2T

SPELLINGGIDS

1 SPELLINGGIDS

SPELLINGGIDS

INHOUDA De vervoeging van het werkwoord

1 Algemeen schema

2 Werkwoorden van Engelse

herkomst

B Hoofdletters1 Hoofdletters bij het begin van

een zin

2 Eigennamen

2.1 Namen van personen

2.2 Aardrijkskundige namen

2.3 Namen van zaken

3 Uit respect

C Verbouwen van woorden1 Woordgroepen, samenstellingen

en afleidingen

1.1 Begrippen

1.2 Los of aaneen

(met betekenisverschil)

1.3 Aaneenschrijven van

samenstellingen

2 Meervoudsvorming

2.1 Hoe vorm je het

meervoud?

2.2 Hoe spel je het meervoud?

3 Het verkleinwoord

4 De bezitsvorm

5 De verbuiging van het bn

D De woordtekens1 Het deelteken

2 Het koppelteken of liggend

streepje

3 Het weglatingsteken of de apostrof

4 Het accentteken

5 Afkortingen schrijven

E De leestekens1 Op het einde van de zin

1.1 De punt

1.2 Het vraagteken

1.3 Het uitroepteken

1.4 Het beletselteken

(zie ‘Binnen de zin’)

2 Binnen de zin

2.1 De komma

2.2 De puntkomma

2.3 De dubbele punt

2.4 De aanhalingstekens

2.5 De gedachtestreep

2.6 Het beletselteken

2.7 De haakjes

2.8 De schuine streep

F Moeilijke woorden

Gouden tip: gebruik bij twijfel het Groene Boekje.

2

3

5

6

6

6

6

6

7

8

8

8

8

9

10

12

12

14

14

15

15

16

16

17

19

19

20

20

20

20

21

21

21

21

21

22

22

22

22

23

23

23

2SPELLINGGIDS

Ook bij spelling zijn de juiste strategieën belangrijk.

Je hoort bv. boom, straat, huis. Je schrijft dus boom, straat, huis.

Je schrijft zoals je het in de standaarduitspraakhoort.(de fonetische regel)

Je schrijft: - de grootte (groot+te), de breedte

(breed+te)omdat je ook bv. de dikte (dik+te), de diepte (diep+te) schrijft;

- hij wordt, want hij loopt.

Je herkent gelijkaardige of analoge gevallen.(de morfologische regel)

Je schrijft interview, parallellogram.Je weet dat er woorden zijn waarvan deschrijfwijze niet vastgelegd is in regels,maar die je correct moet leren gebruikenen onthouden. Leenwoorden behoudenvaak hun schrijfwijze van de oorspronke-lijke taal.(de conventionele regel)

Je hoort bv. tuis, maar je schrijft thuis omdat hetwoord afkomstig is van te huis.

Je weet dat de spelling ook te makenheeft met de oorsprong van de woorden of de etymologie.(de etymologische regel)

Je schrijft ik word, maar hij wordt.

Je schrijft pijl (voor bv. staaf met scherpe punt)of peil (voor bv. niveau).

Om werkwoorden correct te kunnen spellen,moet je de samenhang met andere zinsdelenzien bv. o - pv.(de syntactische regel)

Voor de juiste schrijfwijze moet je ook rekening houden met de betekenis.(de semantische regel)

De vervoeging van het werkwoordA

Als je over de spelling van werkwoorden spreekt, heb je de termen infinitief, stam enuitgang nodig.

De stam van een werkwoord bestaat uit de infinitief - en.

infinitief stam uitgangwerken werk enzitten zit enlopen loop enantwoorden antwoord enwachten wacht endoen doe n

De stam komt vaak overeen met de ik-vorm van de tt, behalve bij werkwoorden als verhuizen(stam: verhuiz, maar ik verhuis) en fuiven (stam fuiv, maar ik fuif). Je past bij de vervoeging vandergelijke werkwoorden de stam aan de spellingregels aan.

De uitgang is bijna altijd -en, een zeldzame keer is de uitgang -n (bv. doen, gaan, staan, zien, slaan)of vaker in werkwoorden van Engelse oorsprong (bv. time-n).

3 SPELLINGGIDS

1 ALGEMEEN SCHEMA

1.1 Hoe vervoeg je een werkwoord?

tt

stam + zelfde uitgang als werken(jij werkt, hij werkt …)

! Je/jij als onderwerp na de pv: geen uitgang (werk je)maar: ik ski, jij skiet.

pv gebiedende wijs

stam(werk!)

! Kleedt u zich aan! U = onderwerp, wel -t als uitgang

vt

zelfde klank als in de infinitief(hij werkte, opende / wij werkten, openden …)

stam + de(n) of stam + te(n) (de kijkletter behoort tot 't kofschip)maar: ik skiede

andere klank dan in de infinitief(hij vond, wij vonden)

één enkelvoudsvorm + één meervoudsvorm

eindigt op -d of -t(gewerkt, geopend)

Schrijf de uitgang -d of -t. Luister naar de vt.

vdeindigt op -en(gevonden, gelezen, gebakken)

vd als bn

Schrijf het vd + de uitgang van het bn als hetnodig is. (Tip: infinitief – n)(de vergrote foto, de gewitte muur)

od

= infinitief + d(werkend, lezend)

od als bn

Schrijf het od + de uitgang van het bn als hetnodig is.(de werkende man)

od als zn

het zn in het enkelvoud: uitgang -e;in het meervoud:voor personen: uitgang -en;voor dieren en zaken: uitgang -e (De werkenden zijn druk bezig.)

niet-pv

4SPELLINGGIDS

1.2 Speciale moeilijkheden

1 Over pv en niet-pv- Persoonsvorm en onderwerp horen samen. Dat merk je bij een ja-neenvraag. De pv

komt eerst, het onderwerp volgt op de tweede plaats.Herhaalt hij die zin? Beantwoord jij die brief? Herhaalt en beantwoord zijn beide pv.

Heeft hij die zin herhaald? Heb je die vraag beantwoord? Hier zijn heeft/heb pv en zijn herhaald en beantwoord niet-pv-vormen.

- De pv verandert mee van getal met het onderwerp. De niet-pv doet dat niet. Beantwoorden (= pv) wij die brief? Hebben (= pv) wij die brief beantwoord (= niet-pv)?

- Verander je de zin van tijd, dan verandert de pv; de niet-pv verandert niet.Beantwoordde (= pv) jij die brief? Had (= pv) je die brief beantwoord (= niet-pv)?

2 Jij als onderwerp na de pv

- Werk je, antwoord je?

!! Antwoordt je broer?

Bij omkering of inversie van de jij-vorm valtde -t weg.

‘je broer’ is onderwerp.‘Je’ is hier geen persoonlijk, maar een bezit-telijk voornaamwoord en een synoniem vanjouw. (Antwoordt jouw broer?) Ook hier kunje weer met werken vergelijken: ‘Werkt jebroer?’

3 De gebiedende wijs (de imperatief)

4 Zijn, hebben, willen, zullen, kunnen, mogen hebben een aparte vervoeging in de tt - vt.Vooral de eerste, tweede en derde persoon enkelvoud volgen niet het gewone schema.(ik) ben, was, geweest – heb, had, gehad – wil, wilde of wou, gewild – zal, zou – kan, kon, gekund –mag, mocht, gemogen (jij) bent, was – hebt, had – wilt, wilde of wou – zult, zou – kunt, kon – mag, mocht(u) bent, was – hebt of heeft, had – wilt, wilde of wou – zult, zou – kunt, kon – mag, mocht(hij) is, was – heeft, had – wil, wilde of wou – zal, zou – kan, kon – mag, mocht

U heeft, jij wilt, jij zult, jij kunt is formeel, in spreektaal gebruik je: u hebt, jij wil, jij zal, jijkan.

