Stadswandeling Eindhoven

Eindhoven

Handige informatie

Stadswandeling (1/5)

Eindhoven is een verzameling van 5 dorpen en 1 stad. In 1920 zijnhet stadje Eindhoven en de dorpen Woensel, Strijp, Gestel, Stratumen Tongelre samengevoegd tot de stad Eindhoven. Tot op de dagvan vandaag zijn de oude kernen nog steeds zeer herkenbaar. Hetcentrum van Eindhoven is tot drie keer toe zwaar gebombardeerdtijdens de Tweede Wereldoorlog. Na de oorlog is een omvangrijkplan van wederopbouw uitgevoerd. Nu maakt Eindhoven eenmoderne, zakelijke indruk. Op het eerste gezicht is er weinigstedenschoon te vinden, maar dat neemt niet weg dat deze stad volstaat met interessante gebouwen! Als je de verhalen achter dezebijzondere bouwwerken kent, ontdek je dat Eindhoven veel meer tebieden heeft dan je op het eerste gezich zou denken. Dezewandeling voert van het centraal station via Piazza Center langs dehoofwinkelstraat de Demer, de Markt en de Heuvelgalerie weer terugnaar het station. Onderweg staan we stil bij de bijzonderebouwwerken die een interessante historie kennen. De lengte van deroute is 3,4 kilometer. "Eindhoven is een stad in het zuiden des lands waar een bekendegloeilampenfirma is gevestigd". Deze zin zal veel mensen die in de jaren50 en 60 zijn opgegroeid nog steeds overbekend in de oren klinken. Hethoofdkantoor van die gloeilampenfirma, Philips, is inmiddels naarAmsterdam verhuisd. De fabriekscomplexen tegen het centrum zijngesloten en verkocht en andere producten dan gloeilampen zijn veelbelangrijker geworden. De naam is nu vooral bekend vanwege hetstadion dat ernaar vernoemd is en de Eindhovense voetbalclub diePhilips sponsort.

Start aan de voorzijde (stadszijde) van het centraal station.

1. Centraal StationWist je dat dit station behoort tot de mooiste in de wereld? Het isopgenomen in de catalogus van “Le temps des Gares”, de beroemdelijst met gedenkwaardige stationsgebouwen op aarde. Verder heeft hetEindhovense stationsgebouw in Nederland de status van topmonumentuit de wederopbouw periode. Die status krijg je niet als je een “dertien ineen dozijn” station bent. De spoorlijn was al voor de TweedeWereldoorlog een geduchte barrière in Eindhoven. De verbinding tussenWoensel en Eindhoven liep over een spoorweg overgang die meergesloten dan open was, de Woenselse overweg. Lange wachttijdenwaren het gevolg. In het Wederopbouwplan 1946 is besloten de spoorlijnwat naar het noorden op te schuiven en als “hoogspoor”, op eenspoordijk, door de stad te voeren. Diverse tunnels moesten garanderendat deze spoordijk geen onneembare barrière werd.

Het Centraal Station van Eindhoven.

Kaartgegevens © OpenStreetMap-auteurs, CC-BY-SA

1. Centraal Station2. Busstation3. Verkeerstunnel4. C&A5. De Bijenkorf6. Piazza Galerie7. De Demer8. Hermanus Boexstraat9. De Markt10. Carillon11. De Lichttoren12. De Witte Dame13. De Bruine Heer14. Het Philips fabriekje15. De Bergen16. Catharina kerk17. Het Heuvelterrein18. Standbeeld Meneer Anton

Copyright 2010 Youropi.com 7/23 Powered by

Eindhoven

Handige informatie


Uiteraard moest er een geheel nieuw stationsgebouw komen. Hetgebouw werd in 1956 voltooid, de perrons twee jaren eerder in 1954. Degewone Eindhovenaar noemde het station al snel "de radio". Veelmensen denken inderdaad dat de façade van het Eindhovense station isgeïnspireerd door een oude Philips radio. Begrijpelijk, in de stad waarPhilips volwassen is geworden. Toch is het niet juist. Philips toestellenmet zo'n model waren er begin jaren vijftig namelijk nog niet. De architectvan het gebouw is Koen van der Gaast die voor het eerst in zijn carrièrezo'n groot station realiseerde. Hij ontwierp het station Eindhoven tussen1953 en 1956 als een symbool van de nieuwe opvatting van reizen. Hetgebouw met haar uitnodigende open front trok vanaf het begin af aanveel aandacht. 'Doorgang, afscheid en ontmoeting' luidt het opschriftboven de ingang. Aan de westkant van het station staat een hogeklokkentoren die tegelijkertijd dienst doet als schoorsteen. Een tekst vanA. Ronald Holst inspireerde de beeldhouwer Willy Mignot tot het reliëf “ikkom - ik ga”, dat aan de westzijde van het gebouw aan de voortdurendeverandering der dingen refereert. We nemen een kijkje in het station. Het ontvangstgebouw is in feiten een grote hal waarin alle voorzieningenop een overzichtelijke manier zijn ondergebracht. De noordwand van dehal is verticaal geleed door de zwart beklede kolommen van hetbetonskelet. Een sterk horizontaal element wordt gevormd door de beidegaanderijen die de in twee verdiepingen geplaatste kantoren frontaalbegrenzen. Deze bijna geheel gesloten noordwand leidt de reizigers alsvanzelf naar de enige doorgang: de reizigerstunnel met daarboven eengroot venster. We lopen door de voetgangerstunnel naar de andere kantvan het station. Als je de behoefte hebt om meer van het station te ziendan loont het om even met de roltrap omhoog te gaan naar één van deperrons.

