Perfectie tot in elk detail

Liften zijn belangrijke

verkeersaders in uw

gebouw. U eist terecht

dat ze feilloos functioneren.

Daarvoor bent u bij

Mitsubishi aan het juiste

adres. Wij zijn uw partner

vanaf de selectie van

de lift in de ontwerpfase,

tijdens het installeren tot

en met de serviceverlening

als de lift in gebruik is.

Geïnteresseerd?

Bel ons voor meer informatie

of een afspraak.

M i t s u b i s h i e l e v a t e s y o u

T 0318 - 586 586www.mitsubishi-liften.nl

Perfectie tot in elk detail

Liften zijn belangrijke

verkeersaders in uw

gebouw. U eist terecht

dat ze feilloos functioneren.

Daarvoor bent u bij

Mitsubishi aan het juiste

adres. Wij zijn uw partner

vanaf de selectie van

de lift in de ontwerpfase,

tijdens het installeren tot

en met de serviceverlening

als de lift in gebruik is.

Geïnteresseerd?

Bel ons voor meer informatie

of een afspraak.

M i t s u b i s h i e l e v a t e s y o u

T 0318 - 586 586www.mitsubishi-liften.nl

2011062_SB03_693_WDW.indd 84 05-04-2011 15:08:10

TIJDSCHRIFT VOOR STEDENBOUW, ARCHITECTUUR EN BINNENHUISVORMGEVING I JAARGANG 63 I DECEMBER 2011

699EDITIE

NU

MM

ER 6

99

JAA

RG

AN

G 63

DEC

EMB

ER 2

011

Stadshuis Nieuwegein: een huis voor iedereen | Hoofdkantoor Vodafone in hartje Amsterdam | Parkeergarage Kruisplein Rotterdam | Bouw Muziekpaleis Utrecht vergt voorbereiding tot op de millimeter | Een kloppend hart voor Kanaleneiland

JAARUITGAVE

2011069_SB 9_699 COVER.indd 1 19-12-2011 12:13:52

GEZE maatwerk voor speciale oplossingen

Optimale transparantie als hoofdentree. Dat is het resultaat van deze stand-alone tourniquet op Flight Forum Eindhoven. Een groots welkom en een bewijs van onze innovatieve betrokkenheid bij unieke, architectonische uitdagingen. Uw wensen en ideeën komen daarbij altijd op de eerste plaats.

Deursluiters & beslag | Automatische deursystemen | RWA raam-en ventilatietechniek | Vluchtwegcontrole | Glas design

Bewegung mit SyStem

geZe Benelux B.V. | Leemkuil 1 | 5626 eA einDHOVen | www.gezebenelux.com

GlAshEldEr WElkOm

2011.0093_GEZE_Adv_Flight_Forum_tbv_Gevelbouw_230x297.indd 1 16-03-11 17:46

Partners for the Future

www.cordeel.eu

2011069_SB 9_699 COVER.indd 2 19-12-2011 12:13:53

GEZE maatwerk voor speciale oplossingen

Optimale transparantie als hoofdentree. Dat is het resultaat van deze stand-alone tourniquet op Flight Forum Eindhoven. Een groots welkom en een bewijs van onze innovatieve betrokkenheid bij unieke, architectonische uitdagingen. Uw wensen en ideeën komen daarbij altijd op de eerste plaats.

Deursluiters & beslag | Automatische deursystemen | RWA raam-en ventilatietechniek | Vluchtwegcontrole | Glas design

Bewegung mit SyStem

geZe Benelux B.V. | Leemkuil 1 | 5626 eA einDHOVen | www.gezebenelux.com

GlAshEldEr WElkOm

2011.0093_GEZE_Adv_Flight_Forum_tbv_Gevelbouw_230x297.indd 1 16-03-11 17:46

Gevel_Adv_Div. formaten.pdf 5 10-11-2011 15:50:46

2011069_SB 9_699.indd 3 19-12-2011 11:45:02

...voor al uw parkeervraagstukken

Samen werken aan een betere leefomgeving, dat is waar Ballast Nedam voor staat. Wij nemen de zorg van onze klanten volledig uit handen. Onze oplossingen zijn altijd maatwerk: aansprekend, toekomstbestendig en in samenhang met het geheel. Voor nu en in de toekomst. Ze leveren een positieve bijdrage aan het welzijn van mensen in hun leefomgeving. We brengen ze tot stand door samen-werking met de klant en onze partners. We doen dit veilig en integer.

Kortom, we werken graag aan de beste oplossing voor uw concrete parkeervraagstuk. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Jaap Schreiber (030) 285 37 83 of kijk op:

De klant centraalDoor onze kennis en ervaring nemen wij u graag werk uit handen. We signaleren, adviseren, ontwikkelen en realiseren parkeer- en mobiliteitsoplossingen voor u. Daarnaast behoren ook het beheren, onderhouden, exploiteren en de fi nanciering tot onze mogelijkheden.

Onze uitdaging is om oplossingen over de gehele levenscyclus te optimaliseren. Alle oplossingen hebben één ding gemeen: Het realiseren van blijvende kwaliteit.

Toegevoegde waardeBijvoorbeeld het Van Beuningenplein in de Amsterdamse Staatslieden-buurt:

Bij de herinrichting van het plein is het gemak van een parkeerruimte gecombineerd met een hoge leefkwaliteit. Ondergronds is er een twee-laags parkeergarage voor zo’n 200 auto’s, waarvan bewoners gebruik kunnen maken. Bovengronds is het plein ingericht met diverse voor-zieningen zoals horeca, sportfaciliteiten en speeltoestellen.

www.bnparking.nl

Realiseren van blijvende kwaliteit...

2011069_SB 9_699.indd 4 19-12-2011 11:45:02

5 | STEDENBOUW 699

SchoolvoorbeeldenWij spenderen een groot deel van ons actieve leven in gebouwen die wij niet zelf hebben gekozen. Re-aliseert u zich dat wel eens? Kantoren, bedrijfshallen, scholen, ziekenhuizen, al deze utiliteitsgebouwen domineren in meer of mindere mate ons functioneren gedurende die 6 à 8 uur buiten de huiselijke haard. De 'homo ludens', de spelende mens van historicus Johan Huizinga die volgens sixties-adepten uiteindelijk de overhand zou krijgen, bestaat (nog) niet. In de vrije tijd misschien. Als het niet te duur is.Terwijl u rustig door filosofeert over deze kwestie, zijn duizenden bouwpartners al stappen verder. Eigena-ren, beleggers, aannemers en architecten streven meer en meer naar gebouwen waar prettig verblijven maximaal wordt nagestreefd; 'gezonde' ontwerpen, geïnspireerd door gloedvolle termen als 'healing environment', Planetree, beleving of – inmiddels meer prozaïsch – duurzaamheid. En we moeten wel, want Arbowet, CO2-eisen en sinds enkele jaren de Europese norm voor fijnstof hebben grote invloed – uiteindelijk ook op de stedenbouwkundige setting.Laten we niet teveel in detail treden. In dit laatste nummer van 2011 zoomt Stedenbouw in op scholen-bouw – bij uitstek een voorbeeldniche op het gebied van dagverblijf; zeker als we de recente projecten in ogenschouw nemen. Onze special toont nieuwbouw en renovatie in alle vormen, nooit saai en altijd vooruitstrevend; of het nu architectonische vorm, organisatie of gebruik betreft.Het St. Ignatiusgymnasium in Amsterdam-Zuid, toont hoe een naoorlogs gebouw kan worden getrans-formeerd tot een inspirerende leer- en verblijfsomgeving, badend in daglicht; de nieuwgebouwde Open Wijkschool in Vlissingen is alleen om te bekijken al de moeite waard en misschien nog wel meer vanwege de multifunctionele invulling. En daarmee doen we de andere voorbeelden in deze editie tekort. Scholen een feest voor de zintuigen, wie had dat 75 jaar terug, toen Huizinga zijn spelende mens introduceerde, kunnen denken? Alvast een goed 2012 toegewenst.

Jan-Kees Verschuure

Voorwoord699EDITIE

...voor al uw parkeervraagstukken

Samen werken aan een betere leefomgeving, dat is waar Ballast Nedam voor staat. Wij nemen de zorg van onze klanten volledig uit handen. Onze oplossingen zijn altijd maatwerk: aansprekend, toekomstbestendig en in samenhang met het geheel. Voor nu en in de toekomst. Ze leveren een positieve bijdrage aan het welzijn van mensen in hun leefomgeving. We brengen ze tot stand door samen-werking met de klant en onze partners. We doen dit veilig en integer.

