Sprekende Cijfers Bedrijfsruimtemarkten 2012

Gefundeerd onderzoeknaar de bedrijfsruimtemarkt in Nederland

Bedrijfsruimtemarkten1 juli 2011 tot 1 juli 2012

Sprekende Cijfers

'12Vastgoedconsultants en Makelaars

Sprekende Cijfers Bedrijfsruimtemarkten


1 juli 2011 tot 1 juli 2012

Een uitgave van Dynamis B.V.

© Copyright 2012

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden gekopieerd en/of ver-

veelvoudigd of in enigerlei andere vorm worden openbaar gemaakt zonder schriftelijke

toestemming van de eigenaar Dynamis B.V.

Deze rapportage is verkrijgbaar bij:

Dynamis B.V.

Afdeling Research

Orteliuslaan 5

3528 BA Utrecht

[email protected]

0031 (0) 30 767 03 90

www.sprekendecijfers.nl

Bedrijfsruimtemarkten 1 juli 2011 - 1 juli 2011 | 1


Voorwoord

Voor u ligt alweer de zesde editie van Sprekende Cijfers Bedrijfsruimtemarkten. In een roe-

rige markt, waarin diverse vastgoedsegmenten onder de maat hebben gepresteerd, heeft de

Nederlandse bedrijfsruimtemarkt in het afgelopen jaar een positief beeld laten zien. Graag

tonen wij u in deze rapportage de regionale verschillen, alsmede een goed totaaloverzicht.

Als makelaarsorganisatie met 30 vestigingen verspreid over heel Nederland beschikt Dynamis

over specifi eke kennis van alle regionale markten waarover deze rapportage rapporteert. De

cijfers zijn tot stand gekomen door de researchafdeling van Dynamis en met de controle en

borging van de bedrijfsmakelaars die werkzaam zijn in de desbetreffende regio. Hierdoor kan

de betrouwbaarheid van de gepubliceerde cijfers worden gegarandeerd.

Met het publiceren van Sprekende Cijfers Bedrijfsruimtemarkten hopen wij u te voorzien in

een duidelijk beeld van de markt voor bedrijfsruimte in Nederland. Heeft u vragen naar

aanleiding van deze rapportage, neemt u dan gerust contact op met ondergetekende of een

Dynamis-partner bij u in de regio.

Met vriendelijke groet,

drs. Annelou de Groot MRICS

Directeur Dynamis

Met vriendelijke groet,



Inhoud

Voorwoord 2

Inhoud 3

Inleiding 4

Aanbod op 1 juli 2012 5

Opname in de periode 1 juli 2011 tot 1 juli 2012 6

Bedrijfsruimtemarktratio 8

Huurprijzen 9

Branchering 9

Grootteklasse 11

Logistieke Vastgoedmarkt Nederland 12

Bijlage 14

Colofon 16



Inleiding

In de rapportage Sprekende Cijfers Bedrijfsruimtemarkt 2012 is de markt opnieuw positief

gestemd. Sinds juli 2011 is er sprake van een toename van het transactievolume ten op-

zichte van het voorgaande jaar. Daarnaast vertoonde het aanbod een minder sterke stijging

dan in de jaren daarvoor. In het afgelopen jaar is het transactievolume gestegen en is het

aanbod in een kleine mate toegenomen. Het blijft echter zeer de vraag of

er sprake is van een blijvend herstel. Dit zal moeten blijken in de komende periode.

In de zesde editie van Sprekende Cijfers Bedrijfsruimtemarkten wordt een beeld geschetst

van de ontwikkelingen op de bedrijfsruimtemarkt binnen de 24 Dynamis regio’s. Het betreft

de periode 1 juli 2011 tot 1 juli 2012, waarbij het transactievolume met bijbehorende huur-

prijzen, branchering en grootteklasse, alsmede het aanbod nader worden beschouwd.

In deze editie van Sprekende Cijfers Bedrijfsruimtemarkten is een nieuw hoofdstuk toe-

gevoegd 'Logistieke Vastgoedmarkt Nederland'. In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de lo-

gistieke vastgoedmarkt binnen de bedrijfsruimtemarkt. Het betreft de periode 1 juli 2011

tot 1 juli 2012, waarbij het transactievolume alsmede het aanbod vanaf 5.000 vierkante

meter nader worden beschouwd.

De huidige economische tijd wordt gekenmerkt als onzeker en daarmee tevens de vast-

goedwereld. Middels deze rapportage hoopt Dynamis Vastgoedconsultants en Makelaars

u daarom een zo volledig mogelijk beeld te geven van de situatie op de Nederlandse

bedrijfsruimtemarkt.

