STANBUL ÜN İnek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/TEZ/49208.pdf · 2016. 3. 22. · GEREÇ VE YÖNTEM ......

ÜM

MÜ

GÜ

LS

ÜM

AR

SL

AN

İS

TA

NB

UL

ÜNİV

ER

SİT

ESİ S

AĞ

. BİL

. EN

ST

. Y

ÜK

SE

K LİS

AN

S T

EZİ

İS

TA

NB

UL

-2012

T.C. İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

( YÜKSEK LİSANS TEZİ )

HEPATİK STEATOZİS OLUŞTURULAN SIÇANLARDA

FENOKSİ-2-METİL-2-PROPİYONİKASİTİN PROTEKTİF

VE TERAPOTİK ETKİSİ

ÜMMÜGÜLSÜM ARSLAN

DANIŞMAN

PROF. DR. UTKU BAKIREL

İÇ HASTALIKLARI ANABİLİM DALI

İÇ HASTALIKLARI PROGRAMI

İSTANBUL-2012

ii

TEZ ONAYI

iii

BEYAN

iv

İTHAF

Aileme ithaf ediyorum

v

TEŞEKKÜR

Çalışmada yardımlarını esirgemeyen danışmanım Prof. Dr. Utku BAKIREL’e,

İstanbul Üniversitesi Veteriner Fakültesi İç Hastalıklar Anabilim Dalı Başkanı Prof.Dr.

Erman OR ve öğretim üyeleri Prof.Dr. Abdülkadir UYSAL, Prof. Dr. Alev AKDOĞAN

KAYMAZ’a, İstanbul Üniversitesi Veteriner Fakültesi Patoloji Anabilim Dalı öğretim

üyesi Yard. Doç. Dr. Gülbin AYYILDIZ ŞENNAZLI ve Araş. Gör. Dr. Özge

ERDOĞAN’a, İstanbul Üniversitesi Veteriner Fakültesi Biyokimya Anabilim Dalı,

Zootekni Anabilim Dalı, Fizyoloji Anabilim Dalı, Farmakoloji ve Toksikoloji Anabilim

Dalı öğretim üyeleri ve elemanlarına ve Merkez Tahlil Laboratuarı çalışanlarına ve bana

her konuda desteklerini hissettirip, beni teşvik eden aileme en içten saygı ve

teşekkürlerimi sunarım.

Bu çalışma, İstanbul Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi tarafından

desteklenmiştir. Proje No: 16014

http://oubs.iu.edu.tr/akademik.php?680=

http://oubs.iu.edu.tr/akademik.php?680=

vi

İÇİNDEKİLER

TEZ ONAYI .................................................................................................................... İİ

BEYAN...........................................................................................................................İİİ

İTHAF............................................................................................................................ İV

TEŞEKKÜR.....................................................................................................................V

İÇİNDEKİLER .............................................................................................................. Vİ

TABLOLAR LİSTESİ.................................................................................................Vİİİ

ŞEKİLLER LİSTESİ ..................................................................................................... İX

SEMBOLLER / KISALTMALAR LİSTESİ ..................................................................X

ÖZET ............................................................................................................................ Xİİ

ABSTRACT.................................................................................................................Xİİİ

1. GİRİŞ VE AMAÇ.........................................................................................................1

2. GENEL BİLGİLER ......................................................................................................2

2.1. Tanım: ......................................................................................................................2

2.2. Etyoloji, Epidemiyoloji ve Patogenezi: ...................................................................2

2.3. Klinik Bulgular: .......................................................................................................4

2.4. Tanı: .........................................................................................................................5

2.5. Tedavi: .....................................................................................................................5

3. GEREÇ VE YÖNTEM.................................................................................................8

3.1. Hayvanlar:................................................................................................................8

3.2. İlaç ve Kimyasallar: .................................................................................................9

3.3. Karbontetraklorür ve Parafin Likit Karışımıyla Karaciğer Yağlanması

Oluşturulması ve FMPA Uygulanması:..........................................................................9

3.4. Biyokimyasal Tetkikler:.........................................................................................10

3.5. Histopatolojik Tetkikler: ........................................................................................11

3.5.1. Derecelendirmeler:............................................................................................12

3.5.1.1. Yağlı değişim derecelendirilmesi:................................................................12

3.5.1.2. Balonumsu dejenerasyon: ............................................................................12

3.5.1.3. Lobuler yangı derecelendirilmesi:................................................................12

3.5.1.4. Portal yangı derecelendirilmesi:...................................................................12

3.5.1.5. Fibrozisin histolojik evreleme derecelendirilmesi: ......................................12

vii

3.6. İstatistiksel Analiz:.................................................................................................13

4. BULGULAR...............................................................................................................14

4.1. Kan Tahlil Sonucu Değerlendirmesi:.....................................................................14

4.2. Histopatolojik Değerlendirme:...............................................................................24

4.2.1. .Makroskobik Bulgular: ....................................................................................24

4.2.1.1. Negatif Kontrol Grubu: ................................................................................24

4.2.1.2. Pozitif Kontrol Grubu: .................................................................................24

4.2.1.3. Koruma Grubu: ............................................................................................24

4.2.1.4. Tedavi Grubu: ..............................................................................................24

4.2.2. Mikroskobik Bulgular: ......................................................................................25

4.2.2.1. Negatif Kontrol Grubu: ................................................................................25

4.2.2.2. Pozitif Kontrol Grubu: .................................................................................25

4.2.2.3. Koruma Grubu: ............................................................................................26

4.2.2.4. Tedavi Grubu: ..............................................................................................26

5. TARTIŞMA................................................................................................................29

KAYNAKLAR ...............................................................................................................38

ETİK KURUL KARARI ................................................................................................45

ÖZGEÇMİŞ ....................................................................................................................46

viii

TABLOLAR LİSTESİ

Tablo 1:Çalışma planı ..................................................................................................... 10

Tablo 2:Karaciğerde yağlı değişim lezyonlarının histolojik skorlaması* ...................... 13

Tablo 3:Deney sırasında işlem yapılan sıçan sayıları ..................................................... 14

Tablo 4:Sağlıklı ve Karaciğer Yağlanması oluşturulan sıçanlarda LDH, ALT, AST,

ALP, GGT, T. Protein, Albumin, Glikoz, Bilirubin, Üre, Trigliserid ve Kolesterolün

Ortalama ve Standard hata değerleri ve istatistiksel değerlendirilmesi .......................... 15

ix

ŞEKİLLER LİSTESİ

Şekil 1:Sıçanların çalışma boyunca bakım şartları ........................................................... 8

Şekil 2:IP yolla enjeksiyon uygulaması.......................................................................... 10

Şekil 3:İntrakardiyak yolla kan alınması ........................................................................ 11

Şekil 4:Histopatolojik inceleme için karaciğerden örnek alınması ................................ 13

Şekil 5:LDH seviyesindeki değişikliğin gruplara göre dağılımı ve önemliliği .............. 16

Şekil 6:ALT seviyesindeki değişikliğin gruplara göre dağılımı ve önemliliği............... 17

Şekil 7:AST seviyesindeki değişikliğin gruplara göre dağılımı ve önemliliği ............... 17

Şekil 8:ALP seviyesindeki değişikliğin gruplara göre dağılımı ve önemliliği ............... 18

Şekil 9:GGT seviyesindeki değişikliğin gruplara göre dağılımı ve önemliliği .............. 19

Şekil 10:T. Protein seviyesindeki değişikliğin gruplara göre dağılımı ve önemliliği .... 19

Şekil 11:Albumin seviyesindeki değişikliğin gruplara göre dağılımı ve önemliliği ...... 20

Şekil 12:Glikoz seviyesindeki değişikliğin gruplara göre dağılımı ve önemliliği.......... 21

Şekil 13:T. Bilirubin seviyesindeki değişikliğin gruplara göre dağılımı ve önemliliği.. 21

Şekil 14:Üre seviyesindeki değişikliğin gruplara göre dağılımı ve önemliliği .............. 22

Şekil 15:Trigliserid seviyesindeki değişikliğin gruplara göre dağılımı ve önemliliği.... 23

Şekil 16:Kolesterol seviyesindeki değişikliğin gruplara göre dağılımı ve önemliliği.... 23

Şekil 17:Pozitif kontrol grubundaki bir sıçanın yağlı karaciğerinin makroskobik

görünümü ........................................................................................................................ 25

Şekil 18:Karaciğerlerin H. E. ile boyanmış mikroskobik görüntüleri ............................ 27

Şekil 19:Karaciğerlerin Oil Red O ile boyanmış mikroskobik görüntüleri .................... 28

x

SEMBOLLER / KISALTMALAR LİSTESİ

%: Yüzde

°C: Santigrat derece

>: Büyük

µm: Mikrometre

ADRP: Adipose Differentiation-Related Protein

AgNO₃: Gümüş nitrat

ALP: Alkalen fosfataz

ALT: Alanin aminotransferaz

AST: Aspartat transaminaz

APTT: Aktif Parsiyel Tromboplastin Zamanı

ATP: Adenozin trifosfat

BP/USP: British Pharmacopoeia / United States Pharmacopeia

BSP: Sulfobromoftaleyn

CCl₄ : Karbontetraklorür

CT: Computed Tomografy

DPPD: Diphenyl-p-phenylenediamine

DOX: Doksorubisin

FDP: Fibrin Yıkım Ürünleri

FMPA: Fenoksi 2 metil 2 propiyonik asit (Hepagen®)

FTS: Fizyolojik tuzlu su

G: Gıda

g/dl: Gram / desilitre

GGT: Gama-glutamil transferaz

HCV: Hepatitis C Virus

HE: Hemotoksilen-eosin boyaması

HSE : Hibiscus sabdariffa L.

INH: Isoniazid

IP: İntraperitonel

IU/L: Uluslar arası ünite / litre

IV: İntravenöz

xi

KA: Kan alımı

kcal: Kilokalori

kg: Kilogram

KY: Karaciğer Yağlanması

LDH: Laktat dehidrogenaz

mg: Miligram

mg/dl: Miligram / desilitre

MRI: Magnetic Resonance İmaging

n: örnekleme alınacak birey sayısı

NEFA: Non-Esterified Fatty Acids

Ö: Ötenazi

p: Probability(olasılık)

PIVKA: Protein Induced by Vitamin K Absence (Kvitamini eksikliğinden oluşan

protein)

PL: Parafin Likit

PMPA: Phenoxy-2-methyl-2-propionic acid (Hepagen®)

PO: Peros ( ağızdan)

PPARs: Perokxisome Proliferator-Activated Receptors

PT: Protrombin Time

S: Su

SC: Sub-Cutan(deri altı)

TAG: Triacylglycerol

TG: Trigliserid

T.Protein: Total protein

VLDL: Very Low-Density Lipoprotein

xii

ÖZET

ARSLAN, Ü (2012). Hepatik Steatozis Oluşturulan Sıçanlarda Fenoksi-2-Metil-2-

Propiyonikasitin Protektif ve Terapötik Etkisi. İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri

Enstitüsü, İç Hastalıkları ABD. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul.

Bu çalışmada karbon tetraklorür ve parafin likit karışımı (1:1) ile deneysel karaciğer

yağlanması oluşturulan sıçanlarda, Fenoksi-2-metil-2-propiyonik asidin koruyucu ve

tedavi edici olası etkinliği araştırıldı. 40 Wistar albino sıçan dört eşit gruba ayrıldı. 7

gün boyunca 1. gruba fizyolojik tuzlusu, 2. gruba karbon tetraklorür ve parafin likit

karışımı, 3. gruba karbon tetraklorür ile parafin likit karışımı ve Fenoksi-2-Metil-2-

Propiyonikasit, 4. gruba ise ilk 7 günde karbon tetraklorür ve parafin likit karışımı ile

karaciğer yağlanması oluşturulup, son 7 günde ise sadece Fenoksi-2-Metil-2-

Propiyonikasit olacak şekilde bütün enjeksiyonlar periton içi uygulandı. Tüm sıçanların

ötenazisinden önce LDH, ALT, AST, ALP, GGT, T. protein, albumin, glikoz, bilirubin,

üre, trigliserid ve kolesterol seviyelerini ölçmek için kan alındı ve karaciğerler extirpe

edildi. LDH, ALT, AST, ALP, GGT, albumin, bilirubin, üre, trigliserid değerlerinin 2.

grupta 1. gruba göre anlamlı olarak yüksek olduğu gözlendi(p<0,05). Fenoksi-2-Metil-

2-Propiyonikasit uygulanan sıçanlardan 4. grupta LDH, ALT, AST, GGT, albumin,

bilirubin, trigliserid seviyeleri 2. gruba göre anlamlı oranda düşük bulundu(p<0,05). 3.

gruptaki LDH, AST, T. protein, albumin, glikoz, bilirubin, trigliserid seviyelerinin 2.

gruba göre anlamlı şekilde azaldığı saptandı(p<0,05). Histopatolojik incelemede 1.

grupta +1 derecesinde yağlanma, 2. grupta +3 derecesinde yağlanma ve 2. evre portal

fibrozis gözlenirken, 3. grupta +2 derecesinde yağlanmayla birlikte 1. evre portal

fibrozis ve 4. grupta +1 derecesinde yağlanma oluştuğu belirlendi. Karbon tetraklorür ve

parafin likit karışımıyla sıçanlarda karaciğer yağlanması oluşturuldu. Elde edilen

sonuçlar Fenoksi-2-Metil-2-Propiyonikasit’in karaciğer yağlanması üzerine koruma

etkinliğinin sınırlı, tedavi etkinliğinin üstün olduğunu gösterdi.

Anahtar Kelimeler: Karaciğer yağlanması, Sıçan, Fenoksi-2-metil-2-propiyonik asit,

histopatolojik inceleme, kan parametreleri

Bu çalışma, İstanbul Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi tarafından

desteklenmiştir. Proje No: 16014

xiii

ABSTRACT

ARSLAN, Ü (2012). The protective and therapeutic effect of phenoxy-2-methyl-2-

propionic acid on experimental fatty liver on rats. İstanbul University, Institute of

Health Science, Department of Internal Medicine. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul.

