gauw sleets. Wij zien wat je op een plek vaak al cadeau krijgt, letten op tradities, rituelen en het huidige gebruik van het landschap. We kijken met andere ogen omdat we sterk verbonden zijn met de werelden van de beeldende kunst, dans, muziek, mode en literatuur. In een associatief proces maken we een doelmatig en

gebruiksvriendelijk ontwerp waarin altijd een inval of ontregelende greep is opgenomen die de ruimtelijke ervaring boven het functionele uittilt. Zo krijgt een plek opnieuw betekenis, zodat deze weer decennia meekan. Het verhaal kan door bewoners, bestuurders en opdrachtgevers keer op keer verteld worden.

Ambacht Een ontwerpconcept kan nog zo bijzonder zijn, een matige uitvoering haalt alles onderuit. De daadwerkelijke realisatie van een ontwerp maakt het verschil tussen een middelmatig of een duurzaam kwalitatief project. Bovendien scheelt een goede uitvoering aanzienlijk in de beheerslasten. Bureau B+B werkt met hooggekwalificeerde cultuurtechnici. Het woord ‘techniek’ of ‘ambacht’ doet de inbreng van de cultuurtechnicus tekort. Een specialist in ondergrond, constructie, groeiplaatsbehandeling, steensoorten en klinkerverbanden is onontbeerlijk voor het slagen van een project en het benodigde gezag bij de opdrachtgever. Hier geen sprookjesachtige visualisaties, maar precisie: in de controle van de bestekken, in het contact met kwekers en materiaalleveranciers, in het begeleiden van de uitvoerders. In het werkmodel van Bureau B+B is de inbreng van de technicus vanaf de eerste brainstorm gegarandeerd. De grens tussen ontwerp- en uitvoeringsinbreng is fluïde – het ontwikkelen van een ontwerp is immers een collectief proces dat heen en weer kaatst tussen de verschillende teamleden.

SamenwerkingHet open ontwerpproces zoals we beschreven in de kernwaarde collectiviteit, kan ook in een overleg- en opdrachtgeverssituatie worden ingezet. Wij houden van echte samenwerking, die wij opvatten als een proces waarin iedere partij vanuit eigen verantwoordelijkheid deelneemt. Geen onafzienbare hoeveelheid overlegmomenten, maar een aantal goed geregisseerde bijeenkomsten. Vertrouwen en gemeenschappelijkheid zijn hierin essentieel. Dat biedt ruimte voor een flexibele inzet van scenario’s, eindbeelden en tussenstanden.

Bureau B+B stedebouw en landschapsarchitectuurHerengracht 2521016 BV AmsterdamT +31 (0)20 6239801E [email protected] www.bplusb.nlKvK 33150245

Page 56: Stedenbouw voor deTRAGE MENS

56

Stadsblokken-Meinerswijk, Arnhem, Nederland

Type Stedenbouw, Landschap, Water Omschrijving Regionale visie op het watermanagment en toekomstige ontwikkel mogelijkheden voor een buitendijks gebied voor het centrum van ArnhemPlaats Arnhem Jaar 2008-hedenOpdrachtgever Gemeente Arnhem

Arnhem Centraal Station, Arnhem, Nederland

Type Openbare Ruimte, Infrastructuur Omschrijving Ontwerp openebare ruimte rondom het station, detaillering en materialisatiePlaats Arnhem Jaar 2002-hedenOpdrachtgever Gemeente Arnhem in samenwerking met UN Studio

CiBoGa, Groningen, Nederland

Type Openbare Ruimte, Tuin Omschrijving Ontwerp van de openbare ruimte rondom een aantal woongebouwen en de semi-openbare tuinen in de bouwblokkenPlaats Groningen Jaar 2004-hedenClient Gemeente Groningen

'Fierljep' polder en informatiecentrum, Jinzhou, China

Type Tuin, Architectuur, Water Omschrijving Ontwerp voor een polder, een proeftuin voor 'fierljeppen' met, in de dijk rond de polder, een infomratiecentrumPlaats Jinzhou, China Jaar 2011-heden, oplevering 2013Opdrachtgever IFLA, Gemeente Jinzhou

Veghels Buiten, Veghel, Nederland

Type Stedenbouw, Landschap, Park Omschrijving Stedenbouwkundig plan en beeldkwaliteit voor 2.000 woningen, ontwerp van de openbare ruimte, hoofdontsluiting en het landschap tussen de wijken Plaats Veghel Jaar 2006-hedenOpdrachtgever Gemeente Veghel

Søndermarken, Vejle, Denemarken

Type Stedenbouw, Landschap Omschrijving Gebiedsstrategie voor de na-oorlogs woonwijk Søndermarken, het onderzoeken van de potenties, een mogelijke toekomstvisie en direct inpasbare ruimtelijke onderdelen Jaar 2012-hedenOpdrachtgever Gemeente Vejle, RealdaniaIn samenwerking met Grassat+Mist, AART, Go'proces, Midtconsult

Page 57: Stedenbouw voor deTRAGE MENS

57

DuurzaamheidDuurzaamheid in de stedelijke ruimte is geen vrijblijvende keuze meer, maar een cruciale factor voor het vestigingsklimaat. Duurzaamheid is voor ons een allesomvattend en vanzelfsprekend uitgangspunt voor ons gehele ontwerpproces, waar wij zeer bewust mee omgaan. Het begrip beperkt zich voor ons niet tot energiezuinige straatverlichting, zonnepanelen of regenwateropvang, maar vormt de samenvatting van al onze waarden. Naast de klimaatgerichte duurzaamheid is ook het begrip sociale- en ecologische duurzaamheid van een omgeving van toepassing. Het gaat daarbij om het zorgvuldig ontwerpen aan de stromen in een stad (energie, water, verkeer, materialen etc.) maar ook ontwerpen aan plekken die maatschappelijke veranderingen kunnen opvangen.

Een goed begrip van de plaatselijke omstandigheden en natuurlijke processen ter plaatse vormt de basis van duurzaamheid. Wij nemen de locale fysieke factoren als de waterhuishouding, de geologie, het klimaat en andere abiotische factoren mee in het ontwerp. Daarnaast beschouwen wij materialen, zoals baksteen en natuursteen, als gecultiveerde geologische elementen waarmee we milieu condities op een positieve manier kunnen beïnvloeden. Geodiversiteit, beïnvloed door de mens of niet, leidt tot biodiversiteit en hogere ecologische waarden. Op een muur van een materiaal dat wat vocht opneemt bijvoorbeeld ontstaat vanzelf een muurvaren. We ontwerpen aan condities voor een plek die zichzelf in stand houdt. We kiezen materialen waarbij energie-inhoud in relatie staat tot de levensduur. Sociale duurzaamheid heeft te maken met de leefbaarheid en leefkwaliteit van een plek – steden veranderen, maar daarbij is het de uitdaging dat zij voor haar bewoners herkenbaar en vertrouwd blijven. In de stedelijke ruimte betekent duurzaamheid het maken en beheren van een robuust stelsel van openbare ruimtes, herkenbaar en passend bij het karakter van de stad.

Daarnaast is Bureau B+B al meer dan dertig jaar duurzaam in de bureauaanpak, in de relatie met opdrachtgevers, in het keer op keer hergebruiken van plekken en gebieden en in materiaalgebruik. De basisfilosofie is dat wat lang mee gaat, duurzaam is.

Page 58: Stedenbouw voor deTRAGE MENS

58

Page 59: Stedenbouw voor deTRAGE MENS

59

Page 60: Stedenbouw voor deTRAGE MENS

60