HET KLEINSTE

BLAD VAN

NEDERLAND

Thema:

Sssst...JAARGANG 4IN DIT NUMMER

De kunst van het nietsdoen

Lummelen loont

Het stilste plekje van Nederland

VOORWOORDVAN RIJNCONSULTINHOUD

DEQUOTE

‘Everything you do can be done better from a place of relaxation’

We zijn omringd door van alles en nog wat.

Als we opstaan is er de haast om op tijd te

zijn, als we thuiskomen van werk is er de

afspraak, de tv, de sportclub, het overwerk,

de bespreking, de schilderklus of wat dan

ook. We moeten rennen, springen, vliegen,

duiken, vallen, opstaan

en weer doorgaan. Het

leven wordt gevuld door

beeld en geluid, actie

en reactie. De straat is

vol met het geweld van

de reclame, in de lift

klinkt een vage verbas-

tering van een Beatles-hit. Nergens een gaatje,

nergens ruimte. Geen ontsnappen mogelijk.

‘Niets’ is schaars.

Niets is een te verhandelen grootheid ge-

worden. Landingsrechten van luchthavens

worden gekoppeld aan de mate van lawaai

die de vliegtuigen veroorzaken. Het gevolg:

de stille uren die een luchthaven nog resten

voordat het quotum vol is, zijn voor veel geld

te verkopen aan luchtvaartmaatschappijen die

snakken naar gebiedsuitbreiding.

Niets. Een klein woord, maar met een grote

betekenis. Met de toename van alles – het teg-

enovergestelde van niets – wordt de waarde

van niks steeds groter. Niets is het equivalent

van ruimte, lucht, stilte en ontspanning. Maar

waar is niets te vinden?

Uit het niets kunnen grote dingen ontstaan.

Maar de kunst van het niets is lang niet ieder-

een gegeven. Niets blijkt niet gemakkelijk te

zijn. Toen cabaretier Wim Kan bezig was met

een nieuwe theatershow, stuurde hij een be-

faamd decorontwerper een briefje: ‘Voor mijn

komende theatershow heb ik niets nodig.

Kunt u dat voor mij ontwerpen?’

Gooi alles aan de kant, stap uit uw ritme en

neem de tijd. Bijvoorbeeld om dit Kleinste

Blad Van Nederland te lezen...

Jan-Willem van Stijn

P a r t n e r

3 VOORWOORD

4 DE KUNST VAN HET NIETSDOEN

6 DOLCE fAR NIENTE

8 HALfDOOD IN HET CAfé

12 ALLEMAAL NAAR DE STILTE

14 VITRINE

16 CASES VAN RIJNCONSULT

2 3

DE KUNST VAN HET NIETSDOEN

De zoekterm ‘The art of doing nothing’ levert bij Google 27.900 hits op. De Franse ver-taling ‘L’art de ne rien faire’ geeft er 11.600, maar in het Nederlands telt Google slechts 305 keer ‘De kunst van het nietsdoen’. Dat kan twee dingen betekenen. Ofwel de be-hoefte aan nietsdoen is in ons land niet zo groot. IJverige calvinisten, nietwaar. Ofwel we verstaan de kunst niet, zoals de Italianen, de vaders van het ‘dolce far niente’, dat op internet 326.000 keer genoemd staat. We zijn een bezig volkje; niksen zit niet echt in onze genen. Wat zou ook het Neder-landse equivalent moeten zijn van een middag niksen onder de lommer van een plataan of het doelloos kuieren over de kade met een speelkettinkje in de hand? We hebben er het weer niet voor, het is niet onze cultuur.En toch, we weten dat het bestaat en hoe het voelt, dat nietsdoen. De dichter De Génestet (1829-1861) beschreef de weelde van het nietsdoen al in de 18de eeuw in zijn gedicht ‘Dolce far niente’.

5

DOLCE fAR NIENTE

Ik lig in Hollands dierbaar duin, Zo zacht in ’t lauwe zand,En naast mij zit een blozend kind, Een dochter van het strand.

Een zilvren wolkje speelt en drijft Aan ’s Hemels blauwe boog;Een zoele vrede straalt en daalt Op aarde van omhoog.

Het zilvren wolkje lacht en lokt, Als riep het:’o ga mee,Reis met mij naar een beter land, Ver over zee bij zee!

