Spanje magazine

No 4

- ok

tob

er - N

ov

emeb

er 2

01

2 - 3

e jaa

rga

ng. Losse verko

op

: € 4

,95

oNrustige tijdeN...

spaanse eilandentopwijnen vaN de

de joNge meesterchefNatuurLijke perfectie

Spanjereportages i iNterviews i reizeN i cuLiNair i Nieuws

citytrip Naar alicante

m u r c i a &mar meNorL a N a r a N j a

olitemiddeleeuws

Andoni Luis Aduriz

filmfestivals!

Kurk

+gratis

toegangsecond home

beurs

in Spanje!uw notariS

ginnekenweg 284, 4835 nk breda telefoon 076 - 5 60 78 00, fax 076 - 5 60 78 01hoeveneind 3, 4847 aJ teteringen telefoon 076 - 5 78 13 00, fax 076 - 5 78 13 [email protected] www.seydlitz.nl www.seydlitz.es

eState planning • erfrecht • familierecht • ondernemingSrecht • onroerend goed

een huis kopenin spanje is nu

muy interesante

- geheel elektronisch (op afstand) - naar nederlands recht- zonder tussenkomst spaanse notaris- in de nederlandse taal en alles in nederland- tegen een voordeliger tarief - én dat als enige notariskantoor buiten spanje!

frits von seydlitz notariaat Verzorgt uw aankoop en hypotheek in spanje:

hoofdredactieMaya van der Veer

redactieElse Beekman, Emmie Declerck, Michel CruzE: [email protected]

art directorJob Hugenholtz

MedewerkersSem van Berkel, Mariché Campos, Piet-Hein Crena Uiterwijk, Tjaard Gimbrère, Frits von Seydlitz, Sander de Vaan, Catherine van der Werf

UitgeverSpanje Magazine

distribUtie NederlaNd eN belgiëBetapress - www.betapress.nl, IMA press

adverteNties 00 34 952 37 27 87 - 00 34 673 602 331 (spanje) [email protected]

aboNNeMeNteN NederlaNd, belgië & spaNje€ 24,95 voor 6 nummers per jaar

aboNNeMeNteN rest vaN eUropa€ 44,95 voor 6 nummers per jaar

opgave eN vrageN over aboNNeMeNteN:AbonnementenlandPostbus 20, 1910 AA UitgeestTel. 0900-ABOLAND of 0900-226 52 63 (€ 0,10 per minuut)Vanuit het buitenland: +31 251 257 926Fax 0251-31 04 05Site: www.bladenbox.nl voor abonneren of www.aboland.nl voor adreswijzigingen en opzeggingen.

beëiNdigeN aboNNeMeNt:Opzeggingen (uitsluitend schriftelijk) dienen 12 weken voor afloop van de abonnementsperiode in ons bezit te zijn.PrIjSwIjzIGINGEN VOOrBEHOUDEN.

verwerkiNg vaN persooNsgegeveNsSpanje Magazine BV, de uitgever van ¡Spanje! magazine, legt van haar lezers en klanten in het kader van haar dienstverlening gegevens vast. Spanje Magazine BV gebruikt uw gegevens voor de uitvoering van de overeenkomst, voor haar dienstverlening en om haar lezers en klanten op de hoogte te houden van haar producten en diensten en die van haar partners en andere geselecteerde organisaties. Als u op deze informa-tie geen prijs stelt, dan kunt u dit schriftelijk per e-mail doorgeven aan: Spanje Magazine BV, [email protected]

disclaiMerDe redactie is niet aansprakelijk voor gegevens door derden verstrekt.

© 2012 ¡Spanje! magazine¡Spanje! magazine is een tweemaandelijkse uitgave van Compass Media SL. Niets in deze uitgave mag op welke wijze dan ook worden verveelvou-digd en/of openbaar worden gemaakt zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

Depósito Legal MA-653-2005ISSN 8710966 02348 8

¡SPA

NJE! M

AG

AZ

INE N

04 - 3

e JAA

RGA

NG

- EDITIE - O

KTO

BER - N

OV

EMB

ER 20

12

No 4

- OK

TOB

ER - N

OV

EMEB

ER 2

01

2 - 3

e jaa

rga

ng. Lo

sse verkoo

p: €

4,9

5

ONRUSTIGE TIJDEN...

SPAANSE EILANDEN SPAANSE EILANDENTOPWIJNEN VAN DE

DE JONGE MEESTERCHEFNATUURLIJKE PERFECTIE

SpanjeREPORTAGES I INTERVIEWS I REIZEN I CULINAIR I NIEUWS

CITYTRIP NAAR ALICANTE

world citizen servicesuw locale gids in Spanje

Een huis in het buitenland. Met een mooier uitzicht en een heerlijk zonnig klimaat. Toch zijn er dingen die u nergens beter vindt dan in uw thuisland. Zoals bijvoorbeeld de Buitenland Hypotheek van ABN AMRO. Daarmee financiert u uw huis in Spanje net zo gemakkelijk als een Nederlandse woning. En dat is nog maar een van de vele diensten die ABN AMRO Private Banking u met World Citizen Services kan aanbieden. Ons lokale team staat u, in uw eigen taal, met raad en daad bij in het vinden, aankopen en financieren van een woning. World Citizen Services is er om u te helpen met de grootst mogelijke kwalitatieve service en financiële oplossingen. Wilt u weten wat World Citizen Services voor u persoonlijk kan betekenen? Neem dan contact met ons op. Wij staan u graag te woord.

ABN AMRO Private Banking, Avenida José Banús, Edificio Málaga Local 2-B, Marbella, Málaga. Tel: +34 952 90 88 43.Kijk voor meer informatie op www.worldcitizenservices.com of e-mail ons op [email protected]

add Buitenland hypotheek magazine Spanjev2.indd 1 7/19/10 11:58:38 AM

world citizen servicesuw locale gids in Spanje

Een huis in het buitenland. Met een mooier uitzicht en een heerlijk zonnig klimaat. Toch zijn er dingen die u nergens beter vindt dan in uw thuisland. Zoals bijvoorbeeld de Buitenland Hypotheek van ABN AMRO. Daarmee financiert u uw huis in Spanje net zo gemakkelijk als een Nederlandse woning. En dat is nog maar een van de vele diensten die ABN AMRO Private Banking u met World Citizen Services kan aanbieden. Ons lokale team staat u, in uw eigen taal, met raad en daad bij in het vinden, aankopen en financieren van een woning. World Citizen Services is er om u te helpen met de grootst mogelijke kwalitatieve service en financiële oplossingen. Wilt u weten wat World Citizen Services voor u persoonlijk kan betekenen? Neem dan contact met ons op. Wij staan u graag te woord.

ABN AMRO Private Banking, Avenida José Banús, Edificio Málaga Local 2-B, Marbella, Málaga. Tel: +34 952 90 88 43.Kijk voor meer informatie op www.worldcitizenservices.com of e-mail ons op [email protected]

add Buitenland hypotheek magazine Spanjev2.indd 1 7/19/10 11:58:38 AM

M U R C I A &MAR MENORL A N A R A N J A

olitemiddeleeuws

Andoni Luis Aduriz

fi lmfestivals!

ONRUSTIGE TIJDEN...NATUURLIJKE PERFECTIEKurk

SpanjeSpanjeSpanjeSpanjeSpanjeSpanje+

GRATISTOEGANGSECOND HOME

BEURS

DEF - COVER - Spanje- SEPT-OKT 2012.indd 1 30-09-12 21:45:07

6 SPANjE.es

c o l o f o N

7 VOORWOORD: DIE HEERLIJKE SPAANSE HERFST…

8 MURCIA EN HET ONGEREPT SPANJE

12 MIDDELEEUWSE DORPEN EN STEDEN: OLITE

16 KURK: WAAR EEN OEROUD AMBACHT OP DRIJFT

24 SPAANSE CHEFKOKS IN DE SCHIJNWERPERS: ANDONI LUIS ADURIZ

31 PERSONAJES MÍTICOS: LA DUQUESA DE ALBA

32 MANNENDINGEN AAN DE COSTA’S: OP WEG MET DE HUURAUTO

34 LA NARANJA: VOOR BOOM TOT TAFEL IN 24 UUR

37 AUTOMUSEM MÁLAGA: KUNSTSCHATTEN OP WIELEN

38 SPAANSE LES: PUEBLOS

41 JURIDISCHE COLUMN: PARADIJS OF FATA MORGANA

42 ALICANTE: MEDITERRANE KUIERSTAD BIJ UITSTEK

IN DEZE UITGAVE:MIDDELEEUWSolite

kurk

CITyTRIPalicante

12

42 16la

naranja

DIE HEERLIJKE SPAANSE HERFST...Als in Nederland de zomer definitief ophoudt en men in sep-

tember op de enkele mooie dag nog spreekt van een ‘Indian

Summer’ begint in Spanje een fantastisch jaargetijde: de heer-

lijke Spaanse herfst. De temperaturen zijn veel aangenamer

dan in de snikhete zomer, het zeewater nog warm, de natuur

leeft weer op met overal een sappig groen of een mooie

herfstkleur in het landschap.

¡SPANjE! magazine 7

v o o r w o o r d

Vanzelfsprekend raakt dan ook de redactie van Spanje magazine in een nazomerstemming en krijgen onze artikelen een herfsttintje. zo verhalen wij u over mooie wijnen van de Canarische eilanden en de Balearen. En over de fraaie kurkeik en de kurkproductie, voor onder andere die heer-lijke Spaanse wijnen. Tijd ook voor lekker eten en mooie recepten, zoals uit onze nieuwe serie over Spaanse topkoks waarvan het eerste artikel gaat over de Baskische chef Andoni Luis Aduriz.

We gaan de geschiedenis in met het tweede deel van de ‘Belevenissen aan het Moorse hof’, maar ook het artikel over de Middeleeuwse dorpen waar-in Olite (in het mooie Navarra) deze keer centraal staat speelt grotendeels in het verleden.

De herfst is tevens een fantastische tijd om steden te bezoeken en daar-voor komt het bekende Alicante - toegangspoort tot de Costa Blanca - ze-ker in aanmerking.

Iets ten zuiden van Alicante ligt de nog ongerepte provincie Murcia met Europa’s grootste binnenzee, de Mar Menor. Een prachtig gebied waar zich een interessante Nederlandse ondernemer gevestigd heeft.

Tenslotte in het zakennieuws informatie over de Second Home Beurs in Ne-derland waar u als Spanjelezer gratis naar toe kunt! Onze hoofdpersoon uit het artikel over de Mar Menor (Puur Spanje!) treft u daar zeker ook aan!

48 BELEVENISSEN AAN HET MOORSE HOF

51 COLUMN: CRISIS!

56 DE SPAANSE EILANDEN: OASES VAN ZON EN WIJN

60 TyPISCH SPAANS – BEKENDE SPAANSE ICONEN

66 CULTUURAGENDA: FILMFESTIVALS

ANDERE EVENEMENTEN

70 SPAANS NIEUWS

•ONRUSTIGE TIJDEN VOOR SPANJE • MISLUKTE RESTAURATIE

MAAKT FRESCO WERELDBEROEMD • FLASHMOBS VEROVEREN

SPAANSE STRATEN

74 BOEKEN- EN CD PAGINA

76 ZAKENNIEUWS

wijnenvan de

spaanse eilanden

24

56

ANDONILUIS ADURIZ

la naranja

34

i N h o U d s o p g a v e

RECEPTEN29

DE temperatureN ZIJN VEEL AANGENAMER,

HET zeewater Nog warm...