In this study the effectiveness of the protective and therapeutic potential of phenoxy-2-

methyl-2-propionic acid(PMPA) was investigated in the experimental fatty liver rats

with a mixture(1:1) of carbon tetrachloride(CCl₄) and paraffin liquid. 40 Wistar albino

rats were divided into 4 groups. All injections were given by IP to Group 1 % 0,9 NaCl,

Group 2 the mixture, Group 3 the mixture with PMPA, for 7 days and Group 4 was

given the mixture for a week to induce fatty liver and then PMPA another week. Before

euthanasia, blood samples were collected to measure for LDH, ALT, AST, ALP, GGT,

total protein, albumin, glucose, bilirubin, urea, triglyceride, cholesterol and livers were

extirpated. LDH, ALT, AST, ALP, GGT, albumin, bilirubin, urea, triglyceride levels in

group 2 are significantly higher than group 1(p<0,05). LDH, ALT, AST,GGT, albumin,

bilirubin, triglyceride levels in group 4 that given PMPA to rats are significantly lower

than group 2(p<0,05). LDH, AST, total protein, albumin, glucose, bilirubin, triglyceride

levels in group 3 are significiantly lower than group 2(p<0,05). In histopathological

examinations, in group 1 was observed +1 degree fatty infiltration, in group 2 was seen

+3 degree fatty infiltration and 2. stage portal fibrosis, in group 3 was determined +2

degree fatty infiltration with 1. stage portal fibrosis and in group 4 was found +1 degree

fatty infiltration. Fatty liver was induced by the mixture of CCl₄ and paraffin liquid in

rats. Obtained results showed while the protective effect of PMPA on fatty liver is

limited, therapeutic effect is superior.

Key Words: Fatty liver, rat, phenoxy-2-methyl-2-propionic acid, histopathological

examination, blood parameters

The present work was supported by the Research Fund of Istanbul University. Project No. 16014

1. GİRİŞ VE AMAÇ

Karaciğer paranşim dokusunu yaygın bir şekilde etkileyen ve hepatositlerde aşırı

miktarda trigliserid birikmesi sonucu oluşan karaciğer yağlanması (KY); Hepatik

Steatosiz, Hepatik Lipidozis ve Fatty Liver olarak da adlandırılmaktadır. İnsan ve

hayvanlarda hastalığın etyolojisinde açlık, obesite, beslenme bozukluğu, toksinler,

ilaçlar ve alkol kullanımı gibi faktörler rol oynamaktadır. Birçok hayvan türünde

deneysel karaciğer yağlanması toksin, ilaç ve diyet içeriğinin oranlarının

değiştirilmesiyle oluşturulmuştur.

Hayvanlarda karaciğer yağlanmasının ortak belirti ve klinik bulguları arasında

depresyon, anoreksi, kusma, ikterus görülmektedir. Hastalığın tanısı için kanın

biyokimyasal analizi ve karaciğerin doppler-ultrasonografik muayenesi yararlı

olabilirken, kesin teşhis için karaciğerin biopsileri veya nekropsi sonrası histolojik

incelemesi önerilmektedir.

Tedavi daha çok destekleyici ve etiyolojide rol oynayan etkenlerin

uzaklaştırılmasına dayanmaktadır. Çoğu evcil hayvanların karaciğer yetmezliğinin

tedavisi dehidrasyon ve elektrolit bozukluklarının düzeltilmesi, antioksidan ajanlar ve

vitaminlerin takviyesi ile birlikte hastanın sonda yoluyla beslenmesiyle yapılmaktadır.

Bunlara ilaveten Fenoksi-2-metil-2-propiyonik asit (FMPA) kullanılması da

önerilmektedir. Karaciğer yağlanması karaciğer yetmezliği nedenlerinin başında

gelmektedir. Yapılan araştırmalarda kedi ve köpeklerdeki karaciğer yetmezliğine bağlı

ölümlerin başlıca sebebi olarak karaciğer yağlanmasının sorumlu olduğu

bildirilmektedir. FMPA’nın karaciğer yetmezliğinin tedavisinde önerilmesine rağmen,

karaciğer yağlanmasında koruyucu ve tedaci edici etkisinin olup olmadığı

bilinmemektedir.

Buradan yola çıkarak özellikle kedilerde yaygın ve köpeklerde ise kısmen

görülen karaciğer yağlanmasının tedavi ve korunmasına ilişkin literatürlere yeni bir ışık

tutarak katkı sağlayabileceği düşünülen, bu çalışmada deneysel karaciğer yağlanması

oluşturulacak sıçanlarda FMPA’nın primer karaciğer yağlanmasında koruyucu ve/veya

tedavi edici etkisinin olup olmadığının araştırılması amaçlandı.

2

2. GENEL BİLGİLER

Karaciğer safra salgılama, glikozdan glikojen oluşturup depo etme ve glikoz

düzeyini ayarlama, amino asitleri deamine etme, üre oluşturma, ürik asiti parçalama, A

vitamini depolama, alyuvarların parçalanmasına yardım etme, aminoasitlerden

fibrinojen ve diğer proteinleri sentezleme, pıhtılaşma faktörü protrombin üretme,

hormonları (insülin, tiroid hormonları, steroid hormonlar) etkisiz kılma, karbonhidrat ve

proteinlerden yağ asitleri oluşturma ve yağ asitlerinin kısmi oksidasyonu ile keton

cisimcikleri oluşturma ve sindirim sisteminden emilen toksik maddeleri (skatol, indol,

fenol vb.) zararsız hale getirme gibi pek çok önemli görevi olan vücuttaki en büyük

salgı bezidir [73].

2.1. Tanım:

Karaciğer hastalıkları paranşimal, hepatobiliyar ve vasküler bozukluklar olarak 3

grup altında toplanabilir. Karaciğerin paranşim hastalıklarından biri olan ve paranşim

dokusunu yaygın bir şekilde etkileyen ve hepatositlerde aşırı miktarda trigliserit

birikmesi sonucu oluşan karaciğer yağlanması; Hepatik Steatosiz, Hepatik Lipidozis ve

Fatty Liver olarak da tanımlanmaktadır [1, 30, 32, 68]. Açlık, obesite, beslenme

bozukluğu, hormonel değişiklikler, yağ diferansiyasyonu proteininin (adipose

differentiation-related protein, ADRP) salgılanması [52], toksinler, ilaçlar,

pankreatektomi [68] ve alkol kullanımının insan ve hayvanlarda karaciğer

yağlanmasının etyolojisinde rol oynadığı bildirilmektedir [1, 5, 8, 68].

2.2. Etyoloji, Epidemiyoloji ve Patogenezi:

Uzun süre devam eden açlık, hepatik yağ asit metabolizmasını 3 şekilde etkiler:

I. Periferal lipolizisi uyararak yağ asitlerinin karaciğerde birikmesini

arttırır.

II. Esansiyel aminoasit alımındaki yetersizlik, arginine ve taurine

üretiminde yetmezliğe neden olur.

3

III. Carnitine yetmezliği, beta oksidasyonu bozabilir. Karaciğer yağlanması,

hepatomegali ile sonuçlanır ve karaciğerin kenarları keskinliğini

kaybederek yuvarlaklaşır. Karaciğer sarı renktedir. Hücrelerdeki şişme

intrahepatik kolestazise neden olabilir ve karaciğer fonksiyonları azalır.

Açlık hepatik ensefalopatiyi tetikler.

Kedilerde yapılan araştırmalara göre obez kedilerin daha hassas olmasının

yanında kaşektik kedilerde de görüldüğü bildirilmektedir [30].

Sığırlarda kuru dönemde yeterli kaba yem verilmeyip, hububat ve yağlı tohum

küspeleri bakımından zengin rasyonla besleme, karaciğeri yağ dejenerasyonu

bakımından predispoze eder. Yine bu dönemde, enerji değeri çok yüksek yemlerle

beslenerek yağlanan ve semirtilen ineklerde, karaciğerde geniş yağ metamorfozisinden

dolayı doğum sonrası hastalıklar daha çok görülür. Hayvanların doğuma yakın gıda

tüketimleri düşerken yeterli düzeyde karbonhidrat alamaması, enerji kaynağı olarak

karbonhidratların yerine non-esterified fatty acids (NEFA) kullanımını zorunlu kılar.

Hayvanlarda gıda tüketiminin düşmesi, negatif enerji balansına katkıda bulunur ve

laktasyonun başlamasıyla birlikte enerji ihtiyacının daha da artması, adipoz dokulardan

NEFA mobilizasyonuyla karşılanmaya çalışılır. Mobilize olan NEFA’nın önemli bir

kısmı, karaciğer tarafından alınır. Karaciğere gelen NEFA, trigliseridlere dönüştürülerek

very low-density lipoprotein (VLDL) olarak sekrete edilir ya da alternatif olarak

mitokondri ve peroksizomlarda okside edilir. Doğumu takip eden günlerde hayvanın

enerji ihtiyacının aşırı yükselmesi; NEFA mobilizasyonunun artmasına, yağ asitlerinin

hepatik oksidasyonunun azalmasına ve trigliserid sekresyon mekanizmasının

bozulmasına sebep olarak karaciğer yağlanmasının şiddetinin artmasına neden olur.

Hepatik triacylglycerol (TAG) çıkışının (VLDL partikülleri şeklinde) kronik olarak

yavaşlaması sığırlardaki karaciğer yağlanmasının diğer önemli faktörüdür. Sığırlarda,

rat ve insanlardan farklı olarak başlıca yağ asit sentez yeri karaciğer değil adipoz

dokulardır. Bu yüzden ruminantlarda, diğer türlere göre VLDL şeklinde hepatik

trigliserid sekresyon yeteneği oldukça düşüktür. Bu durum sütçü sığırlarda karaciğer

yağlanmasının öneminin kritik olduğunu göstermektedir. Karaciğere gelen NEFA’lar,

VLDL şeklinde sekresyon ve keton cisimleri şeklinde oksidasyon miktarlarını aştığı

zaman, trigliserid olarak karaciğerde birikir ve böylece karaciğer yağlanması gelişir [1,

67].

4

Steroid hormonların plazma konsantrasyonları, gebelikten (kuru dönem)

laktasyon dönemine geçerken önemli ölçüde değişir. Bu nedenle özellikle östradiol ve

glikokortikoidlerin karaciğer yağlanmasının gelişmesinde ekstra bir faktör olduğu

düşünülmektedir [1, 58].

Alkol kullanımına bağlı olmadan meydana gelen karaciğer yağlanmasının

prevalansı insanlarda % 20 iken [1], bu oran hayvan türlerinde % 4-11 arasındadır [68].

Bununla birlikte karaciğer hastalığı olan kedilerin % 49’unda karaciğer yağlanması

saptanmış olup, karaciğere bağlı ölümlerin %11’inden karaciğer yağlanması sorumlu

tutulmuştur [8]. Ayrıca iki yaş ve üzeri dişi hayvanların erkeklere oranla daha fazla risk

altında olduğu ileri sürülmüştür [1, 8]. Ek olarak B₁₂ eksikliği, primer gut hastalığına

sekonder olarak karaciğer yağlanması kedilerde yaygın bir özelliktir [5].

Hem kedi hem köpeklerde gastrointestinal hastalıklarla birlikte karaciğer

yağlanması sık görülür. Hepatik değişikliklerin nedenini kısmen endotoksinler ve büyük

oranda hasta barsaklardan absorbe edilen diğer toksinler oluşturur. Toksin absorbsiyonu

intestinal permeabilitenin artmasıyla artış gösterir. Gastrointestinal problemlere bağlı

olarak ortaya çıkan malnutrisyonda karaciğer yağlanmasına katkıda bulunur [68].

Deneysel karaciğer yağlanması rat, fare, tavşan, köpek ve ineklerde argininden

ve kolinden yoksun diyet [20, 49], carbon tetracloride (CCl₄) [2, 11, 34, 35, 36, 44, 48, 54,

69, 76], yüksek yağlı diet [3, 4, 16, 17, 22, 29, 31, 33, 43, 55, 59, 60, 65, 74], orotic asit [10],

akut ethanol intoksikasyonu [13], karbonhidratlı diyet [19, 46, 75], isoniazid (INH) [37,

38, 70], doxorubicine (DOX) [15], hepatitis C virus (HCV) [42, 51], aşırı beslenme [57]

ve enfüzyon tarzında IV yağ [40] ile oluşturulmuştur. Karaciğer yağlanması tavşanlarda

sıklıkla rastlanılan primer durum olmamasına rağmen, çoğunlukla iştahsızlık

periyodunda oluşmakla birlikte dental problemler, diyetteki lifli içeriğin azlığı, obesite,

güç gebelik ve doğum sürecinde yaşanan zorlukların bir sonucu olarak meydana

gelebilmektedir [26].

2.3. Klinik Bulgular:

Hayvanlarda karaciğer yağlanmasının ortak belirti ve klinik bulguları arasında

depresyon, anoreksi, kusma, diyare, boyun ventri fleksiyonu, kilo kaybı, hepatomegali

görülmektedir. Sığırlarda ketonüri ve süt üretiminin azalması oluşurken, kedi ve

5

köpeklerde ise ikterus, pityalizm ve dehidrasyon da görülmektedir. Anamnezde

kedilerin genellikle obez oldukları ve aniden iştah kaybına uğrayıp bir daha iştahlarını

geri kazanamadıkları öğrenilir. Kedilerin yaklaşık yarısında anoreksi ve katabolik

durumun altında yatan primer hepatik veya nonhepatik bir hastalık vardır. Kalan

kısmını ise idiopatik karaciğer yağlanması oluşturur [1, 5, 8, 30, 68].

2.4. Tanı:

Hastalığın tanısı için sıçan ve tavşanlarda kanın biyokimyasal analizi, karaciğer

ultrasonografisi ve kesin teşhis için biopsi önerilmektedir. Yapılan çalışmalarda kan

biyokimyasal analizlerinden özellikle ALT, AST, ALP, GGT karaciğer enzim

değerlerindeki değişiklikler [3, 15, 17, 21, 34, 37, 52, 71, 74, 76], kanda ve karaciğerde TG

değişiklikleri [33, 38, 46], bilirubin, safra asidi ve glikoz değişiklikleri [25, 46, 71, 72]

gözlenmiştir. Başka çalışmalarda ise karaciğer enzimlerinin yanında, koagulasyon

parametrelerine (APTT, PT, FDP, Fibrinojen ve PIVKA), insülin, kolesterol, albümin

ve BSP retensiyonundaki değişiklikler incelenmiş [1, 5, 8, 30, 32, 68], ultrason ve doppler

ile de değerlendirilmiştir [22, 23, 24, 62, 63]. Ayrıca karaciğerin histolojik muayenesi ile

de tanı kesinleşmiştir [47]. Teşhiste en güvenilir yöntemin karaciğer biopsi örneklerinde

yağ yüzdelerinin hesaplanması olduğu bildirilmektedir. Karaciğerde % 40’ın üzerindeki

yağlanmalar şiddetli, % 20-40 arası orta şiddetli ve % 20’nin altındaki yağlanmalar ise

hafif şiddetli karaciğer yağlanması olarak değerlendirilir [1]. İnsanlarda doppler

sonografisi [24, 53], MRI ve CT diğer tanı yöntemleri arasındandır [9, 32, 40, 41, 69].