Loop door de reizigerstunnel naar de andere kant van hetstation.

2. BusstationAan de andere kant van het spoor bevind zich een verrassing. Hier zie jenamelijk een tweede volwaardig stationsgebouw. Eindhoven CS is eenstation met twee voorkanten! Het moderne busstation Neckerspoel doetmet het dynamische reizigers informatie systeem nog een schepjebovenop de futuristische aanblik. Het dynamisch reizigers systeem washier in 1991 het eerste in Nederland. Inmiddels heeft het veel navolginggekregen. Als je geluk hebt, kun je op het busstation ook de Phileas zienrijden. Dit zijn uiterst moderne bussen die ingezet worden op de lijnennaar de wijk Meerhoven en Eindhoven Airport. Deze bussen zijn zelfsontworpen om zonder chauffeur te rijden. Alleen verbiedt de wet zoietsop de openbare weg.

De hypermoderne Phileasbus.

Loop naar links, voor de wachtende bussen langs. Aan heteind schuin links het fietspad oversteken en parallel aan hetspoor de tunnel met het enorm brede trottoir inlopen.

3. VerkeerstunnelDeze wat onherbergzame plaats is een geschikt punt om deoorlogsverschrikkingen die Eindhoven troffen op je te laten inwerken. Op hetpunt waar je nu staat, stond tot de oorlog het deel van Woensel dat Fellenoordgenoemd wordt. Je moet bedenken dat de spoorlijn in die tijd enkele honderdenmeters verder naar het zuiden lag. Hier was bebouwing. Philips leverde vele voor de oorlog belangrijke producten aan de Duitsers.Zondag 6 december 1942 was de dag die de Engelsen hadden uitgekozen omde Philips fabrieken die pal tegen de binnenstad aanlagen voor het eerst enmassaal te bombarderen. En zoals dat in die tijd ging, waren debombardementen niet al te nauwkeurig. Vele bommen misten hun doel enkwamen terecht op de aangrenzende binnenstad. Het zogenaamdeSinterklaasbombardement van 1942 heeft een onuitwisbare indruk gemaakt ophen die het hebben meegemaakt. Er waren ruim 150 doden te betreuren; velenverloren hun huis, haard en winkel. Na het bombardement lagen grote delen vande binnenstad in puin. Het gedeelte waar je nu staat, was relatief licht getroffen.Dat was anders bij het herhalingsbombardement van 30 maart 1943. Toen kreegdit gebied de volle laag. Een derde klap kreeg Eindhoven op 19 september 1944, een dag na debevrijding. Wanhopig probeerden de Duitsers de geallieerde doorsteek naarArnhem (operatie Market Garden) te verhinderen. In Eindhoven werden op deavond van 19 september de geallieerde konvooien gebombardeerd die dwarsdoor de stad trokken. Grote schade aan burgerdoelen was het gevolg, onderandere door ontploffende munitiewagens. Toen aan het eind van de oorlog debalans opgemaakt kon worden, bleek Eindhoven na Rotterdam de zwaarstgetroffen stad in Nederland te zijn. Wat restte waren grote kale vlaktes. Samenmet de spoorzone die na aanleg van het hoogspoor vrijkwam, waren enormegebieden beschikbaar voor het Wederopbouw plan. De structuur van het gebiedwaar je nu staat werd vastgelegd in dit plan uit 1946. Er verliepen echter heelwat jaren voordat er daadwerkelijk gebouwd werd. Jarenlang lag dit gebied erbijals een groot parkeerterrein voor personenauto’s.

Loop naar het 18 septemberplein met de Bijenkorf, C&A en dePiazza galerie. Kijk in de richting van C&A.