Shirley Bröcker

Junior Research Manager Dynamis



Regio Aanbod 1-7-2012 Aantal objecten Gemiddelde grootte Aanbod t.o.v. 1-7-2011

Region Supply 1-7-2012 Amount of objects Average size Supply compared to 1-7-2011

1 Amsterdam 538.100 210 2.562 10%

2 Eindhoven 488.500 111 4.401 29%

3 Utrecht 487.100 309 1.576 17%

4 Rotterdam 410.300 247 1.661 -13%

Subtotaal 1.924.000 877 2.194 10%

5 Tilburg 336.700 91 3.700 -19%

6 Breda 267.500 167 1.602 21%

7 Den Haag | The Hague 259.600 249 1.043 -3%

8 Nijmegen 219.100 94 2.331 -7%

9 Almere 205.600 195 1.054 -27%

10 Amersfoort 195.400 111 1.760 51%

11 Enschede 163.600 83 1.971 4%

12 Arnhem 146.700 112 1.310 6%

13 Den Bosch 137.900 59 2.337 14%

14 Zwolle 137.800 128 1.077 0%

15 Apeldoorn 135.500 157 863 -10%

16 Drechtsteden 131.800 157 839 -21%

17 Deventer 118.300 86 1.376 -9%

18 Groningen 114.100 135 845 42%

19 Leeuwarden 85.600 91 941 12%

20 Maastricht 80.900 48 1.685 37%

21 Hengelo 78.700 61 1.290 -6%

22 Almelo 68.900 53 1.300 3%

23 Heerlen 53.400 24 2.225 35%

24 Assen 37.700 39 967 -13%

Totaal overig 2.974.800 2.140 1.390 1%

Totaal Nederland 4.898.800 3.017 1.624 5%

Bedrijfsruimtemarkt in Nederland

Aanbod op 1 juli 2012Binnen de 24 Dynamis regio’s wordt op 1 juli 2012 in totaal 4,9 miljoen vierkante meter

bedrijfsruimte aangeboden. Daarmee is sprake van een stijging in het aanbod van 5% ten

opzichte van 1 juli 2011. Het totale aanbodcijfer vertoont een minder sterke stijging sinds

2011. In 2009 en 2010 is er sprake geweest van een forse stijging in het aanbod met respec-

tievelijk 19% en 10%.

De vier regio’s met het hoogste aanbodcijfer op 1 juli 2012 zijn Amsterdam, Eindhoven,

Utrecht en Rotterdam. In totaal noteren deze vier steden een metrage van 1.924.000 vier-

kante meter, 39% van het totale aanbod. In Amsterdam is het aanbod met 10% toegenomen

tot 538.100 vierkante meter. In de regio Eindhoven is het aanbod met 29% flink toegenomen

naar 488.500 vierkante meter. Op 1 juli 2012 staat er in de regio Utrecht 487.100 vierkante

meter bedrijfsruimte in aanbod, 17% meer in vergelijking met een jaar geleden. Rotterdam

noteert, als enige van de vier regio’s met het hoogste aanbodcijfer, een daling in het aantal

vierkante meters in aanbod. Op 1 juli 2012 staat in de regio Rotterdam 410.300 vierkante

meter bedrijfsruimte in aanbod, een daling van 13%. In totaal wordt op 1 juli 2012 binnen de

vier regio’s met het hoogste aanbodcijfer 8% meer bedrijfsruimte aangeboden dan op 1 juli

2011. In 2011 waren de vier regio’s met het hoogste aanbodcijfer Amsterdam, Rotterdam,

Utrecht en Tilburg.

Aanbod van bedrijfsruimten in m2 vvo per regio

op 1 juli

Supply of industrial space of lettable fl oor area per

district on July 1st


2.000

3.000

4.000

5.000

6.000

2007 2008 2009 2010 2011 2012

Aanbod / Supply

Aanbod in m2

in vvo (x 1.000)

Supply in square metres lettable fl oor area

(x 1.000)

Sprekende CijfersSprekende Cijfers Bedrijfsruimtemarkten

In de overige regio’s bedraagt de gemiddelde aanbodstijging 1% in vergelijking met een jaar

geleden. Op 1 juli 2012 wordt in de overige regio’s in totaal 2.974.800 vierkante meter

bedrijfsruimte aangeboden. Regionaal zijn duidelijke verschillen waarneembaar. In elf van de

24 Dynamis regio’s is sprake van een daling in het aanbod ten opzichte van een jaar geleden.

De regio Almere vertoont de grootste daling in het aanbod met 27%. De regio met de kleinste

procentuele afname is Zwolle met een daling van nog geen procent, vervolgens de regio Den

Haag met een daling van 3%. De overige veertien regio’s noteren op 1 juli 2012 een stijging

in het aanbod in vergelijking met een jaar geleden. De procentuele stijging loopt uiteen van

3% in Almelo tot 51% in Amersfoort.

Het aantal aangeboden bedrijfsruimteobjecten is op 1 juli 2012 toegenomen naar 3.017 objec-

ten, een stijging van 3%. De gemiddelde grootte van een aangeboden object is met 2%

toegenomen naar 1.624 vierkante meter per aangeboden object. In de regio Utrecht worden

de meeste aantal bedrijfsruimteobjecten aangeboden, 309 objecten. In Heerlen worden

slechts 24 bedrijfsruimteobjecten aangeboden. Een bedrijfsruimte die in aanbod staat in de

regio Eindhoven is gemiddeld 4.401 vierkante meter. Daarmee is Eindhoven de regio met de

grootste gemiddelde grootte binnen de 24 Dynamis regio’s. In Groningen is een bedrijfs-

ruimte in aanbod gemiddeld het kleinst met 845 vierkante meter. Opnieuw noteren de regio’s

Eindhoven en Tilburg als enige regio een gemiddelde objectgrootte boven 3.000 vierkante

meter.