8 SPANjE.ES

Murcia en het ongerepte Spanje

TEkST: MAyA VAN DEr VEEr, FOTOGrAFIE: PUUrSPANjE, STOCk

R E PORTAGE M U r c i a & M a r M e N o r


MET NAME DE natuur IN DEZE PROVINCIE, DIE VAN HET OUDE KONINKRIJK VAN MURCIA AFSTAMT, BIEDT ENKELE

BIJZONDERHEDEN WAARONDER ZO’N veertien prachtige natuurparken MET BERGEN TOT RUIM 2000 METER HOOGTE

zo’n gebied bij uitstek bevat de deelstaat en provincie Murcia, Spanje’s kleinste deelstaat – slechts bestaand uit één provin-cie met een gelijknamige hoofdstad. De provincie Murcia telt zo’n 1,5 miljoen inwoners en is gelegen in het zuidoosten van het schiereiland, ten zuiden van de drukke Costa Blanca en ten noorden van de Andalusische woestijnprovincie Almería. Deze Middellandse-zeekust heeft een toepasselijke naam: Costa Ca-lida – de warme kust.De steden Murcia en Cartagena zijn beide een bezoek meer dan waard, maar met name de natuur in deze provincie, die van het oude koninkrijk van Murcia afstamt, biedt enkele bijzonderhe-den waaronder zo’n veertien prachtige natuurparken met ber-gen tot ruim 2000 meter hoogte. Als absoluut hoogtepunt geldt Europa’s grootste zoutwaterzee: Mar Menor. Deze grote halve-cirkelvormige lagune (met een oppervlakte van 170 km2!) wordt van de Middellandse zee gescheiden door een landen zand-strook van zo’n 22 kilometer lengte en een breedte die varieert van slechts 100 tot 1200 meter: La Manga geheten. De twee zeeën – de grote Middellandse en de (letterlijk kleine) Mar Me-nor – staan via een tweetal natuurlijke en één gekanaliseerde doorgang met elkaar in verbinding en het gebied is aangewe-zen als een ‘speciaal beschermde zone van belang voor de Mid-dellandse zee’. Het water is azuurblauw en kristalhelder, er zijn lange onbedorven zandstranden, geen massatoerisme en nog volop natuur met een rijke en diverse Mediterrane plantengroei en hoog in de lucht cirkelende roofvogels, zoals de konings-arend, diverse valkensoorten en zelfs een aantal kolonies met gieren. Spanje op z’n mooist dus. Midden in dit gebied is een klein, maar enthousiast en gedre-

Wie kent ze niet, de toeristische Costa’s? De bij de jongeren zeer populaire Costa Brava en

de voor de ouderen aantrekkelijke en toeristische Costa Blanca en Costa del Sol? Als je in

Nederland of België naar Spanje’s bekendste regio vraagt, krijg je negen van de tien keer

één van deze streken als antwoord. Maar ook aan de Middellandse Zee zijn er nog ongerepte kusten, zon-

der massatoerisme, met prachtige stranden, natuurgebieden en interessante steden. Murciaven Nederlands bedrijf gevestigd onder de toepasselijke naam Puurspanje. Coert Peeters is directeur van Puurspanje, het ma-kelaarskantoor dat in Los Urrutias aan de westkant van de Mar Menor gevestigd is. Het team van Puurspanje is jong, dynamisch en deskundig, een combinatie van eigenschappen die men in dit ongerepte Murcia goed kan gebruiken. De sfeer is relaxed, maar Puurspanje houdt er strenge denkbeelden op na: men wil een servicekantoor zijn dat vooral zorgzaam met zijn klanten omgaat, vanaf het allereerste contact. Vandaar dat er gewerkt wordt met een klein en gedegen team met korte lijnen en een intensieve communicatie. “Het belangrijkste is dat mensen hun droom kunnen verwezenlijken”, legt Coert uit “wie een huis koopt moet niet alleen dat huis mooi vinden, hij of zij moet zich ook thuis voelen in de omgeving”. Het werkgebied van Puur-spanje omvat de Costa Calida, de Mar Menor en de achterlig-gende gebieden, een ruim gebied met even ruime keuzes.

ONGEREPTrondom de Mar Menor – de prachtige binnenzee - liggen ver-schillende uitgestrekte natuurgebieden met lange zandstran-den, waar vrijwel niets van de bewoonde wereld te merken valt. Daartegenover staan de badplaatsen, met gezellige boulevards en fietsroutes. De Mar Menor, evenals de rest van de Costa Ca-lida, is veel minder bekend dan de grote Costa’s. Hierdoor is de tweedehuizenmarkt in deze regio veel later op gang gekomen. Hier dus geen massale huizenbouw, hoogbouw is alleen toege-staan op “La Manga”. Het is in dit nog ongerepte stukje Spanje waar Puurspanje als volstrekt onafhankelijke makelaar Nederlanders en Belgen helpt

10 SPANjE.ES

met het zoeken naar de woning die aan al hun wensen voldoet. Men begint met het inventariseren van de wensen van de po-tentiële klant en het naar aanleiding daarvan selecteren van mogelijke woningen die voor deze specifieke klant in aanmer-king zouden kunnen komen. Dat kan natuurlijk ook elk ogenblik weer bijgesteld worden. Ter plekke blijkt men misschien toch meer geïnteresseerd in die rustig en fraai gelegen villa dan in het penthouse van het mooie appartementengebouw waar men oorspronkelijk een oogje op had – of andersom natuurlijk.

WAARDEVAST“Voor onze klanten selecteren wij de krenten uit de pap”, vertelt Coert, “zowel qua prijs als leefbaarheid. wij zoeken altijd naar die woningen die iets speciaals te bieden hebben. woningen met unieke aspecten, zoals een mooie locatie met een prachtig uitzicht, een groot perceel of een beperkte beschikbaarheid van het type woning. Dit zijn aspecten die ervoor zorgen dat een woning waardevast blijft. Een goede wo-ning behoudt haar waarde en blijft goed verkoopbaar, zelfs in deze crisis-tijd.” Bovendien wordt elke aankoop bij Puurspanje begeleid onder supervisie van een advocaat – een belangrijke en extra service die precies past bij het maatwerk dat Puurspanje levert.

ExCLUSIVITEITPuurspanje biedt uiteenlopende woningen aan: van huizen in authentieke Spaanse dorpen of aan een hagelwit zandstrand, tot aan een luxe villa of finca in het binnenland of een luxe pent-house op een golfresort. De zeer gevarieerde klantenkring van Puurspanje is met name geïnteresseerd in het authentieke en idyllische Spanje, houdt zich over het algemeen ver van mas-satoerisme en zoekt rust en kwaliteit. Het betreft zowel mensen die een tweede huis zoeken als ook zij die echt naar Spanje wil-len emigreren. Belangrijk is tevens dat de beschikbare huizen over de juiste ver-gunningen beschikken, gegevens over de bouwkundige staat, de kwaliteit van de (bouw)materialen en de locatie. Puurspanje heeft als onafhankelijke makelaar een uitstekende relatie met de projectontwikkelaars en kan veel huizen daarom exclusief aanbieden.

ALS ABSOLUUT hoogtepunt GELDT EUROPA’S GROOTSTE ZOUTWATERMEER: Mar Menor

U EN DE WET IN SPANJE

In bijgaande teksten is herhaaldelijk gesproken over ge-degen onderzoek en juridische begeleiding. Een goed begin is om zelf eerst uitgebreid onderzoek te doen naar wat er allemaal komt kijken bij kopen of bouwen van on-roerend goed in Spanje. Een onmisbare hulp daarbij is het boek ‘U en de wet in Spanje’ van jurist David Searl (you and the Law in Spain – waarvan inmiddels al 20 her-drukken verschenen) en volledig bewerkt door Aart van rijn, een klassieker op gebied van Spaanse wetgeving, gewoonten en gebruiken. De derde Nederlandse druk en nieuwste versie verschilt behoorlijk van de vorigen en is volledig op de Nederlandse situatie toegespitst. ‘U en de wet in Spanje’ geeft talloze adviezen en waarschuwingen ook op gebied van de woningmarkt met tips en aanbeve-lingen. De onroerend goed sector neemt weliswaar een belangrijke plaats in, maar evenzogoed is er zeer veel informatie te vinden over belastingen, het beginnen van een bedrijf, testamen-ten, gezondheidszorg en nog veel meer. Een onmis-baar standaard werk dat in geen boekenkast mag ontbreken.Meer informatie op www.tokodelsol.com

Het PuurSpanje team met links van het midden Coert

Cartagena

De ingang van de Mar Menor

Van bovenaf is de binnenzee goed te zien


R E PORTAGE M U r c i a & M a r M e N o r

BEGELEIDINGHet blijft echter niet bij het verkopen van een huis. Vooral de dienstverlening heeft Puurspanje hoog in het vaandel. Coert: “wij helpen onze klanten met alle voorkomende praktische zaken, zoals het afsluiten van verzekeringen, het begeleiden bij emigratie en het aansluiten van gas, water en licht. Ook kunnen we de helpende hand toesteken bij het verhuren en het beheer van de woning.” Het contact met de klant is belangrijk, ook nadat hij de woning gekocht heeft. Coert: “we blijven in contact met onze kopers, zij kunnen altijd een beroep op ons doen. Veel van onze klanten zijn er verbaasd over hoeveel wij dan nog doen.” Deze aftersaleser-vice is gratis en bestaat onder andere uit een servicewebsite en persoonlijke hulp bij alle mogelijke voorkomende zaken. “Het belangrijkste is, dat onze klanten tevreden zijn. zijn zij tevreden, dan zijn wij dat ook!”

MONDI AWARDMet die tevredenheid van de klanten zit het wel goed, want het bedrijf ontving al twee keer de Mondi Award (in 2010 en 2011) en werd uitgeroepen tot ‘beste buitenland makelaar van Neder-land’. Mondi is een onafhankelijke belangenorganisatie voor de kopers van buitenland vastgoed. Puurspanje werd gekozen uit 1400 aanbieders met de hoogste score van 5 sterren.

BEREISBAARHEIDOok voor wie niet onmiddellijk een (tweede) huis wil kopen of wil emigreren naar het mooie Spanje, is de provincie Murcia een prachtig gebied om eens uitgebreid te bezoeken. Het ongerepte en authentieke karakter van de provincie, de mooie stranden, het heerlijke subtropische klimaat, de veertien natuurparken en de prachtige Mar Menor maken de regio in elk jaargetijde een bezoek meer dan waard. Murcia is goed bereikbaar via Alicante en binnenkort via het nieuwe vliegveld Corvera Internacional (vlak onder de hoofdstad Murcia) waar zowel Airberlin, Easyjet, Vueling als ryanair belangstelling voor hebben.

MOOI EN RUSTIG, MAAR NIET SAAIAl die overweldigende natuur en ongereptheid van het land-schap, betekent niet dat Murcia een saaie provincie is. Nog-maals er zijn twee mooie grotere steden die om een bezoek vragen: Murcia zelf met ruim 450.000 bewoners en havenstad Cartagena met ruim 200.000 bewoners. De universiteitsstad Murcia is prachtig gelegen aan de rivier de Segura (die in het zwitsers aandoende Cazorla ontspringt) en werd door de Moor-se kalief van Córdoba gesticht tussen 830 en 840.

Het veel oudere Cartagena werd al in de derde eeuw voor onze jaartelling gesticht door Hasdrubal de Schone, een legeraan-voerder uit de oorspronkelijk Fenicische kolonie Carthago. Er is een interessant archeologisch museum met veel opgravingen. De haven van Cartagena is één van de belangrijkste van het land en de voornaamste oorlogshaven van Spanje waarvan de diepe baai beschouwd wordt als een van de mooiste natuurlijke ha-vens.