4. C&AOm de herbouw te stimuleren kreeg de bouw van C&A voorrang. Voor zijn tijd ishet een enorm groot en imponerend winkelpand. De opening in 1952 was voorEindhoven een heel belangrijke gebeurtenis. De ellende van de oorlog wasvoorbij, de nieuwe tijd was begonnen! Het gebouw is een gaaf voorbeeld van deEindhovense wederopbouw architectuur rond 1950. Kijk eens goed naar hetgebouw en ontdek hoe zorgvuldig de gevel gedetailleerd is. Een heel verschilmet de architectuur van 50 jaar later. Als je jezelf nu omdraait, kijk je naar hetgroene gebouw van de Bijenkorf. 5. De BijenkorfDe Eindhovense Bijenkorf is zonder twijfel een opvallend gebouw. Treinreizigersdie vanuit de richting Tilburg / Den Bosch in Eindhoven aankomen, kunnen ervlak voor het binnenrijden van het station al van genieten. Sinds 1969 rijst hetglasgroene onderkomen van De Bijenkorf hoog op langs het spoor. Hiermeewerd een oude band tussen het Bijenkorf concern en Eindhoven hersteld. Demoeder van S.P. Goudsmit (de oprichter van de Bijenkorf) en zijn vrouw warennamelijk Eindhovense van geboorte. De Italiaanse architect Gio Ponti heeft hetgebouw ontworpen. Hij wilde dat het gebouw 'de kracht, de macht en het belangvan de stad' weerspiegelde. Ponti hield zo veel van Eindhoven, dat hij meerderekeren een balletje opgegooid schijnt te hebben om ereburger van de stad teworden. Hij is dat echter nooit geworden. Eindhovenaren vonden de Bijenkorf inhet begin geen mooi gebouw. Maar of Ponti daarom geen ereburger is gewordenis niet bekend. Algemeen wordt het pand nu gezien als een icoon van dewederopbouw architectuur. Het had echter heel wat voeten in de aarde voor de Bijenkorf er eindelijk stond.Dat lag niet aan Ponti, maar aan de omstandigheid dat het terrein eerst verkochtwas aan buitenlandse projectontwikkelaars. Dat bleek echter een misgreep. Deontwikkelaars hadden voornamelijk speculatieve motieven en stelden het beginvan de werkzaamheden voortdurend uit. Al die tijd lag er midden in het centrumvan Eindhoven een grote vlakte te wachten op bebouwing. Het terrein werddaarom tijdelijk ingericht als parkeerterrein. Pas in 1962 - acht jaar na dato -greep de gemeente in en trok de bouwvergunning aan de projectontwikkelaarsin. Toen kon Gio Ponti eindelijk aan de slag. Hij koos voor groen gefacetteerdekeramische tegels, niet alleen omdat dat volgens hem de dominante kleur is inhet Nederlandse landschap, maar ook uit pragmatische overwegingen. Degroene, geglazuurde steen was vochtbestendig. Bepaald niet overbodig in hetregenachtige Nederlandse klimaat. Daar was ook de Rotterdamse Bijenkorf doorschade en schande achter gekomen. De marmeren wandplaten van dat gebouwzijn helemaal zwart uitgeslagen.


Eindhoven

Handige informatie


Verder zijn bij de Eindhovense Bijenkorf de uitgespaardediamantvormen, bijenkorven en rechthoeken in de gevel heelkarakteristiek. Kijk nog eens goed naar het gebouw, en dan met namenaar de bovenste verdieping. De derde verdieping is een valse façade,er zit niets achter! Architectonisch was het noodzakelijk het gebouwvoldoende massa mee te geven, maar de Bijenkorf had geen behoefteaan deze "massa" en koos daarom voor deze valse verdieping. Kijk jeiets naar links, dan zie je de Piazza galerie.