- Red het milieu! Word wakker! Ga naar huis!Antwoord meteen! Wacht hier!

- Je schrijft de stam.

- Bezint eer ge begint!

- Doet u maar verder!Draait u zich even om!Wendt u zich tot de huismeester!Kleedt u zich maar weer aan!

maar:Wind u niet op! Wend u tot de directeur!

Soms moet je toch de uitgang -t schrijven:- in vaste formuleringen of oude zegswijzen,

- in de gebiedende wijs met ‘u’, maar alleenals ‘u’ onderwerp is.

Geen -t want u is geen onderwerp (controle: *u windt op / *u wendt tot dedirecteur zijn geen correcte Nederlandsezinnen.)

5 SPELLINGGIDS

2 WERKWOORDEN VAN ENGELSE HERKOMST

Vervoeging van Engelse werkwoorden

De werkwoorden van Engelse herkomst vervoeg je net als de zwakke werkwoorden: met -t of -din de ott, met -te of -de in de ovt.De schrijfwijze volgt het Nederlandse systeem, zodat je dus de regel van ’t kofschip kuntgebruiken.werken – hij werkt – hij werkte – gewerktchecken – hij checkt – hij checkte – gechecktvoelen – hij voelt – hij voelde – gevoeldshowen – hij showt – hij showde – geshowd

Let op: je moet heel goed op de uitspraak letten want het gaat hier niet om de letters, maar omde klanken.

faxen – hij faxt – hij faxte – gefaxtfinishen – hij finisht – hij finishte – gefinisht

housen - hij houset - hij housete/housede -gehouset/gehousede-mailen – hij e-mailt – hij e-mailde – ge-e-maildpromoten – hij promoot – hij promootte – gepro-mootbingoën – hij bingoot – hij bingoode – gebingoodmaar:timen – hij timet – hij timede – getimedracen – hij racet – hij racete – geracetdeleten – hij deletet – hij deletete – gedeletetbarbecueën – hij barbecuet – hij barbecuede –gebarbecuedbreakdancen – hij breakdancet – hij breakdancete –gebreakdancet

Je hoort op het einde een sisklank, dus schrijfje -te en -t.

De doffe e verdwijnt in vervoegde vormenwanneer die voor de uitspraak niet nodig is.De o verdubbelt.

Hier is de e nodig voor de juiste uitspraak(vergelijk de uitspraak van hat: hoed en hate:haten).

volleyballen – hij volleybalt – hij volleybalde– gevolleybaldgrillen – hij grilt – hij grilde – gegrild

baseballen – hij baseballt – hij baseballde –gebaseballdpassen – hij passt – hij passte – gepasst (eenpass geven, uitgesproken als paas, een ver-lengde korte a)

Dubbele medeklinkers schrijf je als enkelemedeklinkers bij de vervoeging als ze nietnodig zijn voor de uitspraak.

Laat de dubbele medeklinker wel staan bij eenniet-Nederlandse uitspraak.

surfen – hij surft – hij surfte of hij surfde –gesurft/gesurfdbriefen – hij brieft – hij briefte of briefde –gebrieft/gebriefd

Sommige Engelse werkwoorden kun je optwee manieren uitspreken. Je kunt ze dus ookop twee manieren vervoegen.

Vanzelfsprekend kun je vaak beter het Nederlandse woord gebruiken, als je sommige woordbeeldennogal ongewoon vindt.Bv. gedeletet en de gedeletete (uitgesproken als gedieliete) gegevens: de verwijderde gegevensgeüpdatet en de geüpdatete bestanden: de bijgewerkte bestanden

6SPELLINGGIDS

HoofdlettersB

Je schrijft met een hoofdletter:

- het begin van een zin,

- eigennamen,

- uitdrukkingen van respect.

1 HOOFDLETTERS BIJ HET BEGIN VAN EEN ZIN

2 EIGENNAMEN

Eigennamen verwijzen in principe naar één persoon, groep, dier of ding;soortnamen verwijzen naar een soort van iets (een bordeaux is een soort wijn).

2.1 NAMEN VAN PERSONEN

- Ik vind je geweldig. ’t Kan niet altijd leuk zijn.

- Hij vroeg: ‘Waar ben je?’Ze zei: ‘ ’s Morgens ben ik niet om aan tespreken.’

- Lieve mamaMevrouw J. Pieters

maar:2 keuzemogelijkheden is niet veel.@ staat voor ‘at’.

Vandaag hebben we drie vervelendevakken: wiskunde, chemie en Frans.

Hij vroeg: ‘Hoe laat is het?’

De eerste letter:

- van het eerste volledige woord van een zin,

- van het eerste volledige woord van een zintussen aanhalingstekens,

- van de aanhef van een brief en van deadresregel.

- Geen hoofdletter na een cijfer of symbool

- Geen hoofdletter onmiddellijk na eendubbele punt,

behalve als er een directe rede volgt.

- S. Melis, mevrouw Sofie Melis

- Karel de Grote, de Schone en het Beest

- een James Bondachtige afloop, de Picassotentoonstelling, een Beatlesalbum,de Nobelprijs

maar:montignaccen, een donjuan, een alzheimer-patiënt, dieselmotor, tantaluskwelling

- Heb je de nieuwe Potter al gelezen?Er is weer een Rembrandt gestolen.Ze gebruikt Christian Dior.Hij heeft de ziekte van Alzheimer.

- Voorletter, voornaam, familienaam

- Toenamen en bijnamen (de hoofdwoorden)

- Afleidingen van en samenstellingen metnamen van personen als ze nog levendig aande eigennaam herinneren. Bij twijfelraadpleeg je het Groene Boekje.

- Geen hoofdletter als de eigennaam in dat woord soortnaam geworden is

- Je schrijft een hoofdletter als het om een artistiek werk of om een merk gaat. Ook als uitdrukkelijk naar de uitvinder of ontdekker verwezen wordt.

- West-Vlaanderen, West-Vlaming, Leuvens,Brussel-Noord, het Verre Oosten, Zuidpool

maar: een bordeaux, roquefortkaas, moezelwijn

- Plaatsnamen, ook hun afleidingen,samenstellingen, bijvoeglijke naamwoorden

- Geen hoofdletter als de plaatsnaam eensoortnaam is

2.2 AARDRIJKSKUNDIGE NAMEN

7 SPELLINGGIDS

2.3 NAMEN VAN ZAKEN

- Latijn, West-Vlaams, Standaardnederlands,Verkavelingsvlaams, Platgents

maar:potjeslatijn, koeterwaals

- Basken, Palestijnen, Tibetanen, Noren,Joden, Eskimo’s

maar:zigeuner, indiaan, joden, rooms- katholieken, moslims

- Orion, Mars, de Poolster, de planeet Aarde,Melkweg

maar:- zon, maan, aarde- noorden, noordoosten, het zuiden van

Frankrijk, westerse waarden, oostersefilosofie

- de Wetstraat, het Jubelpark,het Martelarenplein, de Klaagmuur

- Namen van talen en dialecten, ook insamenstellingen en afleidingen

- Geen hoofdletter als de aanduidingenniet als taal bedoeld zijn

- Namen voor een specifiek volk

- Geen hoofdletter voor (groepen van) personen die verwijzen naar een ras, stam of godsdienst

- Namen van sterren en planeten

- Sommige woorden schrijf je met eenkleine letter.

- Geen hoofdletter voor windstreken, en ookniet bij afleidingen van die woorden.

