Spindoctoring: goed voor de journalistiek, slecht voor de democratie

29
Spindoctoring: goed voor journalisten, slecht voor de democratie Chris Aalberts www.chrisaalberts.nl Hogeschool Rotterdam

description

Presentatie aan studenten Communicatie van de Hogeschool Rotterdam op 2 december 2013 over spindoctoring in politiek Den Haag. In de presentatie ga ik in op voorbeelden van spindoctoring, redenen ervoor, de personen die aan spindoctoring doen en de gevolgen ervan.

Transcript of Spindoctoring: goed voor de journalistiek, slecht voor de democratie

Page 1: Spindoctoring: goed voor de journalistiek, slecht voor de democratie

Spindoctoring: goed voor journalisten,

slecht voor de democratie

Chris Aalberts

www.chrisaalberts.nlHogeschool Rotterdam

Page 2: Spindoctoring: goed voor de journalistiek, slecht voor de democratie

Wie ben ik?

• Politiek begrijpelijk voor burgers• Burgers begrijpelijk voor de politiek

www.chrisaalberts.nlHogeschool Rotterdam

Page 3: Spindoctoring: goed voor de journalistiek, slecht voor de democratie

Heel vroeg in de ochtend…

Rob Goossens en ondergetekende op Radio 1 • Hoe zullen de Algemene Beschouwingen

verlopen?• Idee dat compromissen nodig zijn voor Eerste

Kamer

• Aalberts: VVD, PvdA, CDA en D66 kunnen het eens worden

• Goossens: Belangrijker is dat D66 zich geschoffeerd voelt omdat ze is gepasseerd bij de vorming van Rutte-2

www.chrisaalberts.nlHogeschool Rotterdam

Page 4: Spindoctoring: goed voor de journalistiek, slecht voor de democratie

Introductie

• Spindoctoring• Recente voorbeelden• Kenmerken• Bronnen• Redenen• Benodigdheden• Gevolgen

www.chrisaalberts.nlHogeschool Rotterdam

Page 5: Spindoctoring: goed voor de journalistiek, slecht voor de democratie

Spindoctoring

Enge definitie• Doorspelen van informatie aan journalisten• Informatie die niet openbaar is• Bron is alleen bij journalist bekend• Bron blijft in de berichtgeving buiten beeld

www.chrisaalberts.nlHogeschool Rotterdam

Page 6: Spindoctoring: goed voor de journalistiek, slecht voor de democratie

Dit is interessant!

www.chrisaalberts.nlHogeschool Rotterdam

Page 7: Spindoctoring: goed voor de journalistiek, slecht voor de democratie

Voorbeeld (1)

Alexander Pechtold burgemeester van Utrecht?• Verhaal over vermeende sollicitatie• Blijkt uiteindelijk niet door te gaan• Wilde Pechtold burgemeester worden?• Niemand die het weet

www.chrisaalberts.nlHogeschool Rotterdam

Page 8: Spindoctoring: goed voor de journalistiek, slecht voor de democratie

Voorbeeld (2)

Zomerflirt kabinet met D66• Verhaal over verkrijgen steun Eerste Kamer• Is er overleg geweest tussen D66 en de

coalitie?• Wat was de status van dit overleg?• Wie nam daartoe het initiatief? • Niemand dit het weet

www.chrisaalberts.nlHogeschool Rotterdam

Page 9: Spindoctoring: goed voor de journalistiek, slecht voor de democratie

Voorbeeld (3)

Afschaffing zelfstandigenaftrek• Zelfstandigenaftrek zou gaan verdwijnen• Veel ZZP-ers tekenden petitie• Volgens Haagse bronnen gaat dit niet door• Wat is precies de status van dit voorstel?• Is dit voorstel wel gedaan? • Niemand die het weet

www.chrisaalberts.nlHogeschool Rotterdam

Page 10: Spindoctoring: goed voor de journalistiek, slecht voor de democratie

Voorbeeld (4)

Affaire van Diederik Samsom• Scheiding van Samsom• Relatie met zijn persvoorlichtster• Lekte een PvdA-er?• Is er sprake van een relatie? • Inzicht in belgedrag van Kamerleden?• Niemand die het weet

www.chrisaalberts.nlHogeschool Rotterdam

Page 11: Spindoctoring: goed voor de journalistiek, slecht voor de democratie

Kenmerken

• Verhalen met onduidelijke bronnen• Over intenties, relaties, personen, motieven• Niet te achterhalen of deze waar zijn• Vanuit de burger gezien is er niet of nauwelijks

beleidsrelevantie

www.chrisaalberts.nlHogeschool Rotterdam

Page 12: Spindoctoring: goed voor de journalistiek, slecht voor de democratie

Overschrijven (1)

• Media schrijven deze verhalen massaal over• Nauwelijks eigen analyses• Slechts vermelding van de oorspronkelijke

bron• ‘Volgens de Volkskrant…’

Volhouden: • Journalisten schrijven elkaar niet over!

www.chrisaalberts.nlHogeschool Rotterdam

Page 13: Spindoctoring: goed voor de journalistiek, slecht voor de democratie

Overschrijven (2)

10 mei 2010• RTL Boulevard • Jack de Vries is het huis uitgezet door zijn

vrouw• Hij heeft een buitenechtelijke relatie• Zou gaan om medewerker van zijn ministerie• Leidt tot enorme hoeveelheid media-aandacht

www.chrisaalberts.nlHogeschool Rotterdam

Page 14: Spindoctoring: goed voor de journalistiek, slecht voor de democratie

Overschrijven (3)