De Bijenkorf. 6. Piazza galerieVroeger heette het gewoon: Piazza. Tegenover de Bijenkorf gescheidendoor een intiem recreatie pleintje lag de Piazza. De Piazza was een doorTheo Boosten ontworpen, 5 verdiepingen hoog “winkelparadijs”geschoeid op de leest van de Oosterse bazaar. Helaas liepen deEindhovenaren wel in groten getale de Bijenkorf in, maar veel minderlieten ze zich door de Piazza verleiden. De Piazza heeft vele jaren eenbloedeloos bestaan geleid. Daarom is een aantal jaren geleden hetgebouw volledig gestript. Alleen delen van het verder kale karkas blevenbehouden en zijn van daaruit compleet nieuw opgebouwd en ingevuld.De Italiaanse architect Fuksas tekende voor het ontwerp. Het resultaat iseen spectaculaire overkapping van het gehele plein en comfortabele,open overdekte balkon galerijen. Er is echter veel kritiek op het werk van Fuksas. Voor het eerst zijndeskundigen en het publiek het in Eindhoven eensgezind over hetresultaat: een dramatische mislukking. Omdat Fuksas inmiddels van hetgemeentebestuur meerdere opdrachten voor de invulling van de directeomgeving heeft gekregen is de onvrede onder lokale deskundigen groot.De stedenbouwkundige Piet Beekman is heel stellig: “het nuchtere maarfijnzinnige wederopbouw erfgoed wordt hier fors gebruuskeerd doorpatserig commercieel geweld. Het strijden voor het behoud van eninspiratie door het wederopbouw erfgoed is het gelijk van de verliezer.De inzet van vele grote namen zonder samenhangend idee over debinnenstad leidt tot iets wat bij gebrek aan beter, een typisch Eindhovensfenomeen is geworden: een binnenstad zonder samenhang als eenkralenketting met sjiek naast sjofel, beschaving naast platte commercie”. De verbouwing van dit gebied heeft zijn voors en tegens. Ponti (dearchitect van de Bijenkorf) had ook de directe omgeving in zijn ontwerpbetrokken. Hij creëerde tussen Bijenkorf en Piazza een uniek recreatiepleintje met functionele kunst in het hart van de stad. Van dat intiemepleintje is in de nieuwe opzet niets meer over. Vroeger werd de Piazzaslecht bezocht en was het pleintje bij slecht weer onherbergzaam. Nu ishet publiek weer terug en is het droog onder de luifel.

Keer je gezicht weer naar C&A en loop naar de straat aan derechterzijde van het gebouw, De Demer. Blijf op de kop vande straat de Demer staan.

7. De DemerDit is dè winkelstraat van Eindhoven. De Demer lijkt wel wat op eenvooroorlogse winkelstraat, met panden met verschillende hoogten en heelverschillend uiterlijk. Na het bombardement van 1942 lag hier een grote kale,trieste vlakte. Rond 1950 is begonnen met de wederopbouw van de Demer. Dekavels werden bij voorrang verkocht aan de winkeliers die hier al voor de oorlogeen pand bezaten. Alle eigenaren hadden hun woning boven de winkel. Iedereeigenaar heeft voor de wederopbouw een eigen architect aangetrokken.Duidelijk is dat iedere gevel een eigen stijl heeft en zeer zorgvuldig gedetailleerdis. In een tijd van grote bestedingsbeperking stelden de trotse eigenaren er eeneer in om toch te investeren in hun pand. Bijna alle Eindhovensearchitectenbureaus hebben een bijdrage aan de wederopbouw geleverd. Ook deDemer is daarmee een gaaf voorbeeld geworden van de wederopbouwarchitectuur uit de jaren 50. Vijf jaar na de Demer kwam een anderewederopbouwstraat gereed, de Hermanus Boexstraat. Die zag er héél andersuit. We gaan er een kijkje nemen.

De Demer.

Loop via het 18 Septemberplein voor C&A langs naar de HermanusBoexstraat.

8. Hermanus BoexstraatDeze straat is in 1957 opgeleverd. Het is je waarschijnlijk al wel opgevallen datdeze straat er heel anders uitziet dan de Demer. Hier vind je geen individueelontworpen panden, maar een totaal ontwerp van één architect, Eykelenboom. Alsnel na het gereedkomen van de Demer ontstond in de gemeenteraad onvredemet het resultaat. Het "kleinstedelijk gepruts" paste niet bij de grenzelozeambities van het toenmalige Eindhoven. De stad had behoefte aan modernearchitectuur. Vandaar de omslag naar het “Lijnbaanachtige” van de HermanusBoexstraat. Nu, ruim 50 jaar later, kun je met wat meer afstand kijken naar dediscussies van toen. Het resultaat is dat de Demer, C&A, Bijenkorf en HermanusBoexstraat samen een gaaf ensemble van de wederopbouw architectuur en -stedenbouw vormen. De betekenis hiervan voor het nageslacht stijgt uit bovenhet lokale Eindhovense belang.

Loop de Hermanus Boexstraat helemaal uit tot de Markt. Ga hierrechtsaf totdat je schuin voor je de Heuvelgalerie ziet.