Opname in de periode 1 juli 2011 tot 1 juli 2012In de rapportage Sprekende Cijfers Bedrijfsruimtemarkten 2011 was reeds binnen de 24 Dynamis

regio’s een licht herstel waargenomen in het totale transactievolume. Dit herstel zet zich verder door

in de periode 1 juli 2011 tot 1 juli 2012. In het afgelopen jaar is in totaal 1.619.700 vierkante meter

bedrijfsruimte opgenomen, een stijging van 23% ten opzichte van het voorgaande jaar. De opna-

mestijging in vergelijking met 2011 was 19% ten opzichte van het voorgaande jaar.

De vier regio’s die het hoogste opnamecijfer noteren in de periode van 1 juli 2011 tot 1 juli 2012

zijn Rotterdam, Amsterdam, Tilburg en Utrecht. In totaal noteren deze vier regio’s een opnamecij-

fer van 809.800, maar liefst 50% van het totale opnamecijfer. Een jaar geleden noteerden deze

regio’s tezamen nog 44% van het totale transactievolume in 2011. In de periode van 1 juli 2010

tot 1 juli 2011 noteerden de vier regio’s met het grootste aanbod Rotterdam, Utrecht, Amsterdam

en Eindhoven.

Binnen de 24 Dynamis regio’s is in de regio Rotterdam het meest opgenomen, 332.800 vierkante

meter bedrijfsruimte. In het afgelopen jaar hebben er twee grote transacties, boven de 10.000

vierkante meter, plaatsgevonden in de regio Rotterdam die de toename van 38% doet verklaren.

De grootste transactie van 55.000 vierkante meter heeft ook een bijdrage aan de daling van het

aantal vierkante meters in aanbod in Rotterdam. Wederom is Rotterdam de regio waar het meest

aantal vierkante meters is opgenomen. In Amsterdam is tevens sprake van een forse toename in

het transactievolume die te verklaren is uit vier grote transacties. In 2012 bedraagt het transactie-

volume in Amsterdam 169.500, een toename van 39%. Amsterdam is de regio met het hoogste

transactievolume na Rotterdam. Hierbij dient te worden opgemerkt dat in de regio Amsterdam een

ondergrens wordt gehanteerd van 250 vierkante meter. Het daadwerkelijke transactievolume

inclusief de kleinere metrages in Amsterdam ligt daarmee hoger. Het transactievolume in Tilburg

is aanzienlijk toegenomen met 89.100 vierkante meter. Dit is mede te verklaren uit twee grote

transacties van 47.700 en 28.200 vierkante meter in het afgelopen jaar. Regio Utrecht vertoont als

enige van de vier regio’s met het hoogste opnamecijfer een daling van 2% naar een transactie-

volume van 143.600 vierkante meter.


Opname / Take-up

2.000

1.900

1.800

1.700

1.600

1.500

1.400

1.300

1.200

1.100

1.000

2007 2008 2009 2010 2011 2012

Opname in m2

in vvo (x 1.000)

Take-up in square metres lettable fl oor area

(x 1.000)


In de overige Dynamis regio’s bedraagt het totale transactievolume 809.900 vierkante meter in de

periode 1 juli 2011 tot 1 juli 2012. Ondanks de totale opnamestijging is het transactievolume in

negen regio’s gedaald. In de regio Heerlen is het afgelopen jaar geen transactie geregistreerd op

de bedrijfsruimtemarkt. Mogelijkerwijs hebben transacties in de regio onderhands plaatsgevonden

en zijn daarbij niet geregistreerd. Daarnaast vertoont ook Leeuwarden een forse opnamedaling

(-55%) die verklaarbaar is uit het relatief hoge transactievolume van voorafgaand jaar van 6.900

vierkante meter. Het aantal opgenomen vierkante meters bedrijfsruimte in de regio Eindhoven is

gehalveerd in vergelijking met de periode 1 juli 2010 tot 1 juli 2011. Vijftien regio’s noteren een

opnamestijging. Opvallend is het stijgingspercentage van Assen dat te verklaren is uit twee trans-

acties van in totaal 10.800 vierkante meter tegen een enkele transactie van 800 vierkante meter

in het voorgaande jaar.

Regio Opname Q3 2011 Opname Q4 2011 Opname Q1 2012 Opname Q1 2012 Totale opname % t.o.v. vorig jaar

Region Take-up Q3 2011 Take-up Q4 2011 Take-up Q1 2012 Take-up Q1 2012 Total take-up % compared to last year