11 mei 2010• De Telegraaf bevestigt het bericht• Woordvoerder bevestigt het bericht• De Telegraaf meldt dat het om adjudant gaat• Wederom enorme media-aandacht• De Vries stopt als campagneleider van het CDA

www.chrisaalberts.nlHogeschool Rotterdam

Page 15: Spindoctoring: goed voor de journalistiek, slecht voor de democratie

Overschrijven (4)

12 mei 2010• De Telegraaf spit affaire verder uit• Interview met ex-vriend van adjudant• Weer reacties op dit nieuws• Balkenende spreekt vertrouwen uit

Paar dagen later• Vertrek als staatssecretaris

www.chrisaalberts.nlHogeschool Rotterdam

Page 16: Spindoctoring: goed voor de journalistiek, slecht voor de democratie

Overschrijven (5)

Waar halen media deze verhalen vandaan? • Mogelijkheid 1: men schrijft elkaar over• Mogelijkheid 2: men heeft dezelfde anonieme

bron

Best gedocumenteerde voorbeeld• Irene Diependaal: Emily! De koninklijke

verloving die niet doorging• Nauwelijks bewijs voor lange reeks aan

overgeschreven verhalen over Emily Bremers

www.chrisaalberts.nlHogeschool Rotterdam

Page 17: Spindoctoring: goed voor de journalistiek, slecht voor de democratie

Bronnen

• Politici• Voorlichters• Ambtenaren• Politiek assistenten• Journalisten

• Alle politieke functies en rangen• Nieuwspoort en Haagse wandelgangen

www.chrisaalberts.nlHogeschool Rotterdam

Page 18: Spindoctoring: goed voor de journalistiek, slecht voor de democratie

Redenen (1)

Beeldvorming beïnvloeden• Bron behaalt tastbaar politiek voordeel• Gevoelige informatie bekend maken• Bedoeld om oordeelsvorming te veranderen

www.chrisaalberts.nlHogeschool Rotterdam

Page 19: Spindoctoring: goed voor de journalistiek, slecht voor de democratie

Redenen (2)

Anderen beschadigen• Bron wordt er zelf beter van• Uitspelen van politieke irritaties of ruzies• Relatief veilige manier om anderen te schaden• Mogelijke gevolgen voor deze politici• Soms ook inhoudelijke gevolgen

www.chrisaalberts.nlHogeschool Rotterdam

Page 20: Spindoctoring: goed voor de journalistiek, slecht voor de democratie

Redenen (3)

Proefballon• Bron probeert politiek idee uit• Exploreren wat reacties zijn op een idee• Soms bedoeld als extreem voorstel• Afgezwakte vorm krijgt daarna meer draagvlak

www.chrisaalberts.nlHogeschool Rotterdam

Page 21: Spindoctoring: goed voor de journalistiek, slecht voor de democratie

Redenen (4)

Strelen van eigen ego• Bron voelt zich er beter door• Teken van status in politiek Den Haag• Aanwezigheid van belangrijke kennis• Belangrijk voor onzichtbare politici

www.chrisaalberts.nlHogeschool Rotterdam

Page 22: Spindoctoring: goed voor de journalistiek, slecht voor de democratie

Redenen (5)

Gevolg van journalistieke trucs• Bron trapt in een trucje• Journalist vertelt verhaal om dit te checken• Druk om meer erover te vertellen• Zaken bevestigen die men niet wilde

bevestigen

www.chrisaalberts.nlHogeschool Rotterdam

Page 23: Spindoctoring: goed voor de journalistiek, slecht voor de democratie

Benodigdheden (1)

Positie• Bron moet een bepaalde positie hebben• Bron moet over de kennis kunnen beschikken• Bron moet die kennis ook daadwerkelijk

hebben• Anders is er geen verhaal te vertellen• Anders wordt het verhaal niet geloofd

www.chrisaalberts.nlHogeschool Rotterdam

Page 24: Spindoctoring: goed voor de journalistiek, slecht voor de democratie

Benodigdheden (2)

Anonimiteit• Bron moet anoniem kunnen blijven• Niet alleen kwestie van bronbescherming• Wie beschikken over deze informatie? • Er moeten meerdere mogelijke bronnen zijn

www.chrisaalberts.nlHogeschool Rotterdam

Page 25: Spindoctoring: goed voor de journalistiek, slecht voor de democratie

Benodigdheden (3)

Onderling vertrouwen• Vertrouwen van journalist in bron• Vertrouwen van bron in journalist• Geen transparantie over bronnen• Status van de informatie moet duidelijk zijn

www.chrisaalberts.nlHogeschool Rotterdam

Page 26: Spindoctoring: goed voor de journalistiek, slecht voor de democratie

Gevolgen (1)

Geen transparantie• Burgers kunnen dit nieuws niet controleren• Onduidelijk welke belangen gediend worden• Moeten vertrouwen op de journalistiek• Terwijl dat vertrouwen juist af lijkt te nemen• Meer transparantie is dus wel nodig• Ook als dat tegen de traditie ingaat

www.chrisaalberts.nlHogeschool Rotterdam

Page 27: Spindoctoring: goed voor de journalistiek, slecht voor de democratie

Gevolgen (2)

Meer strategie-nieuws• Meer nadruk op strategie, motieven• Risico dat burgers cynisch worden• Relatie met cynisme is onduidelijk• Is voorzichtigheid niet verstandig?

www.chrisaalberts.nlHogeschool Rotterdam

Page 28: Spindoctoring: goed voor de journalistiek, slecht voor de democratie

Gevolgen (3)

Verdringing van inhoudelijk nieuws• Beleidsvoorstellen van politici• Reacties op beleidsvoorstellen uit de

samenleving• Uitslagen van stemmingen• Prestaties individuele Kamerleden• In plaats hiervan: nieuws zonder duidelijke

inhoudelijke relevantie

www.chrisaalberts.nlHogeschool Rotterdam