Kortom, we werken graag aan de beste oplossing voor uw concrete parkeervraagstuk. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Jaap Schreiber (030) 285 37 83 of kijk op:

De klant centraalDoor onze kennis en ervaring nemen wij u graag werk uit handen. We signaleren, adviseren, ontwikkelen en realiseren parkeer- en mobiliteitsoplossingen voor u. Daarnaast behoren ook het beheren, onderhouden, exploiteren en de fi nanciering tot onze mogelijkheden.

Onze uitdaging is om oplossingen over de gehele levenscyclus te optimaliseren. Alle oplossingen hebben één ding gemeen: Het realiseren van blijvende kwaliteit.

Toegevoegde waardeBijvoorbeeld het Van Beuningenplein in de Amsterdamse Staatslieden-buurt:

Bij de herinrichting van het plein is het gemak van een parkeerruimte gecombineerd met een hoge leefkwaliteit. Ondergronds is er een twee-laags parkeergarage voor zo’n 200 auto’s, waarvan bewoners gebruik kunnen maken. Bovengronds is het plein ingericht met diverse voor-zieningen zoals horeca, sportfaciliteiten en speeltoestellen.

www.bnparking.nl

Realiseren van blijvende kwaliteit...

2011069_SB 9_699.indd 5 19-12-2011 11:45:05

Vaktijdschrift voor stedenbouw, architectuurJaargang 63 | december 2011Verschijnt 9 x per jaarISSN 0165-3997

UITGEVER

Schatbeurderlaan 6Postbus 249, 6000 AE WeertT +31 (0)495 450095E info@louwersuitgevers.nlW www.louwersuitgevers.nl

REDACTIEADRESSchatbeurderlaan 6Postbus 249, 6000 AE WeertT +31 (0)495 450095F +31 (0)495 521335E redactie@louwersuitgevers.nlW www.louwersuitgevers.nl

REDACTIECÖORDINATOR Jan-Kees Verschuure

REDACTIEMEDEWERKERS Patricia van der Beek, Hilda Bosma, Henk Geist, Jac Bucholz, Fiona de Heus, Sjoerd Meuleman, Martijn van den Bouwhuysen, Liliane Verwoolde, Marcia van Wensveen "Het Tekstbureau", Jan Kees Verschuure.

BLADMANAGEMENTTim van den DungenE t.vandendungen@louwersuitgevers.nlSander van HoutE s.vanhout@louwersuitgevers.nlSpecialsRandy van den Hoek E r.vandenhoek@louwersuitgevers.nl

SECRETARIAATManuela Depenbrock

ADVERTENTIESOnline aanleveren:http://ftp2.louwersuitgevers.nlUsername: stedenbouw, Wachtwoord: gast Postbus 249, 6000 AE Weert, NederlandT +31 (0)495 450095E info@louwersuitgevers.nl

ABONNEMENTSpRIJS€ 81,- per jaar excl. BTWING 41 71 65 t.n.v. Louwers Uitgeversorganisatie BV o.v.v. Stedenbouw magazineInformatie over abonnementen:T +31 (0)495 450095

ADRESWIJZIGINGENSchriftelijk tenminste drie weken voor verhuizing naar: Postbus 249, 6000 AE Weert, Nederland

OpZEGGINGENIndien twee maanden voor het verstrijken van de abonnementsperiode geen schriftelijk bericht van op zegging is ontvangen, wordt het abonnement auto matisch met een jaar verlengd.

DOELGROEpVerspreiding vindt plaats via abonnementen en via gerichte distributie aan architecten, aannemers, opdrachtgevers, project-ontwikkelaars, zorginstellingen, woningbouwverenigingen en andere opdrachtgevers,(semi-)overheidsinstellingen, brancheor-ganisaties, toeleveranciers en verwante organisaties.

VORMGEVING/ART DIRECTIONLogo Reclame- Ontwerpbureau BVT +31 (0)495 450065E info@logobv.nlTessa van GamerenPetra Kunnen

Niets uit deze uitgave mag worden over genomen of ver menig vuldigd zon-der uitdruk kelijke toestemming van de uitgever en zon der bronvermelding. Hoewel dit blad op zorg vuldige wijze en naar beste weten is samen gesteld kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledig heid van de informatie. Zij aan vaar den dan ook geen enkele aansprake lijkheid voor schade, van wel ke aard ook, die het gevolg is van hande lingen en/of beslis singen die gebaseerd zijn op deze informatie.

699 SINDS 1948

6 | STEDENBOUW 699

amsterdam Altra College 44amsterdam Carhesius College 47haarlem Daaf Geluk school 49goirle Frankische Driehoek 51dronten Christelijke Agrarisch Hogeschool 54venlo Talentencampus 56Ubbergen Havo Notre Dame 58hilversum Comenius College 60lent Citadel College 61vlissingen Open Wijkschool 64

51

444749515454

47

SCHOLEN EN PARKEREN

journaal 8wie doet wat 126

RUBRIEKEN

UTILITEITSBOUWamsterdam De Kameleon 10nieuwegein Stadhuis Nieuwegein 16’s hertogenbosch Jeroen Bosch ziekenhuis 21verviers Hotel Verviers 24Beverwijk Stadshuis 26lochem Gemeentehuis 28amsterdam Hoofdkantoor Vodafone 30streefkerk De Limonadefabriek 33nieuwegein Theatercomplex Nieuwegein 36Utrecht Muziekpaleis Vredenburg 40

11 30 40

5824

2011069_SB 9_699.indd 6 19-12-2011 11:45:13

7 | STEDENBOUW 699

Inhoud

Coverbeeld | Stadsplein SpijkenisseOpdrachtgever | Vorm Bouw

TIJDSCHRIFT VOOR STEDENBOUW, ARCHITECTUUR EN BINNENHUISVORMGEVING I JAARGANG 63 I DECEMBER 2011

699EDITIE

Stadshuis Nieuwegein: een huis voor iedereen | Hoofdkantoor Vodafone in hartje Amsterdam | Parkeergarage Kruisplein Rotterdam | Bouw Muziekpaleis Utrecht vergt voorbereiding tot op de millimeter | Een kloppend hart voor Kanaleneiland

JAARUITGAVE

WONINGBOUW

VASTGOED EN RETAIL

BEDRIJFSPRESENTATIES

houten Castellum 84Utrecht Kanaleneiland 90Breda Sculptura 93Utrecht Op Buuren 95

ijsselmonde Centrumplan 99Bemmel Centrumplan 104spijkenisse Stadsplein 107

Bartels ingenieursbureau 110glasprojecten van noordenne Bv 113hercuton Bv 116cf health care property fund cv 118sprangers bouwbedrijf Bv 121lomans groep 124

Breda Huis van de Heuvel 68Zandvoort Louis Davids Carré 70rotterdam Kruisplein 72delft Reinier de Graaf 76green real estate 78amsterdam IJburg College 81amsterdam St. Ignatius 82

47 84 90 106

68 72 95

2011069_SB 9_699.indd 7 19-12-2011 11:45:38

Journaal

W-INSTALLATIESTotaalinstallateur

VerwarmingKlimaatSanitair

Dakwerken

Mollerusweg 2-6 2031 BZ Haarlem T. 023 551 38 38 F. 023 551 37 17 E. info@centragas.nl

Voor het artikel bij deze advertentie zie pagina 49

ROYAL HASKONING BENOEMT MARIJE HULSHOF EN ANTON VAN DER SANDEN TOT NIEUWE DIRECTIELEDEN

W-INSTALLATIESTotaalinstallateur

VerwarmingKlimaatSanitair

Dakwerken

Mollerusweg 2-6 2031 BZ Haarlem T. 023 551 38 38 F. 023 551 37 17 E. info@centragas.nl