Ook voor de jeugd is er goed nieuws! Het grote Amerikaanse Paramount is een gigantisch thema- en amusementpark aan het opzetten in Alhama de Murcia met zeven hotels, een casino, Paramount Live en talloze fantastische attracties voor jong en oud. Het geheel wordt flink wat groter dan het Parijse Eurodis-ney! Alhama de Murcia zelf is trouwens prachtig gelegen tussen twee grote natuurparken, dat van de Sierra Espuña en El Valle en Carrascoy.

En voor wie dan toch in de buurt van Mar Menor komt, een bezoekje aan Puurspanje is zeker de moeite waard en u bent er van harte welkom! o

Kopersmarkt?Voor Puurspanje ligt het anders, want zij richten zich grotendeels op nieuwbouw. Maar aan de diepe crisis op de Spaanse vastgoedmarkt leek vrijwel geen einde te komen. Er is veel te doen over deze huizenmarkt, die vanzelfsprekend enorm te lijden heeft gehad on-der de crisis die in Spanje hard heeft toegeslagen. De huizenprijzen daalden in het tweede kwartaal van 2012 opnieuw ten opzichte van een jaar daarvoor. Van nieuw-bouw is bijna geen sprake meer en ook de handel in al bestaande woningen is vrijwel ingestort. Dat is vanzelf-sprekend dramatisch voor verkopers, maar biedt onge-kende mogelijkheden voor kopers. zo langzamerhand begint er een interessante kopersmarkt te ontstaan. En dan denken we niet aan de merkwaardige lokkertjes waarover hier en daar in grote Nederlandse dagbladen gesproken wordt en waarbij spectaculaire prijsdalingen worden aangekondigd waarbij geen enkele kwaliteit ge-waarborgd wordt. Ook bij kwalitatief goede woningen is veel interessants te vinden: de keuze is goed en groot en met goed onderzoek naar achtergronden en papieren en de juiste juridische begeleiding kan men voor zeer goede prijzen veel moois kopen. Bovendien kan er als er sprake is van nieuwbouw tot en met 31 december van dit jaar nog profiteren van het verlaagde BTw-tarief: slechts 4% in plaats van 7%.

12 SPANjE.es

TEkST & FOTOGrAFIE: EMMIE DECLErCk

12 SPANjE.es

r e e K s : m i d d e L e e u w s e d o r p e N e N s t e d e N

Wie van Middeleeuwse dorpen en kastelen houdt, kan zijn hart

ophalen in Spanje. In sommige dorpen of steden vieren de

bewoners zelfs heuse Middeleeuwse Feesten. Maar ook zon-

der die feesten kunnen we ons in veel van die plaatsen nog probleemloos in

een historisch decor wanen. In deze reeks zetten we die magische plekjes op

een rij, stuk voor stuk een bezoek of een omweg waard.


R EEKS M i d d e l e e U w s d o r p : o l i t e

Het Palacio Real de Olite was ooit het Paleis van de Koningen van Navarra, net zolang tot dit koninkrijk zich verenigde met Castilië in 1512. Anders dan de meeste kastelen in Spanje werd het dus niet gebouwd met militaire doeleinden maar eerder als koninklijk Hof. Het is daarom bijzonder elegant en sprookjesach-tig en wordt algemeen beschouwd als een van de meest luxu-euze Middeleeuwse kastelen in Europa.

Olite is tegenwoordig maar een klein stadje in het hart van Navarra, omringd door uitgebrei-de wijnvelden dankzij haar aantrekkelijke Me-

diterrane klimaat. ze telt amper een drieduizendtal inwoners en ligt 47 kilometer ten zuiden van Pamplona. Het is een mooi plaatsje met een prachtige middeleeuwse kern, wat te danken is aan koning García ramírez die Olite in 1147 privileges verleen-de, waardoor het zich kon ontwikkelen als marktstad en militair steunpunt. Al spoedig werd Olite een welvarende handelsstad die regelmatig werd bezocht door de koningen van Navarra. In het oude gedeelte van hun Paleis destijds is tegenwoordig een parador gevestigd; het nieuwe paleis is te bezoeken, zelfstandig met een audiogids of als historische tour met begeleidende gids. Het te bezoeken ‘Nieuwe Paleis’ werd gebouwd in gotische stijl tussen 1402 en 1424 onder impuls van Carlos III ‘El Noble’, een bijnaam die hij verkreeg door zijn hang naar cultuur en luxe. Deze koning van Navarra (koning van 1387 tot 1425) raakte dus niet zozeer bekend om zijn militaire veldslagen dan wel om zijn Franse hofstijl. Het Paleis dat hij liet bouwen herbergde een

We beginnen met het dorp met het meest in het oog

springende kasteel. Het deed voordien dienst als konink-

lijk paleis en gaf zelfs inspiratie tot wat nu zo bekend is als

het kasteel van Doornroosje in Disney World (Florida).

Een sprookjesachtig plaatsje met koninklijke allure

r e e K s : m i d d e L e e u w s e d o r p e N e N s t e d e Njuweel van de

kroon van navarraOlite

14 SPANjE.es14 SPANjE.es

In augustus viert Olite haar koninklijke status met heuse Middeleeuwse feesten. De straten van het dorp vullen zich dan met kooplieden, jongleurs en ambachtslui. Er staan allerlei spektakels op het pro-gramma en je kunt er genieten van heuse Middel-eeuwse menu’s. In september zijn het wijnfeesten in Olite. Het is het uitgelezen moment om de eeuwenoude wijntraditie van dit goddelijke plaatsje te proeven.

Feestelijke TIPS


R EEKS M i d d e l e e U w s d o r p : o l i t e

IN 1925 KREEG DIT KONINKLI JK PALEIS UITEINDEL I JK DE EER DIE

HET VERDIENDE ALS ‘NatioNaaL moNumeNt’ EN VANAF TOEN

WERD HET OOK GERESTAUREERD. DE WERKEN BEGONNEN IN 1937 EN ZOUDEN TOT DERTIG JAAR DUREN

weelde van luxueuze kamers, prachtige tuinen, kloostergan-gen en sierlijke balkons omringd en beschermd door hoge kasteelmuren en gedomineerd door de Slottoren (Torre del Homenaje). Hij begon echter niet van nul maar breidde de bestaande constructie van een verdedigingsfort uit. Dit fort dateerde uit de tijd van koning Sancho VII (12de-13de eeuw), dat op zijn beurt gebouwd was op de overblijfselen van een romeinse vestiging.De ‘Edele’ koning huwde in 1375 met Leonor de Trastámara en samen kregen ze acht kinderen. Tijdens het gidsbezoek kun je zien hoe de familie haar leven aan het hof indeelde. Vanaf 1512, toen Navarra aan de kroon van Castillië ging toebehoren, ging het bergaf met het Paleis omdat dit vanaf toen niet langer het Hof van de koningen van Navarra was maar alleen heel af en toe gebruikt werd als logeerplaats voor de onderkoningen.

In 1813 werd het verval compleet met een verwoestende brand tijdens de Onafhankelijkheidsoorlog, opzettelijk ge-sticht door Generaal Espoz y Mina van Navarra die zo wilde vermijden dat de Franse troepen van Napoleon zich in het kasteel gingen versterken. Daardoor bleef niets over van de inrichting binnenin en werd een deel van het kasteel bijna volledig vernield. In 1925 kreeg dit koninklijk Paleis uitein-delijk de eer die het verdiende als ‘Nationaal Monument’ en vanaf toen werd het ook gerestaureerd. De werken be-gonnen in 1937 en zouden tot dertig jaar duren.Naast het paleis zijn er in het stadje nog een aantal fraaie pleinen die bijdragen tot het majestueuze gevoel van de plek. Er is ook de prachtige gotische Iglesia de Santa Maria met een rijk bewerkt voorportaal. Alleen al met de wande-ling door de smalle kasseienstraatjes naar het kasteel kata-pulteert Olite ons makkelijk terug naar de tijd van de konin-gen met haar paleisachtige huizen met wapenschilden en blazoenen. o

GASTRONOMISCHE TIP EN LOGEERTIP:Hotel-RestauRante Casa ZanitoDit traditionele, knusse restaurant ligt vlakbij het kasteel en biedt het beste van de keuken van Navarra. Het maakt trouwens deel uit van het al even charmante en luxueuze twee-sterren hotel Casa zanito. Casa zanito. Calle Mayor, 16, Olite. Telefoon (+34) 948 740 002. Email: [email protected] olite: www.parador.es/en/parador-de-olite

Olite

Kurkkurkoogst iN aNdaLusië

TEkST: ELSE BEEkMAN, FOTO’S: FOTOFOCUS: jACk TILLMANNS, STOCk

16 SPANjE.es


VAN BAST TOT FLESDe laatste paar jaar winnen - voor de echte wijnliefhebbers ‘ordinaire’ - schroefdoppen, glazen stoppen of kunststof al-ternatieven steeds meer terrein. Bij zo’n alternatieve kurk is de kans kleiner dat bacteriën via de kurk in de wijn be-landen en zo de bekende en ongewenste kurksmaak, ofwel ‘kurk in wijn’, tot gevolg hebben. kunststofkurken worden daarnaast vooral ontwikkeld in nieuwe wijnlanden als Australië, zuid-Afrika en Nieuw-zee-land, die niet beschikken over bossen vol met kurkeiken. Voorstanders van natuurkurk zien dit product als één van de meest ecologische en duurzame producten die in onze samenleving worden geproduceerd. zij die zich inzetten voor dit product, zorgen tegelijkertijd voor het behoud van de leverancier ervan: de kurkeik.

KURKEIKENkurkeiken (Quercus suber) groeien van oorsprong in alle lan-den rond de Middellandse zee. De belangrijkste kurkleve-ranciers zijn Portugal en Spanje. Andalusië en Extremadura kennen in Spanje het grootste oppervlak aan kurkeikbos,

respectievelijk de helft en eenderde van het wereldwijde totaaloppervlak. Als derde Spaanse leverancier volgt Cata-lonië met ongeveer tien procent. De Andalusische deelstaat heeft in 1889 een enorm gebied met kurkeiken bestempeld tot beschermd gebied; Parque Natural los Alcornocales (alcornocal is Spaans voor kurkeik) in het zuidwesten van Andalusië. Binnen de grenzen van dit park beheert de An-dalusische overheid alle kurkproductie. Het eeuwenoude traditionele proces dat bij de boomschors van een kurkeik begint en eindigt op een fles wijn, nam vanaf het begin van de zeventiende eeuw een vlucht, toen kurk als wijnsluiting werd ontdekt. Het natuurlijk materiaal wordt zelfs al duizenden jaren gebruikt voor de meest uiteenlopende toe-passingen. Al zijn er de laatste decennia nieuwe technologieën komen kijken bij de sterilisatie van de kurkschors, de basisstap-pen van het proces zijn nog altijd hetzelfde.