1 Rotterdam 71.400 64.800 80.900 115.700 332.800 38%

2 Amsterdam 47.300 55.900 35.800 30.500 169.500 39%

3 Tilburg 5.800 105.400 34.600 18.100 163.900 119%

4 Utrecht 28.800 77.300 24.400 13.100 143.600 -2%

Subtotaal 153.300 303.400 175.700 177.400 809.800 42%

5 Nijmegen 10.000 12.700 18.300 68.200 109.200 18%

6 Enschede 8.600 17.200 10.400 34.400 70.600 22%

7 Den Bosch 7.600 36.200 16.800 9.900 70.500 96%

8 Den Haag | The Hague 5.200 19.800 7.000 23.400 55.400 -9%

9 Amersfoort 3.200 24.300 3.900 22.200 53.600 121%

10 Eindhoven 18.100 18.900 5.600 8.900 51.500 -52%

11 Almere 3.900 12.000 5.300 28.000 49.200 54%

12 Breda 8.000 7.000 18.100 13.700 46.800 -32%

13 Apeldoorn 5.100 17.400 19.200 4.600 46.300 6%

14 Deventer 8.000 5.100 19.500 8.500 41.100 68%

15 Almelo 9.100 13.800 12.400 4.500 39.800 46%

16 Arnhem 3.300 7.600 11.200 13.500 35.600 44%

17 Drechtsteden 7.800 11.200 5.400 5.500 29.900 51%

18 Groningen 9.000 10.300 6.300 1.300 26.900 -12%

19 Maastricht 15.800 3.700 2.300 2.800 24.600 -5%

20 Hengelo 2.600 8.000 5.000 7.000 22.600 64%

21 Zwolle 2.300 10.300 8.200 1.600 22.400 -29%

22 Assen 0 10.800 0 0 10.800 1250%

23 Leeuwarden 0 300 1.500 1.300 3.100 -55%

24 Heerlen 0 0 0 0 0 -100%

Totaal overig 127.600 246.600 176.400 259.300 809.900 8%

Totaal Nederland 280.900 550.000 352.800 436.700 1.619.700 23%

Opname in m2 vvo per kwartaal

Take-up in square meters lettable fl oor area per quarter

of a year


Grootste transacties | Greatest take-up Metrage | Footage

1 Rotterdam Rotterdam West 55.000

2 Tilburg Tilburg Overig 47.700

3 Nijmegen Wijchen 28.100

4 Den Bosch A-2 zone en Noord 25.400

5 Amsterdam Amsterdam West 24.000

6 Tilburg Tilburg Overig 28.200

7 Almere Almere Stad 17.700

8 Amsterdam Amsterdam West 17.000

9 Maastricht Maastricht Oost 15.800

10 Rotterdam Rhoon / Poortugaal / Hoogvliet 14.000

Grootste transacties in m2 vvo

Greatest take-up in square meters lettable fl oor area


Bedrijfsruimtemarktratio De bedrijfsruimtemarktratio geeft de verhouding weer tussen het transactievolume van 1 juli 2011

tot 1 juli 2012 en het aanbod op 1 juli 2012. De ratio geeft aan of er sprake is van een gezonde

vraag- en aanbodverhouding op de bedrijfsruimtemarkt in Nederland. Hierbij dient rekening te

worden gehouden met uitzonderlijk grote transacties die de ratio bovenmatig kunnen beïnvloeden.

Een scheef beeld van de bedrijfsruimtemarktratio kan ook het gevolg zijn van grote objecten in

aanbod.

Regio Totaal opname Aanbod 1-7-2012 Ratio

Region Total take-up Supply 1-7-2012 Ratio

1 Rotterdam 332.800 410.300 81%

2 Amsterdam 169.500 538.100 31%

3 Tilburg 163.900 336.700 49%

4 Utrecht 143.600 487.100 29%

Subtotaal 701.300 1.772.200 40%

5 Nijmegen 109.200 219.100 50%

6 Enschede 70.600 163.600 43%

7 Den Bosch 70.500 137.900 51%

8 Den Haag | The Hague 55.400 259.600 21%

9 Amersfoort 53.600 207.500 26%

10 Eindhoven 51.500 488.500 11%

11 Almere 49.200 205.600 24%

12 Breda 46.800 267.500 17%

13 Apeldoorn 46.300 135.500 34%

14 Deventer 41.100 118.300 35%

15 Almelo 39.800 68.900 58%

16 Arnhem 35.600 146.700 24%

17 Drechtsteden 29.900 131.800 23%

18 Groningen 26.900 114.100 24%

19 Maastricht 24.600 80.900 30%

20 Hengelo 22.600 78.700 29%

21 Zwolle 22.400 137.800 16%

22 Assen 10.800 37.700 29%

23 Leeuwarden 3.100 85.600 4%

24 Heerlen 0 53.400 0%

Totaal overig 918.400 3.138.700 29%

Totaal Nederland 1.619.700 4.910.900 33%

Bedrijfsruimtemarktratio

Ratio of industrial space


Opname / Take-up

6.000

5.000

4.000

3.000

2.000

1.000

0

Aanbod / Supply

2007 2008 2009 2010 2011 2012

Ratio Nederland

60%

50%

40%

70%

30%

20%

10%

0%

2007 2008 2009 2010 2011 2012

Opname en aanbod in m2

in vvo (x 1.000)

Take-up and supply in square metres lettable fl oor area

(x 1.000)

Bedrijfsruimtemarktratio in %

Ratio of industrial space in %


De bedrijfsruimtemarkt is door Dynamis sinds 2007 in kaart gebracht. De bedrijfsruimtemarktratio

fluctueert in de afgelopen zes jaar tussen de 66% en de 19%. De bedrijfsruimtemarkt verschuift

van een krappe markt naar een steeds ruimere markt.

