11-9-2009 Dienst Cultuur - Streekgericht Bibliotheekbeleid - WINOB 1

Onderzoeksproject :Spreidingsbeleid

van openbare bibliotheken

VVBAD Informatie aan Zee

11 september 2009Kursaal Oostende - Ridderzaal

Stefaan FroymanStefaan.froyman@west-vlaanderen.be

Voorgeschiedenis 1

Maart 2007: Bibdag WINOB Presentatie ‘Filiaal als maatwerk’ Visie, probleemstelling, oplossing en 3 case-studies:

Buurtbibliotheken in Brugge Trefpunten in Middelkerke Bibliobus in Beersel

11-9-2009 Dienst Cultuur - Streekgericht Bibliotheekbeleid - WINOB 2

Voorgeschiedenis 2

September 2007: Nederland / Provincie Zeeland Landelijk Symposium – Bibliotheekwerk – Vitaal Platteland

Samenwerking met private en publieke partners staat centraal

Gekoppeld aan bibliobussendag

11-9-2009 Dienst Cultuur - Streekgericht Bibliotheekbeleid - WINOB 3

Voorgeschiedenis 3

Januari 2008: Concrete vraag van Diksmuide en Houthulst Lo-Reninge om de leefbaarheid van bestaande uitleenposten te onderzoeken en te kijken welke alternatieven mogelijk zijn.

11-9-2009 Dienst Cultuur - Streekgericht Bibliotheekbeleid - WINOB 4

Voorgeschiedenis 4

Maart 2008: Bibdag WINOB Presentatie ‘Bibliotheekwerk in kleine kernen’

(zowel platteland als stad) 3 nieuwe case-studies:

Biblio(service)bus Zeeland Mediamover / Biblioservice Gelderland Promotiebus / ProBiblio

11-9-2009 Dienst Cultuur - Streekgericht Bibliotheekbeleid - WINOB 5

13 april 2023 Dienst Cultuur - Steunpunt Streekgericht Bibliotheekbeleid 6

Bibliotheekwerk in kleine kernen

Heroriëntatie: Meewegende factoren: Demografisch (behoefteonderzoek) Budget (financiële impact) Werk (impact op personeel) Socio-culturele omgevingsfactoren Toekomstvisie (RFID, centralisatie) Inspraak van de omgeving (betrokkenheid klant en

vraaggericht werken) Eventueel partnership (Loketfunctie) Gemeenschapsvorming (Lokaal cultuurbeleid) via

ontmoeting, participatie en diversiteit

13 april 2023 Dienst Cultuur - Steunpunt Streekgericht Bibliotheekbeleid 7

Bibliotheekwerk in kleine kernen RFID-model: volledig onafhankelijk

filiaal zonder personeel Boekenkast – combinatie Bibliobus Boekenautomaat: Mediamaat Locker-systeem

Biblio(service)busmodel Geïntegreerde werking via

buurthuis (Rollegem) dorpshuis (Mechelen) vrijetijdscentrum (Balen) trefpunten (Middelkerke)

Geïntegreerde werking via Kulturhus-concept Buurtbibliotheken in netwerk (Brugge)

Tijd voor actie

Eind 2008 / begin 2009: Oplijsten spreidingsaanbod

zie lijst SBB VlaamsBrabant / Probiblio Opstart onderzoeksproject spreiding bibliotheekwerking

Aanpak niet zo evident Interne informatievoorziening:

West-Vlaanderen Economisch Sociale situatieschets West-Vlaanderen (welzijn) Rapport grensoverschrijdende bezoeksstromen (economie).