9. De MarktAan Eindhoven werd in 1232 stadsrechten verleend; onderdeel daarvan was hetmarktrecht. Dat betekende dat voortaan in het jonge stadje een weekmarktgehouden mocht worden. Dit was van groot belang voor de instandhouding enbevordering van de handel én vergroting van het afzetgebied. Het betekendeook dat het de boeren uit de omliggende dorpen verboden was om handel tedrijven buiten de stad. Dit versterkte de economische positie van de stedelingen.Al eeuwenlang is dinsdag de marktdag, tot op de dag van vandaag. Jarenlangwas op de Markt ook het centrale busstation van de stad. Zoals je kunt zien heeftde Markt nu meer het karakter gekregen van een stedelijk horecaplein. De Markttrok altijd veel volk van buiten en daaraan is dus niets veranderd. Aan de kantvan de Heuvelgalerie zie je als je goed kijkt nog enkele echt oude gevels, temidden van de moderne kitsch gevels. Van drie panden zijn de oorspronkelijkegevels bewaard gebleven en geïntegreerd in de gevelwand van deHeuvelgalerie. De panden zelf zijn volledig verdwenen.


Eindhoven

Handige informatie


De Markt.

Loop langs de korte zijde van de Markt door tot de kruisingbij V&D. Sla hier rechtsaf de Demer weer in.

10. CarillonHalverwege de Demer, op nummer 39 zien we de overblijfselen van eencarillon.Nu (2010) zit hier een zaak van Jack Jones. Vroeger was hetpand van juwelier De Jong – Smits, die de gevel met carillon enpoppenspel verrijkte. Al jaren komt er geen geluid meer uit het carillon,maar kinderen stonden in de jaren vijftig en zestig met open mond tegenieten als het carillon speelde.

Loop de Demer helemaal uit tot C&A weer aan je rechterhandverschijnt op het 18 Septemberplein. Sla linksaf en steek het18 Septemberplein over naar de Lichttoren.

11. De LichttorenToen de rijkswegen rondom Eindhoven nog niet waren aangelegd, gingeen groot deel van het noord - zuid vv verkeer dwars door het centrumvan Eindhoven. Reed je op deze weg, dan rees direct na het spoor dekenmerkende witte hoge zevenhoekige toren op. In de Lichttoren vondencontinue levensduur proeven met gloeilampen plaats.Later werd hetpand omgevormd tot hoofdkantoor van de lichtdivisie. De Lichttoren iseen bijzonder gebouw, zeker ook in architectuur historische zin. Zijnfunctionaliteit, efficiëntie, toepassing van beton, glas en metaal makenhet tot een toonbeeld van Nieuwe Zakelijkheid. Eerlijk, oprecht enterugkerend naar de essentie van het bouwen. De bouwtechniek in die dagen was danig in ontwikkeling, wat te zien isaan de verschillen in detaillering tussen de beide bouwdelen. Detoepassing van het destijds nog jonge materiaal beton in combinatie metde grote raampartij en heeft heldere binnenruimten opgeleverd. Demeerlaagse verdiepingsbouw voor een fabrieksfunctie was voorEindhoven uniek. Jarenlang was de hoogte van de Lichttoren bepalendvoor de bouwhoogte van nieuwe gebouwen in het centrum vanEindhoven. Het zicht op de lichttoren moest vrij blijven. Met het terugtrekken van Philips uit de binnenstad van Eindhoven is deLichttoren vrijgekomen voor ander gebruik. De begane grond bedientinmiddels commerciële en publieksgerichte functies, zoals horeca enenkele bijzondere winkeltjes. Op hoger gelegen verdiepingen zitten nuloft appartementen en penthouses. Aan de voet van de Lichttoren staat een beeldje: het lampenmaakstertje.Het draagt het opschrift: “1891 - 1966 van de gepensioneerden”. Hetbeeldje is gemaakt naar Lucia van Buul, de eerste vrouwelijkewerkneemster van Philips. De kunstenares is mevrouw Jos vanRiemsdijk; het beeldje is gegoten bij Stijlaart, Rumpt.

Het Lampenmaakstertje, in de schaduw van de Lichttoren.

Loop rechtdoor over de Emmasingel. Aan de rechterkant zie je eengroot gebouw, de Witte Dame.