- Namen van straten, pleinen, gebouwen,monumenten, parken

- de Nederlandse Taalunie, Belgacom, deTitanic, een Boeing, De Morgen, BroederlijkDelen, Iglo, Pukkelpop

- Anne Provoost schreef: ‘De Arkvaarders’.Tien voor Taal, Jongens en Wetenschap,Bijbelse verhalen, de Koran, een Bijbelkenner

maar: een bijbel

- Benelux, VRT, EU

- T-shirt, L-kamer, X-benen

maar: e-mail, x-as, pH-waarde

- de Tweede Wereldoorlog, het Verdrag van Rome, Kerstmis, Koninginnedag, Nieuwjaar

- Namen van unieke instellingen, firma’s, schepen, vliegtuigen, publicaties, acties, merken, partijen, verenigingen, evenementen

- Titels van boeken, films (eerste woord – eerste zelfstandig naamwoord),tv- en radioprogramma’s en namen van heilige boeken (ook de samenstellingen en afleidingen)

- Geen hoofdletter voor een exemplaar

- Voor letterwoorden volg je de schrijfwijzedie de instellingen gebruiken.

- Samenstellingen met als eerste lid een letter die de vorm aangeeft

- Soms gebruik je voor de letteraan-duiding het afgesproken symbool of de afkorting.

- De hoofdwoorden van historische feiten of gebeurtenissen, feestdagen

maar:- paasnacht, tweede kerstdag,

kerstvakantie- vasten, maart, ijstijd- barok, postmodernisme, rococo,

middeleeuwen

- new age, het socialisme, christen-dom, islamieten, boeddhisten, degroenen, een christen

- Niet bij samenstellingen ofafleidingen

- Een kleine letter voor tijdsaanduidingen- Schrijf ook een kleine letter voor een

historische periode of/en een kunststijl.

- Namen van culturele, maatschappelijkeen religieuze stromingen (+ de aan-hangers) krijgen een kleine letter.

8SPELLINGGIDS

- Zijne Majesteit de Koning, Hare MajesteitHoogheid, Sire, Aan het College vanBurgemeester en Schepenen

maar:koningin Paola, professor Gobelijn

de koning, de paus, de premier

- God, de Heilige Geest, het Woord van God,Sint-Antonius, Mariabeeld, het Rijk Gods

maar:godservaring, goddelijk, in godsnaam,christusachtig

sint-janskruid, sint-jakobsschelp

- de Nobelprijs, de Oscaruitreiking

- De hoofdwoorden in officiële aansprekingenen aanspreektitels, zonder de eigennaam tenoemen

- Geen hoofdletters als de eigennaam na de titel komt,

of als een functie bedoeld wordt.

- Namen van God, heilige begrippen, namen van heiligen en de afleidingen en samenstellingen

- Dat geldt niet voor woorden die niet echt meer verwijzen naar een heilige persoon of zaak,

en ook niet voor soortnamen.

- Enkele woorden met eigennamen

3 UIT RESPECT

Verbouwen van woordenC

- te midden van, ter informatie, zieommezijde, aan weerszijden, aan den lijve

- een kleinkind – een klein kindeen echtpaar – een echt paarDe echtgenoten hebben echt genoten.Deze sneltrein is echt een snelle trein.

- melkpot, geneesmiddelenstrip, baarmoeder-halskanker, chocolademelk, rodekool …

- mailbericht, computerexpert, lichtblauw …

maar:auto-ongeval, niet-roker, proces-verbaal …

maar:schoolagenda (zn dat bestaat uit twee zn)rodekool (zn dat bestaat uit bn + zn)reuzeleuk (bn dat bestaat uit twee bn)

Woordgroep =een vaste combinatie van woorden. Voor despelling heb je als enige houvast: als je éénhoofdklemtoon hoort bij het uitsprekenvan de woorden, schrijf je ze aan elkaar,anders niet. Soms hoor je een pauze tussen de woorden die je los schrijft.

- Enkele voorbeelden om het onderscheid tussen klemtonen op elk woord en één hoofd-klemtoon duidelijk te maken

Samenstelling =een woord dat gevormd is met twee of meerbestaande woorden (grondwoorden).

Samenstellingen schrijf je meestal aaneen.

- In een aantal gevallen gebruik je eenkoppelteken.

Het is ook belangrijk om het onderscheid tekennen tussen een zelfstandig naamwoord eneen bijvoeglijk naamwoord.

Met woorden kun je bouwen en verbouwen. Zo kun je:- woordgroepen vormen;- samenstellingen en afleidingen maken; - woorden in het meervoud zetten, verkleinen of er een bezitsvorm aan geven.

Belangrijk voor de regels van aaneenschrijven, los schrijven, het gebruik van de tussenletter -n of -sen het gebruik van het koppelteken zijn de begrippen:- woordgroep,- samenstelling,- afleiding.

1 WOORDGROEPEN, SAMENSTELLINGEN EN AFLEIDINGEN

1.1 BEGRIPPEN

9 SPELLINGGIDS

- wandaad, gemopper, - faxer, zorgeloos- onvriendelijk, ondoorgrondelijk

- vondst, drankje, gezang (van vinden,drinken, zingen)

- zakelijk, wolkeloos, ideeëloos, gezamenlijk (bevat al n)

Afleiding =een woord dat afgeleid is van een bestaandwoord met:- een voorvoegsel,- een achtervoegsel- of beide.

- Er kan ook een klankverandering zijn.

Afleidingen schrijf je meestal aaneen en jevoegt geen -n toe.

Maar:- het onderscheid tussen samenstellingen en woordgroepen is niet altijd scherp te trekken

(zo schrijf je ‘aaneenschrijven’ maar ‘los schrijven’, ‘rodekool’, maar ‘witte kool’);- alle regels bieden dus niet altijd een uitkomst en je moet vaak het Groene Boekje raadplegen.

1.2 LOS OF AANEEN (MET BETEKENISVERSCHIL)

los aaneen

Ik woon hier al lang. (= al geruime tijd) De dief wist allang wat hem te wachten stond.(= maar al te goed)

Hij erfde alles behalve het herenhuis.(= alleen niet)

Hij is allesbehalve eerlijk. (= helemaal niet)

Kevin Van Den Bergh speelt even goed alszijn vader Erwin. (= zo goed als)

Veel hulp kreeg ik niet. Ik had het evengoedalleen kunnen doen. (= ook)

In geval van nood kunt u de 100 bellen. Ingeval u te laat komt, kunt u telefoneren.(= als) (= voegwoord)

Hij kon het op de duur zelfs te goed. Mijn tegoed bij de bank is minimaal.(= zelfstandig naamwoord)

De vakantie is altijd te kort. Het tekort bedraagt € 100,00. (= zelfstandignaamwoord)

De match is ten einde. Teneinde een ramp te voorkomen, greep hijsnel in. (= om)

De omzet is ten minste € 10 000,00.(= minstens, op zijn minst)

Schrijf snel in, als je tenminste tijd hebt.(= op voorwaarde dat)

Ten slotte gaf de president iedereen een hand.(= tot slot, uiteindelijk)

Koop een tweede computer, je hebt tenslottegeld genoeg. (= per slot van rekening)

Dat kost veel te veel. Hij had een teveel aan energie. (= zn)

Waarom duurt die speech zo lang?Zolang je studeert, zal ik je huur betalen.(= voegwoord)

Doe zo min mogelijk slechte zetten in deopening. (= zo weinig mogelijk)

Ik heb net zomin zin om dat boek te lezen alsjij. (= ook geen)

Hij helpt me zo veel mogelijk. Zoveel hoofden, zoveel zinnen. (= bn)

Ligt Berlijn inderdaad zo ver van Oostende?(= zo ver afgelegen van)

Het is zover, de film zal beginnen.

10SPELLINGGIDS

1.3 AANEENSCHRIJVEN VAN SAMENSTELLINGEN

Voorzetselcombinaties of combinatie bijwoord en voorzetsel: los of aaneen?

- Ik zit bij mijn vriend achter op de fiets.Hij kwam midden in een betoging terecht.

- Ik zit bij mijn vriend achterop. Hij viel er middenin.

maar:vanaf morgen, vanuit Zaventem

- Los ➔ het tweede voorzetsel hoort bijeen volgend woord.