2.5. Tedavi:

Tedavi daha çok destekleyicidir ve mümkün olduğunca çabuk beslenme

desteğini içerir. Hastalığın şiddeti yüksek ise prognoz kötü olabilir. Dengeli protein

kalori diyetleriyle beslenme, primer nedenlerin uzaklaştırılması ve dehidrasyonun

giderilmesi tedavi esaslarını oluşturmaktadır. İnsanlarda insülin duyarlılığını arttırıcı,

lipid düşürücü, antioksidan ve ursodeoksikolik asit faydalı bulunmuştur [1]. Sığırlarda

FMPA [18, 28], glikoz desteği, glukagon, sodyum boratın karaciğer yağlanmasını

önlediği ve küçük hayvanlarda ise nonlaktat, nonglikoz sıvılarla dehidrasyon ve

6

elektrolit bozuklukları dengelenerek, sonda yoluyla beslenmesi sağlanarak, L-carnitine,

taurin, B, E, K vitaminlerinin faydalı olduğu bildirilmiştir [1, 5, 8, 30, 68]. Ayrıca FMPA

koruyucu olarak sığırlarda uygulanmasıyla hayvanlarda serum kolesterol ve trigliserit

konsantrasyonlarında artış gözlenmiş ve reprodüktif ve süt üretimi gelişmiş, steroid

hormonlarda artış şekillenmiş ve postpartum patoloji sıklığı azalmıştır [28, 58].

Kedilerde yapılacak tedavi prosedüründe ise: (1) 40-60 kcal/kg/gün dengeli diet

verilir. Ensefalopati olmadıktan sonra protein kısıtlaması kontrendikedir. (2)

Dehidrasyon düzeltilir ve nonlaktat, nonglikoz sıvılarla hidrasyon korunur. (3) Vit K1

verilir( 0,5-1,0 mg/kg/gün SC -3 uygulama- 12 saat arayla) (4) En kısa zamanda büyük

çaplı beslenme tüpü yerleştirilir. (5) Hipokalemi düzeltilir. (6) Hipofosfotemi düzeltilir.

(7) 250-500 mg/gün L-carnitine verilir. (8) Suda çözünen vitaminler verilir. (9) 250-500

mg/gün taurine verilir. (10) Vit E ( 10 IU / kg/ gün PO) , N – asetilsistein kriz

aralıklarında, S-adenosil –L methionine (20-40 mg/kg/gün beslenme tüpünden) verilir

[5].

Tedavi seçeneklerinde ise deneysel KY oluşturulan hayvanlarda adiponectin

[39], cilostazol [20], vit E +Se + çörekotu [64, 76], cideb [43], metformin [47], normal

diete geçmek [29], telmisartan [21], Hibiscus Sabdariffa L. (HSE) Ekstratı [44], N,N′-

Diphenyl-p-phenylenediamine (DPPD) IP yoluyla [13], pyridoxine [37, 38, 70],

bifidobacterium adolescentis suplementi [72], pravastatin [16], methionine ve vit E

suplementi [3], alanyl-glutamine dipeptide [71], L-aspartate ve L-glutamate suplementi

[74], N-acetylcysteine [22], taurine [50] ve L-carnitine [15] uygulanmıştır. İlginç olarak

yeşil çayda bulunan çay polifenolünün hepatik lipaz aktivitesini arttırdığı ve tavşanlarda

karaciğer hücrelerini yağ dejenerasyonundan koruduğunu göstermiştir [26].

Enerji homeostazında, karaciğer yağlanmasında ve metabolik hastalıklarda

önemli rol oynayan nükleer reseptörlerden (Perokxisome proliferator-activated

receptors –PPARs) biri olan PPAR-α, karaciğerde direk olarak yağ asidinin alımı,

oksidasyonu ve glukoneogenezisinde rol oynayan genleri regüle eder ve agonisti ise

FMPA’dır. Toksik etkiden yoksun, koleretik etkiye sahip, karaciğer yetmezliğinin eşlik

ettiği tüm hastalıklarda koruyucu ve destekleyici amaçla kullanılması üretici firma

tarafından önerilen, veteriner pratiğinde tek PPAR-α agonisti olan [18] FMPA

preparatının (Hepagen ®) aynı zamanda kolagog, analjezik ve safra yollarının anti

spazmolitiği şeklinde etki gösterdiği de belirtilmekte ve genel olarak hazımsızlık, gıda

zehirlenmeleri, asetonomi, karaciğer yetmezliği, iştahsızlık, meteorismus tedavisinde ve

7

gastrointestinal parazitlerinin eliminasyonunda tedaviye yardımcı olarak sığır, koyun,

tek tırnaklılar ve köpeklere kas içi, periton içi veya damar içi yolla uygulanabilirliği

ifade edilmektedir [27]. FMPA'nın sığırların karaciğer yağlanmasının tedavisi veya

korunmasında etkisi üzerine oldukça sınırlı sayıda çalışma olmasının yanında [18], diğer

hayvan türlerindeki karaciğer yağlanmasının tedavisi ve korunmasında FMPA'nın etkili

olup olmadığına ilişkin bir araştırmaya rastlanılmamıştır.

Başta anatomisi ve fizyolojisi farklı olan karaciğer yağlanması tek bir hayvan

türünde etkisi araştırılan FMPA’nın diğer hayvan türlerinde de etkili olduğu bilgisinin

çıkarılamayacağı bir yana, birçok hayvan türünde karaciğer yetmezliğinin eşlik ettiği

tüm hastalıklarda koruyucu ve destekleyici amaçla önerilmesi de oldukça genel bir

yaklaşımdır. Özellikle kedilerde yaygın ve köpeklerde ise kısmen görülen karaciğer

yağlanmasının tedavi ve korunmasına ilişkin literatürlere yeni bir ışık tutarak katkı

sağlayabileceği düşünülen, fakat kedi veya köpeklerin deneysel çalışmalarda

kullanılamaması zorunluluğu altında planlanan bu çalışmada, karaciğer yağlanması

oluşturulacak sıçanlarda FMPA’nın primer karaciğer yağlanmasında koruyucu ve/veya

tedavi edici etkisinin olup olmadığının araştırılması amaçlandı.

8

3. GEREÇ VE YÖNTEM

3.1. Hayvanlar:

Araştırmanın materyalini, erişkin toplam 40 sıçan oluşturdu. Denekler standart şartlarda

barındırıldı ve deneme öncesi ve süresince sıçanlar için hazırlanmış yemlerle beslendi

ve önlerinde sürekli temiz su bulunduruldu (Şekil 1). Hayvanlar 1 hafta süreyle ortam

adaptasyonu için bireysel bölümlerinde bekletildi ve adaptasyon sağlandıktan sonra

araştırmaya başlandı. Hayvanlara laboratuvar hayvanları için National Academy Press,

Washington. D.C., 1996 bildirilen kullanım ve özen için hazırlanan insancıl kurallara ve

İstanbul Üniversitesi Hayvan Deneyleri Yerel Etik Kurulu tarafından izin verilen

kurallara göre muamele edildi.

Şekil 1:Sıçanların çalışma boyunca bakım şartları

Verilecek olan ilaçların doz ayarlaması için çalışmanın 0. günü bütün sıçanların

ağırlıkları hassas terazi ile tartıldı. Grup 1 (Negatif Kontrol), Grup 2 (Pozitif Kontrol),

Grup3 (Koruma), Grup 4 (Tedavi)deki sıçanların ağırlık ortalamaları sırasıyla 181,1

(150-200 g), 309,6 (300-350g), 260,4 (200-300g), 249 (200-300 g)’dı.

9

3.2. İlaç ve Kimyasallar:

Çalışmamızda karbon tetraklorür (Merck, Almanya), likit parafin/BP/USP (Kimetsan,

Türkiye), Fenoksi-2-metil-2-propiyonik asit (Hepagen®, Fatro, İtalya), fizyolojik tuzlu

su (İzotonik®, Eczacıbaşı, Türkiye), Hematoksilen Eozin (H.E.) ve Oil Red O (Bio

Optica Milano, İtalya) preparatları kullanıldı.

3.3. Karbontetraklorür ve Parafin Likit Karışımıyla Karaciğer Yağlanması Oluşturulması ve FMPA Uygulanması:

Bu çalışmadaki denekler her grupta 10 sıçan olacak şekilde 4 gruba ayrıldı.

Birinci grup fizyolojik tuzlu su (FTS) verilerek oluşturulan Grup 1 (negatif kontrol

grubu), ikinci grup karbontetraklorür (CCl4) ve parafin likitin (PL) indüklediği karaciğer

yağlanması modeli oluşturulan Grup 2 (pozitif kontrol grubu), üçüncü grup CCl4+PL

sıvısı ile birlikte Fenoksi-2-metil-2-propiyonik asit (FMPA)’in verilerek Grup 3

(koruma grubu), dördüncü grup birinci hafta CCl4+PL sıvısı verilerek hastalık

oluşturulup, ikinci haftasında FMPA verilerek tedavi edilen Grup 4 (tedavi grubu)

olarak ayrıldı.

Negatif kontrol grubuna (n=10) 7 gün süreyle, her gün 0,2 ml intra peritonel (IP)

yolla fizyolojik tuzlu su (FTS) yapıldı (Şekil 2). Pozitif kontrol grubuna (n=10) 7 gün

süreyle, her gün 0.8 ml/kg, IP yolla karbon tetraklorür (CCl₄ ) ve parafin likit karışımı

(1:1 hacimde) yapıldı. Koruma grubuna (n=10) 7 gün süreyle, her gün 0.8 ml/kg, IP

yolla karbon tetraklorür (CCl₄ ) ve parafin likit karışımı (1:1 hacimde) ve 10 mg/kg IP

yolla FMPA enjeksiyonu yapıldı. Tedavi grubuna (n=10) ise 2 haftalık çalışma

periyodunun ilk 7 gününde CCl4+PL ile karaciğer yağlanması oluşturuldu, son 7 günlük

süresinde ise her gün sadece 10 mg/kg FMPA periton içi enjeksiyonları uygulandı

(Tablo 1).

10

Şekil 2:IP yolla enjeksiyon uygulaması

Tablo 1:Çalışma planı

GÜNLER

Grup 1

(Negatif Kontrol)

(n=10)

Grup 2

(Pozitif Kontrol)

(n=10)

Grup 3

(Koruma)

(n=10)

Grup 4

(Tedavi)

(n=10)

1 FTS CCl4+PL CCl4+PL + FMPA CCl4+PL 2 FTS CCl4+PL CCl4+PL + FMPA CCl4+PL 3 FTS CCl4+PL CCl4+PL + FMPA CCl4+PL 4 FTS CCl4+PL CCl4+PL + FMPA CCl4+PL 5 FTS CCl4+PL CCl4+PL + FMPA CCl4+PL 6 FTS CCl4+PL CCl4+PL + FMPA CCl4+PL 7 FTS CCl4+PL CCl4+PL + FMPA CCl4+PL 8 KA +Ö KA+Ö KA+Ö FMPA 9 FMPA

10 FMPA 11 FMPA 12 FMPA 13 FMPA 14 FMPA 15 KA +Ö

3.4. Biyokimyasal Tetkikler:

Negatif kontrol, pozitif kontrol ve koruma gruplarından sekizinci ve tedavi

grubundan on beşinci günlerinde otopsi öncesinde intrakardiyak olarak (Şekil 3) 2 ml

alınan kanlar, antikoagulantsız tüplere alınarak, pıhtılaşmaları sağlandıktan sonra 3500

devirde 15 dakika santrifüj edilerek serumları ayrıldı ve bu serumlar analiz edilinceye

kadar eppendorf tüplerde -20 ºC derin dondurucuda muhafaza edildi.

11

Şekil 3:İntrakardiyak yolla kan alınması

Değerlerin okuma işlemi İ.Ü. Veteriner Fakültesi Merkez Tahlil Laboratuarında

mevcut olan oto-analizör (Tokyo- Boeki-TMS1024) ile gerçekleştirildi. Ölçümler ticari

kitlerde (Spinreact, İspanya- Cormay, Polonya) belirtilen uygun metotlara göre yapıldı.

Serum örneklerinden Laktat dehidrogenaz (LDH), alanine aminotransferaz (ALT),

aspartat aminotransferaz (AST), alkalen fosfataz (ALP), gamma glutamil transferaz

(GGT), total protein, albumin, glikoz, bilirubin, üre, trigliserid ve kolesterol değerleri

belirlendi.

3.5. Histopatolojik Tetkikler:

Negatif kontrol, pozitif kontrol ve koruma gruplarından 8. gün ve tedavi

grubundan 15. gününde kan alındıktan sonra, tüm denekler sodyum pentobarbital ile

(150 mg/kg, İP) ötenazi yapılarak karaciğerleri çıkarıldı ve histopatolojik inceleme için

ayrıldı (Şekil 4).

Nekropside; dört gruba ait sıçanların karaciğer ağırlıkları ölçüldü, makroskobik

bulgular kaydedildi. Histopatolojik inceleme için karaciğer dokularından örnekler alındı

(Şekil 4). Doku örneklerinin bir kısmı %10’luk tamponlu Formol salin solüsyonunda

tespit edildi ve rutin işlemlerden geçirilerek parafine gömüldü. Parafin bloklardan 4-

5µm kalınlığında kesitler alınıp Hematoksilen-Eozin (H.E) ile boyandı. Dokuların bir

12

kısmı da yağ boyası (Oil Red O) uygulanmak için kriostatda kesilmek üzere “–80°C” de

muhafaza edildi. Hazırlanan preparatlar ışık mikroskobunda incelemeye alındı [7].

Karaciğer dokularındaki yağlı değişimin histolojik değerlendirmeleri daha

önceleri insanlarda tanımlanan sınıflandırma sisteminden adapte edilerek uygulandı

(Tablo 2). Bu sisteme göre temel kriterler; yağlı değişim, balonumsu dejenerasyon,

lobuler yangı, portal yangı ve fibrozisdir [6].