12. De Witte DameHoe dit voormalige fabrieksgebouw van Philips aan zijn naam komt is niethelemaal duidelijk. De een zag er de gestalte in van koningin Emma, een anderdie van de Miss Blanche op de sigaretten van Philip Morris, die vroeger inEindhoven werden gemaakt. De Witte Dame is een sober, volledig betonnenfabrieksgebouw. Het is rond 1930 ontworpen door Dirk Roosenburg volgens deregels van de nieuwe zakelijkheid. Philips heeft het gebouw vanaf het begingebruikt als productiefaciliteit voor gloeilampen. Het gebouw heeft zijn markantewitte kleur pas in 1953 gekregen. Eindhoven draagt een geschiedenis met zich mee van sloop van waardevollehistorische gebouwen. Ook dat lot dreigde de Witte Dame toen het gebouw in dejaren 80 leeg kwam te staan. Philips wilde het pand slopen, maar gelukkig warende tijden veranderd. Op tijd herkende men de potentiële stedelijke schoonheiden de historische waarde van dit verouderde grijze betonnen fabrieksgebouwlangs de Emmasingel. De gemeente verleende dan ook geen vergunning voorde sloop. Als alternatief werd het gebouw gerenoveerd door architect Bert Dirrix.Essentieel aan de renovatie van de Witte Dame is dat er met het gebouw zo minmogelijk is gedaan. Het gevelbeeld en de stapeling van vloervelden zijnonveranderd gebleven. De belangrijkste ingreep is de transformatie van demiddenzone. Op een in stedenbouwkundig opzicht belangrijk punt, namelijk deas van de route van binnenstad via het Lichtplein naar het Philips stadion, is decentrale entree van de Witte Dame gemaakt.

De Witte Dame.


Eindhoven

Handige informatie


Belangrijke gebruikers van het gebouw zijn: de gemeentelijke bibliotheeken de Design Academy. De Witte Dame werd op 27 mei 1998 heropenddoor minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen. De succesvolleherontwikkeling van de Witte Dame heeft Eindhoven een krachtigeimpuls gegeven in het denken over de herontwikkeling van belangrijkeindustriële gebouwen in zijn algemeenheid. Nu kijken we naar deoverkant van de Emmasingel. Daar staat een groot gebouw in bruinebaksteen. Het is de echtgenoot van de Witte Dame en heet de BruineHeer. 13. De Bruine HeerLangs de Emmasingel, tegenover de Witte Dame, staat de Bruine Heer.Officieel is de naam Bruine Heer inmiddels vervangen door “deAdmirant”. Blijkbaar vond de projectontwikkelaar de naam Bruine Heerniet zo sjiek. Het is een voormalig hoofdkantoor van Philips. Na hetsucces van de Witte Dame heeft men besloten ook het gebouw van deBruine Heer te behouden, maar dat besluit heeft nog heel wat voeten inaarde gehad. De Bruine Heer is net zo als de Witte Dame op houtenpalen gebouwd. Door verlaging van de grondwaterstand waren dehouten palen door schimmels aangetast. Daarom zijn er tijdens derenovatie geboorde betonnen (hei)palen onder gezet. De Witte Dame ende Bruine Heer vormen nu een mooi ensemble langs de Emmasingel.Een waardig aandenken aan de glorietijd van Philips in Eindhoven.

Steek de Emmasingel over. Aan de voet van de wittewoontoren zie je een miniatuur fabriekje.

14. Het Philips fabriekjeDat is de eerste fabriek van Philips waar het allemaal mee begonnen is.In 1891 opende Gerard Philips in 1891 zijn eerste lampenfabriek. GerardPhilips was afkomstig uit Zaltbommel maar besloot hier in Eindhoven zijngeluk te beproeven met de fabricage van gloeilampen, een productwaarvoor hij een grote toekomst zag weggelegd. Het was eigenlijk toevaldat hij voor Eindhoven koos. Hij kon hier tegen een redelijke prijs eenfabriek kopen. Maar het allerbelangrijkste was dat er ruimschootsgoedkope arbeidskrachten voorhanden waren. Lampen maken was namelijk priegelwerk en meisjes uit de omliggendedorpen waren hiervoor uitermate geschikt. De start was moeizaam. In debeginjaren zat de economie niet mee. Lampen waren een luxe artikel enalleen dure winkels, restaurants en theaters hadden elektriciteit enkochten dus lampen. Na drie jaar kwam ook Gerards jongste broer Antonin de "zaak". Hij was een gedreven koopman die met een koffertjelampen de Europese markt veroverde. De zegetocht van het bedrijf wasbegonnen. Na de Eerste Wereldoorlog steeg de vraag naar gloeilampenzo snel dat mechanisatie van het productieproces de enige uitweg was. De voormalige fabriek is nu een museum in de schaduw van de“Admirant”. In verhouding tot het fabriekje is het een reusachtigemoderne woontoren. Er is een ruimte ingericht als een lampenfabriek uitde jaren twintig van de 20e eeuw. De ontwikkeling van de machines voorde fabricage van de lampen wordt tentoongesteld. Hier kun je het geheleoude productieproces volgen. Het is puur ambachtelijke werk in velestappen, beginnend bij gezuiverde watten en eindigend bij eengebruiksklare lamp. In hetzelfde gebouw zit ook het museum CentrumKunstlicht in de Kunst, een museum dat de rol van licht in de kunstbenadrukt.

Steek de Emmasingel weer over en ga dan schuin rechtsafde Kleine Berg in.