In de periode juli 2011 tot juli 2012 is het aanbod minder sterk gestegen en werd meer bedrijfs-

ruimte opgenomen dan in het voorgaande jaar. De verhouding tussen de vraag en het aanbod is

in 2012 gestegen met vijf procentpunt naar 33%. Het gestegen transactievolume met enkele uit-

zonderlijke grote transacties ligt aan de toename ten grondslag.

HuurprijzenDe afgelopen zes jaar heeft Dynamis de mediane gerealiseerde transactieprijzen in de 24 Dynamis

regio’s in kaart gebracht. Hiermee is een duidelijk beeld geschetst van de huurprijzen in de bedrijfs-

ruimtemarkt per landsdeel en in heel Nederland.

De mediane huurprijs per vierkante meter van 1 juli 2011 tot 1 juli 2012 komt, op basis van 195

waarnemingen, voor alle Dynamis regio’s tezamen uit op € 57,-. Daarmee is de mediane transac-

tieprijs per vierkante meter in Nederland gelijk aan voorgaand jaar. In de landsdelen Randstad,

Oost, Zuid en Noord variëren de gerealiseerde mediane transactieprijzen van € 45,- in Oost

Nederland tot € 66,- in de Randstad. Het landsdeel Randstad bestaat uit de vier grote steden,

Utrecht, Rotterdam, Den Haag en Amsterdam alsmede Almere, Amersfoort en de Drechtsteden.

In het landsdeel Oost is de gerealiseerde mediane transactieprijs met 16,5% gedaald. In het

noordelijke deel van Nederland is de gerealiseerde transactieprijs toegenomen naar € 53,- per

vierkante meter, een stijging van 6%. In het zuiden van Nederland is de mediane gerealiseerde

transactieprijs € 55,- en ongewijzigd in vergelijking met vootgaand jaar.


RandstadOostZuidNoordNederland

60

50

40

70

80

90

30

20

10

0

2007 2008 2009 2010 2011 2012

Huurprijzen naar landsdeel per vierkante meter

rents per region per square meter

Regio Gerealiseerd juli 2011 tot juli 2012

Region Realised july 2011 to july 2012

1 Randstad 66

2 Oost | East 45

3 Zuid | South 55

4 Noord | North 53

Totaal Nederland 57

Huurprijzen naar landsdeel

rents per region


BrancheringDe transacties op de bedrijfsruimtemarkt zijn per landsdeel onderverdeeld in viertal branches, te

weten Bouw en Industrie, Diensten, Groothandel en Transport, en geven een beeld van de aard

van de bedrijven die in het afgelopen jaar bedrijfsruimte hebben gehuurd of gekocht.

In de Dynamis regio’s bepaalt de branche Diensten het grootste aandeel met 41%. De opname

van bedrijfsruimte in de dienstensector is verder toegenomen in vergelijking met voorgaand jaar

toen het aandeel nog 28% was. In 18% van de gevallen is er binnen de Dynamis regio's sprake

van een groothandel als huurder of koper. De branche Transport neemt 20% van het totale aantal

transacties voor zijn rekening en de branche Bouw en Industrie 21%. In heel Nederland is er

sprake van een daling van het aantal bedrijven in de branche Groothandel. In de branches

Transport en Bouw en Industrie is een stijging van het aantal bedrijven waarneembaar in de peri-

ode 1 juli 2011 tot 1 juli 2012.

In de regio Noord, Zuid en Randstad is de dienstensector verder toegenomen naar respectievelijk

67%, 52% en 42%. In de oostelijke regio is de branche Diensten gedaald naar 21% en is de

branche Transport toegenomen naar een aandeel van 33%.


Opname per branche juli 2011 tot juli 2012

Take-up by sector July 2011 up to July 2012

Bouw en industrie |

Construction and industry

Diensten | Services

Groothandel en detailhandel |

Wholesale and retail

Transport | Distribution

Regio Noord

Regio Zuid

Regio Randstad Regio Oost

10%

18%

16%

20%

27%

15%

21%

17%

21%

21%

67%

42%

52%

41%19%

8%

19%

15%

18%

33%

Totaal


GrootteklasseDe onderverdeling naar grootteklasse is gebaseerd op het aantal transacties in de 24 Dynamis

regio’s, alsmede naar landsdeel. De vraag naar kleine bedrijfsruimten neemt toe. In alle landsdelen

hebben meer dan de helft van het totaal aantal transacties plaatsgevonden in de grootteklasse 0

tot 500 vierkante meter. In alle regio’s tezamen is 49% van alle transacties kleiner dan 500 vier-

kante meter. In regio Noord is dit zelfs 63%. Daarnaast is er tevens sprake van een groei in de

grootteklasse 5.000 tot 10.000 vierkante meter. Daarmee is een duidelijke splitsing merkbaar tus-

sen kleine metrages en grote metrages binnen de bedrijfsruimtemarkt.