Zeg knaap, indien ge eens vleuglen hadt, Zeg vloodt gij de aarde niet?’t Is heerlijk in dees vrije lucht, In ’t grensloos wolkgebied.’

Maar ik – ik lig in Hollands duin, Zo goed in ’t lauwe zand,En naast mij zit een blozend kind, Een aardig kind van ’t strand...

Neen, schoon ik, wolkje, met u mee Mocht vliên naar ’t schoonste land...’k Ben nu te lui, ’k heb nu te lief, ’k Bleef liggen hier in ’t zand.

P.A. de Génestet (1829-1861)

In onze context is het nietsdoen meer iets van een ideaal, een gedachte om even bij weg te dromen. Niet te lang, anders lijkt het maar of je zit te niksen. De Franse filosoof, theoloog, wis- en natuurkun-dige Blaise Pascal (1623-1662) zei het al: ‘We leven voortdurend buiten adem en hebben te weinig tijd. Rustiger aandoen is, tenslotte, iets voor mensen die de tijd hebben.’

76

HET NADEEL

VAN NIETSDOEN IS

DAT JE NOOIT WEET

WANNEER JE KLAAR

BENT.

HALfDOOD IN HET CAfé

Deze zomer schreef de correspondent in Frankrijk van de Washington Post een vermakelijk stuk over het meesterschap van de Fransen in het nietsdoen. Joel Achenbach begon zijn stuk als volgt:

‘In Paris, you sit in the cafe, like Sartre and Simone de Beauvoir. Sitting in a cafe is one of the main activities in Paris. It’s what Parisians do instead of working or jogging. They have a natural talent for it,

the way Americans are good at going to the pool, grilling meat or driving inter-state highways.The crucial skill in a cafe is the ability to gear down, from second to first, and then down yet again to a special, Gallic gear that is nearly paralytic. It’s a bit like being dead, but with better coffee.’

Onder de vermakelijke ironie, die Achenbach tot het eind van zijn stuk

met meesterhand bezigt, gaat onmisken-baar jaloezie schuil. De journalist woont waarschijnlijk al enige tijd in Parijs, beschouwt er het Parijse leven, maar hij blijft een buitenstaander. Het lukt hem maar niet het Franse ritme over te ne-men. Midden in augustus, als Parijs volle-dig stilligt, lukt het hem niet daarin mee te gaan, maar zet hij zich aan een stuk over het nietsdoen.

ER zIJN MENSEN DIE ALLES WILLEN DOEN OM NIETS TE HOEVEN DOEN.

98

LUMMELEN LOONT

Terwijl het zo heilzaam is om af en toe even alles stil te zetten, even niets te doen, een moment van contemplatie in te lassen. In Azië is dat een cultureel gegeven dat al eeuwenlang zijn nut be-wijst, bij ons iets dat we telkens opnieuw schijnen te moeten beseffen. En dat we telkens weer moeten leren.‘Heb je te weinig ideeën? Ga niksen of lummelen’, kopte de Volkskrant onlangs

boven een stuk waarin een betere balans tussen werk en ‘rondlummelen’ wordt bepleit. Het stuk voert onder andere het voorbeeld aan van de econoom Rick van der Ploeg, die zegt niet meer dan drie à vier uur te werken per dag. ‘Veel mensen vinden het moeilijk om niets te doen’, citeert de krant de ex-staatssecretaris. ‘Ik heb studenten die pas voor de deur van het examenlokaal ophouden met leren. Sommige promovendi werken tot diep in

de nacht door. Onzin, zeg ik dan. Neem een dag vrij, ga lekker zwemmen. Dan pas kun je weer fris denken.’Eigenlijk weten we dat allemaal uit eigen ervaring. De goede ideeën ontstaan op de fiets, in de trein of onder de douche, de momenten van geoorloofd nietsdoen. Merkwaardig dat we die ervaring niet be-ter gebruiken en het nietsdoen zo zelden nog institutionaliseren. Bij Google, het bedrijf dit keer, hebben ze dat wél ge-

daan. Werknemers mogen er 20 procent van hun werktijd besteden aan lum-melen, spelen of nietsdoen. Dat levert immers, zo leerde de ervaring, de beste ideeën en innovaties op. Google Earth en Gmail zijn maar twee van de voorbeelden daarvan.