15. De BergenHet gebied 'De Bergen' is een nog in redelijk originele staat verkerendstukje oud Eindhoven. De gezellige (eet)cafés op de 'Kleine Berg' zijngeliefd bij een wat artistieker publiek.

Loop door het smalle Bergstraatje naar de Grote Berg en slalinksaf. Steek bij de verkeerslichten de drukke Keizersgrachtover en ga rechtdoor de Kerkstraat in.

16. Catharina kerkAan je rechterhand zie je de Catharina kerk. De kerk die heel vroeger op dezeplaats stond, was een dochterkerk van de twee kilometer noordelijker gelegenkerk van Woensel. In 1399 werd deze kerk door de Luikse bisschopgepromoveerd tot kapittelkerk waarmee de afhankelijkheid van de kerk vanWoensel werd opgeheven. In de jaren 1486-1554 is de kerk meerdere malendoor plunderingen, brand en storm zwaar beschadigd. Bij de vrede van Munsterin 1648 werd de Catharina kerk een protestantse kerk. In 1793 werd de kerk door het Franse leger in gebruik genomen,achtereenvolgens als rechtszaal, paardenstal, broodbakkerij, woonhuis enopslagplaats. In 1807 kregen de katholieken hun kerk weer terug, het gebouwwerd gerenoveerd en in 1810 weer als gebedshuis in gebruik genomen. In dejaren 1823-1834 werd de kerk uitgebreid. Desondanks bleef het gebouw te kleinvoor de groeiende Eindhovense bevolking. Uiteindelijk besloot men tot de bouwvan een nieuwe kerk op het oorspronkelijke kerkterrein.

De catharinakerk. De kerk is, met zijn twee torens nog steeds opvallend aanwezig in hetstadsbeeld, maar niet meer zo opvallend als rond 1870, toen de nieuweCatharina kerk in Eindhoven de dominerende katholieke zuil bekrachtigde. Ookin Eindhoven kreeg de katholieke geestelijkheid vanaf 1800 na een voorzichtigeopkomst steeds meer grip op de maatschappij. De verzuiling zou in de jarendertig van de vorige eeuw een hoogtepunt bereiken. In de jaren na de tweedewereldoorlog nam de verzuiling in rap tempo af. De Catharina kerk heeft in 1977 de status van Rijksmonument gekregen. Hetgeld ontbrak om het gebouw in stand te houden. Daarom is het in 1979overgedragen aan de gemeente, waarbij is bepaald dat het gebouw nog 50 jaargebruikt mag worden voor de katholieke eredienst. In 1980 en 2000 zijngrootscheepse restauraties uitgevoerd om het gebouw te behouden. Van dekatholieke dominantie is anno 2009 niets meer over: de kerk is van de gemeenteen er zijn onvoldoende geestelijken om diensten in de Catharina kerk te leiden. Schuin (links) vooruit zie je de ingang van de “kerk van het consumentisme”ofwel shopping centre de Heuvelgalerie. Het terrein heette al vroeg de Heuvel.Voor de Heuvelgalerie stond hier het R.K. Binnenziekenhuis, een uiterst stevigepilaar in de katholieke zuil van de stad Eindhoven.

Loop naar de ingang van de Heuvelgalerie.

17. Het HeuvelterreinHet is hier waar het begin van de stad Eindhoven gezocht moet worden. Het lagop een soort terp: “de Heuvel”. Tijdens opgravingen in 1989 voorafgaand aande bouw van de Heuvelgalerie zijn o.a. fundamenten van een kasteelaangetroffen. Ook werden op dit terrein overblijfselen van een paard gevondenmet hoefijzers aan beide voorste benen.


Eindhoven

Handige informatie


In 1843 begonnen op deze plaats de zusters van liefde een instellingvoor de opvang van zieken.Dit “ziekenhuis” groeide in de loop van dejaren uit tot het R.K Binnenziekenhuis. Het was een steeds groeiend endaardoor omvangrijk complex. In de tweede helft van de zestiger jarenwerd besloten om te verhuizen naar een nieuw te bouwen ziekenhuis inWoensel. De verhuizing vond plaats in 1973 waarna de gebouwenuiteindelijk gesloopt werden. Het terrein werd door de gemeente ingerichtals openbaar parkeerterrein met een heel vriendelijk uurtarief. Datparkeerterrein heeft zo’n 15 jaar midden in het centrum van de stadgelegen waardoor Eindhoven zijn naam als autostad alle eer aandeed!