BOMEN SCHILLENAls in de temperaturen het hoogst zijn, kan kurk worden geoogst omdat dan de dunne laag, die tussen schors en

Zal het ‘ontkurken’ van een fles wijn

spoedig een nostalgisch getinte uit-

spraak zijn die nog wel wordt ge-

bruikt, maar eigenlijk niet meer correct is? Als

het aan een groot aantal wijnproducenten ligt

wel, maar niet als kurkproducerende landen en

het Wereld Natuur Fonds het voor het zeggen

hebben.

kurkoogst iN aNdaLusië EEN OEROUD AMBACHT DRI JFT OP KURK

REPORTAGE k U r k

18 SPANjE.es

de kurkeik behoort tot ééN vaN de weiNige

boomsoorteN waarvaN de schors verwijderd kaN

wordeN, zoNder dat dit afsterveN tot gevoLg heeft

Dit jaar werd een triest record gebroken. Er werd in 2012 een ge-bied van meer dan 140.000 ha door bosbranden verwoest. Dat is het hoogste cijfer in de laatste tientallen jaren en meer dan drie keer zoveel als vorig jaar. In totaal ging het om bijna 4000 branden en brandjes waarvan bijna de helft in het beboste en meer verlaten noordwesten van het land plaats vond. Een van de grotere branden vond in augustus plaats aan de Costa del Sol waarbij een gebied van ruim 5000 ha in vlammen opging en er helaas ook gewonden en een dode te betreuren waren. Ook in het gebied rond Valencia vonden veel branden plaats.Vaak vindt herbebossing van de verbrande gebieden plaats met kurkeiken en enkele dennensoorten.

kurkeiken behoren tot de brandbestendige planten/bomen (zo-als ook sequoias – in de USA -, bepaalde dennensoorten en nog enkele andere planten)- ze houden vuur op afstand- de dikke kurken bast is een natuurlijke brandweerder- kurkeiken beschermen het omringende land en vormen een fysieke barrièreVeel boeren planten kurkeiken rondom hun te oogsten gewas-sen om (kleinere) branden te voorkomen die hun oogst zouden kunnen vernietigen.

kurkeikeN natuurlijke brandblussers


stam zit, los laat van de kurk zelf. In juni en juli gaan experts de bossen in om de kurkeiken te ontdoen van ge-deeltes van zijn bast, dit wordt ook wel ‘schillen’ genoemd. De ‘sacaores’ (degenen die de kurkeik schillen) gebruiken lange messen waarmee ze heel secuur di-verse sneden in de boomschors maken zon-der daarbij het hout van de stam te raken. Met de sneden ontstaat een ruimte waar ze vervolgens een wig in kunnen steken, zodat de kurk eenvoudig van de stam gelicht kan worden. De sacaores werken doorgaans van boven naar beneden en beetje bij beetje wordt de stam ontkleed tot-dat deze bordeauxrood-achtig achterblijft. Hoe hoger op de stam aanwezig, hoe beter de kwaliteit van de kurk is. ‘Lage’ kurk wordt voornamelijk gebruikt als isolatiemateriaal in de bouw. kurkeiken kunnen 170 tot 200 jaar oud worden en de kurk-eik behoort tot één van de weinige boomsoorten waarvan de schors verwijderd kan worden, zonder dat dit afsterven tot gevolg heeft. De eik moet minstens een jaar of 25 oud zijn alvorens deze voor het eerst ‘geschild’ kan worden. Deze allereerste oogst levert dunne kurk die erg onregel-matig van structuur en poreus is, dus van lage kwaliteit. Pas de derde oogst van een boom is van voldoende kwaliteit en geschikt voor de productie van wijnkurken. Er gaan mini-maal negen jaren voorbij voordat een kurkeik opnieuw ge-schild kan worden. Stukje bij beetje groeit gedurende deze periode de kurk - in feite de beschermlaag van de boom - weer aan en zal een steeds gladdere structuur krijgen. Als er secuur wordt geoogst, wordt deze niet beschadigd. On-dertussen moeten de bossen, de ‘dehesas’, waar de kurk-eiken groeien goed onderhouden worden, zodat de kurk-eik in optimale omstandigheden kan groeien. Een bos met kurkeiken levert niet alleen kurk maar is ook een perfecte

R E PORTAGE k U r k

20 SPANjE.es

PAARDEN EN EZELS WORDEN AAN

BOMEN GEBONDEN, METERSLANGE

TAFELS WORDEN TEVOORSCHIJN

GETOVERD, EN compLete

keukeNbLokkeN WORDEN IN ELKAAR

GEZET

HET ZOGEZEGD ‘BRUTE’ WERK WORDT BIJ LA

ALMORAINA GEDAAN, ALDUS CHEF JUAN. NA

AANKOMST WORDT DE KURK NAAR SOORT

EN NAAR KWALITEIT OPGESTAPELD. KURK DIENT MINSTENS EEN HALF JAAR TE BLIJVEN LIGGEN IN EEN

ZUURSTOFRIJKE OMGEVING OM ‘CUERPO’ (BODy) TE

KRIJGEN EN AF TE VLAKKEN

KURK SNIJDEN IN HANTEERBARE STUKKEN BLIJFT EEN GEVAARLIJK KLUSJE. SNIJDEN MET DE MACHINE KAN NIET OMDAT ALLE KURKPLATEN VAN VERSCHILLENDE AFMETINGEN ZIJN, HET BLIJFT TENSLOTTE EEN NATUURPRODUCT.


R E PORTAGE k U r k

omgeving voor jacht, veeteelt, paddestoelenoogst en hout. In de nauwelijks geïndustrialiseerde gebieden met hoge werk-loosheidscijfers zoals Extremadura en Andalusië bieden de kurkeikbossen ook werk aan de lokale bevolking.

KURKVERWERKINGSBEDRIJF LA ALMORAINA La Almoraina is een bedrijf vlakbij Castellar de la Frontera in de provincie Cádiz, dat onder toezicht van de junta de Anda-lucía de net geoogste kurk droogt en schoonmaakt om deze vervolgens naar fabrieken te vervoeren waar het materiaal wordt getransformeerd tot wijnkurken, schoenzolen, vloeren en ander bouwmateriaal. Het zogezegd ‘brute’ werk wordt bij La Almoraina gedaan, aldus chef juan. Na aankomst wordt de kurk naar soort en naar kwaliteit (eerste, tweede, latere oogst) hoog opgestapeld. kurk dient minstens een half jaar te blijven liggen in een zuurstofrijke omgeving om ‘cuerpo’ (body) te krijgen en af te vlakken. De platter geworden kurk-platen worden vervolgens gekookt in een enorme bak met water, zodat de eerste bacteriën worden bedwongen en het vochtigheidsgehalte op het gewenste niveau komt. Hierdoor wordt de kurk dikker en elastischer. De enorme bak met ko-kend water ziet pikzwart en er komen indrukwekkende dam-pen vanaf. In een pers worden de kurkplaten vervolgens plat-geperst zodat, in weer een andere hal, een collega van juan de kurk in rechthoekige stukken kan snijden, zodat ze gemak-kelijker hanteerbaar worden. Al jarenlang wordt dit handma-tig gedaan en josé geeft toe zichzelf bij dit klusje regelmatig te hebben verwond. Snijden met de machine kan niet omdat alle kurkplaten van verschillende afmetingen zijn, het blijft tenslotte een natuurproduct. josé’s ‘werkplek’ wordt slechts verlicht door een zwak peertje in de verder duistere hal waar een dikke laag modder de vloer bedekt. juan vertelt dat 70

procent van de totale kurkmarkt bestemd is voor de wijnindu-strie. De rest van de kurkplaten wordt tot korrels vermalen in een enorme maalmolen die verderop te zien is. De vermalen kurk doet later dienst als bouwmateriaal (isolatie, vloeren) of schoenzolen. Buiten staan de verschillende hoge stapels met kurkplaten, geselecteerd op dikte, poreusheid en uiterlijk, op de beton-nen vloer in open lucht. juan wijst een stapel aan die als eindbestemming dure rioja-wijn heeft. kurkeiken voor ‘rioja-kurken’ groeien doorgaans op plekken met een hoge vochtig-heidsgraad. De kurk ziet er inderdaad anders uit, fijner en ook minder poreus.

KURK IN WIJNNatuurkurk wordt doorgaans gezien als de oorzaak van het probleem ‘kurk’ in wijn. Dit is een fout in de wijn, die veroor-zaakt wordt door besmetting met een bacterie of schimmel. De zogenaamde kurksmaak ontstaat als de kurk zelf besmet is geraakt met trichloranisol, ook wel TCA genoemd. TCA veroor-zaakt een muffe geur en een erg slechte smaak van de wijn. Uit diverse onderzoeken is gebleken dat de trichloranisol-besmetting vaak het gevolg is van het gebruik van chloorop-lossingen voor het steriliseren van de kurk. Ook flessen wijn met ‘kurk’, waarbij het probleem veroorzaakt is door andere factoren, zoals oxidatie, zwaveldioxide, vluchtige zuurheid en microbiologisch bederf, worden door de consument vaak on-der de noemer ‘kurk’ geschaard. zo kunnen er flessen, die zijn afgesloten met een aluminium schroefdop, met ‘kurksmaak’ retour worden gestuurd naar de producent, terwijl er geen kurk aan te pas is gekomen. Het fenomeen heeft echter wel veel wijnmakers ertoe gebracht over te gaan op alternatieven voor kurk. Door voortdurend

Willem Resandt Twee waarheden Kronieken van een binnenscheepvaartfamilie | roman

Peter LangendamBoeren, Burgers & Politici | verhalenDe Trechtermoord | verhalenMorgen Gebeurt Het | romanBiefstuk, Sla | roman

www.tweewaarheden.nl www.morgengebeurthet.nlwww.morgengebeurthet.nl

Verwen jezelfVerwen jezelfmet deze prachtige boeken!

Ontroerende verhalen!

betere productiemethoden en nieuwe technologieën in de wijnkurk-industrie komt een kurksmaak minder voor. Vol-gens de meeste wijnproducenten en -kenners is er eigenlijk nog steeds geen goed alternatief voor kurk. zeker niet in het geval van de beste wijnen die langer moeten rijpen. jonge wijnen die snel geconsumeerd worden hebben geen kurk nodig.

BESCHERMING KURKEIKBOSSENCommerciële exploitatie van de kurkeik is in zoverre uniek dat er geen kurkeik voor hoeft te sneuvelen. De eenmaal ge-schilde kurk groeit weer aan en producten van kurk behoren daarom tot een van de meest milieuvriendelijke producten die er zijn. Bossen met kurkeiken vormen een belangrijke bron van inkomsten voor duizenden mensen in landen rond de Middellandse zee. Daarbij biedt de rijke biodiversiteit van dit type bos een veilige haven voor bedreigde planten diersoorten zoals de Iberische Lynx en de Iberische keize-rarend. Het wNF maakt zich hard voor het behoud van de natuurkurk omdat een toenemend gebruik van alternatieve kurken het economisch belang van de kurkeikbossen laat af-nemen. De gedachtegang is, dat zolang mensen economisch afhankelijk zijn van hun natuurlijke omgeving, zij daar ook beter voor zorgen. zo hoopt de organisatie de verwaarlozing en leegloop van de bossen en ook de kans op vernietiging door bosbrand te voorkomen. Met de campagne promoot het wNF producten van duurzaam geëxploiteerde kurkeik-bossen. Hiervoor is het FSC-certificaat in het leven geroepen (FSC staat voor Forest Stewardship Council) en lobbyt de or-ganisatie bij de Europese Unie en nationale overheden voor beleidsveranderingen ten aanzien van bosbeheer.

Willem Resandt Twee waarheden Kronieken van een binnenscheepvaartfamilie | roman

Peter LangendamBoeren, Burgers & Politici | verhalenDe Trechtermoord | verhalenMorgen Gebeurt Het | romanBiefstuk, Sla | roman

www.tweewaarheden.nl www.morgengebeurthet.nlwww.morgengebeurthet.nl

Verwen jezelfVerwen jezelfmet deze prachtige boeken!