1110

HOE HEERLIJK

IS HET

NIETSDOEN

EN DAARNA

TE RUSTEN.

ALLEMAAL NAAR DE STILTE

Het valt niet mee om niets te doen in een wereld die overloopt van de prikkels. Het werk is nooit af, de krant wil gelezen worden, de televisie heeft nog iets interessants en op het nachtkastje ligt een stapel boeken verwijten te maken. Alles om ons heen schreeuwt om aandacht en dat verklaart zonder twijfel de behoefte aan stilte, die we meer en meer lijken te voelen. Dus benoemden de stichting Natuur en Milieu en de twaalf provinciale Milieufederaties in 2003 het stilste plekje van Nederland. Dat ligt in de Kaapse Bossen bij Maarn in het Nati-onaal Park Utrechtse Heuvelrug en wordt gemarkeerd door een bankje waarop een bordje is geschroefd met een citaat van Henriëtte Roland Holst:

‘De stilte der natuur heeft vele geluiden’. En sindsdien ook vele bezoekers, mogen we aannemen. Uiteraard heeft de stilte sinds kort een eigen beweging, Stilte.org, ‘het platform voor hen die stilte in de samenleving willen verbreiden’. In stilte-centra waar regelmatig stiltebijeenkom-sten worden gehouden, kunnen mensen

de rust vinden voor innerlijke bezinning. Storm loopt het nog niet bij die bijeenkomsten. Want, zo leerden de initia-tiefnemers, ‘naast stilte of de beoefening van meditatie is er een behoefte aan een of andere activiteit’. Daar heb je

het weer: we willen altijd iets dóén.Toch ligt stilte goed in de markt. De KRO heeft dat begrepen en biedt, schuld-bewust wellicht van het eigen media-lawaai, een stiltesite waar bezoekers naar stilte video’s kunnen kijken. Of naar ‘stilte radio’ kunnen luisteren, waarin rust-gevende muziek wordt afgewisseld met citaten uit De stilteatlas van Vlaanderen.

Zelfs de commercie heeft de stilte ontdekt. La Trappe, het bier dat door de paters Trappisten van het klooster Onze Lieve Vrouw van Koningshoeven in Ber-kel Enschot wordt gebrouwen, lanceerde de slogan ‘Proef de stilte’. Het biermerk associeerde zich met de stilte ‘als het symbool voor het individuele genot. Voor de volmaakte beheersing, voor concentratie, en inspiratie, voor kwaliteit van leven’. Als bijdrage aan die kwaliteit bood La Trappe televisiekijkend Nederland een compleet recla-meblok aan stilte aan. Dat was weer eens wat anders, dus dat het stiltereclameblok eraan zat te komen werd van alle daken geschreeuwd. Opdat zoveel mogelijk mensen getuige zouden zijn van die vijf minuten stilte. Wie weet hoeveel nieuwe ideeën er tijdens dat ster-blok zijn bedacht...

1312

externe tijd gaat, hoe meer wij onze interne

klok zullen moeten vertragen.

Door Arnold Cornelis

Uitgever: John H. Boom, 2002

ISBN: 9072258037

fILM

Into great silence

is een film over het dagelijkse leven van de

monniken van de legendarische Kartuizer

Orde in de Franse Alpen, die hun hele leven

stil zijn. Geen interviews, geen commentaar

en geen muziek.

www.intogreatsilence.nl

WEBSITES

BN’ers en stilte

Interviews over stilte met bekende Nederlanders, zoals Femke Halsema en Daphne Deckers. http://stilte.kro.nl/interviews/home.aspx

Slowlife

staat voor zaken als genieten, leven met de seizoenen, spontane ontmoetingen, uitgebreid koken, eerlijk eten, met plezier werken, dromen, tijd nemen voor wat

echt belangrijk is: een liefde, een droom, een goed doel, mensen. www.slowlife.nl en www.slowfood.nl

4’33”

In 1952 schreef avant-gardecomponist John

Cage zijn befaamde stuk 4’33”, vierenhalve

minuut waarin de uitvoerende niets hoeft te

doen. Het stuk bestaat eruit te luisteren naar

hetgeen er ontstaat vanuit de stilte, of zoals

Cage het zelf omschreef ‘wherever we are

what we hear mostly is noise’. Het stuk is te

beluisteren via de site van de BBC.