- Aaneen ➔ het tweede voorzetsel hoortniet bij een volgend woord.

Sommige voorzetselcombinaties worden altijdaan elkaar geschreven.

a Aaneenschrijven van samenstellingen zonder tussenklank

- weekblad, tuincentrum, mangosap,keukendeur

- Samengestelde zelfstandige naamwoorden(zn + zn)

- het pottenbakken, ingebruikneming (maar:in gebruik nemen), een tekort, een teveel

- Woorden die alleen als zelfstandig naam-woord aaneengeschreven worden

- lichtgroen, kamerbreed, peperduur, dichtbij,lichtgewond, dunbevolkt, populairweten-schappelijk

- Samengestelde bijvoeglijke naamwoorden die niet omkeerbaar zijn.

- derdewereldland (woordgroep derde wereld)

eerstejaars (woordgroep eerste jaar)

maar: Rode Kruispost, Eerste Kamergebouw, Middellandse Zeegebied

- Woordgroepen van hooguit twee woorden als ze met een ander woord een samenstelling vormen (= drieledige samenstelling), of waarmee een afleiding gemaakt is

- Spatie blijft behouden bij woordgroepen met hoofdletters.

- erbovenop, hiertegenover, ertegen, waarop,daartussendoor, waaronder

- Samenstellingen met er-, hier-, daar -,waar - + voorzetsel(s)

- ademhalen (maar: water halen), stofzuigen, gebruikmaken, kennismaken, plaatsmaken (maar: ruimte maken), pianospelen (maar: gitaar spelen), televisiekijken (maar: foto’s kijken)

- Combinaties met een werkwoord wanneer ze als een eenheid gezien worden

- rodekool, sterkedrank, dubbelpunt, hogeschool, allesreiniger

- Combinaties van hooguit twee woorden diewe als een eenheid beschouwen en dus alseen samenstelling zien

- bijvoorbeeld, naargelang, dankzij, tevoorschijn, evenzeer, ingevolge

- Vaste woordcombinaties van ‘kleine woorden’Raadpleeg bij twijfel het Groene Boekje.

- negenentachtig, tweehonderdvijftig - twintigduizend, vijfhonderd, tweeduizend

- vijfenvijftig miljoen, vijfduizend tweehonderdzesenveertig

- drie vierde, twee derde, twee vijftiende (2/15)

maar:een tweederdemeerderheid

Getallen in woorden schrijf je aaneen:

- tot duizend,- veelvouden van honderd en duizend.

- In alle andere gevallen schrijf je ze los.

- In een breukgetal schrijf je teller en noemer los, behalve als die deel uitmaken van een meerledige samenstelling.

11 SPELLINGGIDS

- flashback, playback, snackbar, oneliner, online, voicemail

- intensivecareafdeling, whitespiritfles

- happy end, heavy metal, compact disc, slow motion

- Ingeburgerde Engelstalige woordcombinaties schrijf je aaneen.

- Ook drieledige samenstellingen van twee Engelse woorden (zonder koppelteken) meteen Nederlands woord

- Je schrijft ze los als het linkerlid een bn isdat meerlettergrepig is of eenlettergrepig is zonder hoofdklemtoon.

Bij twijfel raadpleeg je het Groene Boekje.

b Aaneenschrijven van samenstellingen met tussenklank -s

- eendagsvlieg, jongensgek, moederskindje - Schrijf een -s- als je deze tussenklank hoort.

- Dorpsstraat (want ook -s- in dorpsplein),spijsverteringsstelsel (want ook spijs-verteringskanaal)

- Als het tweede deel met een sisklank begint,pas je de analogieregel toe.

- voorbehoedmiddel of voorbehoedsmiddeltijdverschil of tijdsverschil, drugprobleem ofdrugsprobleem, geluidhinder of geluidshinder

- Soms vrije keuze Bij twijfel raadpleeg je het Groene Boekje.

- tijdsspanne, buitenshuis, binnenskamersalleszins, geenszins, anderszins

- Altijd -s- in een aantal woorden

c Aaneenschrijven van samenstellingen met tussenklank - e(n) - (doffe e)

Sommige samenstellingen hebben een doffe e als tussenklank.Je schrijft die als -e (aspergesoep) of

als -en (pannenkoek).

Je schrijft als tussenklank -en

- eikenboom, krantenbericht, ziekenhuis,bijlagenmap, gewondentransport,leeuwendeel, zakenreis, paardenbloem

- zonneschijn, Koninginnedag, maneschijn,Onze-Lieve-Vrouwetoren, hellevuur

- beresterk (= heel sterk), boordevol,stekeblind, reuzeleuk, apetrots

- reuzekerel (= heel goed, hij is reuze), maarreuzenrad (twee zn, een soort van rad, zogroot als een reus); klassespeler (= heel goed,de speler is klasse), maar klassenstrijd

- flierefluiter, elleboog, ruggespraak (maar: ruggengraat), kinnebak, dageraad, bolleboos, ledemaat

- Het eerste deel van de samenstelling is een zelfstandig naamwoord dat uitsluitendeen meervoud op -(e)n heeft.

In bepaalde gevallen schrijf je dan toch -e:

- het eerste deel is enig in zijn soort, er bestaat er maar één van (zonneschijnregel);

- het eerste deel heeft een emotioneelversterkende betekenis (= heel) en de samenstelling is een bijvoeglijknaamwoord (de beresterke regel);

- die regel is ook van toepassing als alleen het eerste deel een bijvoeglijk naamwoord isdat versterkend is;

- het geheel is een versteende uitdrukking of in één van de delen is de oorspronkelijke betekenis niet meer herkenbaar.

12SPELLINGGIDS

In alle andere gevallen schrijf je de tussenklank als -e.

- horlogewinkel, machinekamer, aspergesoep- weideland, lindeboom, secondelang

- Het eerste deel van de samenstelling eindigt in het enkelvoud op -e en heeft een meervoud op -s of op -n en -s.

- gerstenat, rijstebrij, rijstebloem, snottebel - Het eerste deel van de samenstelling heeftgeen meervoud.

- rodekool, goedemorgen, wittebrood,oudejaar, platteland

- Het eerste deel is een bijvoeglijknaamwoord.

- dwingeland, wiegelied, spinnewiel

maar:wiegendood, spinnenweb

- Het eerste deel is afkomstig van een werk-woord.

- Hier is het eerste deel een zelfstandignaamwoord.

2 MEERVOUDSVORMING

De meeste zelfstandige naamwoorden hebben een meervoud. De niet-telbare hebben geen meer-voud:- abstracte begrippen zoals gehoorzaamheid,- stofnamen zoals rubber, - verzamelnamen zoals vee.De regels voor de meervoudsvorming zijn vrij ingewikkeld. Je vindt hier dan ook alleen de hoofdlijnen,zonder alle details of speciale gevallen.

2.1 HOE VORM JE HET MEERVOUD?

- lerarentekort (leraar: leraren, leraars), ambtenarenvergoeding, artikelenreeks

maar:studentenzwangerschap, agentenuniform-rokje

- Het eerste deel van de samenstelling in het enkelvoud eindigt niet op -e en heeft eenmeervoud op -en en -s.

Deze regel geldt ook als het eerste deel een vrouwelijke nevenvorm is van een woord dat in het enkelvoud niet op een -e eindigt.

- bijen, boeken, deuren

- trips, liefjes, twijfels

- groenten of groentes, perioden of periodes,leraren of leraars, appelen of appels

- mogelijkheden,gelederen (meervoud van gelid),lammeren, eieren, steden, koeien

- vat - vaten, voetpad - voetpaden

- gehoorzaamheid,rubber, vee

- De meeste zelfstandige naamwoordenkrijgen in het meervoud -en.