Ontroerende verhalen!

wereld Natuur Fonds: www.panda.orgAlles over kurk: www.corkfacts.comjunta de Andalucía: www.juntadeandalucia.es/medioambiente/


VOLGENS DE MEESTE WIJNPRODUCENTEN EN -KENNERS IS ER EIGENLIJK NOG STEEDS geeN

goed aLterNatief voor kurk

R E PORTAGE k U r k

kurkfeiten wereldwijd wordt jaarlijks 22,5 miljard liter wijn geconsumeerd. Van ongeveer 20 miljard liter wijn wordt 13,8 miljard liter in flessen geleverd. De rest komt in jerrycans en kartonnen pakken. Elk jaar wor-den 18 miljard flessen met wijn gevuld waarvan 41 procent wordt afgesloten met natuurkurk, 47 pro-cent met kurkgranulaat (gemalen kurk van mindere kwaliteit met bindmiddel), 9 procent met aluminium en roestvrij stalen alternatieven en 3 procent met een kurk van kunststof. Vijftien procent van alle kur-ken worden in Spanje geproduceerd.kurk heeft een aantal unieke eigenschappen. Het materiaal is vrijwel ondoorlaatbaar voor lucht, vochtbestendig, antistatisch, dempt geluid en bevat lucht, zodat kurk lichter is dan water en dus warmte-isolerend. Bovendien is kurk erg elastisch en kan tot ruim eenderde van zijn oorspronkelijke afmeting in elkaar gedrukt worden. o

Castellar

24 SPANjE.es

Andoni Luis Aduriz

aaN de top

REEKS: SPAANSE CHEFS IN DE SCHIJNWERPERS

24 SPANjE.es

TEkST: EMMIE DECLErCk, FOTOGrAFIE: EMMIE DECLErCk, STOCk

Amper 41 is hij, en zijn restaurant Mugaritz met twee Michelin sterren en drie Camp-

sa zonnen prijkt al twee jaar op de derde plaats van de lijst ’50 Beste Restaurants

in de Wereld’. Vanuit alle hoeken van de planeet klinkt unaniem applaus voor deze

Baskische chef, die door Ferrán Adrià van El Bulli zelfs al voorspeld werd als ‘the next best chef

in the world’. Wie had dat ooit verwacht van de jongen die nergens goed in was en door zijn

ouders, de wanhoop nabij, naar de koksschool gestuurd werd?

De Baskische Junior


s p a a n s e t o p k o k : a n d o n i l u i s a d u R i Z

Het was zijn moeder die tijdens de Spaanse burgeroorlog echte honger geleden had, die ten einde raad de knoop doorhakte: dan maar naar de koksschool. “Daar kan hij ten minste koken en eten!”

26 SPANjE.es

frutos rojos del jardín, zongerijpt, met wat olijfolie en limoensap en koude rode kool bubbeltjes

aardappeltjes gekookt in grijze klei, met een lichte créme van confit van knoflook en scharreleierdooiers

‘golosinas’ lekkernijen met eucalyptus geparfumeerde incens

“Het belangrijkste is dat je in veeleisende restaurants gaat

werken en El Bulli was het meest strikte dat ik ooit heb meegemaakt.

Het was echt extreem”

Toen de New York Times Andoni Luis Aduriz (1971) als ‘het wonderkind van de Gastronomie’ beschre-ven, doelden ze wellicht op zijn jeugdig enthousias-me en niet aflatende nieuwsgierigheid die hij tijdens zijn opleiding ontwikkelde in de kookkunst. Als kind was hij immers allesbehalve een Mozart in de keu-ken, op jonge leeftijd gekneed of een natuurtalent genoemd. Integendeel, de jonge Andoni dreef zijn ouders tot echte wanhoop. Op zijn veertiende had hij gefaald op alle vlakken op school. zelfs sport en religie bleven niet gespaard, en daar moet de chef nu nog om lachen: “In het oude Spanje kon zelfs Sa-tan niet falen op een godsdienstexamen.”

VAN ZORGENKIND TOT TOPCHEFHet was zijn moeder die tijdens de Spaanse burger-oorlog echte honger geleden had, die ten einde raad de knoop doorhakte: dan maar naar de koksschool. “Daar kan hij ten minste koken en eten!” Van zijn ouders moest en zou hij een degelijke opleiding op zak hebben, en als het niet met het hoofd lukte, dan moest hij maar met zijn handen leren werken. Maar ook aan het fornuis blonk hij niet meteen uit. Hij moest om te beginnen zijn eerste jaar van de Escu-ela de Hostelería de San Sebastián overdoen. Andoni Luis Aduriz, die vandaag twee wetenschap-pers aan zijn keuken verbonden heeft, met een laboratorium dat al grootse ontwikkelingen in de gastronomische wereld heeft voortgebracht, begon dus eigenlijk alleen met koken omdat hij gewoon nergens goed in was.

wanneer kwam toen de ommekeer? “Ik ontdekte plots een nieuwe wereld in boeken en magazines, een wereld buiten datgene wat ik al gezien had in San Sebastián en verbonden met grote namen als Arzak. In het jaar ’91 zag ik in het tijdschrift Club del Gourmet een restaurant dat op de twintigste of der-tigste plaats gerangschikt stond, met een reportage die me zo aansprak dat ik dacht: daar moet ik heen! Het waren niet de namen maar de creatie van de gerechten die mijn aandacht wekte. Dat restaurant was El Bulli. Iets gelijkaardigs overkwam me met Bras (restaurant van de Franse topchef Michel Bras).”

¡SPANjE! magazine 27¡SPANjE! magazine 27


VAN PIZZERIA NAAR EL BULLIIn 1993 was het zover en kon hij naar El Bulli, waar hij twee jaar bleef en het tot sous chef van Ferrán Adrià schopte. Daarvoor was hij zoals elke student uiteraard onderaan de ladder begonnen, met name in de pizzeria van een van zijn leermeesters aan de school, ramón roteta. Vandaar ging het naar diens restaurant in het Baskische vissersdorp Hondarribia. Andere beroemde leermeesters waren Hilario Ar-belaitz, jean Louis Neichel, juan Mari Arzak, Fermín Arrambide en Pedro Subijana, stuk voor stuk grote namen.Na zijn episode in El Bulli keerde hij, honkvast zoals de meeste Basken, naar zijn geboortestreek terug en werd hij chef-kok voor Martín Berasategui in Lasarte bij San Sebastián. Met deze legende van formaat ontwikkelde hij een zeer vruchtbare zakenrelatie, die al snel leidde tot de stichting van zijn restaurant Mugaritz, eveneens net buiten de Spaanse culinaire hoofdstad San Sebastián, nabij het dorp Errentería. Andoni was toen amper 26. Tien jaar later, in 2008, scheurde Mugaritz zich los van de Berasategui-groep en gingen beide chefs elk hun eigen weg. Vandaag staat Mugaritz op de derde plaats op de lijst Beste Restaurants van het Restaurant Magazine, dat van drie-sterren kanjer Berasategui ondertussen op de zevenenzestigste.

Over Andoni Luis Aduriz is al veel inkt gevloeid; op-merkelijk is dat hij de natuurlijke opvolger van Adrià genoemd wordt. De jonge kok volgde destijds inder-daad stage in het zogeheten neusje van de zalm, El Bulli van Adrià, en hoewel hij erkent tot de ‘Bulli Ge-neratie’ te behoren, beschouwt hij dit niet als een onmisbare stap om internationaal iets te betekenen als chef. “Het belangrijkste is dat je in ‘veeleisende restaurants’ gaat werken en El Bulli was het meest strikte dat ik ooit heb meegemaakt. Het was echt extreem. Sinds die ervaring lijkt elk ander voorstel me perfect acceptabel. En dat wil niet zeggen dat ik me er niet geamuseerd heb, integendeel; El Bulli was een van die magische plaatsen waar ik nog het meest genoot van mijn beroep. Om gelukkig te zijn met onszelf, moeten we nu eenmaal door moeilijke momenten. Dat is de basis van elke leerervaring.”

VAN PUUR NATUUR NAAR PERFECT GERECHTToen de jonge chef destijds op zichzelf begon, wist hij heel goed wat hij wou: pure innovatie. zijn start werd gekenmerkt door de creatie van gerechten met slechts twee of drie ingrediënten, iets wat op het eerste zich misschien simpel leek maar in feite een zeer complex voorbereidingsproces vereiste, met intellectuele toevoegingen en details. Aduriz wilde dat zijn gasten nooit op voorhand wisten wat ze konden verwachten van het volgende gerecht. Een bezoek aan het restaurant wordt dan ook algemeen beschreven als een sensationele, uitzonderlijke er-varing, soms zelfs haast absurd. De chef wil dat zijn gasten genieten met al hun zintuigen. “Ik droom in feite van een restaurant met vijfentwintig individu-ele tafels, waar niets, zelfs geen conversatie, de gas-ten afleidt van de wereld van sensaties die wij hen aanbieden.” “Een van mijn favoriete gerechten zijn onze ‘eetbare stenen’. Het ziet eruit als een steen en voelt ook aan als een steen. je brein kan alleen maar denken: ‘Hier breek ik mijn tanden op.’ En dan smelt het gewoon weg in je mond. Dat is dus hoe een eenvoudige aard-appel poëzie voortbrengt.”

Vandaag staat Mugaritz op de derde plaats op de lijst Beste Restaurants van het Restaurant Magazine


Op de koksschool zul je volgens deze chef leren dat voedsel een bron van genot moet zijn, maar in zijn res-taurant leer je dat je

soms bezorgd of zelfs geschokt moet zijn. Of om het te zeg-gen met de mantra van Aduriz zelf: “You don’t have to like something to like it.”zijn restaurant met bijhorende kruidentuin is zijn grote trots, zo blijkt telkens weer wanneer de camera een kijkje gaat ne-men in Mugaritz, een rasechte caserío of Baskische hoeve in een zo typisch Baskisch landelijk decor: groen, bergachtig en vaak ook in een mysterieuze waas van nevel gehuld. De hoeve ademt van buiten een primitieve, traditionele sfeer uit terwijl binnenin een eenvoudige maar uiterst netjes gedeco-reerde eetzaal huist, bediend door een internationaal team. Buiten in zijn moestuin is de chef pas echt in zijn nopjes, wij-zend naar de kruiden, bloemen, scheuten en spruiten die de basis vormen van zijn nieuwe, gezonde keuken en op zijn aller-verst geserveerd worden. Het menu in Mugaritz wordt dan ook geregeld aangepast aan het aanbod.Een creatieve chef als Aduriz houdt het niet bij kookkunst al-leen. zo staan er al verschillende boeken op zijn naam en ging op het filmfestival van San Sebastián zijn film ‘Mugaritz BSO’ in première, het intieme verhaal van hoe de twaalf gangen in

zijn restaurant tot stand komen. De muziek in de film is onder andere gebaseerd op de liedjes die Peruaanse boeren zingen bij het oogsten van koffiebonen of het geluid van zee-egels in de oceaan. Van puur natuur naar het perfecte gerecht.