3.5.1. Derecelendirmeler:

3.5.1.1. Yağlı değişim derecelendirilmesi:

Bir mikroskop sahasındaki yağlı değişim alan oranları;

1°: %0-33, 2°: %33-66, 3°: > %66

3.5.1.2. Balonumsu dejenerasyon:

Dejenerasyona uğrayan hepatositlerin oranı ve dejenerasyonun şiddeti

3.5.1.3. Lobuler yangı derecelendirilmesi:

20x büyütmeli bir mikroskop sahasındaki yangısel odakların sayısı;

1°: 1-2 odak, 2°: 3-4 odak, 3°: >4 odak

3.5.1.4. Portal yangı derecelendirilmesi:

1°: zayıf , 2°: hafif , 3°: şiddetli

3.5.1.5. Fibrozisin histolojik evreleme derecelendirilmesi:

1°: perisinüzoidal/periselüler fibrozis, 2°: odaksal veya geniş periportal, 3°:

odaksal veya geniş köprüleşmiş fibrozis, 4°: siroz

13

Tablo 2:Karaciğerde yağlı değişim lezyonlarının histolojik skorlaması *

Derecelendirme Yağlı

değişim Balonumsu dejenerasyon

Lobuler yangı

Portal yangı

1 (‘+’Zayıf)

%0-33,

Nadir olarak gözlenmekte, local

1-2 odak,

zayıf

2 (‘++’Hafif)

%33-66

Belirgin olarak gözlenmekte, local

3-4 odak

Hafif

3 (‘+++’Şiddetli)

> %66

Baskın olarak gözlenmekte, local

>4 odak

Şiddetli

*: Brunt EM, Janney CG ve ark.: Nonalcoholic steatohepatitits: a proposal for grading and staging the

histological lesions. Am. J. Gastroenterol, 1999; 94:2467-2474.

Şekil 4:Histopatolojik inceleme için karaciğerden örnek alınması

3.6. İstatistiksel Analiz:

Verilerin ortalama ve standart hata değerlerinin gruplar arası ve grup içi

istatistiksel önemlilikleri Oneway ANOVA ve Duncan testleri SPSS 13.0 paket

programı ile değerlendirildi [14].

14

4. BULGULAR

Deney sürecinde tüm sıçanların davranış ve klinik durumları günlük kontrol

edildi. Deneye başladıktan sonra bazı sıçanlar öldü. Bunlardan Grup 2 (pozitif kontrol)

üçüncü günde 2 tane sıçan, Grup 3 (koruma grubu) sekizinci günde 1 sıçan ve Grup

4’de (tedavi grubu) sekizinci günde (tedavinin birinci günü) 2 sıçan ölü bulundu.

Deneye devam edilen sıçanların grup dağılımı Tablo 3’de sunulmuştur.

Tablo 3:Deney sırasında işlem yapılan sıçan sayıları

Grup 1

(Negatif Kontrol) Grup 2

(Pozitif Kontrol) Grup 3

(Koruma) Grup 4

(Tedavi)

1. gün 10 10 10 10

2. gün 10 10 10 10

3. gün 10 8 10 10

4. gün 10 8 10 10

5. gün 10 8 10 10

6. gün 10 8 10 10

7. gün 10 8 10 10

8. gün 10 ötenazi 8 ötenazi 9 ötenazi 8

9. gün - - 8

10. gün - - 8

11. gün - - 8

12. gün - - 8

13. gün - - 8

14. gün - - 8

15.gün - - 8 ötenazi

Sıçanlarda davranış ve klinik bulgularında herhangi bir anormallik gözlenmedi.

Ancak CCl₄ ve PL uygulaması sırasında bazı sıçanların (n=14) mermelerinin hiperemik

olduğu gözlendi. Bu sıçanlarda su tüketiminin azalmasına bağlı olarak dehidrasyon

şekillendi. Ayrıca yem tüketiminin de azaldığı belirlendi.

4.1. Kan Tahlil Sonucu Değerlendirmesi:

Deney sonunda alınan kan örneklerinin istatistik verileri Tablo 4’da

sunulmuştur.

15

Tablo 4:Sağlıklı ve Karaciğer Yağlanması oluşturulan sıçanlarda LDH, ALT, AST, ALP, GGT, T. Protein, Albumin, Glikoz, Bilirubin, Üre, Trigliserid ve Kolesterolün Ortalama ve Standard hata değerleri ve istatistiksel değerlendirilmesi

Grup 1

(Negatif Kontrol)

(n=10)

Grup 2

(Pozitif Kontrol)

(n=8)

Grup 3

(Koruma)

(n=9)

Grup 4

(Tedavi)

(n=8)

Ortalama Std. Hata Ortalama Std. Hata Ortalama Std. Hata Ortalama Std. Hata

LDH

(IU/L) 1413,80 c 148,335 5386,75 a 358,707 2415,11 b 91,932 2193,00 b 155,441

ALT

(IU/L) 61,50 b 10,459 1282,38 a 132,977 1262,56 a 38,748 92,25 b 4,963

AST

(IU/L) 181,40 c 26,187 2702,0 a 152,731 2326,56 b 53,16 175,63 c 10,672

ALP

(IU/L) 197,60 c 26,871 510,25 b 51,025 1051,89 a 61,029 414,13 b 33,244

GGT

(IU/L) 1,10 c 0,1 34,88 b 9,261 91,11 a 7,545 3,00 c 0,627

T.Protein

(g/dl) 7,380 a 0,2065 6,175 b 0,3057 5,333 c 0,0667 6,825 a 0,2328

Albumin

(g/dl) 3,690 b 0,1027 4,788 a 0,3393 2,578 c 0,0795 3,238 b 0,0778

Glikoz

(mg/dl) 138,60 ab 9,188 117,75 b 3,668 83,00 c 5,462 140,25 a 8,006

Bilirubin

(mg/dl) 0,1420 b 0,01474 6,7456 a 0,29369 1,3913 b 1,3576 0,1675 b 0,0225

Üre

(mg/dl) 30,30 c 2,996 67,00 ab 11,397 84,56 a 4,1 57,13 b 3,671

Trigliserid

(mg/dl) 36,40 c 6,665 240,88 a 19,015 93,44 b 11,542 74,75 b 2,403

Kolesterol

(mg/dl) 58,90 b 2,483 44,88 b 4,45 120,67 a 14,3 67,75 b 4,3

a,b,c :Aynı satırdaki farklı harflerle gösterilen gruplar arasında istatistiki önem vardır ( p<0.05).

16

LDH seviyesi negatif kontrol grubunda 1413±148,3 İÜ/L, pozitif kontrol

grubunda 5386±358,7 İÜ/L, koruma grubunda 2415±91,9 İÜ/L ve tedavi grubunda

2193±155,4 İÜ/L olarak ölçülmüş olup, grup içindeki değerler arasında istatistikî olarak

p<0,001 düzeyinde önemlilik belirlendi. Gruplar arasındaki önemlilik incelendiğinde

ise; negatif kontrol grubundaki denekler ile pozitif kontrol, koruma ve tedavi

gruplarındakiler arasında ve pozitif kontrol grubundaki denekler ile koruma ve tedavi

gruplarındakiler arasında LDH seviyesindeki istatistikî fark anlamlı bulundu (p<0,05).

Buna karşın koruma ve tedavi grupları arasındaki LDH seviyesindeki değişikliğin

istatistikî açıdan önemli olmadığı saptandı (Şekil 5).

1413

5386

2415 2193

0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

LDH

(IU/L)

‐ Kontrol + Kontrol Koruma Tedavi

c a b b

Şekil 5:LDH seviyesindeki değişikliğin gruplara göre dağılımı ve önemliliği

ALT seviyesi negatif kontrol grubunda 61±10,4 İÜ/L, pozitif kontrol grubunda

1282±132,9 İÜ/L, koruma grubunda 1262±38,7 İÜ/L ve tedavi grubunda 92±4,9 İÜ/L

olarak ölçülmüş olup, grup içindeki değerler arasında istatistikî olarak p<0,001

düzeyinde önemlilik belirlendi. Gruplar arasındaki önemlilik incelendiğinde ise; negatif

kontrol grubundaki denekler ile pozitif kontrol ve koruma grubundakiler arasında ve

pozitif kontrol grubundaki denekler ile tedavi grubundakiler arasında ve koruma

grubundaki denekler ile tedavi grubundakiler arasında ALT seviyelerindeki istatistikî

fark anlamlı bulundu (p<0,05). Buna karşın negatif kontrol ile tedavi ve pozitif kontrol

ile koruma grupları arasında ALT seviyesindeki değişiklik anlamlı değildi (Şekil 6).

17

61

1282 1262

92

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

ALT

(IU/L)


b a a b

Şekil 6:ALT seviyesindeki değişikliğin gruplara göre dağılımı ve önemliliği

AST seviyesi negatif kontrol grubunda 181±26,1 İÜ/L, pozitif kontrol grubunda

2702±152,7 İÜ/L, koruma grubunda 2326±53,1 İÜ/L ve tedavi grubunda 175±10,6

İÜ/L olarak ölçülmüş olup, grup içindeki değerler arasında istatistikî olarak p<0,001



pozitif kontrol grubundaki denekler ile koruma ve tedavi grubundakiler arasında ve

koruma grubundaki denekler ile tedavi grubundakiler arasında AST seviyelerindeki

istatistikî fark anlamlı bulundu (p<0,05). Buna karşın negatif kontrol ile tedavi grupları

arasında AST seviyesindeki değişiklik önemsizdi (Şekil 7).

181

2702

2326

175

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

AST

(IU/L)


c a b c

Şekil 7:AST seviyesindeki değişikliğin gruplara göre dağılımı ve önemliliği

ALP seviyesi negatif kontrol grubunda 197±26,8 İÜ/L, pozitif kontrol grubunda

510±51 İÜ/L, koruma grubunda 1051±61 İÜ/L ve tedavi grubunda 414±33,2 İÜ/L

olarak ölçülmüş olup, grup içindeki değerler arasında istatistikî olarak p<0,001

18


kontrol grubundaki denekler ile pozitif kontrol, koruma ve tedavi gruplarındakiler

arasında ve pozitif kontrol grubundaki denekler ile koruma grubundakiler arasında ve

koruma grubundaki denekler ile tedavi grubundakiler arasında ALP seviyelerindeki

istatistikî fark anlamlı bulundu (p<0,05). Buna karşın pozitif kontrol ile tedavi grupları

arasında ALP seviyesindeki değişiklik anlamlı değildi (Şekil 8).

197

510

1051

414

0

200

400

600

800

1000

1200

ALP

(IU/L)


c b a b

Şekil 8:ALP seviyesindeki değişikliğin gruplara göre dağılımı ve önemliliği

GGT seviyesi negatif kontrol grubunda 1,1±0,1 İÜ/L, pozitif kontrol grubunda

34,8±9,3 İÜ/L, koruma grubunda 91,1±7,5 İÜ/L ve tedavi grubunda 3±0,6 İÜ/L olarak

ölçülmüş olup, grup içindeki değerler arasında istatistikî olarak p<0,001 düzeyinde

önemlilik belirlendi. Gruplar arasındaki önemlilik incelendiğinde ise; negatif kontrol

grubundaki denekler ile pozitif kontrol ve koruma gruplarındakiler arasında ve pozitif

kontrol grubundaki denekler ile koruma ve tedavi grubundakiler arasında ve koruma

grubundaki denekler ile tedavi grubundakiler arasında GGT seviyelerindeki istatistikî

fark anlamlı bulundu (p<0,05). Buna karşın negatif kontrol ile tedavi grupları arasında

GGT seviyesindeki değişiklik anlamlı değildi (Şekil 9).

19

1,1

34,8

91,1

3

0

20

40

60

80

100

GGT

(IU/L)


c b a c

Şekil 9:GGT seviyesindeki değişikliğin gruplara göre dağılımı ve önemliliği

Total protein değerleri negatif kontrol grubunda 7,38±0,2 g/dl, pozitif kontrol

grubunda 6,17±0,3 g/dl, koruma grubunda 5,33±0,1 g/dl ve tedavi grubunda 6,82±0,2

g/dl olarak ölçülmüş olup, grup içindeki değerler arasında istatistikî olarak p<0,001


kontrol grubundaki denekler ile pozitif kontrol ve koruma gruplarındakiler arasında ve


koruma grubundaki denekler ile tedavi grubundakiler arasında total protein

seviyelerindeki istatistikî fark anlamlı bulundu (p<0,05). Buna karşın negatif kontrol ile

tedavi grubu arasında total protein seviyesindeki değişiklik anlamlı değildi (Şekil 10).

7,386,17

5,33

6,82

0

2

4

6

8

T.Protein

(g/dl)


a b c a

Şekil 10:T. Protein seviyesindeki değişikliğin gruplara göre dağılımı ve önemliliği

20

Albümin seviyesi negatif kontrol grubunda 3,69±0,1 g/dl, pozitif kontrol

grubunda 4,78±0,3 g/dl, koruma grubunda 2,57±0,1 g/dl ve tedavi grubunda 3,23±0,1

g/dl olarak ölçülmüş olup, grup içindeki değerler arasında istatistikî olarak p<0,001




koruma grubundaki denekler ile tedavi grubundakiler arasında albümin seviyesindeki

istatistikî fark anlamlı bulundu (p<0,05). Buna karşın negatif kontrol ile tedavi grubu

arasında albümin seviyesindeki değişiklik önemsizdi (Şekil 11).

3,69

4,78

2,57

3,23

0

1

2

3

4

5

Albumin

(g/dl)


b a c b

Şekil 11:Albumin seviyesindeki değişikliğin gruplara göre dağılımı ve önemliliği

Glikoz seviyesi negatif kontrol grubunda 138±9,2 mg/dl, pozitif kontrol

grubunda 117±3,7 mg/dl, koruma grubunda 83±5,5 mg/dl ve tedavi grubunda 140±8

mg/dl olarak ölçülmüş olup, grup içindeki değerler arasında istatistikî olarak p<0,001


kontrol grubundaki denekler ile koruma grubundakiler arasında ve pozitif kontrol

grubundaki denekler ile koruma ve tedavi grubundakiler arasında ve koruma

grubundaki denekler ile tedavi grubundakiler arasında glikoz seviyesindeki istatistikî

fark anlamlı bulundu (p<0,05). Buna karşın negatif kontrol ile pozitif kontrol ve tedavi

grupları arasında glikoz seviyesindeki değişiklik önemsizdi (Şekil 12).

21

138

117

83

140

0

20

40

60

80

100

120

140

Glikoz

(mg/dl)


ab b c a

Şekil 12:Glikoz seviyesindeki değişikliğin gruplara göre dağılımı ve önemliliği

Total bilirubin seviyesi negatif kontrol grubunda 0,14±0,1 mg/dl, pozitif kontrol

grubunda 6,74±1,4 mg/dl, koruma grubunda 1,39±0,3 mg/dl ve tedavi grubunda

0,16±0,02 mg/dl olarak ölçülmüş olup, grup içindeki değerler arasında istatistikî olarak


ise; negatif kontrol grubundaki denekler ile pozitif kontrol grubundakiler arasında ve

pozitif kontrol grubundaki denekler ile koruma ve tedavi grubundakiler arasında total

bilirubin seviyesindeki istatistikî fark anlamlı bulundu (p<0,05). Buna karşın negatif

kontrol ile pozitif kontrol ve tedavi grupları arasında ve koruma ile tedavi grubu

arasında total bilirubin seviyesindeki değişiklik önemsizdi (Şekil 13).