- Ook -s is een vaak voorkomendemeervoudsvorm.

- Soms zijn er dubbelvormen en zijn zowel -(e)n als -s mogelijk.

- Er bestaan ook speciale meervoudsuit-gangen.

- Een korte klinker wordt soms lang in hetmeervoud.

- Er zijn ook zelfstandige naamwoorden die geen meervoudsvorm hebben. Je kent het juiste gebruik van die vormen uit het taalgebruik en in de meeste gevallenbieden ze geen spellingproblemen.

13 SPELLINGGIDS

- schrijvers-beeldhouwers (schrijver enbeeldhouwer), studiemeesters-opvoeders

- aspirant-leraren (welke leraren?), kandidaat-notarissen

- processen-verbaal (welke processen?),secretarissen-generaal

- vakman - vaklui/vaklieden/vakmensen

- kikvorsmannen, ombudsmannen,barmannen, tuinmannen

- zeven jaar, twee uur, drie kwartier

- vijf meter, honderd euro- zevenmaal, drie maal zeven, drie keer- hoeveel jaar, zoveel keer, een paar meter

maar:een paar mooie jaren, drie bangeuren, zo veel mogelijk kilometers

honderden jaren, tientallen keren, duizenden euro’s

beide jaren, beide euro’s

drie graden, vijf kronen

- criteria, data, musea, politici, critici,classici, bases, crises

- criteriums, datums, museums, basissen,crisissen

!!data’s, musea’s, criteria’s = FOUT!

- blad-bladen (van een schrift) of bladeren (van een boom), pad-padden (dier) of paden (weg)

- Allen, beiden, velen … bleven sprakeloosachter.

- Kat en hond zijn beide populaire huis-dieren.Deze organisatie is een van de vele die …

Het meervoud van samenstellingen: - gelijkwaardige delen krijgen beide de

meervoudsvorm;

- bepaalt het eerste deel het tweede, dan staatalleen het tweede in het meervoud;

- bepaalt het tweede deel het eerste, dan staatalleen het eerste in het meervoud.

Het meervoud van beroepsaanduidingenop -man:- man verandert in -lui/-lieden. De vorm

op -lieden is deftiger. Mensen maakt meer en meer opgang;

- recentere beroepsaanduidingen vormen hun meervoud meestal op -mannen.

Je gebruikt geen meervoud voor maat- entijdsaanduidingen:- de tijdsaanduidingen die eindigen op -r

(uur, kwartier, jaar),- maat- en muntaanduidingen,- maal en keer, - hoeveel, zoveel, een paar.

- wel meervoud als er een bijvoeglijknaamwoord aan voorafgaat

- na een onbepaald telwoord

- na beide

- bij de maataanduiding ‘graad’ en de munteenheid ‘kroon’

Bij woorden uit het Latijn of Grieks- wordt het meervoud soms mee ontleend.

- In vele gevallen kun je ook een -s of -en als meervoud gebruiken.

- Je mag nooit een dubbele meervoudsvorm (een stapelmeervoud) gebruiken.

- Soms geeft een andere betekenis vaneenzelfde woord (homoniemen) een andermeervoud.

- Meervouden van woorden als beide,sommige, alle … als ze zelfstandig gebruiktworden:

- je voegt -n toe als het woord verwijst naar personen;

- het woord blijft onveranderd als het naardieren of zaken verwijst.

14SPELLINGGIDS

2.2 HOE SPEL JE HET MEERVOUD?

- geit-geiten, paard-paarden, geest-geesten

- boot-boten, boom-bomen, maan-manen

- rat-ratten, man-mannen, handvat-handvatten

- vonnissen, dromedarissen, secretarissen

- dreumesen, luiwammesen (wel zessen)viezeriken, perziken (wel ogenblikken = blik)lemmeten (wel sigaretten, korte metten)kieviten (maar gebitten), engelen

- muis-muizen, brief-brieven

- pausen, kersen, pensen, wensen, koersen,mensen, kousen

- filosofen, biografen, nimfen, paragrafen

- perspectieven, octaven, statieven

- ree-reeën, twee-tweeën, fee-feeën

- knieën, melodieën, epidemieën, drieën

bacteriën, traliën of tralies

- ski’s, agenda’s, hobby’s, mama’s

maar:lentes, cafés, dictees, taboes, cadeaus, sprays, etuis, logés, milieus, diskjockeys

- OCMW’s, gsm’s

maar:x’en, sms’en

- Vaak schrijf je wat je hoort.

Woorden die eindigen op één medeklinker:

- bij een lang uitgesproken klinker in een open lettergreep schrijf je een enkele medeklinker;

- bij een kort uitgesproken klinker in een gesloten lettergreep schrijf je een dubbele medeklinker.

- -is wordt altijd -issen.

- Als er geen klemtoon ligt op -es, -ik, -et, -it, -elverdubbelt de medeklinker niet.

- De eindmedeklinkers -s en -f veranderenmeestal in -z en -v.

- Toch blijft in heel wat gevallen de -sbehouden.

- In woorden met Griekse delen blijft de -fbehouden,

- maar niet in de woorden van Latijnse afkomst.

- Woorden die eindigen op klinkers:

- -ee wordt soms -eeën;

- -ie wordt -ieën of -iën of -s;

- klemtoon op -ie ➔ -ieën;

- geen klemtoon ➔ -iën of soms ook -s.

- De enkele a, i, o, u, medeklinker + ykrijgen ’s om een verkeerde uitspraak te voorkomen (de klinker blijft languitgesproken).

- Als er geen verkeerde uitspraak mogelijkis (combinatie van klinkers, doffe e of é,klinker + y), schrijf je geenweglatingsteken.

- Letterwoorden krijgen ’s,

behalve als ze op een s-klank eindigen.Dan schrijf je ’en.

3 HET VERKLEINWOORD

- stoeltjebloemetjekersje, boekjeboompje, raampje

- cakeje, dinertje, jungletje, rendez-voustje

- s’je, cd’tje, gsm’etje

- In het Nederlands maak je een verklein-woord door een achtervoegsel aan het zelf-standig naamwoord toe te voegen. De meestgebruikte achtervoegsels zijn -tje, -etje, -je en -pje. Je schrijft wat je hoort.

- Die regel geldt ook voor vreemde woorden.

- Verkleinwoorden van afkortingen schrijf jemet een weglatingsteken (apostrof).

15 SPELLINGGIDS

- jongen jongetjenieuws nieuwtje

- weg weggetjespion spionnetje

- autootje, lamaatje, kiwietje, menuutjemaar: tiramisu’tje (u = oe uitgesproken)

- De -n valt weg bij jongen.De -s valt weg bij nieuws.

- Soms verdubbel je de eindmedeklinker om de correcte uitspraak van de klinker te bewaren.

- Een lang uitgesproken klinker in een open lettergreep voor –tje schrijf je dubbel, ook in woorden van vreemde oorsprong.

- koning koninkjewoning woninkje

maar:ring ringetjeding dingetje

vergadering vergaderingetje

- Woorden op -ing krijgen -inkje als delettergreep ervoor de klemtoon heeft.

- Er is maar één lettergreep, zodat delettergreep ervoor de klemtoon niet kankrijgen.

- De lettergreep ervoor heeft geenklemtoon.

- aspirientje, machientje, parachuutje

(Je zegt niet aspirinetje, maar aspirientje, dusschrijf je ook aspirientje.)

- Als bij een verkleinwoord van eenzelfstandig naamwoord van Franseoorsprong de eind -e niet uitgesprokenwordt, past de spelling zich aan.

4 DE BEZITSVORM

5 DE VERBUIGING VAN HET BIJVOEGLIJK NAAMWOORD

- Heidi’s mama, mama’s jasje

- Wendy’s vriendje, baby’s wiegje

Je schrijft ’s om het bezit aan te duiden als hetwoord eindigt:

- op een enkele klinker die lang wordtuitgesproken,

- of op een medeklinker + y.