DERDE BESTE RESTAURANT IN DE WERELDDat chef Aduriz zijn plaats in de wereld veroverd heeft en die niet zomaar uit handen laat schieten, werd al bewezen in 2010 toen het twee-sterren-restaurant de krantenkoppen haalde met een dramatische brand in de keuken, die helaas ook de resultaten van jaren research in as legde. Maar Muga-ritz kwam vastberaden terug, nog sterker dan voorheen, en klom het jaar erop al van de Vijfde naar de Derde plaats op de lijst van ‘50 Beste Restaurants ter Wereld’.Om de inspiratie op peil te houden, ging het restaurant vo-rig jaar vier maanden op ‘winterslaap’, zoals El Bulli destijds deed. “we werken veertien uur per dag en hebben daarnaast tijd nodig voor allerlei projecten, gastronomische conferen-ties,... In de winter gaat het aantal klanten sowieso omlaag. zowat 95% komen van buiten Baskenland, de helft daarvan zijn buitenlanders. “

Al blijft een derde ster voorlopig uit, Mugaritz geniet duide-lijk heel wat internationale faam. De naam van Derde Beste Restaurant in de Wereld is dan ook uniek, of zoals Andoni het verwoordt: “Er is leven na de sterren.” o

28 SPANjE.es

De kruidentuin van Mugaritz: een rasechte caserío of Baskische hoeve

¡spanje! OP JE BORD

MET DANK AAN MUGAR I T Z


CUL INA I R r e c e p t e N

Gestoomde zeeduivelStoofschotel van geroosterde stukjes zeeduivel

en iris stengels

BereidingswijZe:

de zeeduiveL:Verwijder het vel en haal er de rugstukken van de zeeduivel uit. Bewaar de graten om straks de bouillon te bereiden.Snijd de zeeduivel in stukken die zowel het rugstuk als de buik omhelzen. Bewaar de stukken in de koelkast, inclusief de kop, om de stoofschotel klaar te maken. Snijd de rugstukken nu in de lengte, ongeveer 1cm dik. Op een schone doek leggen en zo 30 minuten laten rusten in de ijskast.

de stoofschoteL vaN geroosterde stukjes zeeduiveL:Laat de irissen gedurende 12 uur in water weken; ververs het water om de vier uur. Verdeel de stukken zeeduivel nu in twee groepen. Spreid de ene helft uit over een bakplaat en overgiet ze met olijfolie. In de oven roosteren op 220ºC gedurende 30 minuten of net zolang tot ze een goudgele kleur krijgen. Haal de goudkleurig gebakken stukken uit de oven en snijd ze fijn.De andere helft zeeduivel nu in gelijke vierkante blokjes snijden en door een fijne laag bloem halen. Braad ze in hete olie op een temperatuur van 180ºC tot ze krokant worden. Goed laten uitlekken achteraf.

Giet het water van de irissen af (bij gebrek aan irissen kunnen mosterd-plantbladeren ook), snijd ze in twee en meng ze met de stukjes geroos-terde zeeduivel. Bind het geheel met de stokvisbouillon.

afwerkiNg eN preseNtatieLeg de stukken zeeduivel in een stoomoven gedurende 3 minuten. Haal ze uit de oven en leg ze onder de salamanderkachel.Verwarm de stoofschotel. Leg de gebakken zeeduivel op een warm bord, bestrooi met Añana zoutkristallen. Serveer de stoofschotel bovenop de vis. Let erop dat er hier en daar nog vis eronder te zien is.

ingrediËnten (voor 10 personen):

de zeeduiveL:700 g. Schoongemaakte zeeduivelrug.1 l. water.50 g. Fijn zout.

de stoofschoteL:(per portie)7,5 g. Stukken zeeduivel Bloem. 3 Droge irissen, niet meer dan een dag oud (bij gebrek hieraan, mosterdplant-bladeren).7,5 g. Geconcentreerde stokvisbouil-lon (bij gebrek hieraan, een gelatine-achtige consommé).5 g. Vel van zeeduivelVirgen extra olijfolie10 ml. de vinagre de jerez.

(800 g. rauwe zeeduivel = 14 porties)

¡spanje! OP JE BORD

CUL INA I R r e c e p t e N

VERSE RODE VRUCHTEN doordrenkt in koude

infusie van

sinaasappelbladeren

noot Vooraf:De rode vruchten zijn bij voorkeur vers, dagvers zelfs als dat kan. Houd ook rekening met het seizoen. BereidingswijZe:

voor de rode vruchteN:Spoel de vruchten voorzichtig in koud water en bedek ze met een vochtige doek om ze even buiten de koelkast te bewaren. Vlak voor het opdienen snijd je de aardbeien en braambes-sen in twee met een scherp mes, waarbij je extra voorzichtig bent ze niet te pletten. Verdeel ze onder in individuele porties in schaaltjes.

voor de iNfusie vaN siNaasappeLbLadereN:Was de bladeren in koud water, droog ze af en meng ze met suiker in een mengbeker. Mix de inhoud gedurende enkele seconden op maximumsnelheid en voeg dan geleidelijk aan water toe, net zolang tot het vocht groen kleurt. Laat dit mengsel enkele uren rusten en giet het dan door een fijne zeef. Doe er de rest van de suiker bij, daarna goed roeren en het mengsel goed afgedekt bewaren.

voor het meLkschuim:Giet de melk in een steelpan, warm ze op en voeg de case-inaat toe (Melk zonder caseïnaat vormt ook schuim, maar minder stabiel). Mix het mengsel met een mixer tot het schuim stabiel blijft.

voor de kruideN:Spoel de kruiden overvloedig in koud water. Dek ze af met vochtig keukenpapier en bewaar ze zo in de koelkast tot het moment van opdienen.

afwerkiNg eN preseNtatie:Breng elke portie rode vruchten op smaak met een paar druppels olijfolie. In een diep, klein bord met hoge randen en smalle bodem serveer je een beetje van het schuim en voeg je er de vruch-ten aan toe. Versier met bloemen en kruiden rondom de vruchten. Het sap van sinaasappelbladeren giet je in een kan om bij het op-dienen te serveren, zodat de vruchten doordrenkt raken met het sap. o

ingrediËnten (voor 4 personen):

voor de rode vruchteN:Rode frambozenGele frambozenVerschillende soorten aardbeienBraambessen30g in totaal per persoon.

voor de iNfusie vaN siNaasappeLbLadereN:25 sinaasappelbladeren50g witte suiker1 liter mineraalwater

voor het meLkschuim:1l. verse melk30g caseïnaat

voor de kruideN:Anijskruid, dragon, venkel, dille, enz…Olijfolie (arbequina olijvensoort)

MET DANK AAN MUGAR I T Z

30 SPANjE.es


Su infancia no fue muy feliz. Su madre, enferma de tu-berculosis, vivía separada de ella para evitar contagiar-la y murió a los 33 años. Su padre era muy autoritario y distante. Fue bautizada en el Palacio real y sus padri-nos fueron el rey Alfonso XII y la reina Victoria Euge-nia. Además de por la pérdida de su madre, su infancia estuvo marcada por el exilio y por los viajes alrededor del mundo con su padre, jacobo.

La Duquesa de Alba heredó el ducado tras la muerte de su padre, jacobo Fizt-james, en 1953. Se casó con Luis Martínez de Irujo, el 12 de octubre de 1947, y tuvo seis hijos. Después de veinticinco años de matrimonio su marido murió de leucemia. Seis años después de la muerte de su primer marido, Cayetana volvió a casarse con un ex sacerdote, jesús Aguirre, decimoctavo Du-que de Alba, con el que no tuvo hijos y del que quedó viuda en mayo de 2001 tras 23 años de matrimonio.

Al estallar la Guerra Civil en el verano de 1936 la fami-lia Alba se exilió a Londres, lugar donde su padre fue embajador. Mientras tanto, en Madrid el Palacio de Li-ria, su residencia oficial, fue destruido casi al completo debido a un bombardeo de la aviación franquista. Afortunadamente los princi-pales tesoros de la familia se guardaron en los sótanos del banco de España. Actualmente el Palacio de Liria está totalmente restaurado y es la vivienda habitual de la familia en Madrid.Desde pequeña su padre le dio una educación muy estricta y estuvo siempre muy cerca de ella, como hija única que era. Fue él quien la introdujo en el mundo de las artes y la cultura y gracias a la buena educación que recibió, habla con fluidez cinco idiomas.

Su excepcional vida, la historia de su casa, el ducado histórico de los Alba, su forma de reinterpretar la aristocracia y su pasión por vivir, la han convertido en un personaje imprescindible en la historia social española de las últimas décadas. Ha sabido vivir intensamente sin perder la responsabilidad de sus antepasados. Por todo esto, tanto

ella como sus hijos son protagonistas impres-cindibles en las revistas del corazón. La Duquesa ha sido una mujer independiente, de gran carácter y per-sonalidad que siempre ha defendido sus ideas y luchado por lo que creía. Pero en su vida existe una gran con-

tradicción, por un lado querer vivir como una mujer moderna y liberal y por otro cumplir las obligaciones de su posición. Creo que la mezcla de ambas cosas le han aportado una gran personalidad.

En octubre de 2011 se volvió a casar la duquesa a sus 85 años por tercera vez con Alfonso Diez, un fun-cionario del estado, 24 años más joven que ella. Se casó después de haber superado tres operaciones complicadas y en contra de la voluntad de sus hijos.

Actualmente la Duquesa vive una segunda juventud compartiendo su tiempo con su marido Alfonso y dedicándose a disfrutar de sus tres grandes pasiones: el flamenco, los toros y la pintura. La vida de esta mujer es sin duda excepcional. o

VOCABULARIOdescendiente = afstammelingilegítimo = onwettigcontagiar = besmetten distante = afstandelijk exilio = ballingschap aviación = luchtvaart tesoro = schat imprescindible = onmisbaar antepasados = voorouders mezcla = mengsel

L a d u Q u esa d e a L ba

EEN S PAANSE L ES p e r s o N a j e s M í t i c o sTEkST: MArICHé CAMPOS

Cayetana Fitz-james Stuart nació el 28 de marzo de 1926 en Madrid, aunque, siempre se consideró andaluza de co-

razón. Descendiente del rey jacobo I de Inglaterra a través de su hijo ilegítimo james Fitz-james, que tuvo con su

amante Arabella Churchill. Hija única de jacobo Fitz-james Stuart y Falcó, XVII duque de Alba, y de María del rosario

de Silva y Gurtubay,h XV duquesa de Aliaga y X marquesa de San Vicente del Barco. Cayetana tiene 46 títulos nobilia-

rios y es veinte veces Grande de España.

46 títuLos NobiLiarios y veiNte veces graNde de

españa

Una joven Cayetana

U kent het wel: Thuis in Nederland rijdt u in een dure bolide, met ik weet niet hoeveel PK’s.

Die heeft u in het vlakke Nederland helemaal niet nodig, ook al niet omdat de maximum

snelheid in Nederland beperkt is.