0,14

6,74

1,39

0,16

0

1

2

3

4

5

6

7

T.Bilirubin

(mg/dl)


b a b b

Şekil 13:T. Bilirubin seviyesindeki değişikliğin gruplara göre dağılımı ve önemliliği

Üre seviyesi negatif kontrol grubunda 30±2,9 mg/dl, pozitif kontrol grubunda

67±11,4 mg/dl, koruma grubunda 84±4,1 mg/dl ve tedavi grubunda 57±3,7 mg/dl olarak

22

ölçülmüş olup, grup içindeki değerler arasında istatistikî olarak p<0,001 düzeyinde

önemlilik belirlendi. Gruplar arasındaki önemlilik incelendiğinde ise; negatif kontrol

grubundaki denekler ile pozitif kontrol, koruma ve tedavi gruplarındakiler arasında ve

koruma grubundaki denekler ile tedavi grubundakiler arasında üre seviyelerindeki

istatistikî fark anlamlı bulundu (p<0,05). Buna karşın pozitif kontrol grubundaki

denekler ile koruma ve tedavi grubundakiler arasında üre seviyesindeki değişiklik

anlamlı değildi (Şekil 14).

30

67

84

57

0

20

40

60

80

100

Üre

(mg/dl)


c ab a b

Şekil 14:Üre seviyesindeki değişikliğin gruplara göre dağılımı ve önemliliği

Trigliserid seviyesi negatif kontrol grubunda 36,4±6,7 mg/dl, pozitif kontrol

grubunda 240,8±19 mg/dl, koruma grubunda 93,4±11,5 mg/dl ve tedavi grubunda

74,7±2,4 mg/dl olarak ölçülmüş olup, grup içindeki değerler arasında istatistikî olarak


ise; negatif kontrol grubundaki denekler ile pozitif kontrol, koruma ve tedavi

grubundakiler arasında ve pozitif kontrol grubundaki denekler ile koruma ve tedavi

grubundakiler trigliserid seviyesindeki istatistikî fark anlamlı bulundu (p<0,05). Buna

karşın koruma grubundaki denekler ile tedavi grubundakiler arasında trigliserid

seviyesindeki değişiklik anlamlı değildi (Şekil 15).

23

36,4

240,8

93,4 74,7

0

50

100

150

200

250

Trigliserid

(mg/dl)


c a b b

Şekil 15:Trigliserid seviyesindeki değişikliğin gruplara göre dağılımı ve önemliliği

Kolesterol seviyesi negatif kontrol grubunda 58±2,5 mg/dl, pozitif kontrol

grubunda 44±4,4 mg/dl, koruma grubunda 120±14,3 mg/dl ve tedavi grubunda 67±4,3

mg/dl olarak ölçülmüş olup, grup içindeki değerler arasında istatistikî olarak p<0,001


kontrol grubundaki denekler ile koruma grubundakiler arasında ve koruma grubundaki

denekler ile tedavi grubundakiler arasında kolesterol seviyesindeki istatistikî fark

anlamlı bulundu (p<0.05). Buna karşın negatif kontrol ile pozitif kontrol ve tedavi

grupları arasında ve pozitif kontrol ile tedavi grubu arasında kolesterol seviyesindeki

değişiklik önemsizdi (Şekil 16).

5844

120

67

0

20

40

60

80

100

120

Kolesterol

(mg/dl)


b b a b

Şekil 16:Kolesterol seviyesindeki değişikliğin gruplara göre dağılımı ve önemliliği

24

4.2. Histopatolojik Değerlendirme:

Çalışmanın 8. ve 15. günlerinde sıçanlar ötenazi edildikten sonra karaciğerleri

çıkarıldı.

4.2.1. .Makroskobik Bulgular:

4.2.1.1. Negatif Kontrol Grubu:

Karaciğer dokularında herhangi bir patolojik değişim izlenmedi.

4.2.1.2. Pozitif Kontrol Grubu:

Pozitif kontrol grubuna ait sıçanların karaciğer dokularında hepatomegali,

lopların kenarlarında kütleşme, ileri düzeyde perihepatit, lopların yüzeyinde kanama ve

soluk kahverenginde alacalı yaygın nekrotik alanlar, lopların birbirlerine, diyaframa,

peritona ve omentuma adezyonu ve kıvamlarında hafif sertleşmeler gözlendi (Şekil 17).

4.2.1.3. Koruma Grubu:

Bu gruba ait sıçanların karaciğer dokularında hepatomegali, kenarlarında

kütleşme, loplarda hafif düzeyde adezyon, solgun ve yüzeyi hafif pürüzlü sınırlı

nekrotik alanlar gözlendi.

4.2.1.4. Tedavi Grubu:

Lopların kenarlarında kütleşme ve genel konjesyon gözlendi, adhezyon ve

nekrotik değişimler izlenmedi.

25

Şekil 17: Pozitif kontrol grubundaki bir sıçanın yağlı karaciğerinin makroskobik görünümü

4.2.2. Mikroskobik Bulgular:

4.2.2.1. Negatif Kontrol Grubu:

Karaciğer paranşim hücre dizilimi normaldi. Hepatositlerde dejeneratif veya

nekrotik reaksiyon veya yangısel infiltrasyon saptanmadı (Şekil 18-1A, 19-1B).

4.2.2.2. Pozitif Kontrol Grubu:

Paranşim dokuda hemorajik, geniş ve köprüleşmiş koagulasyon nekroz alanları

gözlendi (Şekil 18-2A). Nekrotik alanlar çevresinde dejeneratif hepatositlerde +3

derecesinde makroveziküler formda yağlı değişimler (Şekil 18-2B, 19-2C), portal ve

lobuler alanlarda sınırlı mononükleer ve polimorfnükleer yangısel hücre infiltrasyonu,

portal fibrozis (2.evre) ve bazı alanlarda küçük yağ kistleri izlendi. Genel olarak

hepatositler balonumsu dejenerasyona uğramış, normal heksagonal şekillerini

kaybetmiş, sitoplazmaları topaklanmış veya ince iğsi görünüm almış, çekirdekleri

merkezde veya kısmen kenara itilmiş ve karyopiknozis şekillenmiştir. Dokunun

genelinde hiperemi ve hepatoselüler kolestazis gözlendi. Ayrıca fibrin ve yangı

hücrelerinden oluşan perihepatit tablosu izlendi.

26

4.2.2.3. Koruma Grubu:

Genel olarak +2 derecesinde; hepatositlerin sitoplazmalarında makro ve

mikroveziküler formda yağlı değişimler (Şekil 18-3A, 19-3B), balonumsu dejenerasyon,

portal ve lobuler alanlarda polimorf nükleer yangısel infiltrasyonlar, hafif düzeyde de

portal fibrozis (1.evre), ayrıca hemorajik, lokal koagulasyon nekroz alanları ve hiperemi

izlendi.

4.2.2.4. Tedavi Grubu:

+1 derecesinde; paranşim dokuda lokal olarak bazı hepatositlerde balonumsu

dejenerasyon, sitoplazmaları içerisinde hafif düzeyde mikroveziküler formda yağlı

değişim (Şekil 18-4A, 19-4B), lobuler alanlarda mononükleer yangısel hücre

infiltrasyonu tespit edildi. Ayrıca, kapsulada yangısel infiltrasyon ve vaskularizasyona

bağlı kalınlaşmalar, subkapsuler yağ doku infiltrasyonu izlendi.

27

Şekil 18-1A: Negatif Kontrol grubu.

Karaciğer, H.E(X10)

Şekil 18-2A:

Pozitif Kontrol grubu.

Karaciğer,köprüler oluşturmuş

koagulasyon nekroz alanları,

H.E.(X5)

Şekil 18-2B:

Pozitif Kontrol grubu.

Karaciğer, makroveziküler,

diffuz ve şiddetli yağlı

değişim, H.E.(X5)

Şekil 18-3A: Koruma grubu.

Karaciğer, makro-mikro veziküler yağlı değişim, hemoraji,

H.E. (X10)

Şekil 18-4A: Tedavi grubu.

Karaciğer, hepatositlerde balonumsu dejenerasyon, H.E. (X10)

Şekil 18:Karaciğerlerin H. E. ile boyanmış mikroskobik görüntüleri

28

Şekil 19-1B: Negatif Kontrol grubu.

Karaciğer, Oil Red O. (X20)

Şekil 19-2C: Pozitif kontrol grubu.

Karaciğer, diffuz makro-mikro veziküler yağ damlacıklar, Oil

Red O. (X20)

Şekil 19-3B: Koruma grubu.

Karaciğer, hepatositler içerisinde makro-mikro veziküler yağ

damlacıkları, Oil Red O. (X20)

Şekil 19-4B: Tedavi grubu.

Karaciğer, hepatositler içerisinde çok az miktarda

mikroveziküler yağ damlacıkları, Oil Red O. (X20)

Şekil 19:Karaciğerlerin Oil Red O ile boyanmış mikroskobik görüntüleri

29

5. TARTIŞMA

Karaciğer paranşimal hastalıklarından olan karaciğer yağlanması çiftlik

hayvanlarında ve özellikle kedilerde yaygın görülmektedir. Karaciğer yağlanmasına

bağlı iştahsızlık, kilo kaybı, letarji gözlenen hayvanlarda şiddetli verim ve ekonomik

kayıpların yanında ani ölümler de oluşabilmektedir. Karaciğer yağlanmasına obesite ve

uzun dönem açlığın neden olduğu ve deneysel olarak da karbontetraklorür, yüksek yağlı

diet, ilaç ve toksinler aracılıyla oluşturulduğu bildirilmiştir [2, 68, 74]. Karaciğer hasarı

ve karaciğer yağlanması tedavisi için yapılan çalışmalarda dengeli diet, dehidrasyonun

kontrolü, L-carnitin, taurin ve B,C,E ve K vit önerilmiştir [5, 30]. 19. yüzyılın ikinci

yarısından itibaren karaciğer yağlanması çalışmaları yapılmasına rağmen, FMPA

kullanımı sadece son yıllarda ve sığırlarda yapılan çalışmalarla sınırlıdır [18, 28, 58].

Perokxisome proliferator-activated receptors (PPARs) enerji homeostazında, karaciğer

yağlanmasında ve metabolik hastalıklarda önemli rol oynayan nükleer reseptörlerdir.

PPAR-α, lipid transportu ve oksidasyonunda yer alan birçok genin regülasyonunda

anahtar transkriptör olup, karaciğerde direk olarak yağ asidinin alımı, oksidasyonu ve

glukoneogenezisinde rol oynayan genleri regüle eder ve agonisti ise FMPA’dır. PPAR-

α tarafından aktive edilen FMPA lipid metabolizmasındaki genlerin çoğunu regüle edip,

karaciğere yağ infiltrasyonunu azaltma ve glukoneogenezisi artırma gibi bir etki

mekanizmasına sahiptir [18]. Bu çalışmada FMPA’nın sıçanların deneysel karaciğer

yağlanmasında koruma ve tedavideki olası etkinliği değerlendirildi.

Sellüler enzim konsantrasyonları hücresel hasar yaygın, hızlı ve şiddetli

olduğunda yükselir. Sıçan karaciğeri hasarında sitoplazmik enzim olan LDH, ALT,

AST’de belirgin yükselme olur. Laktat dehidrogenaz (LDH) ko-faktörle piruvatın

laktata reversbl oksidasyonunda katalize edilmesinde görev alır. Sitozolik bir enzim

olan ve beş izoenzimi bulunan LDH, iskelet ve kalp kası, karaciğer, eritrositler, böbrek,

pankreas, kemik ve akciğer dokusunda bulunur. Endokardit ve miyokarditlerde olduğu

gibi, hücresel hasarın geliştiği karaciğer hastalıklarında da LDH aktivitesi artar [61, 66].

Sıçanlarda karbontetraklorür (CCl₄) ile deneysel oluşturulan karaciğer hasarı üzerine

yapılan çalışmalarda serum LDH değerlerinin artışının önemli olduğu bildirilmiştir [36].

Yüksek kolesterollü diet verilerek tavşanlarda oluşturulan karaciğer yağlanmasında da

LDH değerinin arttığı belirlenmiştir [3]. Çalışmamızdaki serum LDH değerlerinde de

pozitif kontrol, koruma ve tedavi gruplarında, negatif kontrol grubuna göre önemli

30

oranda artışlar saptandı(p<0,05). En yüksek değer pozitif kontrol grubunda ölçülmüş

olup, FMPA uygulanan gruplar arasında ise tedavi grubundaki LDH değeri koruma

grubuna göre daha düşük bulundu. Ancak koruma ve tedavi grupları arasında

kıyaslandığında değişikliğin önemsiz olduğu tespit edildi. LDH seviyesini düşürdüğü

için karaciğer yağlanmasında FMPA’nın koruyucu ve tedavi edici etkinliği olduğu

görüldü.

Alanin Aminotransferaz(ALT), albumin metabolizmasında görevli transferazlar

grubunda olup, görevi amino asitlarin -amino gruplarını, -keto asitlere reversibl

olarak taşımaktır. Hücre sitoplazmasında L-alanin ve 2-oxoglutaratın piruvat ve

glutamata reversibl transaminasyonunu katalize eder. Pyridoksal 5 fosfat, ALT ve diğer

pek çok aminotrasferazlara sıkı şekilde bağlanan bir ko-faktördür. Serum ve spinal

sıvıda ALT aktivitesi olmasına rağmen çok düşük renal aktivitesi nedeniyle idrarda

bulunmaz. Bazı enzimlerin serum aktivitelerindeki artışlarda olduğu gibi, hepatosellüler

hasarın spesifik bir indikatörü olan ALT insan, köpek, kedi, rat ve tavşan gibi türlerde

karaciğer için spesifik bir enzimdir. Bu enzim karaciğer hücrelerinde hasar veya

yıkımlanma olduğunda kana geçer ve birkaç gün dolaşımda yüksek aktivitesini sürdürür

[61, 66]. Doksorubisin (DOX) ve karbontetraklorür ile oluşturulan karaciğer hasarlı

tavşan ve sıçan çalışmalarında ve tavşanlarda yüksek yağlı dietle oluşturulan karaciğer

yağlanması çalışmasında serum ALT değerinde anlamlı yükselme olduğu bildirilmiştir

[11, 15, 17, 34, 35]. Tavşanlarda yüksek kolesterollü gıda ile beslenerek yapılan diğer bir

çalışmada serum ALT değerinde herhangi bir değişiklik saptanmadığı belirtilmiştir [3].