Anton van der Sanden over zijn nieuwe rol: "Ik zie mijn nieuwe functie binnen Royal Haskoning als een grote uitdaging. De weg die mijn voorganger, Piet van Putten, heeft ingeslagen wil ik graag uitbouwen. De kennis die de Business Line bundelt op het gebied van milieu, ruimtelijke ontwikkeling en infrastructuur (tunnels, wegen, bruggen, verkeersmanagementsystemen etc.) gaan we verder uitdiepen en exporteren naar het Midden-Oosten, Brazilië en Azië. Onze meerwaarde zie ik verder vooral ook in onze integrale aanpak van duurzame gebiedsontwikkeling. Het gaat immers vaak niet alleen om de aanleg van infrastructuur. Het is net zo belangrijk dat een nieuwe tunnel of een nieuwe woonwijk goed in de omgeving is ingebed, waarbij we rekening houden met de belangen van alle stakeholders. De toekomst zie ik dan ook met vertrouwen tegemoet. "

Marije Hulshof (46) is benoemd tot Directeur van de Business Line Gebouwen. Op 1 januari 2012 treedt zij in dienst van het advies- en ingenieursbureau. Marije Hulshof volgt Auke Piek op die zijn carrière per 1 december 2011 voortzet bij de Verwater Groep.Marije Hulshof studeerde Sociale Geografie in Amsterdam en behaalde later een post-doctoraal diploma aan de Faculteit Economics and Business Administration van de UvA. Sinds 1 januari 2010 was zij Directeur van NL EVD Internationaal, de internationale divisie van Agentschap NL, onderdeel van het Ministerie van EL&I. Haar primaire taak was het stimuleren van internationaal ondernemerschap en internationale samenwerking. Daarvoor was Marije Directeur van de Consumenten Autoriteit. Tot haar

indiensttreding bij het Ministerie van EL&I in 2006 was Marije werkzaam in het bedrijfsleven. Ze werkte onder meer als senior management consultant bij Berenschot.

Erik Oostwegel, voorzitter Raad van Bestuur, “Het ondernemerschap van Marije en haar frisse kijk op de ingenieurswereld zullen zeker bijdragen tot de verdere ontwikkeling van de Business Line Ge-bouwen. Met haar ruime kennis van de internationale markten stelt zij Royal Haskoning in staat nog beter haar klanten bij te staan bij de vraagstukken die hen, waar ook ter wereld, bezighouden.Wij zijn daarom blij dat Marije ons management komt versterken. Met haar specifieke kennis en expertise is zij een uitstekende aanvulling op ons team.”

Anton van der Sanden is per 11 november 2011 gestart als Directeur van de Business Line Ruimte & Mobiliteit. Hij volgt Piet van Putten op die na een 38-jarig dienstverband op 11 november afscheid heeft genomen van Royal Haskoning.Anton werkt sinds 1994 bij Royal Haskoning. Hij werkte onder meer als adviesgroephoofd in de Divisie Industrial Installations (2004-2006), als Directeur bij Royal Haskoning Dordtse Engineering (2006-2009) en als Divisiedirecteur Industrial Engineering (2009-2010). Op 1 juli jl. trad hij aan als Business Development Directeur van de Business Line Ruimte & Mobiliteit om zich naast Piet van Putten voor te bereiden op zijn nieuwe functie als Directeur.

Linker foto Erik Oostwegel, voorzitter Raad van bestuur

Rechts Marije Hulshof benoemd tot Directeur

2011069_SB 9_699.indd 8 19-12-2011 11:45:39

9 | STEDENBOUW 699

Journaal

Inzending Gulden Feniks 2011 geopend

Doel van de Gulden Feniks is het bevorderen van de kwa-liteit van renovatie, transformatie en gebiedstransformatie. Bovendien wil de onafhankelijke jury met deze prijs herge-bruik van de bestaande voorraad onder de aandacht bren-gen van een breed publiek. In het voorjaar van 2011 maakt de jury de genomineerden bekend. De prijsuitreiking is in juni 2011 op PROVADA in de Amsterdam RAI. De Gulden Feniks is de opvolger van de Nationale Renovatie Prijs, die sinds 1985 om de twee jaar is uitgereikt en indrukwekkende prijswinnaars heeft opgeleverd. Tegenwoordig vraagt renovatie om een veel bredere aanpak. De jury legt bij de beoordeling daarom meer nadruk op duurzaamheid en het creëren van toekomstwaarde. Bovendien wordt de prijs voortaan jaarlijks uitgereikt.

NIEUWE NAAM, NIEUWE CATEGORIEDe naam Gulden Feniks verwijst naar het beeld dat de winnaars ontvangen. De feniks symboliseert de herrijzenis uit de as van de mythologische vogel. Met de naamswijziging is tevens een nieuwe inzendingscategorie geïntroduceerd. Naast de categorieën Renovatie en Transformatie van gebouwen is de categorie Gebied-stransformatie toegevoegd.

De Gulden Feniks is de enige prijs die exclusief voor de bestaande voorraad is. Uniek aan de Gulden Feniks is verder het karakter van een integrale prijs. Het gaat om duurzaamheid, functionele kwaliteit, culturele en maatschappelijke waarde, proceskwaliteit, economische aspecten, innovatie en techniek. Opdrachtgevers, architecten, aannemers, gemeenten en andere direct betrokke-nen kunnen renovatie- en transformatieprojecten indienen die zijn opgeleverd in

de periode van oktober 2008 tot en met december 2010. Voor de categorie gebiedstransformatie neemt de jury de uitgevoerde planonderdelen uit deze periode in het licht van de gehele gebiedstransformatie in beschouwing.Uitgebreide informatie over de voorwaarden en criteria staan op de website www.guldenfeniks.nl.De beoordeling van de inzendingen in opdracht van de Stichting Nationaal Renovatie Platform is in handen van

een deskundige en breed samengestelde jury. De jury van de Gulden Feniks be-staat uit tien leden met een eigen aandachtsgebied:

Prof. ing. André Thomsen - voorzitterIng. Josine Crone - secretaris Prof.drs. Fons Asselbergs - cultuurhistorie Ir. Jean Baptiste Benraad - maatschappelijk opdrachtgeverschap Ir. Herman van den Berg - real estate management Prof.ir. Pi de Bruijn - ontwerp Prof.dr.ir. Andy van den Dobbelsteen - duurzaamheid Ir. Peter Kuenzli - gebiedstransformatie Ir. Jack de Leeuw - technische en procesinnovatie Rinus Platschorre - uitvoering en materialen

De Gulden Feniks wordt mogelijk gemaakt door partners uit de vastgoed-, bouw-, ontwerp-, en fi nanciële sector die de Stichting Nationaal Renovatie Platform steunen. Deze onafhankelijke stichting stimuleert hergebruik van de bestaande voorraad door belangenbehartiging en kennisverspreiding.

Rotterdam - De inzending voor de Gulden Feniks, voorheen de Nationale Renovatie Prijs, is geopend. Projectteams van bijzondere renovatie- en transformatieprojecten kunnen tot 31 januari 2011 inzenden.

Het team van Stedenbouw wenst al haar lezers prettige feestdagen. Tot in 2012!

2011069_SB 9_699.indd 9 19-12-2011 11:45:40

10 | STEDENBOUW 699

Plaatsnaam | Projectnaam

10 | STEDENBOUW 698

UtiliteitsboUwUtiliteitsboUw

Amsterdam-Zuidoost vernieuwt

winkelcentrum Kraaiennest Het nieuwe winkelcentrum De Kameleon bestaat uit 10.000 m² aan commerci-ele ruimtes , 220 luxe appartementen en 439 parkeerplaatsen op de eerste en tweede verdieping. De parkeergarage op de eerste verdieping is bestemd voor het winkelend publiek en de parkeergarage op de tweede verdieping is bestemd voor bewoners. Boven de parkeergarage bevinden zich op de derde tot en met zesde verdieping de woningen. De Waal: “De kop bij het metrostation bestaat uit een toren van zestien verdiepingen. Vanaf de derde verdieping zijn de luxe apparte-menten te vinden.” In het gebouw komen twee grote supermarkten. “De Aldi bevindt zich op de eerste verdieping en is via roltrappen en de lift bereikbaar. De Waal: “Je ziet niet zo vaak dat een supermarkt op de eerste verdieping zit. De Albert Heijn op de begane grond is tevens vanuit de parkeergarage via de lift bereikbaar.”