TEkST & FOTOGrAFIE: PETEr LANGENDAM

32 SPANjE.es

Maar nu besluit u naar Spanje op vakantie te gaan. Bij het boe-ken van de reis bestelt u tevens een auto, type middenklasser, Ford kia of nog erger. U kijkt wat sip als u de auto ophaalt. zo klein? En niet eens een Ford kia, nee, een Fiat 500 of een Cojota kutrolla! wel met airco gelukkig, dat had u vroeger wel eens erger meegemaakt. Nou ja, wat wil je ook voor € 109,00 voor twee weken. O ja, de extra verzekering kost ook nog eens € 63,75 en een extra bestuurder € 40,00. Dat heeft u niet nodig, uw vrouw hoeft niet te rijden. U be-spaart geld en eventueel ook borg, want uw vrouw, die parkeert nog steeds niet zoals het zou moeten en een kras is zo gemaakt, toch?Ook moet u bij inlevering de tank zo leeg mogelijk gereden heb-ben. De € 50,00 volle tank dient u ook direct te betalen. Het eerst zo redelijk lijkend huurbedrag is los van de borg al meer dan ver-dubbeld, maar dat kan u nu niets meer schelen; het is vakantie!zuchtend zet u uw handtekening en parafen op het formulier en er wordt een borg van € 500 van uw creditkaart afgeschreven, die u terugkrijgt als de auto kreuk- en krasvrij wordt ingeleverd.Bij het wegrijden ergert u zich al behoorlijk. De auto is handge-schakeld en thuis heeft u een luxe automaat. Het Spaanse kreng krast woedend om uw onhandige schakelpogingen en u gaat van de eerste versnelling direct naar de derde en verliest zo alle trekkracht. Daardoor hobbelt de auto zo’n beetje op en neer. De Duitser achter u, die wel een dikke Mercedes heeft gehuurd, meent u met zijn claxon op uw rijgedrag terecht te mogen wijzen. Uw kinderen achterin de auto krijgen een staaltje relatiebeheer met onze buurlanden te horen waarvoor u zich achteraf wel een beetje schaamt. Nou ja, het was een lange reis, een heel gesjouw

en ook dat lange wachten bij het autoverhuurbedrijf had u danig dwars gezeten. Maar u bent op weg, naar Hotel Mediterraneo met zicht op zee en u slaakt een grote zucht van verlichting.Het is bergachtig op weg langs de kust en u merkt dat u uiterst rechts moet gaan rijden. Vrachtauto’s halen u in, het motortje heeft niet voldoende vermogen om u wat sneller de helling op te doen gaan, terwijl u al bent teruggeschakeld. U verbijt uw ergernis en als u even later bij heuvel af wel de honderddertig gaat passeren, protesteren uw medereizigers: het gaat te hard. U remt maar een beetje bij, want de auto maakt wel wat kabaal en uw stuur trilt eigenaardig.Uiteindelijk komt u in hotel Mediterraneo, uw kinderen zitten vijf kamers verder en inderdaad, als u op het balkon op uw tenen gaat staan dat kunt u de zee zien.Uw vrouw stuurt u naar de bar; zij wil even rustig uitpakken en wil u niet om zich heen hebben. Vijf minuten later zit u dankbaar en met een grote Cerveza voor u heerlijk aan een gezellige bar. Naast u zit een Spaanse schone aan een cocktail en u probeert een praatje te maken. De Spaanse jeugd spreekt tegenwoordig een aardig mondje Engels en zij blijkt voor een reisorganisatie te werken, die de teruglopende toeristenindustrie een halt wenst toe te roepen. U biedt een drankje aan dat zij met grote charme accepteert. U ledigt uw glas in een teug en bestelt uw tweede biertje, terwijl u uw buikje een beetje intrekt. Tja, al dat bier maakt dik... zou zij uw embonpoint al gezien hebben? Het praat wel wat lastiger met een ingetrokken buik en als zij even naar het toilet gaat, ontspant u zich met een zucht. U voelt uw broekriem spannen.

32 SPANjE.es

...op excursie...

mannenDINGEN AAN DE COSTA’S


Even later is uw mooie bardame er weer en u zuigt uw buik weer in; poddomme, zo neemt u zich voor, toch maar weer wat aan de lijn gaan doen.De vrouw vertelt u dat u mee kan op een mooie excursie waar u allerlei dorpjes in de bergen bezoekt, een leerbewerkingfabriek kunt bekijken en er ook de producten kunt kopen, tegen een spotprijs natuurlijk en een authen-tieke lunch zult nuttigen, op een ezel mag rijden en nog veel meer. U bekijkt de dame en u wilt zich al bijna inschrij-ven voor aanstaande woensdag, als u de kosten pp hoort. wat? zoveel? Met uw vrouw en kinderen dus maal vier!Er rijpt een plan in uw brein. U heeft die huurauto toch niet voor niets!?U besluit de vrouw uit te horen: ver-trek hoelaat? En dan waarnaartoe? En wat zie je daar? U laat zich de hele excursie uitleggen en probeert zoveel mogelijk bijzonderheden te onthou-den. U biedt nog een drankje aan en de vrouw accepteert opnieuw. U wilt een toost op de vrouw uitbrengen, maar daar komt uw vrouw met de kin-deren. Uw vrouw trekt de wenkbrau-wen op terwijl ze uw bargezelschap kritisch bekijkt. U gebaart voor de rekening die u even later wordt bezorgd. U verslikt zich in het laatste staartje bier; die cocktails zijn behoorlijk prijzig. Nou ja, u schrijft een te ruime fooi op het formulier en tekent af op uw kamer. U groet een tot ziens aan de señorita en even later loopt u met uw gezin door de lekkere avondlucht.“wie was dat mens?” informeert uw vrouw en u vertelt over de dure excursie die ze u aan probeerde te smeren. Maar u, slimme Hollander, die gaat die excursie echt maken, maar niet met haar! U heeft toch een auto? En een leren jas, die hebben we niet nodig, toch? Het “hmmm” van uw vrouw irriteert u een beetje, maar alle ergernis is even later vergeten als u een heerlijke paella eet die u wegspoelt met het zoveelste biertje; uw broek knelt nu hinderlijk, maar u heeft er geen erg in.Een aantal dagen later is het dan zover. U heeft een kaart ge-kocht en daarop hebt u zo goed en kwaad als het ging de route nageplozen? U neemt een kloek besluit en tekent een route op de kaart; dat is ongeveer tweehonderd kilometer, dus goed te doen. Flessen water mee, koffie en broodjes doen we wel on-

derweg. Nog een laatste plas en daar gaat u, goedgemutst, de camera paraat en voldoende geld om de mooie tocht te kunnen genieten. Na een half uur rijdt u al op een slingerende weg die uw gezin de bergen in zal brengen. De weg wordt smaller en steiler en ook de kwaliteit van het weg-dek neemt met de kilometer af. De motor loeit en protesteert, maar daar trekt u zich niets van aan. Uw handen worden nat en ook op uw voorhoofd parelen zweetdruppels, terwijl de airco op maxi-maal staat. Een onrustig gevoel maakt een klomp in uw maag en u besluit koppig door te zetten. Nu u echt moet stijgen, wordt de weg één-baans, met hier en daar een uitwijkplaats. waarvoor die is blijkt even later als u moet stoppen voor een vrachtwagen die de berg afkomt. Daar de vracht-wagen niet van wijken weet, laat staan van terug-rijden, besluit u naar zo’n uitwijkhaven terug te gaan, in uw achteruit. Het plastic stuur slipt door uw natte handen en uw nek is in een dusdanige schroef gedraaid dat het tussen uw schouders pijn gaat doen. Uiteindelijk bereikt u veilig de plek. De

vrachtwagenchauffeur zwaait vriendelijk naar u en u geeft hem een vernietigende blik. Het liefst zou u omkeren, maar dat is, zelfs met dat kleine wagentje, onmogelijk. Na nog twee maal achter-uit de berg gedwongen te zijn, bereikt u het bergdorp, waar he-lemaal niets te doen is. Een bewoner wijst hoger de bergen in, als u het doel van uw bestemming op de kaart aanwijst. Nu blijkt dat de keuze voor juist uw vrouw de juiste was. zij wil terug. Ook uw kinderen willen naar het strand, op een ezel rijden, daar hebben zij geen behoefte aan, de schattebouten!Bij het keren op het rustieke dorpsplein raakt u een paaltje en er zit een flinke deuk in uw geïntegreerde bumper; het kan u niets bommem: u gaat terug in plaats van verder. En wacht maar, ie-dere autobus of vrachtwagen gaat zo meteen achteruit de berg af! wat dacht je wat. U zegt tot uw vrouw: “Het is maar goed dat ik gereden heb, want het is duivels lastig, zo in de bergen.Uw vrouw zegt wijselijk niets, ook niets van die deuk, want soms kunnen vrouwen echt wel hun mond houden, als het moet. o

Er rijpt een plan in uw brein. u heeft die huurauto toch niet voor niets!?


COLUMN i N s p a N j e

La N aranja

34 SPANjE.es

TEkST : MICHEL CrUz, FOTOGrAFIE: STOCk, j.H.

va N b o o m t o t ta f e l i N v i e r e N t w i N t i g u u r

L ANDBOUW d e s i N a a s a p p e l

La N aranja


De sinaasappelteelt in Spanje heeft een moeilijke tijd achter de rug. Hoge kosten -waaronder vooral arbeidskosten- maken de concurrentie met landen als China, Marokko en Brazilië bijzon-der moeilijk. Als je bedenkt dat de prijs per kilo recentelijk tot zes cent daalde, en het oogsten alleen al vijf cent per kilo kost dan is het duidelijk waarom steeds meer Spaanse telers afhaken. De grootschalige producenten, waarvan de bedrijven vooral in en om Valencia en Murcia liggen, kunnen vanwege hun industriële aanpak nog wel enigszins meedoen met goedkope arbeidskrach-ten die per vliegtuig aankomen uit alle uithoeken van de wereld, maar het zijn vooral de kleinere familiebedrijven die eraan ten onder gaan.

Het gaat hier vooral om Andalusische producenten, die in de meeste gevallen al generaties lang pakweg een hectare bewer-ken en het hart van de Andalusische sinaasappelteelt vormen. ‘Het is ergens niet eerlijk,’ zegt Simón Egea, geestesvader van het Naranpalma initiatief. ‘De staat en ook de Europese Unie leggen ons hoge arbeidskosten, belastingen en milieuheffingen op, maar beschermen ons niet tegen ongelijke concurrentie van landen waar noch op de werkers noch op het milieu wordt gelet. Enerzijds wil de consument steeds betere kwaliteit en is er een tendens naar organisch verbouwde producten, maar anderzijds is het systeem vooral de goedkope en met chemicaliën geprodu-ceerde sinaasappels goedgezind.’

Onder dergelijke omstandigheden zag het er inderdaad bijzon-der somber uit voor de duizenden kleinere telers, totdat dezelfde Simón Egea een initiatief begon dat de sector nieuwe hoop heeft gegeven. Door het merendeel van de kleinere producenten in de

de sinaasappelteelt in spanje heeft een moeilijKe tijd achter de rug. HOGE KOSTEN

-WAARONDER VOORAL ARBEIDSKOSTEN- MAKEN DE CONCURRENTIE MET LANDEN ALS CHINA,

MAROKKO EN BRAZILIë BIJZONDER MOEILIJK

Kunt u het zich ook nog herinneren? Als kind op school in Nederland kregen we mooie grote oranje

sinaasappels, verpakt in paars papier. Sinaasappels waren toen synoniem met het zonnige Spanje. Ze

zijn dat nog steeds, maar inmiddels wordt deze Spaanse traditie bedreigd door goedkope invoer uit

landen als Brazilië en China. Steeds meer Spaanse producenten haken af, doch een groep Andalusische telers vecht

met nieuwe initiatieven -en toenemend succes- terug. Viva la naranja!

omgeving van het stadje Palma del rio, in de provincie Córboda, in één collectief bijeen te brengen, wist hij in eerste instantie de krachten te bundelen en door goede coördinatie de productie-kosten te verlagen. Maar het echte initiatief bestond uit een ge-heel nieuwe aanpak om het product aan de man brengen. “we kozen er bewust voor om niet langer in grote hoeveelheid en te-gen heel lage prijzen aan de groothandel te leveren, maar om de sinaasappels direct door middel van een ‘virtuele winkel’ aan het publiek te verkopen.

DE KLEINE VERBOUWER VECHT TERUGDoor direct op www.naranpalma.com te bestellen krijgt de con-sument binnen vierentwintig uur via het transportbedrijf Mrw de sinaasappels aangeleverd. Het succes van deze innovatie, nu in zijn derde jaar, heeft sinaasappeltelers in andere delen van Andalusië aangespoord om het voorbeeld van Naranpalma te volgen. ‘we voelden dat we de kwaliteit van het product moes-ten verhogen om direct aan de consument te kunnen verkopen,’ zegt Simón. ‘waar vooral de grotere en de buitenlandse produ-centen chemicaliën gebruiken besloten wij zo natuurlijk mogelijk te verbouwen, en ook na de oogst geen gebruik te maken van conserveringsmiddelen en bevriezing. Om toch verse sinaasap-pels te kunnen leveren zijn we overgegaan op het verbouwen van navelinos, een sinaasappel met een mooie kleur en zoete smaak die van nature tot op drie weken na het plukken nog vers blijft’.