De bedoeling van die regel is fouten in de uit-spraak te voorkomen.

- Laures verdriet, Piets verovering, tantes erfenis, Renés klas, Britneys fanclub

- Van Dale’s woordenboeken

- Je voegt -s aan het woord toe als er geen verkeerde uitspraak mogelijk is.

- Om een merknaam te accentueren mag je wel ’s schrijven.

- Brusselmans’ columns, Els’ studies, Maurice’ rapport, Mulisch’ boeken

- Je schrijft ’ als het woord eindigt op een sisklank.

Wanneer komt er een -e bij?

- de rode fiets, zulke lekkere wijn - Voor een de-woord in het enkelvoud

- knappe dochters, lelijke vrienden - Voor zn in het meervoud

- Voor het-woorden in het enkelvoud- het donkere bos, dit zwarte schaap, - na het, dit en dat

dat lieve jongetje- hun bruine bier - na een bezittelijk vn

- de blauwe, de kleine - Bij zelfstandig gebruikte bn

16SPELLINGGIDS

1 HET DEELTEKEN

De woordtekensD

Wanneer komt er geen -e bij?

- lauw bier, oud ijzer - Voor het-woorden in het enkelvoud als er niets voor het bn staat

- een mooi meisje, welk hard werk, - Voor het-woorden in het enkelvoud wanneerzulk een mager paard het bn voorafgegaan wordt door: een, geen,

veel, weinig, wat, welk, ieder, elk, zo’n,zulk een, wat een

- het Koninklijk Besluit - Voor het-woorden in het enkelvoud bij officiële benamingen

- sociaal pedagoog - Bij officiële titels van functies of beroepen

Wanneer krijg je de verbogen vorm met -s?

- iets lelijks, weinig goeds, veel zoets - Na iets, niets, allerlei, wat, veel, weinig, meer, minder, genoeg, wat voor

- meer Belgisch, iets los Uitzondering:bn die eindigen op een sisklank (-s, -z, -isch) of op –st

TRAPPEN VAN VERGELIJKING

Regelmatige vormen- warm, lelijk - De stellende trap: de basisvorm van het bn- warmer, lelijker, donkerder - De vergrotende trap: basisvorm + -r, -er, -der- warmst, lelijkst - De overtreffende trap: basisvorm + -st

Omschreven vormen (meer, meest)- Mijn auto is meer waard. - Bij niet-bijvoeglijk gebruikte bn- de meest verkochte cd - Bij vd gebruikt als bijvoeglijk naamwoord- meer levend dan dood - Als twee bn met elkaar vergeleken worden- het meest juiste, het meest logische, - Bij voorkeur bij bn die eindigen op -st, -sd,

het meest bruusk -s, -isch, -sk

Onregelmatige vormengoed beter bestveel meer meestweinig minder minst

Bijvoeglijke naamwoorden zonder trappen- katoenen, zilveren, gouden, houten - De stofadjectieven- sneeuwwit, kurkdroog - bn die al een vergelijking uitdrukken- supergevoelig, hypermodern - Afleidingen met een voorvoegsel dat een

versterkende waarde heeft- Edammer, Aalsters - De meeste aardrijkskundige afleidingen die

eindigen op er, -ers

- naïviteit, reële, ruïne, financiële,geïnteresseerd, vacuüm, poëtisch

maar:beoordelen, oase, kopiist, fonduen

- reëel, jezuïet, poëet, mozaïek, tatoeëren,frisbeeën

maar:geuit, geautomatiseerd

- In niet-samengestelde woorden omleesverwarring te voorkomen inklinkercombinaties

- Er is geen leesverwarring mogelijk.

- Bij een combinatie van meer dan tweeklinkerletters schrijf je nooit het deeltekenop de eerste klinker, maar op de klinker -eof -i waarmee een nieuwe lettergreep begint.

- Geen deelteken want geen -e of -i

17 SPELLINGGIDS

- genieën, melodieën, knieën- poriën, provinciën, ceremoniën- provincies, ceremonies

Meervouden van woorden die eindigenop -ie

- Als -ie de klemtoon heeft, schrijf je -ieën.- Als -ie onbeklemtoond is, schrijf je -iën.- De woorden met onbeklemtoonde eind -ie

hebben vaak ook een meervoud op -s.

auto-ongeval, na-apen, zee-egel,

maar:tweeëntwintig, drieënvijftig

Geen deelteken in samengesteldewoorden- Samengestelde telwoorden krijgen echter

wel een deelteken.

- knie-en, ru-ine, financi-ele - Bij splitsen in lettergrepen geen deelteken

2 HET KOPPELTEKEN OF LIGGEND STREEPJE

- leerling-kok, studiemeester-opvoeder,vertaler-tolk, trainer-coach

- Nederlands-Vlaams, politiek-economisch, de paars-groene coalitie, de zwart-rood-gele vlag

maar:oranjerood (1 kleur, niet oranje en rood)

- het echtpaar Lippens-Van Loon

- rock-‘n-roll, ups-and-downs, bric-à-brac,up-to-date

Bij samenstellingen metgelijkwaardige delen(Je kunt er ‘en’ tussen denken.)

- Vaak bij een tweedelige functie of titel

- Bij evenwaardige bn

- Bij familienamen die bij elkaar horen

Uitheemse samenkoppelingen behouden hunschrijfwijze.

- nek-aan-nekrace, doe-het-zelfzaak,zwart-witfoto, mond-tot-mondreclame(welke reclame?)

- een staakt-het-vuren, een kruidje-roer-me-niet, een vergeet-mij-nietje

Uitgebreide samenstellingen met gelijk-waardige delen of woordcombinaties- krijgen een liggend streepje behalve vóór

het laatste deel dat het belangrijkste woord is.

- Bij een woordcombinatie zonder grond-woord krijgt elk deel een liggend streepje.

- de commissie-Stevaert, het kabinet-Verhofstadt

maar:de Louis Paul Boonprijs, de Peter Benoitstraat, een Sonycamera

Zelfstandig naamwoord + eigennaam

- Samenstellingen die beginnen met een naam schrijf je aaneen.

- museum, nuclei

- elektricien, Parisienne

- buiig, begroeiing, financieel, ooievaar, eieren, dieet

- lila-achtig, zebra-achtig

maar:lenteachtig, dandyachtig

Je schrijft geen deelteken bij:

- de Latijnse uitgangen -ei, -eus, -eum,

- de Franse uitgangen -ien, -ienne,

- na de -i, bij een combinatie van meer dantwee klinkerletters,

- afleidingen op -achtig; als er klinkerver-warring mogelijk is, gebruik je een liggendstreepje.

- Er is geen leesverwarring mogelijk.

18SPELLINGGIDS

- het anders-zijn, het volwassen-worden

- ik-verhaal, wij-gevoel, zij-vormmaar: hij-zij-verteller

Tweeledige samenstellingen- van een zn of bn + inf die samen een zn

vormen dat naar één begrip verwijst- met een pers vnw als eerste lid

- adjunct-directeur, kandidaat-voorzitter

- collega-leraar, assistent-arts

- proces-verbaal, procureur-generaal

Grondwoord met een bijzondere voor- ofnabepaling- Het eerste deel is: aspirant, adjunct,

substituut, interim, stagiair, chef, kandidaat

- Het eerste deel is: assistent, collega, leerlingen duidt een beroepsnaam of functie aan.

- Het tweede deel is: generaal, president, verbaal, militair.

- na-apen, ski-evenement, auto-ongeval, gummi-jas, mee-eten, café-eigenaar

maar:correctieopdracht, juryuitspraak, skiuitrusting, autoalarm

tweeëndertig, drieëntwintig

- Je gebruikt het koppelteken bij eenklinkerbotsing tussen de samenstellende delen (als twee opeenvolgende klinkerletterséén klank kunnen vormen).