De entree van de Heuvelgalerie. Het gemeentebestuur vond rond 1985 dat de binnenstad eenkwaliteitsimpuls moest krijgen. Een Duitse stedenbouwkundige werdingehuurd voor een nieuw ontwerp. Die kwam met een spectaculairvoorstel uit de bus: een overdekt winkelcentrum in 2 lagen met erondereen parkeerkelder. Ook kreeg het complex twee koepels. De meningenhierover waren onder architecten erg verdeeld. De klassieke vraagspeelde of het nu kunst of kitsch was. Met name het feit dat in Eindhovengeen referentie was voor de koepels speelde voor architecten eenbelangrijke rol in hun beoordelingen. Inmiddels staat de Heuvelgalerie eralweer een kleine 20 jaar en zijn de discussies verstomd.

Loop door de Heuvelgalerie tot je er aan de andere kant weeruit komt. Ga vervolgens direct rechts de Nieuwstraat in. DeNieuwstraat uitlopen, de kruising met de Vestdijkoversteken, even de Dommelstraat inlopen en meteen schuinlinksaf naar het Centraal Station. Hier staan we stil bij hetstandbeeld van Anton Philips, voor het station.

18. Standbeeld Meneer AntonIn Amsterdam deed ingenieur Gerard Philips in 1890 zijn eerste proevenmet het maken van gloeilampen en zo ontstond ook de gedachte eeneigen bedrijf op te richten. Een jaar later verhuisde hij naar Eindhoven.Hij kocht er een leegstaand fabriekje met geld van zijn kapitaalkrachtigevader. In 1895 kreeg Gerard hulp van zijn broer Anton, die vooralcommerciële talenten bezat. Gezamenlijk bleek het duo over goudenhanden te beschikken. Nog geen tien jaar later, omstreeks 1900,behoorde Philips tot de top van de Europese gloeilampen fabrikanten. In 1914 richtte Gerard Philips het Natuurkundig Laboratorium op, datuitgroeide tot de bakermat van vele nieuwe technologieën. Op dit Natlabbegon men bijvoorbeeld met de ontwikkeling van röntgenbuizen enradiobuizen: de basis van de latere divisies Medische Systemen enConsumentenelektronica. Toen de aanvoer van gassen en glas voor degloeilampen in de Eerste Wereldoorlog stagneerde, richtte Philips eigentoeleverende bedrijven op en begon het ook met het opzetten van eigenbuitenlandse productie- en verkooporganisaties. Zo ontstond al ruim vóórde Tweede Wereldoorlog een technologisch geavanceerd eninternationaal opererend concern dat in 1939 in totaal 45.000 mensen indienst had van wie 19.000 in Nederland. Mede door die reedsvergevorderde internationalisering kon Philips de Tweede Wereldoorloggoed doorstaan. Wel werden de complexen in Eindhoven meerderekeren gebombardeerd door de geallieerden. Ook woonwijken werden inde baan van de bommenwerpers zwaar getroffen. In de jaren vijftigprofiteerde het concern sterk van de enorme welvaartsstijging. Radio's,televisies en koelkasten werden bij miljoenen verkocht.

Tot 1980 waren Philips en Eindhoven zeer innig met elkaar verbonden. Sportwerd bedreven op Philipscomplexen, naar sport gekeken bij de Philips SportVereniging(en), gewoond in huizen van Woningbouwvereniging Hendrik vanLotharingen (van Philips), voor ontspanning was er het Philips OntspanningsCentrum, voor je gezondheid het Philips Gezondheids Centrum, voor je scholingde Philips basis- en bedrijfsscholen en de HTS, en voor brandbestrijding was erde Philips Brandweer. Last but not least was er dan natuurlijk voor je werk hetbedrijf zelf. Dit alles omvatte een groot gebied in Eindhoven: de Lichttoren, deenorme complexen aan de Emmasingel, het 25 hectare grote complex van StrijpS met de Hoge Rug, het Klokgebouw en het Veemgebouw, Het NatLab, en detrits bedrijfshallen naast het spoor. Begin jaren tachtig werd de band met Eindhoven geleidelijk losser en alhelemaal toen Philips zijn hoofdkantoor eind jaren negentig naar Amsterdamverplaatste. De dominantie van Philips in Eindhoven is daardoor sterkafgenomen. In de jaren zestig werkten er bij Philips Eindhoven nog zo’n 40.000mensen, in 2007 waren het er nog maar 17.000. Deze stadswandeling is tot stand gekomen in samenwerking met de Stichting

Microtoerisme InZicht. Op de website www.microtoerisme.nl is deze

stadswandeling ook gratis te downloaden als mp3 audiotour (voor iPod enandere mp3 spelers). Op deze website staan nog veel meer gratisstadswandelingen en mp3 audiotours.


Stadswandeling Eindhoven

Documents

Transcript of Stadswandeling Eindhoven