Sıçanlar üzerinde yapılan bu çalışmada serum ALT değeri pozitif kontrol ve koruma

grubundakilerde, negatif kontrol ve tedavi grubuna göre anlamlı oranda yüksek bulundu

(p<0,05). FMPA uygulanan gruplar arasında ise tedavi grubundaki ALT değeri koruma

grubundakine göre önemli oranda düşük olduğu tespit edildi (p<0,05). Negatif kontrol

grubundakilerin ALT değerleri ile tedavi grubundakilerin değerleri birbirine yakın

olduğu saptandı. Karaciğer için spesifik bir enzim olan ALT, tedavi grubu sıçanlarda

pozitif kontrol ve koruma grubundakilere kıyasla önemli oranda azalma sağlamasından

dolayı, FMPA’nın tedavideki etkisinin açığa çıktığı belirlendi.

Sitozolik ve mitokondrial olan iki izoenzimin birçok formlarına sahip olan AST

iskelet kası, miyokard ve karaciğerde yüksek konsantrasyonda iken eritrositler ve

böbreklerde düşük konsantrasyonda bulunur. Serum aktivitesindeki yükselme yumuşak

doku hasarının bir göstergesidir. AST’nin yarı ömrü nispeten daha uzun olup, kas

31

nekrozu veya karaciğer hasarını takiben yüksek kalma özelliğini 7-10 gün sürdürebilir.

Fakat karaciğer veya kas yıkımlanmaları veya hasarlarında ALT’ye göre daha geç

kanda yükselmektedir. Genelde yaygın kas hasarı şiddetli karaciğer hasarından daha

yüksek AST aktivitesine neden olur [61, 66]. Serum AST için yapılan sıçan ve tavşan

çalışmaları arasında yüksek yağlı diyetle, DOX verilerek, parenteral beslenme ve CCl₄

ile deneysel oluşturulan karaciğer hasarlarında artış gözlenirken [2, 11, 15, 17, 71, 74],

tavşanlara yüksek kolesterol verilerek yapılan çalışmada ise herhangi bir değişiklik

görülmediği bildirilmiştir [3]. Çalışmamızda serum AST seviyesi pozitif ve koruma

gruplarında, negatif ve tedavi gruplarına göre anlamlı oranda yüksek bulundu (p<0,05).

FMPA uygulanan gruplarda, uygulanmayan pozitif kontrol grubuna göre önemli bir

şekilde düşüş gözlenirken, tedavi grubunda koruma grubuna göre anlamlı olarak daha

az bulundu (p<0,05). AST değerinin koruma ve tedavi gruplarında anlamlı olarak düşük

tespit edilmesi, FMPA’nın karaciğer yağlanmasının koruyuculuğu ve tedavisinde etkin

olduğunu gösterdi.

Alkalen fosfotaz (ALP) pek çok fosfat esterlerini hidrolize eden nonspesifik

enzimlerin grubu olup, ATP’nin defosforilasyonunu katalize eder. Vücutta yaygın bir

şekilde dağılmıştır. Osteoblast, intestinal mukoza, renal tubuler, plasenta, hepatositer ve

safra kanalı epitelyal hücrelerinde yüksek konsantrasyonda bulunurlar. ALP aktivitesi

barsak, böbrek, plesenta ve karaciğer dokusunda da yüksektir. Hastalıklarda serum ALP

aktivitesindeki artış doku aktivitesinin basit bir yansıması değildir. Serum ALP

aktivitesi genellikle kemik hastalıklarında ve hepatobilier obstruksiyonlarda belirgin

artış gösterirken, hepatoselüler hasarlarda hafif artışlara neden olur. Serum enzim

aktivitelerindeki artışların çoğu, yüksek aktivitelerindeki doku enzimlerinin artan

salınımı sonucu oluşur. İyileşme döneminde gelişen proseslerde ALP ve GGT

aktivitelerine katkıda bulunur [61, 66]. Serum ALP değerleri için sıçanlarda

karbontetraklorür (CCl₄) ile deneysel oluşturulan karaciğer hasarı üzerine yapılan

çalışmalarda serum ALP değerinin artışının anlamlı olduğu belirtilmektedir [36, 56, 76].

Çalışmamızdaki serum ALP değerinde de pozitif, koruma ve tedavi gruplarında negatif

gruba göre anlamlı olarak yüksek olduğu tespit edildi (p<0,05). Koruma grubunda

pozitif kontrol ve tedavi gruplarına göre anlamlı olarak artış görülürken, FMPA

uygulanan gruplardan tedavi grubunda koruma grubuna göre anlamlı olarak daha az

olduğu saptandı (p<0,05).

32

Gama-Glutamil transferaz (GGT) peptitlerin glutamil kısmının gamma-

aminoasitlere veya diğer peptitlere transferini katalize eder. Bu enzimin, aminoasitlerin

karaciğer kupffer, periportal damar endotelyal, safra kanalı epitelyal hücreleri ve

hepatositler içine taşınmasından sorumlu olan gamma-glutamil siklusunda anahtar bir

rol oynadığı düşünülmektedir. En yüksek böbreklerde (renal tubuler hücreler) sonra da,

karaciğerde (bilier endotelyal hücreler ve hepatositler) yüksek GGT aktivitesi vardır.

Ancak akut toksik böbrek hasarında idrardaki aktivitesi plazmadan daha fazladır. Serum

GGT aktivitesi hepatobiliar obstruksiyonlarda belirgin artış gösterirken, hepato selüller

nekrozda hafif artış olur [61, 66]. Sıçan ve tavşanlarda CCl₄ ile deneysel oluşturulan

karaciğer hasarı üzerine yapılan çalışmalarda ve tavşanlarda yağdan yüksek dietle

oluşturulan karaciğer yağlanmasında GGT değerlerinde anlamlı yükselme olduğu

bildirilmiştir [11, 34, 74, 76]. Çalışmamızda serum GGT seviyelerinde pozitif kontrol ve

koruma grupları, negatif kontrol ve tedavi gruplarına göre anlamlı oranda yüksek

bulundu (p<0,05). FMPA uygulanan gruplardan tedavi grubu koruma grubuna göre

anlamlı oranda daha az olduğu belirlendi (p<0,05). Koruma grubunda tedavi grubuna

göre anlamlı oranda daha fazla çıkmasının nedeni, iyileşme döneminde gelişen olayların

ALP aktivitesinde olduğu gibi GGT aktivitesine de katkı sağlamasından ileri

gelebileceği ve FMPA’nın karaciğer yağlanmasında koruyucu etkisinden ziyade tedavi

etkinliğinin daha fazla olduğu düşünüldü.

Total protein seviyeleri için yapılan çalışmalardan biri sıçanlarda karbon

tetraklorür ile deneysel oluşturulan karaciğer hasarı üzerine olup, çalışmada serum total

protein seviyesindeki düşüşün anlamsız olduğu belirtilmektedir [36]. CCl₄ toksikasyonu

oluşturulan köpeklerde plazma protein konsantrasyonlarında önemli değişiklik olmadığı

bildirilmiştir [12]. Total protein değişiklikleri genellikle spesifik değildir. Glomerular ve

hepatik hastalıklarda ve malabsorbsiyonda seviyesi düşerken, dehidrasyon,

infeksiyonlar ve neoplazi durumlarında artar [66]. Çalışmamızda total protein

seviyelerinde negatif kontrol grubuna göre diğer üç grupta azalma izlendi. Negatif

kontrol grubuna göre pozitif kontrol ve koruma gruplarında anlamlı bir oranda (p<0,05)

ve tedavi grubunda ise anlamsız oranda azaldığı görüldü. FMPA uygulanan gruplarda

ise koruma grubundaki protein sentezinin azalışının devam ettiği buna karşın tedavi

grubunda protein sentezinin yeniden başladığı görüldü. Yapılan çalışmalarda sadece

karbontetraklorür kullanılarak total protein seviyesindeki azalmanın anlamsız olduğu

saptanırken, bu çalışmadaki total protein seviyesindeki düşüşün anlamlı olması, hem

33

karbon tetraklorür hem de parafin likit ile karaciğer hasarı ve yağlanması

oluşturulduğundan dolayı protein sentezinin belirgin bir şekilde aksaması ile

açıklanabilir.

Karaciğerde sentezlenen ve hepatik fonksiyonların değerlendirilmesi için

kandaki konsantrasyonlarına bakılan proteinlerden yaklaşık %50’si albumindir.

Karaciğer fonksiyonlarının % 80 oranında kaybı oluştuğunda protein sentezi aksar ve

özellikle hipoalbumunemi oluşur. Albumin konsantrayonu dehidrasyonla artmasına

karşın, intrahepatik (hepatik sentezin azalması ve hepatik yıkımlanmanın artması) ve

extrahepatik (intestinal ve renal kayıp) nedenlere bağlı olarak azalır. Albumin

değerlerini karşılaştırdığımızda sıçanlardaki CCl₄ ile deneysel oluşturulan karaciğer

hasarı çalışmasında serum albumin değerinin azalışının anlamlı olduğu belirtilmektedir

[36]. Süt ineklerinde post–partum dönemde yapılan bir çalışmada FMPA kullanılmış ve

albumin düzeyinde artış olduğu bildirilmiştir [58]. Çalışmamızdaki albumin

sonuçlarında ise negatif kontrol grubuna göre pozitif kontrol grubunda anlamlı bir

şekilde yüksek iken, koruma grubunda anlamlı bir şekilde düşük olduğu tespit edildi

(p<0,05). Pozitif kontrol grubundaki sıçanlarda albumin seviyesinin yüksekliği su

tüketiminin azalmasına bağlı olarak dehidrasyon kaynaklı olduğu düşünüldü. FMPA

uygulanan gruplardan koruma ve tedavi gruplarında pozitif kontrol grubuna göre

anlamlı bir azalma olduğu saptandı (p<0,05). Buna karşın tedavi grubunda koruma

grubuna göre albumin seviyesi anlamlı olarak daha yüksek olduğu belirlendi (p<0,05).

Tedavi grubunda albumin seviyesinin yükselmeye başlamasıyla FMPA’nın etkinliğini

göstermesi, sığırlarda yapılan FMPA çalışması ile uyum içinde olduğu düşünüldü.

Karaciğer normal kan glikoz konsantrasyonunun sürdürülmesinde rol oynasa da

karaciğer fonksiyonları için spesifik olmadığı bildirilmektedir. Diabetes mellitus ve

stress durumlarında artar, şiddetli hepatik nekrozda sekonder olarak hipoglisemi

şekillendiği bildirilmiştir [66]. Tavşanlarda yağdan zengin, karbonhidrattan düşük dietle

yapılan çalışmada glikozun arttığı bildirilmiştir [4]. Tavşanlarda yağdan yüksek dietle

oluşturulan karaciğer yağlanmasında glikoz değerlerinde anlamlı yükselme olduğu

belirtilmiştir [46]. Yüksek karbonhidratla obez yapılan farelerdeki bir çalışmada

serumdaki glikoz değerleri anlamsız olduğu bildirilmiştir [19]. Çalışmamızda ise negatif

kontrol grubuna göre pozitif kontrol grubunda anlamsız, koruma grubunda ise anlamlı

şekilde (p<0,05) glikoz seviyesinin düşük olduğu saptandı. Pozitif kontrol grubunda ise

FMPA uygulanan gruplardan koruma grubunda anlamlı olarak azaldığı ve tedavi

34

grubunda anlamlı olarak yükseldiği belirlendi (p<0,05). Pozitif kontrol ve koruma

grubundaki glikoz seviyesi düşüşünün sıçanlardaki yem tüketiminin azalmasıyla

bağlantılı olduğu düşünüldü.

Bilirubin karaciğer tarafından metabolize edilen organik bir anyon olup,

hemoglobin, myoglobin, sitokromlar, katalaz ve peroksidaz içeren hemoproteinlerin

metabolizması sonucu üretilir. Hemoproteinlerden sentezlenen bilirubinin ortalama

%85’i hemoglobinden kaynaklanır. Total bilirubin konsantrasyonundaki artış eritrosit

yıkımlanmasında meydana gelmesinin yanında, primer hepatobiliyer hastalıklarda veya

extrahepatik obstruksiyonlarda da meydana gelir. Aşırı bilirubin üretimi hepatositler

tarafından bilirubin bağlanması azaldığında oluşur [66]. Bilirubin seviyelerinde ise

sıçanlardaki karbontetraklorür ile deneysel oluşturulan karaciğer hasarı çalışmalarında

artış olduğu bildirilmiştir [2, 56]. Tavşanlarda parenteral beslenme ile oluşturulan

karaciğer hasarlı çalışmada bilirubin seviyeleri yüksek olduğu belirtilmiştir [71, 72].

Çalışmamızda bilirubin değerlerinde pozitif kontrol grubunda negatif kontrol, koruma

ve tedavi gruplarına göre anlamlı olarak yüksek tespit edildi (p<0,05). FMPA uygulanan

koruma ve tedavi grubunda pozitif kontrol grubuna göre önemli oranda düşük olduğu

saptandı (p<0,05). FMPA’nın koruyucu ve tedavi etkinliği görüldü.

Üre nitrojen karaciğerde ornitin siklusunda amonyak metabolizmasının son

ürünü olarak kana geçer ve konsantrasyonu nonrenal faktörlerden etkilenebilir.

Özellikle gıdasal proteinlerin, aminoasitlerin miktarı ve kalitesi üre seviyesini

yükselttiği belirtilmektedir. Üre konsantrasyonu sadece renal fonksiyonlardaki

değişikliklerden değil aynı zamanda fizyolojik faktörler ve renal orijinli olmayan

hastalıklardan da (dehidrasyon, şok, kardiyovasküler nedenler, yüksek proteinli diet,

hemoraji ve ilaçlar) etkilenir [66].Tavşanlarda DOX verilerek oluşturulan karaciğer

hasarında üre seviyesinde önemli artış tespit edilmiş [15]. Çalışmamızdaki üre

seviyelerinde ise negatif kontrol grubuna göre pozitif kontrol, koruma ve tedavi

gruplarında anlamlı oranda artış kaydedildi (p<0,05). FMPA uygulanan gruplar arasında

karşılaştırma yapıldığında koruma grubunda yüksek olduğu belirlenirken, tedavi

grubunda anlamlı olarak düşük olduğu saptandı (p<0,05). Tüm gruplarda yüksek

olmasının nedeni su tüketiminin azalmasına bağlı hemokonsantrasyondan ileri

gelmesinin yanında, nefrotoksik bir organik bileşik olan karbontetraklorürden [45] ileri

gelebileceği de düşünüldü.