Opname per groottklasse juli 2011 tot juli 2012

Take-up by order of sizes July 2011 up to July 2012

Regio Noord

Regio Zuid

Kleine metrages

Regio Randstad Regio Oost

2.000 tot 5.000 m2

8%

2.000 tot 5.000 m2

9%

2.000 tot 5.000 m2

9%

2.000 tot 5.000 m2

9% 2.000 tot 5.000 m2

7%

5.000 tot 10.000 m2

4%

5.000 tot 10.000 m2

4%

5.000 tot 10.000 m2

4% 5.000 tot 10.000 m2

4%

5.000 tot 10.000 m2

>10.000 m2

1%

>10.000 m2

3%

0-100 m2

22%

>10.000 m2

2%

0 tot 500 m2

63%

0 tot 500 m2

49%

0 tot 500 m2

39%

100-200 m2

29%

0 tot 500 m2

49%

0 tot 500 m2

56%

500 tot 1.000 m2

21%

500 tot 1.000 m2

23%

500 tot 1.000 m2

29%

200-300 m2

20%

500 tot 1.000 m2

23%

500 tot

1.000 m2

21%

1.000 tot 2.000 m2

6%

1.000 tot 2.000 m2

14%

1.000 tot 2.000 m2

16%

300-400 m2

18%

400-500 m2

11%

1.000 tot

2.000 m2

13%

1.000 tot

2.000 m2

10%

0 tot 500 m2

500 tot 1.000 m2

1.000 tot 2.000 m2

2.000 tot 5.000 m2

5.000 tot 10.000 m2

> 10.000 m2

0 tot 100 m2

100 tot 200 m2

200 tot 300 m2

300 tot 40 m2

400 tot 500 m2


Totaal



Logistieke Vastgoedmarkt Nederland

Logistieke vastgoedmarkt in vogelvluchtAan de rapportage Sprekende Cijfers Bedrijfsruimtemarkten is dit jaar het hoofdstuk Logistieke

Vastgoedmarkt Nederland toegevoegd. In dit hoofdstuk wordt in vogelvlucht de opname en het

aanbod van de logistieke vastgoedmarkt geschetst.

Op 1 juli 2012 stond binnen de Dynamis regio’s 1.206.000 vierkante meter logistieke bedrijfs-

ruimte in aanbod. De minimale metrage die is aangehouden voor logistieke bedrijfsruimte is 5.000

vierkante meter. Hiervan is het gevolg dat niet alle 24 Dynamis regio’s aanbod of opname ver-

tonen in het afgelopen half jaar. Het totale transactievolume van logistiek vastgoed in de eerste

zes maanden van 2012 bedraagt 291.800 vierkante meter, een stijging van 33% in vergelijking

met het laatste half jaar van 2011. In de laatste zes maanden van 2011 is 220.200 vierkante meter

logistieke bedrijfsruimte van gebruiker gewisseld. De opnames die hebben plaatsgevonden

bestaan voor een aanzienlijk deel uit een aantal grote transacties van Post NL en een grote trans-

actie van 55.000 vierkante meter in Rotterdam.

Beleggers zijn nog steeds op zoek naar ‘nieuw’, goed verhuurd vastgoed op de logistieke hotspots

van Nederland. De grootste beleggingstransactie van het afgelopen half jaar was de Lakeside

portefeuille, bestaande uit acht objecten op de diverse logistieke knooppunten met een transac-

tievolume van 105 miljoen euro. De Rotterdamse haven heeft te maken met de unieke situatie

dat er schaarste is aan hoogwaardig logistiek vastgoed. Sinds het begin van de economische crisis

heeft de commodity handel veel van het logistieke aanbod in de Rotterdamse haven opgenomen.

Regio Totale aanbod

Region supply

1 Eindhoven 263.400

2 Tilburg 202.100

3 Amsterdam 169.800

4 Utrecht 150.800

5 Breda 77.300

6 Nijmegen 65.500

7 Den Bosch 62.900

8 Amersfoort 61.900

9 Almere 48.200

10 Enschede 10.200

11 Rotterdam 21.100

12 Maastricht 16.800

13 Den Haag 11.400

14 Hengelo 9.200

15 Arnhem 9.100

16 Leeuwarden 8.900

17 Apeldoorn 7.000

18 Deventer 5.300

19 Almelo 5.100

Totaal Nederland 1.206.000

Totale aanbod per regio

Total supply per district



Met een leegstandspercentage van circa 7,5% voor logistiek vastgoed blijft de leegstand ten

opzichte van voorgaand jaar op ongeveer hetzelfde niveau. Met circa 250.000 vierkante meter

aanbod van recent gerealiseerd logistiek vastgoed (2009 of later), blijft het aanbod van moderne

objecten beperkt. Op diverse logistieke hotspots is nog wel gelegenheid tot de realisatie van

nieuw logistiek vastgoed, veel ontwikkelingen worden echter in de ijskast gezet of geannuleerd in

verband met de moeilijke financierbaarheid dan wel verhuurrisico voor een lange huurtermijn (5

jaar of langer).

Voor de tweede helft van het jaar verwacht Dynamis een toename van het aantal opgenomen

vierkante meters en tevens een toename van het aantal beleggingstransacties.

Dynamis Logistics is een nauwe samenwerking tussen de diverse kantoren van Dynamis, waarin

een team van specialisten op logistiek vastgoed de lokale marktkennis met de regionale en lan-

delijke vraag scherp in de gaten houdt. Daarnaast houdt dit team zich bezig met taxaties en

huisvestingsvraagstukken op logistiek vastgoedgebied.