11-9-2009 Dienst Cultuur - Streekgericht Bibliotheekbeleid - WINOB 8

Verzamelen van studies en informatie

1994 Hoe ver is de klant bereid te reizen / Filialenbeleid en de theorie van Christaller door de bib van Tilburg

1997 Leefbaarheidsonderzoek in de Plattelandskernen van de Westhoek / Sofie Vandelannoote

2003 VVBAD studiedag publieksbereik,vooral doelgroepgericht (eerste tekenen van benadering marktsegmentatie)

2004 Een toekomst voor filialen en uitleenposten, eenpraktische gids voor opwaardering en/of sluiting / Sara van Lier

2007 Ook de plaats is een waarheid /Openbare bibliotheken en GIS, de openbare bibliotheekvan Gent als casestudy

11-9-2009 Dienst Cultuur - Streekgericht Bibliotheekbeleid - WINOB 9

Zoeken naar een benadering 1

Verder werken op casestudy Gent Methodiekontwikkeling centraal / streven naar

gefundeerde beleidsinstrumenten Streven naar structurele ondersteuning / meerwaarde

van de Provinciale aanpak: Overstijgen van gemeentegrenzen Ruimer bekijken dan culturele infrastructuur Koppeling aan het Provinciaal Bibliotheeksysteem

11-9-2009 Dienst Cultuur - Streekgericht Bibliotheekbeleid - WINOB 10

Zoeken naar een benadering 2

Afbakening scoop van het onderzoek / normen en doelstellingen

Samenwerking met de dienst datawarehousing / GIS als eerste stap

Koppeling met andere databanken uit welzijn of economie voor een volgende fase

11-9-2009 Dienst Cultuur - Streekgericht Bibliotheekbeleid - WINOB 11

Het proces

Het proces: datastromen binnen de provincie in kaart brengen koppeling aan bevolkingsgegevens/kadaster/geografische

databanken randvoorwaarden:

defenities & normen dataclearing (opkuisen, aanpak en niet uitvoering) datamining (bevragen) updating metadata know-how

11-9-2009 Dienst Cultuur - Streekgericht Bibliotheekbeleid - WINOB 12

Ontwikkelen plan van aanpak

Plan van Aanpak met daarin projectomschrijving & scoop, timing en architectuur van de databank. Segmentering van de vragen in grote blokken via algemene

vragen met daaronder concrete vragen waar het model antwoord moet kunnen op bieden.

Succesfactoren bepalen voor het inplanten van bibliotheekpunten, dit kan eventueel door scores toe te kennen aan bepaalde mogelijke locaties

11-9-2009 Dienst Cultuur - Streekgericht Bibliotheekbeleid - WINOB 13

Doelstelling van het project

Antwoord bieden op volgende vragen: Hoe ziet het huidige spreidingsbeleid er uit? Waar zitten de mogelijke knelpunten bij het behouden van

het huidige beleid of bij veranderingen ervan? Welke omgevingsfactoren kunnen hierbij een rol spelen?

Aanwezigheid culturele infrastructuur Demografische spreiding van de bibliotheekvestigingen Socio-demografische gegevens Bereikbaarheid van de verschillende vestigingen te voet, met

de fiets, met de wagen of met het openbaar vervoer Sportvoorzieningen

11-9-2009 Dienst Cultuur - Streekgericht Bibliotheekbeleid - WINOB 14

Doelstelling van het project

Voorzieningen openbaar vervoer Postpunten, buurtwinkels

Welke andere factoren kunnen hierbij een rol spelen? Beschikbare middelen (infrastructuur, personeel en middelen) Aansluiting op andere voorzieningen voor kleine kernen op het

gebied van welzijn etc. Openingsuren

11-9-2009 Dienst Cultuur - Streekgericht Bibliotheekbeleid - WINOB 15

Stappenplan

1. Verzamelen gegevens   2. Overzicht huidige bibliotheekvoorziening en

formuleren uitgangspunten voor de toekomstige voorziening

3. Bewerkingen uitvoeren op de verzamelde gegevens op basis van 10 onderzoeksvragen

4. Analyse naar ideale locaties 5. Voorselectie maken van mogelijke scenario’s voor de

toekomstige bibliotheekvoorziening 6. Rapportering

11-9-2009 Dienst Cultuur - Streekgericht Bibliotheekbeleid - WINOB 16

1. Verzamelen gegevens

Databankstructuur & ArchitectuurReeds aanwezig Nog aan te leveren

Lenersgegevens (leeftijd, adres, geslacht) (cluster 7)