http://news.bbc.co.uk/1/hi/entertainment/music/3401901.

stm

The Clock of the Long Now

In een tijd waarin alles maar sneller schijnt

te moeten gaan is het project van The Long

Now Foundation op z’n minst opmerkelijk: de

ontwikkeling van een 10.000-jaar-klok. ‘The

Clock of the Long Now’ moet wetenschappers

en ondernemers een nieuw besef van tijd bij

gaan brengen. Naamgever van deze klok is

Brian Eno, de popmuzikant die vroeger deel

uitmaakte van Roxy Music.

http://www.longnow.org/projects/clock/

HKBVN verschijnt wanneer het uitkomt.

Uit deze uitgave mag eigenlijk alles worden

gekopieerd en/of verveelvoudigd.

Sterker nog, dat zouden we erg leuk vinden.

Wilt u ons dat, via onderstaand adres, wel

laten weten?

WILT U DAT HKBVN OOK NAAR IEMAND

ANDERS WORDT GESTUURD?

Kijk dan op www.rijnconsult.nl

of bel 030 29 84 250

RIJNCONSULT

T.a.v. redactie HKBVN

Postbus 233

3990 GA Houten

030 29 84 250

COLOfON

eindredactie: de medewerkers van Rijnconsult

tekst: Bas van Lier, Amsterdam

ontwerp: 124 Design, Amsterdam

concept en realisatie: Yardmen bv, Amsterdam

BOEKEN

Liever lui

De kunst van

effectief nietsdoen op het werk.

Door C. Maier

Uitgever: Spirit, 2004. ISBN 9021542900

De wereld gaat aan vlijt ten onder

In deze klassieker is hoofdpersoon Alec J.

Weatherwood verwikkeld in een strijd tegen

de technische vooruitgang op zoek naar de zin

van het leven. Hij wil een leven lijden waarin

hij kan doen wat hij zelf wil, zoals gewoon

een hele middag in een hangmat liggen.

Door Max Dendermonde

Uitgever: De Fontein. ISBN 9789026105111

Nietsdoen, een levenskunst

Een luchtig handboek voor wie te veel werkt.

Door E.J. Zelinski

Uitgever: Synthese, 2002. ISBN 9062719384.

De vertraagde tijd

De klacht over de steeds hogere werkdruk

en over stress toont hoe we gevangen zitten

tussen de definities tijd van de externe sociale

klok en onze interne klok. Hoe sneller de

De hier genoemde artikelen

zijn veelal te vinden op

onze website.

14 15

CASES VAN RIJNCONSULT

Het Kleinste Blad Van Nederland is een

uitgave van Rijnconsult.

Het behandelt per keer een thema dat ons

aan het hart gaat, is opgevallen of anders-

zins belangrijk vinden. We geven vooral

(denk)richtingen aan en streven geen

volledigheid na.

HKBVN is bedoeld om te inspireren.

Achter in HKBVN vindt u over het gekozen

onderwerp wel een lijst van artikelen,

adressen, websites en wat dies meer zij,

waarmee u zelf gemakkelijk meer

informatie kunt vinden.

KIJK OOK Op ONzE WEBSITE

www.rijnconsult.nl

RIJNCONSULT

organisatieadvies en interim-management

pERSOONSONDERzOEKEN

‘Assessment voor gevorderden’: spiegelen van eigen

handelen in werk- en privésituatie. Respectvol en

weloverwogen. Stilstaan bij ervaringen uit het verle-

den en het effect hiervan op (management)gedrag

in het heden en de toekomst.

Doorlichting van managementteams binnen lokale

overheden, directie van een waterschap, teamleiders

binnen financiële dienstverlener.

INTERIM-MANAGEMENT

Externe tijdelijke kracht brengt rust en beweging

in een omgeving die dient te veranderen. Vaste

waarden bij onze benadering: een helder plan van

aanpak binnen vier weken, een schaduwmanager

als klankbord en mogelijkheid tot reflectie voor de

interim-manager.

Bijvoorbeeld gemeentesecretaris, hoofd P&O,

transitiemanager of projectleider.

Stilte en stilstaan: het gaat om

reflectie, bezinning en doorle-

ven bij veranderingstrajecten.

Want zonder pas op de plaats

geen beweging. Recente cases

uit onze praktijk:

16