Regio Totale opname

Region Total take-up

1 Rotterdam 133.100

2 Tilburg 124.300

3 Nijmegen 68.200

4 Amsterdam 55.800

5 Den Bosch 31.400

6 Almere 22.800

7 Amersfoort 19.000

8 Maastricht 15.800

9 Enschede 12.900

10 Assen 10.100

11 Deventer 7.300

12 Arnhem 6.000

13 Den Haag 5.500

Totaal Nederland 512.200

Totale opname per regio

Total take-up per district


Bijlage

Voor dit rapport zijn de volgende definities en afbakeningen gehanteerd:

Regio’s / landsdelenEr is voor gekozen om de regioafbakening zoveel mogelijk te laten overeenkomen met de rappor-

tage Sprekende Cijfers Kantorenmarkten. Echter, voor de regio Amsterdam geldt alleen de stad

Amsterdam is onderzocht en niet de omliggende steden zoals Diemen, Amstelveen en

Badhoevedorp. Voor de andere steden in de G4 zijn de volgende kernen meegenomen in het

onderzoek:

• Regio Den Haag: Den Haag, Delft, Leidschendam, Rijswijk, Voorburg, Wassenaar en Zoetermeer

• Regio Rotterdam: Rotterdam, Capelle a/d IJssel, Nieuwerkerk a/d IJssel, Krimpen a/d IJssel,

Barendrecht, Ridderkerk, Berkel en Rodenrijs, Bergschenhoek, Spijkenisse, Rhoon, Hoogvliet,

Poortugaal, Schiedam en Vlaardingen

• Regio Utrecht: Utrecht, Bunnik, De Bilt, Bilthoven, Houten, Maarssen, Nieuwegein, Zeist en

Driebergen

Onder de deelregio Drechtsteden vallen de steden: Dordrecht, Papendrecht, Sliedrecht en

Zwijndrecht. Verder wordt in deze rapportage onderscheid gemaakt tussen verschillende landsde-

len. Deze zijn als volgt opgedeeld:

• Randstad: Amsterdam, Utrecht e.o., Rotterdam e.o., Den Haag e.o., Drechtsteden, Amersfoort

en Almere

• Noord: Groningen, Leeuwarden, Assen en Zwolle

• Oost: Arnhem (incl. Duiven, Velp en Westervoort), Nijmegen (incl. Wijchen en Beuningen),

Apeldoorn, Deventer, Enschede, Hengelo en Almelo

• Zuid: Maastricht, Heerlen, Den Bosch, Eindhoven, Tilburg en Breda

AanbodcijfersDe aanbodcijfers zoals die in dit rapport zijn weergegeven zijn gemeten op 1 juli 2012 en vormen

zodoende een momentopname. Er wordt geen ondergrens gebruikt, met uitzondering van de regio

Amsterdam, waar geen objecten kleiner dan 250 vierkante meter worden meegenomen. In het

aanbod worden uitsluitend bestaande objecten (gereed of in aanbouw/renovatie en daadwerkelijk

binnen 12 maanden beschikbaar komend en niet reeds uit de markt genomen) geregistreerd. Dit

kan inhouden dat bedrijfsruimte in het aanbod wordt meegenomen zonder dat er sprake is van

leegstand; de ruimte kan nog in gebruik of in aanbouw/renovatie zijn.

OpnamecijfersOok voor de opnamecijfers wordt geen ondergrens gehanteerd met betrekking tot het metrage.

Uitzondering hierop is de stad Amsterdam. Hier worden objecten kleiner dan 250 vierkante meter

niet meegenomen. De opnames (transacties) moeten op de ‘vrije’ markt zijn verhuurd of verkocht.

Beleggingstransacties worden buiten beschouwing gelaten. De gebruikerstransacties die in dit

rapport zijn meegenomen moeten zijn geregistreerd in de periode van 1 juli 2011 tot 1 juli 2012.

Bedrijfsruimte met kantoorruimteVeel objecten in de categorie bedrijfsruimte hebben ook een bepaald metrage kantoorruimte.

Indien de kantoorruimte 50% of meer van het totale metrage beslaat, wordt het totale object niet

meegenomen in het onderzoek.



Gerealiseerde huurprijzenDe huurprijzen worden gewaardeerd in euro’s per vierkante meter verhuurbaar vloeroppervlak per

jaar. In de mediane gerealiseerde huurprijzen wordt geen rekening gehouden met eventuele

aparte huurprijzen voor kantoorruimte.

BedrijfsruimtemarktratioDe bedrijfsruimtemarktratio wordt bepaald door de opname- en aanbodcijfers. Een deling van

deze twee getallen levert een ratio op. Gezien het feit dat grote metrages in zowel het aanbod als

de opname geen uitzondering vormen, kan deze ratio voor bepaalde regio’s hoog uitvallen en in

sommige gevallen zelfs boven de 100% uitkomen.

BranchesOm een goed beeld te krijgen van de aard van de bedrijven die in het afgelopen jaar bedrijfs-

ruimte hebben gehuurd of gekocht, zijn de transacties op de bedrijfsruimtemarkt per landsdeel

onderverdeeld in een viertal branches, te weten: Bouw en Industrie, Diensten, Groothandel en

Transport.