'AARDSCHEUR'Volgens De Waal is de binnentuin bovenop de parkeergarage bijzonder, evenals het enorme gat in het hoofdgebouw. “Via een opening in de gevel kijk je in de bin-nentuin van 150 meter lang en 20 meter breed. Vanuit de tuin kijk je naar het me-trostation en andersom kijk je zittend in de metro direct de binnentuin in.” Over de gehele lengte van de binnentuin kronkelt een waterloop als een 'aardscheur' door het gebouw. Rondom het water is natuursteen aangebracht, als een geschubde huid van een vis. Daarnaast komen er bomen en begroeiing. De binnentuin is bestemd voor bewoners van de appartementen. “Het is een echte privétuin voor bewoners met picknicktafels en speelplekken voor de kinderen”, aldus De Waal. De buitengevels zijn van groen-getint baksteen. De begane grond bestaat uit glas en aluminiumpuien. De Waal: “Boven de parkeergarage zitten langs de gehele

Aan de Karspeldreef, één van de hoofdaders van Amsterdam-Zuidoost, verrijst een nieuw winkelcentrum: De Kameleon. Het zwaar ver-ouderde winkelcentrum Kraaiennest in de Bijlmer was nodig aan vervanging toe. “Het indrukwekkende complex dat in drie jaar tijd gebouwd wordt, grenst aan het metrostation Kraaiennest”, vertelt Rob de Waal, projectleider bij eigenaar Woningstichting De Key.

Tekst | Hilda Bosma Beeld | Fedde de Weert, ArchitectuurfotograafWinkels en woningen gecombineerd aan de Karspeldreef.

2011069_SB 9_699.indd 10 19-12-2011 11:45:43

11 | STEDENBOUW 69911 | STEDENBOUW 698

amsterdam zUid-oost | De Kameleon

Breman. Samen bijzonder

Breman Harderwijk BV is gespecialiseerd in installaties in deseriematige woningbouw. U kunt bij ons terecht voor werkzaamheden op het gebied van:

• Centrale verwarming• Warm- en koudwatervoorziening• Riolering• Sanitair• Ventilatiesystemen

Uw installatiepartner!

www.breman.nl

Breman Harderwijk BVCelsiusstraat 433846 BK Harderwijk

T 0341 - 41 48 44E harderwijk@breman.nl

voorgevel allemaal panelen. Dat ziet eruit als een streepjescode. Al het metselwerk aan de lange zijde van het gebouw is prefab-metselwerk. De kopgevels, zowel van de hoog- als de laagbouw, zijn uitgevoerd in traditioneel metselwerk. De binnen-gevels aan de binnentuinen zijn betonnen galerijen en aluminium gevelplanken. De binnengevel van de hoogbouw bestaat uit prefab-metselwerk, prefab-betonnen balkons en aluminium puien.”

KLEURVERANDERINGENDe Kameleon is een toepasselijke naam voor een gebouw dat door de gekozen kleuren en materiaaltoepassingen van kleur lijkt te veranderen. Zo is er gekozen voor gesinterde baksteen en balkonhekken in metallic kleuren. Binnen zijn alumi-nium plaatmaterialen gebruikt. De planken zijn in diverse kleuren uitgevoerd. De bouw van het gigantische winkelcentrum heeft heel wat voeten in de aarde, aldus De Waal. “In maart 2012 wordt het winkelcentrum in gebruik genomen. Dan moet de gehele infrastructuur er liggen, zoals de bestrating, de stoepen, fietsen-stallingen en mogelijkheden voor laden en lossen. Dat betekent goede afspraken met de gemeente Amsterdam, omdat we op elkaars terrein aan het werk zijn.”Inmiddels is de parkeergarage gebouwd. Deze zal in januari 2012 in gebruik wor-den genomen. De 220 vrijesectorappartementen worden in fases opgeleverd. De eerste huurders zullen in november de sleutel krijgen. De Waal: “Winkelcentrum De Kameleon wordt door het uiterlijk en de omvang de blikvanger van de buurt.”

BouwinfoOpdracht Woningstichting De Key, AmsterdamOntwerp nl architecten, Amsterdamadvies Bouwkundig bureau Strackee, Amsterdam (constructeur); Cauberg & Huygen, Amsterdam ( installaties)UitvOering Waalbouw, Vlaardingeninstallaties Breman, Haarlem (W-installaties), Cas Sombroek, Volendam (E-installaties)BOUwkOsten €51,5 miljoen (excl. binnentuin)BOUwperiOde 3 december 2008 – maart 2012

De kenmerkende honingraatstructuur

'Een gebouw dat van kleur lijkt te veranderen.'

2011069_SB 9_699.indd 11 19-12-2011 11:45:47

De projectafdeling vanKruyt regelt het, van a tot z!

Nieuwenhuizenweg 19, 2314 XP LeidenT 071-589 9203, F 071-541 0200, E leiden@kruytbv.nl www.kruytbv.nl

LET OP! Vanaf januari 2012 nieuwe locatie:

TOuwbaan 1h, 2352 CZ LEidErdOrP

LET OP! Vanaf januari 2012

Als uw project perfect geregeld moet zijn.

Voor het project De Kameleon te Amsterdam realiseerde Kruyt het volledig sluitplan en adviseerde ons projectteam bij de toepassing van juiste slottypes met betrekking tot functionaliteit en normering op deuren.

Voor het project De Kameleon te Amsterdam realiseerde Kruyt het volledig sluitplan en adviseerde ons projectteam bij de toepassing van juiste slottypes met betrekking tot functionaliteit en normering op deuren.

VISIE OP GEVELS VAN A TOT ZLieftink Geveltechniek is gerenommeerd fabrikant en leveran-cier van ramen, deuren, kozijnen, schuifpuien en producent van vliesgevels, lichtdak constructies en brandwerende stalen puien. Deze ervaren en betrouwbare partner staat bekend om haar vaktechnische kennis en lean production. Met een eigen fabriek en eigen coatingfaciliteit is kwaliteit van tekening tot montage de standaard. Lieftink werkt dan ook met hoog-waardige profi elen van Schüco.

Lieftink Geveltechniek • Produktieweg 17 • 2404 CC Alphen aan den Rijn • T 0172 46 96 70 • info@lieftink.nl • www.lieftink.nl

LIEFTINKG0019_111115_adv_230x297_stedenbouw_fc_DEF.indd 1 15-11-11 17:12

amsterdam zUid-oost | De Kameleon

projectinfo

7000 m² aan goudkleurige kozijnen en deuren

Het nieuwe woon- en winkelcentrum De Kameleon in Amsterdam-Zuidoost krijgt meer dan 7000 m² aan goudkleurige aluminium gevels, kozijnen en deuren. “De gouden kleur is speciaal voor dit project gemaakt”, vertelt Jan van Veen, commercieel directeur van Lieftink, gevelbouwer gespecialiseerd in de woningbouw. “De aluminium gevels en kozijnen zijn van het merk Schüco. Voor de kleur is een aantal proeven gedaan. Er was een stevig eisen-pakket verbonden aan het woongebouw met een hoogte van 55 meter. Zo is er sprake van grote kozijnen van onder meer 5 meter hoog. Daardoor is er veel aandacht besteed aan de detaillering. De proefkozijnen zijn getest in het laboratorium van Schüco in het Duitse Bielefeld, zodat de opdrachtgever zeker weet dat de kozijnen voldoen aan alle eisen.”Lieftink was in een vroeg stadium bij dit omvangrijke project betrokken. “De wensen van de architect hebben we vertaald in een technisch ontwerp”, aldus Van Veen. “Voor het esthetische beeld zijn vlakke profi elen gebruikt. De grote kozijnen zijn aan de binnenzijde verstevigd, zodat ze stabiel genoeg zijn. We zijn erg trots op dit omvangrijke project met de speciale kleur voor de kozijnen.”

Stukadoorbedrijf b.v.de Koning

- Voor al uw stucwerk- Gevelisolatie- Naadloze akoestische wanden en plafonds- Restauratie en renovatie- Aangesloten bij het stucgilde- Kantoorpand ingericht als showroom

Kernweg 17, 1627 LC HoornTel: 0229-214516

www.dekoningstuc.nl

Want u zoekt kwaliteit

11110936_koning.indd 1 08-12-2011 17:17:45

12 | STEDENBOUW 698

2011069_SB 9_699.indd 12 19-12-2011 11:45:48

VISIE OP GEVELS VAN A TOT ZLieftink Geveltechniek is gerenommeerd fabrikant en leveran-cier van ramen, deuren, kozijnen, schuifpuien en producent van vliesgevels, lichtdak constructies en brandwerende stalen puien. Deze ervaren en betrouwbare partner staat bekend om haar vaktechnische kennis en lean production. Met een eigen fabriek en eigen coatingfaciliteit is kwaliteit van tekening tot montage de standaard. Lieftink werkt dan ook met hoog-waardige profi elen van Schüco.