35

Lipidler genellikle suda erimeyen organik solventlerde eriyebilen yağ asitlerinin

esterleri veya esterleşme kabiliyeti olan organik maddeler olarak sınıflandırılırlar.

Başlıca lipidler kolesterol, kolesterol esterleri, trigliseridler, fosfolipidler ve

esterleşmemiş yağ asitleridir [66]. Ratlarda orotic asit kullanılarak oluşturulan karaciğer

yağlanmasında serum trigliserid değerlerinin düştüğü bildirilmiştir [10]. Kolinden fakir

dietle ratlarda oluşturulan karaciğer hasarında ve yüksek karbonhidratla obez yapılan

farelerdeki bir çalışmada serumdaki trigliserid değerlerindeki değişikliğin anlamsız

çıktığı belirtilmiştir [19, 20]. Tavşanlara CCl₄ verilen bir çalışmada ve yağdan yüksek

dietle oluşturulan karaciğer yağlanmasında trigliserid seviyelerinde artış olduğu

bildirilmiştir [34, 46, 55]. Holştayn ineklerinde yapılan çalışmada FMPA uygulanan

ineklerde uygulanmayanlara göre serum trigliserid değerleri anlamlı olarak arttığı

belirtilmiştir [28]. Farelerde yağdan yüksek dietle yapılan çalışmada trigliserid değerleri

yüksek bulunduğu belirtilmiştir [43]. Çalışmamızda ise trigliserid seviyeleri pozitif

kontrol, koruma ve tedavi gruplarında negatif kontrol grubuna göre anlamlı oranda

yüksek olduğu tespit edildi (p<0,05). FMPA uygulanan koruma ve tedavi gruplarında

pozitif kontrol grubuna göre anlamlı oranda daha düşük olduğu görülürken (p<0,05),

koruma ve tedavi gruplarının kendi aralarında anlamsız çıktığı saptandı. Gerek

karbontetraklorür ve yağlı dietle yapılan gerekse FMPA ile yapılan çalışmalarda olduğu

gibi bu çalışmada da serum trigliserid seviyesi yüksek tespit edilirken, bulgularımızın

diğer çalışmalarla [34, 46, 55] uyum içinde olduğu gözlendi.

Hem edinsel hemde konjenital hepatoselüler hastalıklarda, diabetus mellitus ve

anoreksi durumlarında serum kolesterol seviyesinde düşme görülür. Bunun yanında

serum kolesterol konsantrasyonu ile karaciğer yağ konsantrasyonu arasında ters orantı

olup, şiddetli karaciğer yağlanmasında serum kolesterol düzeyinin aşırı derecede

düştüğü bildirilmektedir [66]. Ratlarda orotic asit kullanılarak oluşturulan karaciğer

yağlanmasında serum kolesterol değerlerinin düştüğü bildirilmiştir [10]. Kolinden fakir

dietle ratlarda oluşturulan karaciğer hasarında ölçülen kolesterol değerleri anlamsız

çıktığı belirtilmiştir [20]. Tavşanlarda yapılan yağdan zengin, karbonhidrattan düşük

dietle ve yüksek kolesterollü diet verilerek yapılan çalışmalarda kolesterolün anlamlı

olarak arttığı bildirilmiştir [3, 4, 33, 55, 74]. Yüksek karbonhidratla obez yapılan

farelerdeki bir çalışmada serumdaki kolesterol değerlerinde anlamlı bir şekilde artış

olduğu belirtilmiştir [19]. Holştayn ineklerinde yapılan çalışmada FMPA uygulanan

ineklerde uygulanmayanlara göre serum kolesterol oranları anlamlı olarak arttığı

36

bildirilmiştir [28]. Süt ineklerinde post–partum dönemde yapılan bir çalışmada FMPA

kullanılmış ve kolesterol düzeylerinde artış olduğu belirtilmiştir [58]. Çalışmamızdaki

kolesterol seviyesinde ise koruma grubunda diğer gruplara göre anlamlı oranda yüksek

olduğu tespit edildi (p<0,05). FMPA uygulanlarda ise tedavi grubunda koruma grubuna

göre anlamlı olarak daha düşük olduğu saptandı (p<0,05). Yapılan çalışmalarda

kolesterol seviyelerindeki değişiklikler ile hayvan türleri arasında farklılıklar

gözlenmektedir. Karaciğer yağlanması olan sıçan ve ineklerde serum kolesterol seviyesi

düşük bulunurken, tavşan ve farelerde yüksek bulunmuştur. Çalışmamızdaki kolesterol

seviyesi pozitif kontrol grubunda anlamsız olarak düşük olduğu saptandı (p<0,05). Aynı

zamanda FMPA uygulanan ineklerde kolesterol seviyesinin yüksek olduğu belirtilirken,

benzer şekilde çalışmamızda FMPA uygulanan gruplarda uygulanmayan gruplara göre

kolesterol seviyesinin yüksek olduğu tespit edildi. Karaciğer yağlanmasıyla düşük

saptanan kolesterol seviyesinin FMPA ile yüksek olarak belirlenmesi, FMPA’nın

etkinliğini gösterdi.

Sıçanlara CCl₄, kolinden fakir, yağdan zengin diet verilerek oluşturulan

karaciğer hasarında H.E. boyama yapılarak balon dejenerasyonu, tek hücre nekrozu,

mitoz, sentrilobüler nekroz, köprüleşme nekrozu, yağlı karaciğer, inflamasyon, oksidatif

stres ve fibroz olduğu bildirilmiştir [2, 21, 29, 35, 44, 56, 64]. Tavşanlara yüksek yağlı,

düşük karbonhidratlı diet, DOX, kolesterollü diet, parenteral beslenme verilerek

oluşturulan deneysel karaciğer yağlanması ve hasarı çalışmalarında H.E., SUDAN,

Azan-Mallory, Masson ve Gümüş nitrat (AgNO3) boyaları uygulanmasıyla 1. ve 2.

derecede yağlanma, vakuoller, nekrotik alanlar, fibrozis, hepatositlerde diffuz

yağlanma, yağ infiltrasyonu, fokal balonlanma tespit edildiği belirtilmiştir [4, 15, 33, 55,

72, 74, 75]. Farelere yüksek yağlı diyet verilerek oluşturulan karaciğer yağlanmasında

H.E. ve Oil Red O boyaması kullanılarak hepatositlerde yağ birikimi görüldüğü

bildirilmiştir [31, 43].

Çalışmamızdaki mikroskobik bulgular için gruplar ayrı ayrı değerlendirildi.

Negatif kontrol grubunda karaciğer paranşim hücre dizilimi normal olduğu gibi,

hepatositlerde de dejeneratif ya da nekrotik reaksiyon ya da yangısal infiltrasyon

saptanmadı. Pozitif kontrol grubunda ise paranşim dokuda hemorajik, geniş ve

köprüleşmiş koagulasyon nekroz alanları ve bu alanlar çevresinde dejeneratif

hepatositlerde +3 derecesinde makroveziküler formda yağlı değişimler, portal ve lobüler

alanlarda sınırlı mononükleer ve polimorfnükleer yangısal hücre infiltrasyonu, portal

37

fibrosis (2. evre) ve bazı alanlarda küçük yağ kistleri görüldü. Genel olarak hepatositler

balonumsu dejenerasyona uğramış, normal heksagonal şekillerini kaybetmiş,

sitoplazmaları topaklanmış veya ince iğsi görünüm almış, çekirdekleri merkezde veya

kısmen kenara itilmiş ve karyopiknozis şekillendiği izlendi. Dokunun genelinde

hiperemi ve hepatoselüler kolestazis gözlendi. Ayrıca fibrin ve yangı hücrelerinden

oluşan perihepatit tablosu izlendi. Koruma grubundaki sıçanların karaciğerlerine

bakıldığında genel olarak +2 derecesinde; hepatositlerin sitoplazmalarında makro ve

mikrovezküler formda yağlı değişimler, balonumsu dejenerasyon, portal ve lobuler

alanlarda polimorf nükleer yangısal infiltrasyonlar, hafif düzeyde de portal

fibrozis(1.evre), ayrıca hemorajik, lokal koagulasyon nekroz alanları ve hiperemi

izlendi. Tedavi grubu sıçanların karaciğerlerinde ise +1 derecesinde; paranşim dokuda

lokal olarak bazı hepatositlerde balonumsu dejenerasyon, sitoplazmaları içerisinde hafif

düzeyde mikroveziküler formda yağlı değişim, lobuler alanlarda mononükleer yangısel

hücre infiltrasyonu tespit edildi. Ayrıca, kapsulada yangısal infiltrasyon ve

vaskularizasyona bağlı kalınlaşmalar, subkapsuler yağ doku infiltrasyonu izlendi.

FMPA’nın LDH, AST, GGT, Total protein, albumin, glikoz, bilirubin,

trigliserid seviyelerinde koruyucu ve tedavi edici etkinliği benzer olmasına rağmen,

ALT, AST, ALP, GGT, Total protein, albumin, glikoz, üre, kolesterol seviyelerinde ise

tedavi edici etkinliği daha fazla olduğu saptandı. Histopatolojik bakıda ise yağ

skorlaması açısından yorumlandığında negatif kontrol grubunda +1, pozitif kontrol

grubunda +3, koruma grubunda +2 ve tedavi grubunda +1 olarak derecelendirildi.

FMPA’nın uygulanmasıyla koruma grubundaki yağlanmada belirgin azalma

görülmezken, tedavi grubu sıçan karaciğerlerinde negatif kontrol grubundakilere

eşdeğer bulgular belirlendi.

Bu sonuçlar doğrultusunda karbontetraklorür ve parafin likit karışımıyla

sıçanlarda deneysel oluşturulan karaciğer yağlanmasında Fenoksi-2-metil-2-propiyonik

asitin koruyucu etkinliğinden ziyade, tedavi edici etkinliğinin daha üstün olduğu

kanısına varıldı. Bulguların ışığında özellikle kedilerde yaygın ve köpeklerde ise kısmen

görülen karaciğer yağlanmasının tedavisine Fenoksi-2-metil-2-propiyonik asitin

kullanılmasının yararlı olacağı ve doğal karaciğer yağlanması olan kedi ve köpeklerin

tedavisi üzerine klinik çalışmaların yapılmasının gerekli olduğu düşünüldü.

38

KAYNAKLAR

1) Başoğlu A, Sevinç M. Karaciğer Yağlanması (fatty liver, hepatik lipidozis,

steaotosis) Sığırlarda Fatty Liver, Kedilerde Hepatik Lipidozis. Evcil Hayvanlarda

Metabolik ve Endokrin Hastalıklar. Konya: Pozitif Matbacılık; 2004; (66-78), (361-

362).

2) Bayram I, Özbek H. Askorbik Asit ve Alfa-Tokoferol’ün Karbon Tetraklorürle

Oluşturulmuş Akut Karaciğer Toksisitesi Modelinde Karaciğeri Koruyucu Etkisi. Van

Tıp Dergisi 2004; 11 (2):32-38.

3) Birkner E, Fiolka J.Z ve ark: The ınfluence of methionine , selenomethionine , and

vitamin E on liver metabolic pathways and steatosis in high-cholesterol fed rabbits .

Biol Trace Elem Res 2007, 120:179-194.

4) Bırkner E. ,Kasperczyk S. ve ark.: Metabolic and antioxidative changes in liver

steatosis induced by high- fat, low carbohydrate diet in rabbits .J. Physıol and

Pharm.2005;56(6):45-58.

5) Brovida C., Rothuizen J. Feline Hepatic Lipidosis, Liver and Pancreatic Disease,

Textbook of Veterinary İnternal Medicine, Saunders Elseiver, Missouri , Ed: Ettinger

S.J. and Feldman E.C.2010;( 273): 1681-1684.

6) Brunt EM, Janney CG ve ark.: Nonalcoholic steatohepatitits: a proposal for grading

and staging the histological lesions. Am. J. Gastroenterol, 1999; 94:2467-2474.

7) Brunt E.M. Nonalcoholic steatohepatitits. Definition and pathology. Seminars in

Liver Disease, 2001; 21(1):3-15.

8) Burrows C.F. Feline Hepatic Lipidosis Liver Disorders. Clinical Medicine of the

Dog and Cat. Ed:Shaer M., Manson Publ. Ltd., London, 2003; (8): 340.

9) Bydder GM , Chapman RWG, Bassan L. Accuracy of computed tomography in

diagnosis of fatty liver. Brıtısh Medıcal Journal.1980 Oct; (281): 1042.

10) Creasey WA, Hankın L ve Handschumacher RE. Fatty livers ınduced by orotic

acid. The Journal of Bıological Chemistry ,USA, 1961; 7(236):2064-2070

11) Delrat P, Dupin S ve ark.: Assessment of hepatic insufficiency model in the rabbit

using carbon tetrachloride intoxication. Journal of Pharm Sci: 1994; 83(11): 1637–

1642.

39

12) Demir C. Köpeklerde CCL₄ ile oluşturulan deneysel hepatik nekrozisin teshişinde

açlık ve tokluk safra asitlerinin önem). Doktora tezi. S.Ü. Sağlık bilimleri enst. Konya:

1992.

13) Di Luzio NR, Costales F. Inhibition of the ethanol and carbon tetrachloride induced

fatty liver by antioxidant. Experimental and Molecular Pathology,1965; 4(2):141-154.

14) Düzgüneş O ve ark. : Araştırma ve Deneme Metodları (İstatistik Metodları- 1).

Ankara Üniv. Zir. Fak. Yay. No: 1021, Ankara,1987.

15) Erdoğan MH, Cıtıl M. ve ark.: The Effect of L-Carnitine Administration on

Doxorubicine Induced Hepatoxicity and Nephrotoxicity in Rabbits. Kafkas Univ Vet

Fak Derg .2009;15(5):733-738.

16) Fan J, Chen L ve Zeng M. Effects of pravastatin on hepatic plasminogen activator

inhibitor 1 mRNA expression in rabbits with fatty liver . Zhonghua Gan Zang Bing Za

Zhi, 2000;8(2):70-72

17) Fang YL, Liang L ve Fu JF. Establishment of rabbit model of juvenile nonalcoholic

steatohepatitis. Zhejiang Da Xue Xue Bao Yi Xue Ban. 2008; 37(3):240-244.

18) Farina R. Peroxisome Proliferator-Activated Receptor Alpha A New Target for

Metabolic Disorders of Dairy Cows, XXIX Congreso Nacional de Buiatria, Puebla

Mexico: 2005.

19) Feldstein A, Canbay A ve ark. Diet associated hepatic steatosis sensitizes to Fas

mediated liver injury in mice. Journal of hepatology,2003; 39(6): 978-983.