Uitleen (aantal) – Collectie (aard van het werk, materiaal, genre)

Adresgegevens bibliotheek ImplantingFilialen en uitleenposten Toegankelijkheidsgraad

Openingsuren Andere culturele instellingen (SOKA)Bevolkingsgegevens Hoeveelheid personeel?Sportinfrastructuur Lener-Locatie

11-9-2009 Dienst Cultuur - Streekgericht Bibliotheekbeleid - WINOB 17

Bevolkingsgegevens (bevolkingskubus) Ledenbestand bibliotheek (bibliotheekkubus?) Andere gegevens

2. Overzicht huidige bibliotheekvoorziening en formuleren uitgangspunten voor de toekomstige voorziening

11-9-2009 Dienst Cultuur - Streekgericht Bibliotheekbeleid - WINOB 18

Generieke analyse Bevolking 3 groepen (jongeren, actieve bevolking, senioren)

11-9-2009 Dienst Cultuur - Streekgericht Bibliotheekbeleid - WINOB 19

Bevolkingsdensiteit als rasterbeeld van de gemeenten Houthulst en Lo-Reninge

11-9-2009 Dienst Cultuur - Streekgericht Bibliotheekbeleid - WINOB 20

Spreiding en socio-culturele context

Houthulst

Klerken

Merkem

Reninge

Lo

11-9-2009 Dienst Cultuur - Streekgericht Bibliotheekbeleid - WINOB 21

Verhouding ontleners/bevolking :groen = hoog ontlenerscoefficiëntrood = laag ontlenerscoefficiënt

11-9-2009 Dienst Cultuur - Streekgericht Bibliotheekbeleid - WINOB 22

Verhouding ontleners/bevolking :groen = hoog ontlenerscoefficiëntrood = laag ontlenerscoefficiënt

2. Overzicht huidige bibliotheekvoorziening en formuleren uitgangspunten voor de toekomstige voorziening

11-9-2009 Dienst Cultuur - Streekgericht Bibliotheekbeleid - WINOB 23

Spreiding van de ‘service points’ Alle bibliothekenvestigingen in kaart brengen De relatie tussen ‘service points’ en klanten in beeld

brengen Analyse bij welk ‘service point’ de ontlener klant is

11-9-2009 Dienst Cultuur - Streekgericht Bibliotheekbeleid - WINOB 24

Per woonblok met aanduiding bij welk filiaal de ontleners klant zijn

11-9-2009 Dienst Cultuur - Streekgericht Bibliotheekbeleid - WINOB 25

Spider diagram van de leden per ‘service point’

2. Overzicht huidige bibliotheekvoorziening en formuleren uitgangspunten voor de toekomstige voorziening

11-9-2009 Dienst Cultuur - Streekgericht Bibliotheekbeleid - WINOB 26

Toegankelijkheid van de ‘service points’ Afbakening van zones en bereikbaarheid Afbakening van zones met openingstijden

11-9-2009 Dienst Cultuur - Streekgericht Bibliotheekbeleid - WINOB 27

’10-minuten’ zones afgebakend rond de filialen van deze bibliotheek

11-9-2009 Dienst Cultuur - Streekgericht Bibliotheekbeleid - WINOB 28

‘Toegankelijkheidscomfort’ in kaart gebracht – donkere zones hebben hoge graad van comfort

11-9-2009 Dienst Cultuur - Streekgericht Bibliotheekbeleid - WINOB 29

‘Toegankelijkheidscomfort’ in kaart gebracht – donkere zones hebben hoge graad van comfort + spreiding actieve ontleners