Lieftink Geveltechniek • Produktieweg 17 • 2404 CC Alphen aan den Rijn • T 0172 46 96 70 • info@lieftink.nl • www.lieftink.nl

LIEFTINKG0019_111115_adv_230x297_stedenbouw_fc_DEF.indd 1 15-11-11 17:122011069_SB 9_699.indd 13 19-12-2011 11:45:49

Vestigingen in de regio's

Noord-Holland, Zuid-Holland en Utrecht

T (020) 667 77 77

E info@vandertolbv.nl

Groen op hoog niveau Groepsactiviteiten

Terreininrichting

Bestrating en Riolering

Binnenbeplanting

Boomverzorging

Daktuinen en Vegetatiedaken

Onderhoud en Beheer

Design & Construct

www.vandertolbv.nl

2011069_SB 9_699.indd 14 19-12-2011 11:45:49

15 | STEDENBOUW 699

Vestigingen in de regio's

Noord-Holland, Zuid-Holland en Utrecht

T (020) 667 77 77

E info@vandertolbv.nl

Groen op hoog niveau Groepsactiviteiten

Terreininrichting

Bestrating en Riolering

Binnenbeplanting

Boomverzorging

Daktuinen en Vegetatiedaken

Onderhoud en Beheer

Design & Construct

www.vandertolbv.nl

amsterdam-zUidoost | De Kameleon

Van der Tol richt zich op (dak)tuinen in de stadVan der Tol Groep, hovenier en terreininrichter, is de afgelopen jaren behoorlijk gegroeid. Het bedrijf heeft inmiddels 200 medewerkers in dienst en richt zich op nieuwe en duur-zame ontwikkelingen. “We brengen meer natuur in de steeds meer versteende stad door aanleg van daktuinen en kringlooptuinen”, aldus Aart Veerman, commercieel directeur van de Van der Tol Groep.

“We zijn Randstedelijke hoveniers en ons bedrijf is inmiddels 60 jaar oud. We houden ons vooral bezig met tuin- en landschapsarchitectuur, terreininrich-ting, daktuinen en vegetatiedaken, onderhoud en be-heer, boomverzorging en binnenplanting. Dat doen we voor zorginstellingen, ziekenhuizen, woningbouw-verenigingen, architecten en projectontwikkelaars.” Bedrijven die onder de Van der Tol Groep vallen zijn Van der Tol, het hoveniersbedrijf en Hollands Groen, het landschapsarchitectenbureau.

TOTALE ENGINEERING “De kracht van Van der Tol is dat we een project van begin tot eind – van ontwerp, aanleg tot beheer - kunnen uitvoeren”, aldus Veerman. “Dus de totale engineering. We hebben veel design and construct-opdrachten die we binnen een vastgesteld budget en binnen het Programma van Eisen helpen realiseren.

Dat doen we in samenspraak met betrokken partijen. Dat past bij onze servicegerichtheid en open houding naar onze opdrachtgevers.”

KRINGLOOpTUINVeerman: “De afgelopen jaren zien we nieuwe ont-wikkelingen op tuingebied. Vroeger was een tuin meer een kijk- of speeltuin. Tuinen moeten nu ook een bijdrage leveren aan een schoon milieu en duur-zaam zijn. We leggen tuinen aan volgens het cradle to cradle-principe en we bedenken duurzame oplos-singen voor de regenwaterafvoer en het verbeteren van de luchtkwaliteit. Zo filteren we het regenwater ter plaatse en zorgen voor gevelbegroeiing, struiken en bomen, omdat groen fijnstof opneemt. We leg-gen kringlooptuinen aan met insectenhotels en ook hergebruiken we het snoeiafval. Zo dragen we bij aan de biodiversiteit van een tuin.”

GROENTE KWEKEN Op EEN DAKGroen zorgt voor leefbaarheid in de stad. Bij zomerse temperaturen, warmt de stad door al het steen snel op. “Groen gaat de ‘urban heat’ tegen. Daarom ko-men er steeds meer sedumdaken. We leggen ook groene parken op parkeergarages aan, waardoor stadsbewoners uitkijken op groen in plaats van auto’s. Daarnaast is ‘urban farming’, het groente telen op daken, een nieuwe ontwikkeling. Met een dakbedekkersbedrijf hebben we het platform 'Leven op daken' opgericht. Dit platform heeft als doel het bevorderen van meervoudig ruimtegebruik op het dak en aan de gevel.”

GREEN ROOF-DIpLOMAVan der Tol richt zich niet alleen op verduurzaming van tuinen, maar investeert ook in mensen. Veerman: “In maart 2012 start Van der Tol onder andere met het Green City-project. Met dit project conformeren we ons aan een mooie social return-formule. Mensen met een grotere afstand naar de arbeidsmarkt willen we kans geven op een diploma. Na een jaar leren en werken, krijgen ze het green roof professional-diplo-ma. Vervolgens kunnen ze bij Van der Tol in dienst komen of als zzp'er aan de slag.” ❚

'Groen gaat de 'urban heat' tegen'.

2011069_SB 9_699.indd 15 19-12-2011 11:45:53

16 | STEDENBOUW 699

nieUwegein | Stadshuis Nieuwegein

Stadshuis Nieuwegein: transparantie centraal.

2011069_SB 9_699.indd 16 19-12-2011 11:45:56

17 | STEDENBOUW 698

nieUwegein | Stadshuis Nieuwegein

Stadshuis Nieuwegein: een huis voor iedereenNieuwegein krijgt een echt stadshart met alle functies die een binnenstad heeft. Jarenlang had het niet meer dan een goedlopend winkelcentrum. Met de bouw van het nieuwe Stadshuis is gestart met de stedenbouwkundige vernieuwing van het stadscentrum. Het is een eerste stap in het maken van een volwaardige binnenstad.

Het gloednieuwe Stadshuis, dat in november in gebruik is genomen, is een ge-bouw voor verschillende gebruikers. Naast het gemeentehuis zijn de Centrale Bi-bliotheek, het maatschappelijk centrum, het stiltecentrum, het UWV Werkbedrijf en winkels in het gebouw gehuisvest. Daarmee is het een huis van de stad Nieu-wegein: een echt 'stadshuis'. Een krachtige icoon met een verbindende functie in de binnenstad.

ZICHTBAARDe gemeente Nieuwegein selecteerde uit vijf ontwerpen van toonaangevende ar-chitecten het ontwerp van Kim Nielsen van het Deense 3XN. “Het architectonisch ontwerp is open, licht en ruim”, vertelt Hanneke Peeters, stedenbouwkundig ma-nager bij Projectbureau Binnenstad Nieuwegein. “Daarbij kwam dat de architect een goede oplossing had voor de vele gebruikers van het gebouw. Zijn ontwerp is echt een 'stadshuis' voor iedereen. Het gebouw heeft verschillende lagen en heeft een grote centrale hal, ook wel atrium genoemd. Nielsen heeft de lagen eromheen als een waaier uitgebogen. De transparantie die daardoor ontstaat, geeft vanaf de

hal een goed zicht op alle verdiepingen. Voor gebruikers was het heel belangrijk om zichtbaar en vindbaar te zijn. Dat is op deze manier heel goed gelukt. Iedereen heeft het gevoel op een prominente plek te zitten. Dat is een heel sterk punt van dit gebouw.”

VINDBAAR“De kwalitatief hoogwaardige natuurstenen openbare ruimte loopt naadloos door in het Stadshuis. Samen met het speciale ontwerp van het gebouw, word je vanzelf geleid naar de plek waar je moet zijn. Bordjes ondersteunen dit alleen. Nielsen heeft zijn concept consequent doorgevoerd”, vertelt Peeters. “In de hele vernieuw-de binnenstad is steeds aandacht besteed aan ‘way finding’. Je kunt gemakkelijk de weg vinden naar de verschillende gebruikers.”