- Geen klinkerbotsing en dusaaneengeschreven

- Bij telwoorden met twee en drieschrijf je een deelteken.

- niet-roker, non-verbaal, bijna-doodervaring,oud-leerling, Sint-Truiden, sint-bernards-hond, ex-vriendin

maar: Oudgrieks (= taal), oudtestamentisch (= niet voormalig)

- Woordcombinaties met als eerste lid niet, non, bijna, oud, sint, ex krijgen een liggendstreepje.

- Albert I-promenade, dvd-speler, @-teken, 5%-regeling, 8mm-camera, 55+-woning, e-mailbericht, Windows XP-gebruiker, kleuren-tv

maar:vipbehandeling, aidsvirus, ufomelding

- 50 eurobiljet, 11 juliviering (elfjuliviering)

- een A4’tje, een sms’je

maar:ge-sms, ver-VTM’d

- In samenstellingen met cijfers, letters entekens en afkortingen die je niet als een woord kunt lezen

- Als je in een drieledige samenstelling een telwoord met een cijfer schrijft, gebruik je een spatie.

- Bij afleidingen met letters, cijfers, tekens enafkortingen gebruik je een weglatingstekenvoor een achtervoegsel.

- Na een voorvoegsel schrijf je een koppelteken.

- in-vitrofertilisatie (in vitro), pro-Deoadvocaat (pro Deo), au-pairmeisje (au pair)

- morning-afterpil, make-upborstel, rock-’n-rollmuziek

maar:lastminuteaanbieding, sciencefictionfilm,fastfoodcultuur

- back-up, lay-out, black-outmaar: ook stand-by, top-down

Gemengde samenstellingen- Een streepje tussen de vreemdtalige, niet-

Engelse delen.

- Samenstellingen met Engelse woorden die al een streepje hebben, behouden dat.

- Alle andere Nederlandse samenstellingen met Engelse woorden schrijf je aaneen.

- Bij twijfel raadpleeg je het Groene Boekje.

- Engelse woorden waarvan het tweede deel een voorzetsel is dat met een klinker begint.

- West-Vlaanderen, West-Vlaams,Brussel-Zuid, Midden-Amerikaans

maar:Greenwichtijd, het Europacollege, Brussel-Zuidstation, Romereis, Amazonegebied

Samengestelde aardrijkskundige namenen hun afleidingen

- Samenstellingen die beginnen meteen aardrijkskundige naam en gevolgd worden door een niet-aardrijkskundig gedeelte schrijf je aaneen.

19 SPELLINGGIDS

- in- en uitvoer, vlieglessen en -oefeningen Weggelaten woorddelen

- bas-aria, pop-opera, jazz-zanger Bij lastig leesbare samenstellingen mag je eenkoppelteken gebruiken.

- agenda’s, accu’s, taxi’s, whisky’s

maar:lentes, bureaus, milieus, etuis, shampoos, cafés, cowboys

- Andrea’s vriendje, Betty’s broer

maar:Belgiës ontstaan, tantes auto, Renés job, Britneys hits

Van Dale’s woordenboek

- Andreas’ vriendin, Janice’ kleedje, Mulisch’ boeken, Brusselmans’ idee

- baby’tje, pony’tje

maar:playboytje , essaytje

autootje, cafeetje, skietje, parapluutje, cappuccinootje, slaatje

- Als het woord eindigt op een enkeleklinker die lang wordt uitgesproken, of op een medeklinker + y en gevolgd wordt door:

- de meervoudsuitgang -s,

- Geen weglatingsteken want er is geen fout in de uitspraak mogelijk

- de -s die de bezitsvorm aanduidt.

- Geen weglatingsteken want er is geen fout in de uitspraak mogelijk

- Wel om de merknaam te accentueren

- Bij een naam waarbij je als laatste letter eensisklank hoort.

- Voor -tje van het verkleinwoord maardit alleen na een medeklinker + y

- Geen weglatingsteken na een klinker + y

- Geen weglatingsteken bij verklein-woorden van woorden die eindigen opeen lang uitgesproken enkele klinker

- een 40+’er, de 60’er jaren, een tv’tje, een A4’tje, gsm’s, sms’en (je sms’t)

- In afleidingen van cijfer- of letterwoorden

- ’s morgens, ’t sneeuwt, z’n, ’n - Om aan te duiden dat er letters of cijfers uiteen woord of een getal zijn weggelaten

3 HET WEGLATINGSTEKEN OF DE APOSTROF

4 HET ACCENTTEKEN

- debacle, depot, ragout

- comité, paté - clientèle, crèche, première- gênant, enquête, crêpe- resumé, etage, decolleté, frequent, procedé,

bohemien, protegé

- tête-à-tête, crème fraîche, maîtresse, déjà vu, comédienne

- Geen accentteken op a, o, u in gangbare Franse woorden

- Je plaatst enkel accenttekens (´, `, ^ ) op de e als dat nodig is voor de correcte uitspraak,meestal in de laatste lettergreep.

- In sommige Franse leenwoorden blijven de accenttekens behouden.

- attachee, prostituee, logee, employee - Vrouwelijke vormen van gangbare Franse woorden op -é krijgen -ee (niet ée).

20SPELLINGGIDS

- bv., jl., drs., dr., 16 u., enz.

- i.v.m., z.o.z., o.a., e.d., o.m., t.g.v.

- v.C., n.C., Z.K.H.

- Au (goud), kg (kilogram), MB, MHz, V (Volt), ha (hectare), km

Afkortingen die je uitsluitend in de schrijftaalgebruikt(Je zult bijvoorbeeld nooit zeggen ‘i.v.m.’,maar altijd ‘in verband met’.)

- Een afkorting van een woord of woordgroepkrijgt een punt.

- Er komt meestal één punt per afgekort woord.

- Hoofdletters blijven behouden.

- Je schrijft geen punt in internationaalerkende symbolen.

p/a, km/h, m/v - In sommige afkortingen gebruik je een schuine streep.

- BIN, ESA, RAMNAVO, UEFA, GAIA

- Unicef, Hema, Fnac, Bloso

- MTV, KBVB, VRT, VTM, ICT, BSE

- REM (Rapid Eye Movement), DNA,SARS

- tv, horeca, pc, cd-rom, gsm, sms, vip, info, aids, euro, ufo, tso, tgv

Afkortingen van eigennamen- Hoofdletters, geen punten:

- letterwoorden van drie of minder letters- letterwoorden van vier letters voor een

openbare instelling, vereniging of politieke partij

- Beginhoofdletter, geen punten voor andere letterwoorden van vier of meer letters.

- Initiaalwoorden krijgen hoofdletters en geen punten.

- Een geleend letter- of initiaalwoord behoudtde hoofdletters zolang het als vreemdtaligaangevoeld wordt.

Afkortingen van soortnamen- Je schrijft kleine letters zonder punten als

de afkorting voldoende ingeburgerd is.

5 AFKORTINGEN SCHRIJVEN (punten en hoofdletters)

Soorten afkortingen:- echte afkorting: bijv. - letterwoord: ufo (als woord uitspreken)- initiaalwoord: tv, ICT (letter per letter uitspreken) - verkortingen: horeca

De leestekensELeestekens helpen de structuur van een tekst te verduidelijken. Zo wordt de tekst vlot-ter leesbaar en gemakkelijker te begrijpen.Je gebruikt ze:- op het einde van de zin om een zin af te sluiten;- binnen de zin als pauze of om de structuur van de zin te verduidelijken.

1 OP HET EINDE VAN DE ZIN

1.1 DE PUNT

- De hond lag voor het venster te slapen.- Neem jullie boeken.