11-9-2009 Dienst Cultuur - Streekgericht Bibliotheekbeleid - WINOB 30

Zones met het minst toegankelijkheidscomfort

2. Overzicht huidige bibliotheekvoorziening en formuleren uitgangspunten voor de toekomstige voorziening

11-9-2009 Dienst Cultuur - Streekgericht Bibliotheekbeleid - WINOB 31

Over de gemeentegrenzen heen

11-9-2009 Dienst Cultuur - Streekgericht Bibliotheekbeleid - WINOB 32

Ontleners in naburige gemeenten ingekleurd volgens hun servicepoint

De Panne

Koksijde

Nieuwpoort

Veurne

Westende (Middelkerke)

Oostduinkerke

Wulpen

3. Bewerkingen uitvoeren op de verzamelde gegevens op basis van 10 onderzoeksvragen

11-9-2009 Dienst Cultuur - Streekgericht Bibliotheekbeleid - WINOB 33

Doelgerichte analyse Rekening houden met andere factoren:

Nieuwe geplande wijken Infrastructuurwerken Shopping-centra Rusthuizen Marktplaatsen

Door matrix komen tot scorekaart met prognose

11-9-2009 Dienst Cultuur - Streekgericht Bibliotheekbeleid - WINOB 34

4. Analyse naar ideale locaties

In Zwevegem werden de vooropgestelde stopplaatsen voor de bibliotheek afgewogen ten opzichte van een scorekaart op basis van bevolking, socioculturele infrastructuur, scholen en twee delen van de servicedriehoek (openingsuren, bereikbaarheid en aanbod)

11-9-2009 Dienst Cultuur - Streekgericht Bibliotheekbeleid - WINOB 35

11-9-2009 Dienst Cultuur - Streekgericht Bibliotheekbeleid - WINOB 36

5. Voorselectie maken van mogelijke scenario’s voor de toekomstige bibliotheekvoorziening

6. Rapportering

SWOT-analyse van de methodiek

Sterktes en uitdagingen PBS biedt een aantrekkelijk kader voor een

bibliotheekkubus Externe gegevensbronnen kunnen gekoppeld worden Visualisatie versterkt cijfergegevens Repititiviteit van de methodiek 

11-9-2009 Dienst Cultuur - Streekgericht Bibliotheekbeleid - WINOB 37

SWOT-analyse van de methodiek

Zwaktes en beperkingen Data is soms ontoereikbaar voor dergelijke analyses

(vervuiling gegevens) Het profiel van de ontlener of klant is vraag

(‘field’onderzoek is een noodzakelijke aanvulling) Collecties werden nog niet geïntegreerd 

11-9-2009 Dienst Cultuur - Streekgericht Bibliotheekbeleid - WINOB 38

Een aantal besluiten:

Het uitbalanceren van de scorekaart gebeurt best in samenspraak met het lokaal bestuur, dit onderzoek met het bijpassende rapport is maatwerk op een generalistische basis

Databanken in de toekomst meer op elkaar afstemmen Bibliotheekspreiding is een constante afweging tussen

centralisatie en decentralisatie, beide modellen vallen te verdedigen

Pleidooi voor schaalvergroting op basis van de bibliotheekbewegingen over gemeentegrenzen heen.

11-9-2009 Dienst Cultuur - Streekgericht Bibliotheekbeleid - WINOB 39

11-9-2009 Dienst Cultuur - Streekgericht Bibliotheekbeleid - WINOB 40

Projectmanager: Stefaan Froyman

stefaan.froyman@west-vlaanderen.be

Projectmedewerker Datawarehousing / GIS: Nico Ulens

nico.ulens@west-vlaanderen.be

Projectmanager PBS: Klaar Leroy

klaar.leroy@west-vlaanderen.be

Met dank aan de medewerking van de bibliothekenen lokale besturen van Houthulst Lo-Reninge en Zwevegem