Dat geldt ook voor de ondergrondse en bovengrondse parkeergarages in de bin-nenstad . Deze zijn ontworpen door respectievelijk KCAP Architects & Planners uit Rotterdam en Frits van Dongen van Architekten Cie uit Amsterdam, die tevens Rijksbouwmeester is. “Zo werden lichtwanden geplaatst op de plekken waar je u

Tekst | Hilda Bosma Beeld | Gemeente Nieuwegein

“Het architectonisch ontwerp is open, licht en ruim.”Hanneke Peeters

2011069_SB 9_699.indd 17 19-12-2011 11:45:59

18 | STEDENBOUW 698

nieUwegein | Stadshuis Nieuwegein

projectinfo

BouwinfoOpdracht Gemeente NieuwegeinOntwerp 3XN, Kopenhagenadvies Zonneveld (constructief advies); Nelissen (installatie-adviseur)UitvOering Bouwcombinatie Stadshuis Nieuwegein (BAM Utrecht en Ballast Nedam Speciale projecten)installaties Kuijpers (W); Croon (E); Kone (liften en roltrappen)BOUwkOsten €45 miljoenBOUwperiOde april 2009 - september 2011

naar buiten gaat”, aldus Peeters. “Deze wanden begeleiden bezoekers op een na-tuurlijke manier naar buiten. Dat is logisch, want mensen gaan naar het licht toe. Speciaal voor de garages ontworpen lichtkunst zorgt voor een logische routing. Bijpassende muziek in iedere garage geeft bij het uitstappen al een prettig gevoel. Dat maakt het parkeren een waar genoegen. Zo componeerde Spinvis de muziek voor de Stadshuisgarage.”Ook de bamboegevel van de bovengrondse parkeergarage geeft het geheel een bijzondere uitstraling.” De gevel van de parkeergarage grenst aan het stadsplein, hier is een zone van ongeveer 20 meter met bamboe in bakken. Het groene ka-rakter wordt 's avonds nog eens versterkt door groene verlichting. “Zo ervaar je de parkeergarage dag en nacht als groene long in de stenen stad”, aldus Patrick Koschuch van de Architekten Cie.

KWALITEITSIMpULSVoor de vernieuwing van de binnenstad werd een deel van de kantoren en wonin-gen gesloopt. De vernieuwing wordt gefaseerd uitgevoerd. De bijna afgeronde eerste fase bestaat uit de bouw van het nieuwe Stadshuis, het realiseren van winkelruimtes en zes woontorens, twee parkeergarages en het Stadstheater met kunstencentrum. De gebouwen zijn allemaal hoogwaardig van kwaliteit en ver-bonden door een vloeiend op maaiveld doorlopend natuurstenen tapijt. In de zomer is gestart met fase 2. Dan ondergaat het marktplein een metamor-fose en wordt een tweede winkelstraat en woningen toegevoegd. Liesbeth van der Pol maakte daarvoor het ontwerp. “Daardoor transformeert een ooit naar binnen gekeerd centrum naar een open en toegankelijk geheel. Zo ontstaat een echte binnenstad voor 61.000 inwoners, met een verdubbeld winkelaanbod dat een nog grotere regionale aantrekkingskracht heeft”, vertelt Peeters.

KLOppEND STADSHARTDe kwaliteitsimpuls in de binnenstad biedt gunstige voorwaarden voor nieuwe ontwikkelingen en heeft een positieve invloed op Nieuwegein als geheel. Peeters: “Crisis of geen crisis, de winkels die gehuisvest zijn aan de westkant van het ge-bouw doen het goed. Zo vernam ik dat de eigenaar van winkelcentrum Cityplaza in het centrum van Nieuwegein (Corio) waarneemt dat mensen beter voorbereid de stad in gaan. Mensen oriënteren zich vooraf op internet en winkelen daar-door efficiënter, maar de bestedingen blijven door de bank genomen gelijk. Het bedrijf positioneert zijn winkelcentra dan ook als 'favourite meeting places'. En daar haakt Nieuwegein precies aan. Door de regionale functie trekken de winkels voldoende consumenten aan. De woningen in de woontorens zijn ook goed ver-kocht en verhuurd. De basis voor een echt kloppend stadshart voor Nieuwegein is gelegd.” ❚

Onzichtbare hoogwaardige techniek

De techniek van de bijzondere nieuwbouw van het Stadshuis Nieuwe-gein is niet te zien. Dat was ook de opdracht voor Croon Elektrotech-niek. Achter de schermen is hard gewerkt en het gebouw is voorzien van hoogwaardige elektrotechnische installaties. “Croon voorzag het nieuwe Stadshuis van verlichting-, data- en toegangscontrole-installa-ties, de brandmeld-, de ontruimings- en de inbraakinstallatie en cctv-installaties - dat wil zeggen de camera’s”, vertelt Gerald Zondag, werk-voorbereider bij Croon Elektrotechniek van de vestiging De Meern. “In het voortraject hebben we intensief overlegd met de opdrachtgever, de bouwkundig aannemer, de werktuigbouwkundig installateur en alle andere installateurs. Tijdens het project zijn heel wat zweetdrup-peltjes gelaten, vooral over het inpassen van alle technieken bij elkaar. Deze mochten niet gezien worden en zijn daarom netjes weggewerkt. Daarnaast is er ook maar een beperkt aantal ruimtes voor techniek. Dus het was echt passen en meten. Van 2008 tot en met 2011 zijn we intensief bezig geweest met dit project. Nu het ge-bouw in november is opgeleverd, zijn we erg tevreden over het mooie resultaat. Het gebouw is in werkelijk-heid nog beter en mooier geworden dan het ontwerp van architect Kim Nielsen al beloofde.”Croon is het grootste in elektrotechniek gespecialiseerde bedrijf van Nederland. Het bedrijf bestaat al meer dan 130 jaar. Zondag: “We zijn verantwoordelijk voor de complete elektrotechnische installaties in duizenden gebouwen, talloze schepen, vele industriële complexen en tienduizenden andere projecten in allerlei marktsectoren.”

Voor meer informatie: www.croon.nl of info@croon.nl

Bekabeling in goede ‘banen’ geleid

In opdracht van Croon Elektrotechniek heeft OBO BETTERMANN het nieuwe Stadshuis in Nieuwegein voorzien van kanalisatie voor de be-kabeling. “Croon had dit onderdeel van de elektrotechnische installa-tie aan ons uitbesteed”, vertelt Theo Lammen, werkvoorbereider voor installatieprojecten bij OBO BETTERMANN. Deze specialist in oplos-singen voor elektrotechnische installaties opereert wereldwijd. “Van eind juli 2010 tot juli 2011 zijn we bezig geweest met de kanalisatie en de montage. We hebben de kabelgoten geleverd en gemonteerd. Daarnaast hebben we de kabelladders, wandgoten, ondervloerkana-len, ondervloerdozen en inbouweenheden geleverd. Bijzonder zijn de inbouweenheden in de ondervloerdozen. Voor dit project moesten die in tien varianten worden uitgevoerd. Elke variant is voorzien van data-aansluitingen en stopcontacten. De tien varianten in bouweenheden zijn door OBO BETTERMANN compleet samengesteld en aangeleverd op de bouw. Door het voorzien van de juiste kanalen is de bekabeling van het Stadshuis Nieuwegein in goede banen geleid.”

2011069_SB 9_699.indd 18 19-12-2011 11:46:00

19 | STEDENBOUW 698

nieUwegein | Stadshuis Nieuwegein

projectinfo

'Meebouwen aan eigen stadscentrum'

In het hart van Nieuwegein is een nieuw stadscentrum verrezen. Zo zijn er voor het winkelend publiek tal van nieuwe winkels gekomen, is er een nieuw theater en werd het nieuwe Stadshuis gerealiseerd. RM Glas Nederland heeft in het Stadshuis een gevarieerd aantal soorten beglazing gezet. Zo is onder andere de beglazing van de

vide geplaatst, uitgevoerd in gelaagd glas van tweemaal 8 millimeter. Daarnaast de panoramalift, uitgevoerd in gehard gelaagd glas van tweemaal 6 tot 12 mil-limeter, conform de eis van het liftinstituut. De vijf meter hoge winkelpuien op de begane grond zijn uitgevoerd met zowel rechte als gebogen gelaagde glaspanelen van tweemaal 8 millimeter. “Als laatste hebben wij een aantal over de verdiepingen verdeelde glaswanden en vliesgevelaansluitingen geplaatst. Aan grootschalige ste-delijke vernieuwingen op mooie locaties dragen wij als RM Glas Nederland BV uiter-aard graag ons steentje bij. In het geval van Nieuwegein des te meer, omdat dit de thuisbasis is van RM Glas Nederland BV. Wij leggen onszelf in dit soort projecten in het bijzonder toe op het vervaardigen van speciale glasproducten, zoals veiligheids-glas, hardglazen deuren, puien en gelaagd (gehard) glas. Wij hebben een eigen fa-briek waar het hardglas en gelaagd glas geproduceerd wordt en leveren door heel Nederland aan grote aannemersbedrijven. Ook de engineering en montage wordt door RM Glas Nederland verzorgd. Daardoor kan er goed ingespeeld worden op de specifi eke wensen van de klant en kan de beste kwaliteit worden gegarandeerd bij de plaatsing en oplevering.”