- Na een mededelende zin- Na een opdracht

21 SPELLINGGIDS

2 BINNEN DE ZIN

2.1 DE KOMMA duidt een kleine pauze aan en verduidelijkt de structuur van de zin.

- Je had dat niet moeten doen, maar nu is hette laat.

- Na een korte pauze

- In die zak zitten appelen, peren, citroenen, sinaasappelen en kiwi's.Wil je een rode, blauwe of groene trui?

- Tussen de delen van een opsomming(behalve voor ‘en’ en ‘of’)

- Onze hond had een zachte, zwarte pels.Hij had een grote, zwartharige hond.

- Tussen bijvoeglijke naamwoorden bijhetzelfde zelfstandig naamwoord

- Jan, de zoon van de buren, speelt voetbal. - Voor en achter een bijstelling

- Terwijl ik telefoneerde, ging de deurbel. - Tussen twee persoonsvormen na een vooropgezette bijzin

- Je kijkt zo triestig, Lies.Lies, waarom kijk je zo triestig?Zeg, Lies, ben je zo ontgoocheld?

- Voor en/of achter een aanspreking

- Bah, dat lust ik niet!We hebben gewonnen, hoera!

- Voor en/of achter een tussenwerpsel

- Ze was erg laat, maar ze miste de trein niet.- Hij ging weg, want hij was boos.

- Voor de voegwoorden maar, want

- Zij is arts, hij werkt op de rechtbank. - Tussen nevengeschikte zinnen die niet door een voegwoord verbonden worden

- Het Oostendse team, dat de overwinning behaalde, was heel gelukkig.

- Na een uitbreidende (= meer uitleg) bijvoeglijke bijzin

1.2 HET VRAAGTEKEN

1.3 HET UITROEPTEKEN

- Hoe laat vertrekt de volgende trein?- Wilt u dit straks meenemen?

- Na een vraag- Na een verzoek

- Je houdt er nu mee op!Help me! Let op! Was het maar waar!

- Na een (korte) mededelende zin, waarin de spreker zijn emotie, bevel of wens uitdrukt

- De toeristen arriveerden in drie bussen: Nederlanders, Belgen en Duitsers; Fransen; Amerikanen, Engelsen en Ieren.

J. Wastijn, directeur; J. Feys, voorzitter en M. Declercq, aalmoezenier, waren aanwezig.

- In een opsomming waar al komma's gebruikt worden

(o.a. om bijvoeglijke bepalingen aan te geven)

2.2 DE PUNTKOMMA brengt tussen twee zinnen minder scheiding aan dan een punt, maar meer dan een komma.

- Sommige chauffeurs houden zich altijd aan de snelheidsbeperkingen; anderen rijden dan weer voortdurend te snel.

- Tussen twee samenhangende neven- geschikte zinnen

- We hebben drie keuzes: hier blijven; onmiddellijk vertrekken; afwachten en dan gaan.

- Tussen de delen van een opsomming als die uit meer dan een woord bestaan

22SPELLINGGIDS

2.3 DE DUBBELE PUNT of HET DUBBELPUNT is een rustteken dat aantoont dat er nogiets volgt.

2.4 DE AANHALINGSTEKENS

2.6 HET BELETSELTEKEN

2.5 DE GEDACHTESTREEP

- Zij antwoordt: ‘Ik weet het echt niet.’- Er hing een poster in de klas met het oude

spreekwoord: ‘Rust roest’.- Gerard Walschap zei: ‘Smaak is geen

kwestie van meerderheid.’ - Hij doorkruiste vier landen: Duitsland,

Oostenrijk, Italië en Slovenië.- We mogen niet meer schaatsen op de vijver:

het dooit.

- Voor een directe rede (eindaanhaling)- Voor een spreekwoord

- Voor een citaat

- Voor een opsomming

- Voor een verklaring

- Jan vroeg: ‘Wanneer ben je dan thuis?’

- ‘Ik heb er geen idee van’, antwoordde ze.

- ‘Als het regent,’ zei ze, ‘wachten we een tijdje.’‘Pas op!’ schreeuwde Bert.

- Dit is een echt ‘meesterwerk’.

- Ze leeft in de ‘cocon’ van het gezin.

- Op kamp maakten ze ‘leute en plezier’.

- Vanavond gaan we lekker ‘terrassen’.

- Las jij ook al ‘Eeuwig Zwijgen’ van Guy Didelez?We logeerden in hotel ‘Zeebries’.

- Bij de directe rede

Andere leestekens bij aanhalingen: - Een punt op het einde van een beginaan-

haling wordt vervangen door een komma buiten de aanhalingstekens.

- Andere leestekens staan slechts binnen de aanhalingstekens als ze bij de aanhaling behoren.

- Om woorden een speciale gevoelswaarde te geven. Je kunt dan ook ‘enkele’ aanhalings-tekens schrijven als iets:

- ironisch bedoeld is;

- een opvallend woord is;

- een volkse uitdrukking is;

- een voorbeeld van taalcreativiteit is.

- Titels en namen schrijf je ook met ‘enkele’ aanhalingstekens.

- Het resultaat is – niemand verwachtte dat –verbluffend.

- Ze reed – heel langzaam – naar huis.

- Een onderbreking in de gedachtegang (door toevoeging van een tussenzin), vaak om een onverwachte wending duidelijk te maken

- Om een gedachte te beklemtonen

- De jongen heeft een hond, twee schildpad-den, twee konijnen ...

- De deur draaide kreunend open ...- Hij viel en ...- Mijn zus kreeg een naaimachine, nu kan ze

... stikken!- Godv... !

- Na een onvolledige opsomming

- Om de spanning op te drijven- Om de lezer te laten nadenken - Om een verrassingseffect te bekomen

- Afbreken van taboewoorden of scheldwoorden

23 SPELLINGGIDS

2.7 DE HAAKJES

2.8 DE SCHUINE STREEP

- Gevraagd: meisje/jongen voor een vakantiejob.

- t/m (tot en met), p/a (per adres)

- Om een keuze aan te duiden

- In enkele afkortingen

- De EGKS (Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal) werd op 23 juli 2002 geschiedenis.

- Ze vertelt dat ze nog een uur (?) zal studeren.Ze zal nog een uur geschiedenis (!) studeren.

- Om extra uitleg te geven(die je weglaat bij het hardop lezen)

- Een vraagteken of een uitroepteken tussen haakjes zetten, geeft een gevoelswaarde:(?) drukt twijfel uit;(!) legt nadruk.

Moeilijke woordenFabonneeaccommodatieagglomeratieagressiefakkoordanekdoteapplaudisserenarrondissementbarbecueënbatikkenbegroeiingboeddhistischbroccolibruuskerenbudgettairbuiigcappuccinocarrièrecarrosseriecarrouselchic (chiquer, chicst)chequechrysantcoëfficiëntcommissariscompact disccompromitterenconciërgeconfetti

consequentconsciëntieuscontinucosmeticadankzijdebatterendiarreedichtstbijzijnddieetdistantiërendromedarisecstasyefficiëntelektronischemigrantenigszinsenquêteentrecoteenvelopespressofaliekantfaillietfinancieel, financiëlefotokopie, kopieënfulltimegalopperengeenszinsgeprivilegieerdgezamenlijk

graffitigrenzeloosgrinnikenguerrillagynaecolooghartstikkehocus pocusimmigrantimpresariojournalistkalligrafielabyrintlay-outleidraadloochenenmacrokosmosmaffiamake-upmanoeuvrerenmarionetmayonaisemiddeleeuwenmillenniumminutieusmonnikenmozaïeknochtansparallelparallellisme

parttimepatépenicillineper sepilipilipinguïnpittoreskpakketplakkaatpolikliniekportemonneeprecies, preciezeprecisieproductieprofessioneelpyjamasatéspectaculairspektakeltezamentrompettistuitweidenvacuümverbouwereerdverrukkelijkyoghurtzaniken