GrootteklasseBij de verdeling van de transacties in verschillende grootteklassen wordt dezelfde verdeling gehan-

teerd als bij Sprekende Cijfers Kantorenmarkten. Dit houdt in dat de verdeling er als volgt uitziet:

• 0 – 500 m² Uitsplitsing naar kleinere metrages:

• 500 – 1.000 m² • 0 – 100 m²

• 1.000 – 2.000 m² • 100 – 200 m²

• 2.000 – 5.000 m² • 200 – 300 m²

• 5.000 – 10.000 m² • 300 – 400 m²

• > 10.000 m² • 400 – 500 m²

MethodologieOm het deze rapportage tot stand te brengen, zijn vanaf 1 juli 2008 de volgende aanbod- en

opnamegegevens van de huur- en koopmarkt verzameld en in een database verwerkt:

• straatnaam • postcode • type vastgoed • prijs • deelgebied

• huisnummer • oppervlakte • branche • bedrijventerrein • jaar

Naast het gebruik van eigen data zijn voor de aanbodcijfers de site van Realnext en funda gehan-

teerd alsmede sites van de lokale makelaars die niet zijn aangesloten bij Realnext. Voor de

opnamecijfers zijn zowel eigen data, als de databases van Vastgoedmarkt en PropertyNL gebruikt.

Voor zowel het aanbod als de opname geldt dat elk object door een researchmedewerker en/of

makelaar in de desbetreffende regio is gecontroleerd.

BetrouwbaarheidHoewel de cijfers zijn verzameld met de grootst mogelijke zorgvuldigheid, zijn er desondanks

beperkingen op het gebied van betrouwbaarheid. Veel bedrijven en hun vastgoedadviseurs die een

huurovereenkomst sluiten met een eigenaar/belegger zijn niet altijd bereid alle uitkomsten van het

onderhandelingsproces openbaar te maken. Afspraken over de kosten van herinrichting van een

gebouw of ruimte, of verbeteringen aan installaties zijn vaak verdisconteerd in de huur. Ook de

periode van het huurcontract is van belang voor de hoogte van de huurprijs. (Ver)kooptransacties

worden eveneens gezien als vertrouwelijk. De huur- en koopprijzen zijn derhalve indicatief.



Colofon

Sprekende Cijfers is een product van:

Orteliuslaan 5

3528 BA Utrecht

t +31 (0)30 767 03 90

e-mail: [email protected]

www.dynamis.nl

Concept, onderzoek, analyses en coördinatie

Dynamis Vastgoedconsultants en Makelaars, Utrecht

Shirley Bröcker, Junior Research Manager

Bedrijfsruimtemarkten1 juli 2011 - 1 juli 2012 | 16

Orteliuslaan 5

3528 BA Utrecht

t +31 (0)30 767 03 90

[email protected]

www.dynamis.nl

Boek & Offermans MakelaarsAkerstraat 39-41Postbus 6776400 AR Heerlent +31 (0)45 5 743 233f +31 (0)45 5 600 [email protected](ook in Maastricht)

Bramer BedrijfsmakelaarsBurg. van Royensingel 18Postbus 10158001 BA Zwollet +31 (0)38 4 224 225f +31 (0)38 4 222 [email protected]

Frisia MakelaarsJavastraat 1a2585 AA Den Haagt +31 (0)70 3 420 101f +31 (0)70 3 644 [email protected]

HRS BedrijfsmakelaarsVughterweg 47DPostbus 20735202 CB 's-Hertogenboscht +31 (0)73 8 000 008f +31 (0)73 8 000 [email protected]

Lamberink BedrijfsmakelaarsStationsstraat 24 -26 Postbus 993 9400 AZ Assen t +31 (0)592 338 420 f +31 (0)592 338 414 [email protected]

Molenbeek MakelaarsMaliebaan 77 Postbus 192573501 DG Utrechtt +31 (0)30 256 88 11f +31 (0)30 256 88 [email protected]

Ooms.comMaaskade 113Postbus 240403007 DA Rotterdamt +31 (0)10 4 248 888f +31 (0)10 4 248 [email protected](ook in Dordrecht)

Rodenburg MakelaarsPaslaan 19Postbus 100547301 GB Apeldoornt +31 (0)55 5 268 268f +31 (0)55 5 788 [email protected](ook in Deventer)

Snelder Zijlstra BedrijfsmakelaarsHoedemakerplein 1Postbus 20227500 CA Enschedet +31 (0)53 4 852 244f +31 (0)53 4 852 [email protected]

Strijbosch ThunnissenMakelaarsSt. Canisiussingel 22Postbus 10056501 BA Nijmegent +31 (0)24 3 651 010f +31 (0)24 3 651 [email protected](ook in Arnhem)

Van der Sande MakelaarsVijverstraat 14818 ST Bredat +31 (0)76 5 147 454f +31 (0)76 5 139 [email protected] www.vandersande.nl

Verschuuren & SchreppersBedrijfsmakelaarsKennedyplein 230Postbus 87305605 LS Eindhovent +31 (0)40 2 111 112f +31 (0)40 2 350 [email protected]

Sprekende Cijfers Bedrijfsruimtemarkten 2012

Documents

Transcript of Sprekende Cijfers Bedrijfsruimtemarkten 2012