Bordesvloeren

Al meer dan 45 jaar is Aalbers | Wico uit Renswoude een allround-metaalverwer-kingsbedrijf, dat zijn kwaliteiten heeft mogen tonen in de totstandkoming van het Stadshuis. “Zoals de bordesvloeren in de ronde leidingschachten, waarbij de traditionele roostervloeren op ons voorstel zijn uitgevoerd met op maat geperfo-reerde panelen en een onderconstructie van gezette plaatprofi elen. Door onze geavanceerde plaatverwerkende afdeling met plaat- en buislasers zijn wij in staat geweest het werk in korte tijd te realiseren met als resultaat vele aanvullende opdrachten tijdens de bouwperiode, zoals aluminium- en rvs-zetwerk, aluminium vloerluiken en putladders, gevelpanelen, aanrijdbeveiligingen en de gevelpuien van de fi etsenstalling, kortom een hele serie van op maat gemaakte producten.Gelijktijdig met de bouw van het Stadshuis is door Aalbers | Wico een grote bijdrage geleverd aan het revitaliseren van het naastgelegen winkelcentrum Ci-typlaza. “Wanneer je nu door het winkelcentrum loopt, zie je de nieuwe door ons geleverde gevelreclame met moderne ledverlichting, mooie houten gevelpanelen en aluminium lamellenplafonds. Rondom de roltrappen zijn tevens volglazen balustrades gemonteerd, waardoor het winkelcentrum een ruime en moderne uitstraling heeft gekregen. In deze projecten is de veelzijdigheid aan disciplines binnen Aalbers | Wico optimaal tot uiting gekomen.”

Celsiusbaan 6a 3439 nc Nieuwegeint 030 60 22 133f 030 60 42 352e info@rmglas.nli www.rmglas.nl

Speciale glasproducten:Stadshuis Nieuwegein

Een 'leesbaar' gebouw

2011069_SB 9_699.indd 19 19-12-2011 11:46:05

Aalbers | Wico Molenstraat 18 3927 AC Renswoude

www.aalberswico.nl Tel : 0318 - 57 14 11 Fax : 0318 - 57 39 07

Bouwkundige Constructies Winkel- en Interieurbouw

Plaat- en Profielbewerking Defence & Security

speciaal constructiewerk * trappen * balustrades * bordessen plaat- en profielbewerking * plaat- en buislasersnijden

winkel- en projectinrichting * presentatiesystemen * displays brand-, kogel- en braakwerende puien * kassaruimtes * geldkiosken

Elegante vloerdoos voor stroom en datahoogwaardig, flexibel, compleet

De vierkante, complete vloerdoos UDHome kenmerkt zich door een compacte constructie. In slechts één bestelnummer zijn alle voor montage en gebruik benodigde onderdelen opge-nomen. De zichtbare onderdelen zijn van RVS of messing.

Omdat voor de kabelgeleiding buizen worden gebruikt, is inbouw op iedere willekeurige plaats in de vloer mogelijk. De UDHome is leverbaar in 2 verschillende maten.

OBO BETTERMANN B.V.Tel.: 0297-515700 · E-mail: verkoop@obo-bettermann.nlwww.obo-bettermann.nl

obo_az_udhome_197x130_quer.indd 1 10.11.11 14:00

2011069_SB 9_699.indd 20 19-12-2011 11:46:05

21 | STEDENBOUW 699

's-hertogenbosch | Jeroen Bosch Ziekenhuis

INNOVATIEVE NIEUWBOUW JEROEN BOSCH ZIEKENHUIS 'S-HERTOGENBOSCH

'MEEST MENSVRIENDELIJKE ZORGCENTRUM VAN NEDERLAND'Het in 2010 opgeleverde Jeroen Bosch Ziekenhuis is het groot-ste niet-academische hospitaal van Nederland. Het zorgcomplex in 's-Hertogenbosch verenigt drie voormalige ziekenhuizen, een revalidatiecentrum, een psychiatrische kliniek en een radiothe-rapeutisch instituut. Mensvriendelijkheid staat centraal in het ontwerp van EGM architecten. De slimme indeling, de ruime dag-lichttoetreding, het speelse interieur en de toegankelijke groene buitenruimtes creëren een behaaglijke leefomgeving. Innovatieve hulpmiddelen – zoals automatisch geleide voertuigen – faciliteren moderne zorg op maat.

Door technologische ontwikkelingen, nieuwe medische inzichten en efficiencyver-betering verandert de zorg continu. Dit veroorzaakte een fusiegolf van zieken-huizen. “Begin jaren negentig bezat 's-Hertogenbosch drie hospitalen: het Groot Ziekengasthuis, het Willem-Alexanderziekenhuis en het Carolus-Liduinaziekenhuis. Na een fusieproces in twee stappen (1990 en 2002) gingen die drie hospitalen als de Jeroen Bosch ziekenhuisorganisatie verder”, zegt Wim Matser, projectdirecteur van het Jeroen Bosch Ziekenhuis. “Vanaf 2000 startten we met de bouwvoorbe-reiding van een gezamenlijk opleidingsziekenhuis op één locatie langs de nieuwe Randweg. In 2007 ving de bouw aan. Een deel van het voormalige Willem Alexan-derziekenhuis is in het Jeroen Bosch-complex opgenomen en huisvest niet-patiën-tgebonden functies zoals alle laboratoria. Ook een regionaal GGZ-centrum, het revalidatiecentrum Tolburg en het radiotherapeutisch centrum Instituut Verbeeten werden in het plan betrokken. Zo concentreert de zorg zich en vindt integratie plaats tussen medische specialisaties.”

GROOTS éN KLEINSCHALIG“Aan de basis van het architectonisch ontwerp ligt een analyse van gebruikers-groepen. De resultaten koppelden we met de nieuwste internationale inzichten in zorgverlening”, zegt senior architect Mario Hendrikx. “Doordat operaties vaker minder ingrijpend zijn, volstaat dikwijls een kort ziekenhuisverblijf. Daarnaast is het voor de meeste patiënten belangrijk om lichamelijk actief te blijven. In de periode dat een patiënt in het hospitaal verblijft, zijn daglicht, natuur, privacy en een goede nachtrust van groot belang. Verder willen patiënten steeds meer privacy, daarom heeft de meerderheid van de patiëntenkamers één bed. Wij na-men hiervan rekenschap en besloten het meest mensvriendelijke ziekenhuis van Nederland te bouwen.” De drie ziekenhuizen hadden ieder een eigen cultuur. Toch waren er gemene delers. Matser zegt: “Uit overleg met zorgverleners kwamen thema's als kleinschaligheid en gezelligheid naar voren evenals de behoefte aan de modernste zorgfaciliteiten. Dit uit zich in een variatie van moderne en comfortabele werkplekken, voorzien van geavanceerde ict.”

In het ziekenhuis bevinden zich voornamelijk functiegebonden werkplekken, waar informatie digitaal wordt opgevraagd of opgeslagen. “De inzet van digitale tech-nieken maakt het mogelijk patiëntgerichte activiteiten beter te plannen en op elkaar aan te laten sluiten. De directere beschikbaarheid van informatie komt de relatie patiënt-professional ten goede”, zegt Matser.

KORTE LIJNENDe rechthoekige bouwvolumes liggen voornamelijk parallel aan een noord-zuidas. “Door de oriëntatie krijgen de verschillende blokken veel daglicht, zonder dat het te warm wordt. Naar boven toe zijn enkele rechthoekige volumes 'uitgehold', waardoor lokaal het daglicht nog dieper invalt”, zegt Hendrikx. Het hospitaal kent een verticale geleding van functies, gebaseerd op de gedachte om mensen zo snel mogelijk op de plek van bestemming te brengen. Op het beganegrond-niveau bevinden zich de spoedeisende hulp, de huisartsenpost en de apotheek. De psychiatrische kliniek en het revalidatiecentrum hebben op dit onderste niveau ook verblijfsfuncties, zoals een sportveld en zwembad. Het grootste deel van de begane grond is voor logistiek. “De buizenpost voor het verkeer van bloedmonsters of medi-cijnen tussen laboratorium, apotheek, OK of het diagnostisch centrum gebruiken we al”, zegt Matser. “Hiernaast gebruiken we een railsysteem, hangend aan het plafond, voor het transport van medisch grotere zaken. In 2012 zullen er ook automatisch ►

Tekst | Martijn van den Bouwhuijsen Beeld | EGM Architecten

'Daglicht is van essentieel belang'.