20) Fujita K, Nozaki Y ve ark. Effectiveness of antiplatelet drugs against experimental

non-alcoholic fatty liver disease.2008; Gut,57: 1583-1591.

21) Fujıta K, Yoneda M ve ark. Telmisartan, An Angiotensin II Type 1 Receptor

Blocker, Controls Progress of Nonalcoholic Steatohepatitis in Rats. Dig Dis Sci.

2007;52:3455-3464.

22) Fusaı G ve ark. N-Acetylcysteine ameliorates the late phase of liver

ischaemia/reperfusion injury in the rabbit with hepatic steatosis. Clinical Science,

2005; 109: 465–473.

23) Fusamoto H ve ark. Obesity and liver disease: evaluation of fatty infiltration of the

liver using ultrasonic attenuation. J Nutr Sci Vitaminol. Tokyo: 1991;37: 71-77.

24) Gaioni S ve ark. Nonalcoholic fatty liver disease (NAFLD) in nonobese patients

with diabetes: Prevalence and relationships with hemodynamic alterations detected

with Doppler sonography. Journal of Ultrasound, 2009; 12(1):1-5.

40

25) Gleghorn EE ve ark. A subacute rabbit model for hepatobiliary dysfunction during

total parenteral nutrition. Journal of Pediatric Gastroenterology and Nutrition,

1989;9:246-255.

26) Graham J. The Rabbit Liver in Health and Disease. Network for Good, 2004.

27) Hepagen prospektüs, 2003.

28) Hernandez CH. Determination of the levels of cholesterol and triglycerides in dairy

cows after the preventive administration of pheonxyl-2-methyl-2-propionic sodium acid.

XXXI Congreso Nacıonal de Buıatrıa XIII Congreso Latınıamerıcano de Buıatrıa, 2007.

29) Hernández R, Martínez-Lara E ve ark. Steatosis recovery after treatment with a

balanced sunflower or olive oil-based diet: Involvement of perisinusoidal stellate cells.

World J Gastroenter. The WJG Press and Elsevier Inc. ; 2005 ;11(47):7480-7485.

30) Holan KM. Feline Hepatic Lipidosis, Kırk’s Current Veterinary Therapy XIV., Ed.

Bongura J.D. and Twedt D.C., Saunders Elseiver, Missouri, 2009; 132:570-575

31) Inoue M, Ohtake T ve ark. Increased expression of PPARγ in high fat diet-induced

liver steatosis in mice. Biochemical and Biophysical Research Communications,

2005;336(1): 215-222

32) Isselbacher KL ve Podolsky DK. Hepatic Steatosis (fatty liver ) and steatohepatitis

Infıltrative and metabolic diseases affecting the liver, Harrison’s Principles of internal

medicine, McGraw-Hill Comp. Libri 1998; 300: 1718-1719.

33) Kaınuma M, Fujımoto M ve ark. Cholesterol-fed rabbit as a unique model of

nonalcoholic, nonobese, non-insulin-resistant fatty liver disease with characteristic

fibrosis. J Gastroenterol, Springer 2006 ; 41:971-980

34) Kapuściński J, Kuroszczyk J ve ark.: Experimental toxic liver damage and hepatic

plasma clearance of 99mTc-mebrofenin (iminodiacetate derivative). I. Early, acute

CCl4-induced liver damage in rabbits. Pol J Occup Med Environ Health.1993;6(2):169-

183.

35) Karaca M, İlhan F ve ark.: Evaluation of hepatoprotective activity of Bergamot

orange in rats. Eastern Journal of Medicine, 2005; 10: 1-4

36) Karataş F, İnanç F ve ark.: Examınatıon of serum orotıc acıd levels ın experımental

cırrhosıs .F.Ü. Sağlık Bil. Dergisi, 2002; 16 (3-4): 263-266.

37) Karthikeyan S. Hepatotoxicity of isoniazid: A study on the activity of marker

enzymes of liver toxicity in serum and liver tissue of rabbits. Indian J. Pharm, 2004;

36(4 ): 247-249.

41

38) Karthikeyan S, Krishnamoorthy MS. Effect of subacute admınıstratıon of ısonıazıd

and pyrıdoxıne on lıpıds ın plasma, lıver and adıpose tıssues ın the rabbıt. Drug and

Chemical Toxıcology,1991; 14(3):293-303.

39) Kaser S, Moschen A ve ark. Adiponectin and its reseptors in non-alcoholic

steatohepatitis. Gut 2005; 54: 117-121.

40) Kawata R, Sakata K ve ark.: Quantitative evaluation of fatty liver by computed

tomography in rabbits. AJR, 1984;142:741-746.

41) Kodama Y, Ng CS ve ark. Comparison of CT Methods for Determining the Fat

Content of the Liver. AJR 2007; 188:1307-1312.

42) Lerat H, Honda M ve ark. Steatosis and liver cancer in transgenic mice expressing

the structural and nonstructural proteins of hepatitis c virus. Gastroenterology,

2002;122(2):352-365.

43) Li JZ, Ye J ve ark.: Cideb Regulates Diet-Induced Obesity, Liver Steatosis, and

Insulin Sensitivity by Controlling Lipogenesis and Fatty Acid Oxidation. Diabetes 2000;

56 (10): 2523-2532.

44) Liu J, Chen C ve ark.: The protective effects of Hibiscus sabdariffa extract on CCl4-

induced liver fibrosis in rats . Food and Chemical Toxicology, 2006; 44 (3):336-343.

45) Lungston C. Acut Uremia, Textbook of Veterinary Internal Medicine, Saunders

Elseiver, Missouri , Ed: Ettinger S.J. and Feldman E.C, 2010; (309):1969-1985.

46) Luo J, Xu H, Liu Y. An Experimental Rabbit Model of Hepatic Fibrosis Induced by

High-sucrose/High-fat Diet. Journal of Changsha Medical College, 2006;2006-02.

47) Magalotti D, Marchesini G ve ark.: Splanchnic haemodynamics in non-alcoholic

fatty liver disease: effect of a dietary/pharmacological treatment: A pilot study .

Digestive and Liver Disease 2004; 36(6): 406-411.

48) Martinez-Hernandez A. The hepatic extracellular matrix. II. Electron immuno

histochemical studies in rats with CCl4-induced cirrhosis. 1. Lab

Invest.1985;53(2):166-186.

49) Milner JA, Hassan AS. Species Specificity of Arginine Deficiency-Induced Hepatic

Steatosis .Journal of Nutritıon 1981;111(6):1067-1073.

50) Moran JM, Salas J ve ark.: Taurine and cholestasis associated to TPN.

Experimental study in rabbit model. Pediatric Surgery International Springer 2005;

21(10): 786-792.

42

51) Moriya K, Yotsuyanagi H ve ark.: Hepatitis C virus core protein induces hepatic

steatosis in transgenic mice. Journal of General Virology Great Britan,1997; 78:1527-

1531.

52) Motomura W, Inoue M ve ark. Up-regulation of ADRP in fatty liver in human and

liver steatosis in mice fed with high fat diet. Biochemical and Biophysical Res.

Communications 2006;340 (4):1111-1118.

53) Oguzkurt L, Yıldırım T ve ark.: Hepatic vein Doppler waveform in patients with

diffuse fatty infiltration of the liver. Euro J of radio. 2005;54:253-257.

54) Orfila C, Lepert JC ve ark.: Expression of TNF-alpha and immunohistochemical

distribution of hepatic macrophage surface markers in carbon tetrachloride-induced

chronic liver injury in rats. The Histochemical Journal, 1999;31:677-685.

55) Otogawa K, Kinoshita K ve ark. Erythrophagocytosis by Liver Macrophages

(Kupffer Cells) Promotes Oxidative Stress, Inflammation, and Fibrosis in a Rabbit

Model of Steatohepatitis. The Am. J. Pathology, 2007; 170(3).

56) Özbek H, Çitoğlu G ve ark. Sıçanlarda Karbon Tetraklorürle Oluşturulmuş Akut

Karaciğer Toksisitesi Üzerine Ballota Glandulosıssıma hub.-Mor & Patzak Ekstresinin

Hepatoprotektif Etkisinin Araştırılması. Bitkisel İlaç Hammaddeleri Toplantısı,

Bildiriler, Eskişehir, 2002

57) Rukkwamsuk T, Wensıng T, Geelen MJH. Effect of Fatty Liver on Hepatic

Gluconeogenesis in Periparturient Dairy Cows. Journal of Dairy Science 1999;

82(3):500-505 .

58) Sciorsci RL. Metabolism and reproductive parameters in cows during the post-

partum. Postpartum in dairy cow: ımpact of the phenoxy-2-methyl-2-propionic sodium

(HEPAGEN ®, FATRO) on progesterone serum level. 11⁰ Congresso Nazionale

Multisala SIVAR,2009.

59) Seifalian AM, El-Desoky A, Davidson BR. Hepatic ındocyanine green uptake and

excretion in a rabbit model of steatosis. Eur Surg Res, 2001;33:193-201.

60) Simonsen K, Horn T ve ark.: Liver fibrosis in heterozygous WHHL rabbits fed

cholesterol and fats; a new animal model. International Hepatology Communications

1995; 3(6):310-315.

61) Sodicoff CH. Laboratory Profiles of Small Animal Diseases: A Guide to Laboratory

Diagnosis, Mosby; 3. edition (January 15, 2001)

43

62) Sporea I, Şirli R ve ark.: The value of transabdominal ultrasound for assessment of

the severity of liver steatosis as compared to liver biopsy. Central European Journal of

Medicine, 2009;4(4):490-495.

63) Suzuki K, Hayashi N ve ark.: Dependence of ultrasonic attenuation of liver on

pathologic fat and fibrosis: Examination with experimental fatty liver and liver fibrosis

models . Ultrasound in medicine and biology. 1992;18 (8):657-666.

64) Şahin A, Yener Z ve ark.: Karbontetraklorid (CCl4) ile Deneysel Olarak Karaciğer

Nekrozu Oluşturulan Ratlarda Vitamin E + Selenyum ve Nigella sativa (çörekotu)nın

Karaciğer Yıkımını Engelleyici Etkileri. Türk J Vet Anim Sci, 2003;27:141-152.

65) Takahashi K, Hakamada K ve ark.: Warm Ischemia and Reperfusion Injury in Diet-

Induced Canine Fatty Livers. Transplantation, 2000; 69 (10 ): 2028-2034.

66) Turgut K, Veteriner Klinik Laboratuar Teşhis, Bahçıvanlar Basım San. A.Ş., Konya

,2000;179-257.

67) Turgut K, Ok M. Veteriner Gastroenteroloji, Bahçıvanlar Basım San. A.Ş., Konya,

1997;429-431.

68) Turgut K, Ok M. Hepatik Lipidozis. Kedi ve Köpek Gastroenterolojisi.

Semptomdan Teşhise. Bahçıvanlar Basım San. Konya , 2001; 499-505.

69) Wang B, Gao Z, Zou Q, Lı L. Quantitative dıagnosıs of fatty lıver wıth dual-energy

ct An experimental study in rabbits. Acta Radiologica, 2003;44(1):92-97.

70) Whitehouse LW, Tryphonas L ve ark.: Isoniazid-induced hepatic steatosis in

rabbits: an explanation for susceptibility and its antagonism by pyridoxine

hydrochloride. Can J Physiol Pharmacol, 1983;61(5):478-487.

71) Wu J, Hong L ve ark.: Glutamine attenuates TPN-associated liver injury in infant

rabbits. Eur J Pediatr, 2007; 166:601-606.

72) Wu J, Wang X ve ark.: Bifidobacterium adolescentis Supplementation Ameliorates

Parenteral Nutrition-Induced Liver Injury in Infant Rabbits. Digestive Diseases and

Sciences 2010;55(10):2814-2820

73) Yaman K. Karaciğer ve Safra Salgılanımı, Fizyoloji kitabı, Uludağ Üniversitesi

Basımevi. Bursa,1993;226.

74) Yanni AE, Agrogiannis G ve ark. Oral supplementation with L-aspartate and L-

glutamate inhibits atherogenesis and fatty liver disease in cholesterol-fed rabbit. Amino

Acids, 2010;38:1323-1331.

44

75) Yue-min N, Xi-xian Y ve ark. Histology of Fatty Liver Disease of Rabbits

Developed by Combination of Hyperalimentation and alcohol. Acta Academiae

Medicinae, Suzhou, 2003;2003-06.

76) Zerin M, Karakılçık AZ ve ark.: Ratların Deneysel Karaciğer Hasarı Üzerinde

Çörekotu Yağının Koruyucu Rolü .Turkiye Klinikleri J Med ; 24(6):598-602,2004

45

ETİK KURUL KARARI

46

ÖZGEÇMİŞ

Kişisel Bilgiler

Adı Ümmügülsüm Soyadı ARSLAN

Doğ.Yeri ANTALYA Doğ.Tar. 19.10.1976

Uyruğu T.C. TC Kim No 13960795190

Email [email protected] Tel 0 533 248 37 90

Eğitim Düzeyi

Mezun Olduğu Kurumun Adı Mez. Yılı

Doktora

Yük.Lis.

Lisans İ. Ü. Veteriner Fakültesi 1999

Lise Antalya Çağlayan Lisesi 1993

İş Deneyimi (Sondan geçmişe doğru sıralayın)

Görevi Kurum Süre (Yıl - Yıl)

1. Veteriner hekim Ulus veteriner kliniği/ Antalya 2009-

2. Veteriner hekim Ilgi veteriner kliniği/ Antalya 2008-2009

3. Tıbbi mümessil İ.E. ULAGAY İLAÇ 2005-2008

Yabancı Dilleri

Okuduğunu Anlama*

Konuşma* Yazma* ÜDS

Puanı (Diğer)

Puanı

Ingilizce Çok iyi Orta Çok iyi 83,750

*Çok iyi, iyi, orta, zayıf olarak değerlendirin

Sayısal Eşit Ağırlık Sözel

LES Puanı

ALES Puanı 73.162 70.321 66.112

Bilgisayar Bilgisi

Program Kullanma becerisi

M.O.Word Iyi

M.O.Excel Iyi

M.O.Power point iyi

Yayınları/Tebligleri Sertifikaları/Ödülleri

Özel İlgi Alanları (Hobileri):

mailto:[email protected]

STANBUL ÜN İnek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/TEZ/49208.pdf · 2016. 3. 22. · GEREÇ VE YÖNTEM ......

Documents

Transcript of STANBUL ÜN İnek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/TEZ/49208.pdf · 2016. 3. 22. · GEREÇ VE YÖNTEM ......