2011069_SB 9_699.indd 21 19-12-2011 11:46:06

22 | STEDENBOUW 699

Plaatsnaam | Projectnaam

Varwijk Interieurbouwers BV | Anton Tijdinklaan 3 | 7071 CX Ulft tel. 0315 - 69 59 99 | info@varwijk.nl | www.varwijk.nl

Varwijk Interieurbouwers BV realiseert al decennia lang de vaste betimmeringen en maat-werkmeubilair voor tal van projecten. Elk project wordt op individuele wijze benaderd en na een intensieve ontwik-kelingsfase uitgevoerd op een industrieel hoogstaand niveau.

INDIVIDUEEL / INDUSTRIEEL

22 | STEDENBOUW 698

's-hertogenbosch | Jeroen Bosch Ziekenhuis

projectinfo

'Innovatieve liften optimaliseren logistiek'

Het Haarlemse bedrijf Möhringer Liften ontwierp, prefabriceer-de en monteerde de 35 liften in het Jeroen Bosch Ziekenhuis. Het verticale transport, dat gekoppeld is aan het gebouwbe-heerssysteem, optimaliseert de interne logistiek van het hos-pitaal. De liften vormen onderdeel van een toekomstig bevoor-radingssysteem met automatisch geleide voertuigen.“In 2007 wonnen we de aanbesteding voor het leveren van de transportinstallaties”, zegt Olaf Hulsebosch van Möhringer Liften. “Daarna hebben we de liften in Haarlem geprefabri-ceerd en in 's-Hertogenbosch gemonteerd. In totaal ging het om 24 liften met machinekamer en 11 zonder, allen voorzien van een kaartleessysteem voor toegangscontrole. De instal-laties met machinekamer, bedoeld om personen en materieel te verplaatsen, kunnen tot wel 3.000 kilogram heffen bij een snelheid van 1,6 meter per seconde. De overige liften zijn be-doeld voor personentransport. Na de oplevering in 2010 zijn de installaties ruim een jaar in gebruik, naar wens van de gebruikers.” Het onderhoud van de liften is geborgd met een tienjarig ser-vicecontract. “Alhoewel de installaties al een jaar in bedrijf zijn, moet de meest bijzondere lifttechniek nog in werking treden”, zegt Hulsebosch. “Vanaf 2012 zullen automatisch ge-leide voertuigen het ziekenhuis gaan bevoorraden. De liften vormen onderdeel van dit innovatieve systeem.”

Interieurbouw

Interieurbouwer Varwijk, al sinds jaar en dag actief in de zorg-sector, realiseerde de vaste inrichting van het Jeroen Bosch Ziekenhuis. Het bijzondere aan dit project is de omvang (122.000 m²) en de logistiek, vertelt Joël van der Ree. “De bouwplanning gaf aan dat er op een gegeven moment 480 m² per dag opgeleverd diende te worden. Dit hield in dat 36 monteurs verdeeld over 4 ploegen het meubilair inhuisden en monteerden. De monteurs voorzien van meubilair als balies, kasten en pantry’s, is een logistiek prestatie van formaat ge-weest. productie, expeditie, transport, inhuizing en montage sloten soepel op elkaar aan. Belangrijk hierbij is het logistieke softwarepakket, onderdeel van het ERp-systeem. Dit systeem is nieuw in de interieurbouw. Meubilair wordt in batches gepro-duceerd en voorzien van barcodes. Op een gegeven moment wordt het meubilair middels een tweede barcode gekoppeld aan een ruimte in het ziekenhuis. Het ruimtenummer staat op het etiket. De expeditie scant het meubel zodat bekend is welke meubelen op transport zijn en de montagemedewerkers weten exact voor welke ruimte het meubel bestemd is. Dit systeem voorkomt zoeken en onnodig tellen en transport op locatie. Net als met veel goede dingen lijkt het simpel en is het dat ook.”

Kleinschaligheid en gezelligheid.

2011069_SB 9_699.indd 22 19-12-2011 11:46:08

23 | STEDENBOUW 699

's-hertogenbosch | Jeroen Bosch Ziekenhuis

geleide voertuigen door het ziekenhuis rijden, die bijvoorbeeld maaltijden vervoeren richting de liften. Met deze systemen vindt dag en nacht bevoorrading plaats.” Op de eerste verdieping kunnen bezoekers de spreekuurcentra vinden, te bereiken via een centrale boulevard. In de volgende twee bouwlagen bevinden zich de poliklinie-ken en ruimtes voor functieonderzoek. Een laag hoger zijn de operatiekamers, die in directe verbinding staan met de spoedeisende hulp. De technische installaties nemen de bouwlaag hierboven volledig in beslag. Door middel van schachten zijn de verschil-lende verdiepingen hierop aangesloten. De bovenste drie bouwlagen bieden ruimte voor verpleging en verblijf.

COMFORTABELE BOULEVARD Haaks op de dominante noord-zuidas bevindt zich de centrale boulevard, die bezoekers door het ziekenhuis leidt. Deze verbinding, die door de rechthoekige gebouwvolumes kruist op de eerste verdieping, is direct vanaf de hoofdentree met trappen te bereiken. Architect Gijs Raggers zegt: “Met de kleinschalige boulevard door het ziekenhuis, die de bouwstroken verbindt, vertalen we het grootschalige complex naar de menselijke maat. Uitgangspunt in het ontwerp was om zoveel mogelijk gangen waar publiek loopt direct aan de gevel te plaatsen, en de breedte van de gebouwvolumes te be-perken.”Het Jeroen Bosch Ziekenhuis is één van de meest vooruitstrevende hospitalen van Ne-derland. “Traditionele ziekenhuizen zijn vaak logge complexen, met een groot atrium in het midden, waar de ziekenhuissfeer domineert. Dat wilden wij voorkomen”, zegt Raggers. “Wij creëerden een zorgcentrum dat er niet uitziet als een ziekenhuis. Het is gewoon een heel groot modern publiek gebouw.”

AUTONOME BOUWBLOKKEN“Het gebouwencomplex is samengesteld uit gestandaardiseerde bouwblokken met een grondoppervlakte van 1000 vierkante meter, die begrensd worden door verticale

betonnen stabiliteitsschijven. Samen met de dragende geveldelen ontstaan bouwblok-ken die constructief, installatietechnisch en brandtechnisch autonoom zijn en eenvou-dig kunnen worden aangepast aan toekomstige behoeften”, zegt Hendrikx. De binnenspouwbladen van de gevels worden gecreëerd met 7,2 meter brede, gepre-fabriceerde betonnen elementen, waarin drie verschillende raamtypen voorkomen die allemaal van vloer tot plafond lopen. “Als buitenspouwblad kozen we voor metselwerk en cementgebonden panelen voor de terug liggende gevels”, zegt Raggers. “Om te voorkomen dat het gebouwencomplex massaal overkomt, pasten we vier verschillende kleuren metselstenen en meerdere kleuren keramische panelen toe.” ❚

BouwinfoOpdracht Jeroen Bosch Ziekenhuis, Revalidatie Centrum Tolburg, Reiner van Arkel GroepOntwerp EGM architecten (architectuur en interieur); MTD landschapsarchitecten (landschapsontwerp)installatie-Ontwerp Deerns Raadgevende Ingenieurs bvcOnstrUctief Ontwerp Aronsohn Raadgevende Ingenieurs BVUitvOering Ballast Nedam, Hurks van der Linden, Strukton Bouw & Vastgoed (bouwkundig); Burgers Ergon, Wolter & Dros (TBI techniek), Imtech, Möhringer liften b.v. (installaties)BOUwprOgramma 170.000 m² (inclusief parkeergarage); totaal aantal bedden: 730BOUwkOsten €250 miljoen, exclusief BTWBOUwperiOde augustus 2007 – juni 2011

2011069_SB 9_699.indd 23 19-12-2011 11:46:12