Dit betekent dat de navelinos zo laat mogelijk worden geplukt en rijp bij de klant aankomen. “De kwaliteit van ons product heeft een groot aandeel in het succes van dit project,” zegt Simón.

d e s i N a a s a p p e l L ANDBOUW

36

‘Door bewust te kiezen voor dit type sinaasappel en deze vorm van verbouwen en verkopen hebben we de kwaliteit flink kunnen verbe-teren, hoewel de weersomstandig-heden dit jaar niet hebben meege-holpen.’ Het gevolg is dat de junta de Andalucía druk bezig is om Na-ranpalma de Indicación Geográfica Protegida (IGP) te geven - een kwa-liteitsmerk dat vooral de herkomst van het product identificeert. De sinaasappels van Naranpalma zul-len dan bestempeld worden als Na-ranjas del Valle del Guadalquivir’.

NIEUWE INITIATIEVENVoortbouwend op het succes van Naranpalma en de bijna-ecologische navelino sinaasappel heeft Simón meer initiatieven gepland. Allereerst is er €42.000 geïn-

vesteerd in een nieuwe verpak-kingsmethode voor recycleerbare kartonnen verpakking voor sinaas-appelsap. Ook is men begonnen met het uitbreiden van het distri-butienetwerk. zo worden nu koel-wagens gebruikt om direct aan consumenten en winkels in dor-pen en steden binnen Andalusië te

kunnen verkopen. ‘Het merk is nu al in heel Spanje bekend. Vorig jaar hadden we 17.000 bezoekers op de website uit alle delen van het land. Taak is om dat nu uit te breiden, en ook binnen Andal-usië het directe distributienetwerk te vergroten, maar we willen daarbuiten ook internationaal aan de slag, om zodoende binnen Europa aan te tonen dat we met een flinke dosis creativiteit wel onze thuismarkt kunnen behouden.’

Dat laatste is overigens al begonnen, want afgelopen jaar kwa-men tijdens de oogst uitgerekend een dertigtal Nederlandse boeren naar Palma del rio om dit fenomeen van dichtbij te bestuderen. ‘ze waren bijzonder te spreken over ons initiatief,’ zegt Simón, ‘zowel over het principe als de manier waarop we het uitvoeren. Ik zou apetrots zijn als dit ook in andere takken van de landbouw en in andere landen wordt opgepakt.’ Voorlo-pig vormt Naranpalma echter vooral een inspiratie voor andere sinaasappeltelers in Andalusië, waaronder La Huerta de Curro, waar de gebroeders Caro ruiz inmiddels tot de vierde generatie

van sinaasappelskwekers behoren. Op hun mooie boerderij net buiten Palma del rio hebben zij het voor-beeld van Naranpalma gevolgd en zich ook op het verbouwen van navelinos en de directe verkoop gestort.

Verder langs het stroomgebied van de Guidalquivir, vlak tegen het Par-que Natural ‘Sierra de Hornachue-los’ in de provincie Cádiz aan, heeft Antonio López het voorbeeld van Simón Egea opgepakt om Citrus-natural.com op te richten. Als een van de oprichters van de coöpe-ratie: ‘Asociación de Citricultores de Hornachuelos’ staat hij aan het

hoofd van een organisatie die het succes van Naranpalma naar deze streek wil brengen. ‘De eerste tekenen wijzen erop dat dit inderdaad de manier is waarop we verder moeten,’ zegt hij. Net als Simón Egea is ook voor hem het ecologische onderdeel in-herent aan hun nieuwe werkwijze. ‘wij zijn gezegend met een prachtig gebied en zuiver bergwater dat we in de teelt gebrui-ken. Nu we van de oude werkwijze en chemicaliën afstappen en ons steeds meer richten op een door moderne technologie ge-steunde traditionele teelt, wordt niet alleen de kwaliteit van het product maar ook de manier waarop we met het land omgaan steeds belangrijker.’

zo begint Naranpalma volgend jaar met zijn eerste volledig ecolo-gische productie. Het gaat hier om de salustiana sinaasappel, die geheel naar organische normen wordt verbouwd, en in samen-werking met de junta de Andalucía een ecologisch certificaat zal krijgen. ‘we zijn er al drie jaar mee bezig, maar komend seizoen kunnen onze klanten kiezen tussen onze sappige navelinos en de authentieke, ouderwetse smaak van de salustiana, een traditio-nele variant die met gebruik van moderne technieken op tradi-tionele, organische methode wordt verbouwd.’ Het geesteskind van Simón Egea heeft de sinaasappelteelt en de landelijke dor-pen een nieuw leven ingeblazen. ‘En zeg nou zelf, het is toch veel fijner om goedverzorgde landerijen te zien dan verwaarloosde bomen waaronder het fruit ligt te verrotten.’ o

www.naranpalma.comwww.citrusnatural.comwww.lahuertadecurro.com

‘WE VOELDEN DAT WE DE KWALITEIT VAN HET PRODUCT MOESTEN VERHOGEN OM

DIRECT AAN DE CONSUMENT TE KUNNEN VERKOPEN’

AUTOMUSEUM M á l a g a

VERRASSEND NIEUW MUSEUM VOOR DE autoliefheBBer AAN DE COSTA DEL SOL


Gevestigd in de Tabacalera, de oude sigarenfabriek dichtbij het strand net ten westen van Málaga’s stadscentrum, heeft het museum de beschikking over een prachtig historisch ge-bouw waarin de collectie van bijna 100 klassieke auto’s wer-kelijk tot zijn recht komt.

Het geheel is met veel gevoel voor stijl en historische nauw-keurigheid uiteengestald en de reis door het automobilisti-sche verleden begint bij de geboorte van de automobiel, te-gen het einde van de negentiende eeuw, en voert je door de elegantie van de Belle Epoque, via de Eerste wereldoorlog, naar de hoogtijdagen van de Art Deco.

Onderweg kom je prachtige kunstschatten op vier wielen te-gen, waaronder legendarische merken zoals Panhard-Levas-seur, De Dion Bouton, Bugatti, Hispano Suiza en Duesenberg. Het koetswerk, zachte leder, edele hout en het fraai gepoets-te koper van de wagens vormt deel van in scene gezette uit-

Málaga heeft er sinds vorig jaar weer

een topmuseum bij, ditmaal een

voor de liefhebber van klassieke

auto’s. Je verkijkt je niet alleen aan prachtige auto’s,

je neemt er ook een fascinerende reis door de

afgelopen meer dan 100 jaar.

kunstschatten op wielen

stallingen waarin de verschillende tijdsperiodes aansprekend tot leven komen. Via de experimentele bolides van voor de oorlogsjaren kom je bij de jaguar’s, Aston Martin’s, Cadillac’s, Ferrari’s, Mase-rati’s en Facel Vega’s van de jaren vijftig en zestig terecht, voor velen het absolute hoogtepunt in de autogeschiedenis. De Swinging Sixties worden ook vertegenwoordigd door een ‘Flower Power’ rolls royce, terwijl meer moderne modellen en technologische prototypes je naar het heden terug doen keren.

Dankzij prachtige en veelal legendarische auto’s, zelfgemaak-te hot rods, unieke kunstwerken en ook een verzameling ele-gante mode, handtassen, hoeden en bagage uit de twintigste eeuw is het Museo Automovilístico Málaga een waar genot voor méér dan autoliefhebbers alleen.

www.museoautomovilmalaga.com o

TEkST EN FOTO’S MICHEL CrUz

Museo Automovilístico Málaga

38 SPANjE.es

MET DE UNIVERSITEIT VAN máLaga

TEkST: yOLANDA DOMíNGUEz, FOTO: SHUTTErSTOCk

En una primera fase estuvo presente en televisión, cine y radio. El anuncio recoge la sensación de orfandad que se siente al no tener un pueblo al que ir de vacaciones y el objetivo es cambiar esta situación poniendo en contacto a pueblos que necesitan gente con gente que necesita pueblos. El anuncio ‘Pueblos’ refleja la tristeza y el vacío infinito que siente un urbanita por no tener un pueblo al que ir de vacaciones. Fue rodado en Uclés, un pueblo de la ciudad de Cuenca, y protagonizado por habitantes de la zona.El anuncio remitía a una web en la cual cualquier persona podía solicitar que un pueblo les adoptara. A su vez, los 50 pueblos participantes (uno por cada provincia y todos ellos menores de 2.500 habitantes) podían adoptar urbanitas huérfanos de pueblo. La web incluye fotos y una descripción del pueblo y de sus atributos para animar a solicitar esta original adopción. Los usuarios registrados han recibido un diploma de “hijo adoptivo del pueblo” en el que se incluye una serie de beneficios asociados con cada localidad, como disfrutar de la tranquilidad y de la bondad de sus habitantes y descuentos en bares, restaurantes y alojamientos que se aplican a toda persona que acuda con su diploma.La campaña contó con una segunda fase en el mes de agosto, incluyendo nuevos anuncios en televisión y aplicaciones en redes

actividades realizadas por Yolanda domínguez profesora del curso de español para extranjeros de la Universidad de Málaga.www.cursoextranjeros.uma.es

Pueblosspaanse les

Este verano una conocida marca de bebidas ha presentado su última campaña

publicitaria con la que pretende revitalizar el turismo español poniendo en contacto

pueblos de menos de 2.500 habitantes con aquellos urbanitas que no tienen un

pueblo al que ir de vacaciones. La campaña tiene como objetivo fomentar el

turismo rural en España poniendo en marcha un proyecto sin igual.


1. Borges a. El máximo exponente del jamón ibérico.2. Calvo b. Más bueno que el pan.3. Cinco jotas c. El embajador de la dieta mediterránea4. Carbonell d. Disfruta de lo bueno.5. ElPozo f. El jerez más vendido en el mundo.6. La Piara g. El aceite de oliva Nº 1 en el mundo.7. Telepizza h. Líder de conservas de pescado en España.8. Tío Pepe i. La compañía no americana de pizza más grande del mundo

sociales que continúan mostrando las aventuras de los urbanitas y de los pueblos adoptivos.Esta marca de bebidas se ha caracterizado desde sus orígenes por contar historias reales de personas extraordinarias como la historia de justo Gallego, que construye desde hace más de 40 años su propia catedral en Mejorada del Campo, o la historia de Alfredo Oliveira, psiquiatra del Hospital Neuropsiquíatrico de Buenos Aires, que creó como terapia el programa de radio ‘radio La Colifata’. No obstante, en esta ocasión se han superado. La idea favorece el turismo interior y está pensada tanto para los urbanitas que desean acudir a una localidad que les acoja, como para los pueblos, ya que los responsables de las localidades pueden promocionar su pueblo en la web. Hay pueblos en el norte, en el interior y en el sur de la península, pueblos costeros, con patrimonio histórico y pueblos blancos. Todo depende de las aficiones del urbanita y del pueblo que más le enamore, ofreciendo estupendas ofertas para sus adoptados.La iniciativa ha sido todo un fenómeno en la red, ya que ofrece la posibilidad de solicitar adopción en preciosos y pequeños pueblos a los que acudir durante las vacaciones, los fines de semana caluro-sos o bien los fríos fines de semana invernales, porque hay pueblos adoptivos en todas las provincias españolas. o

SPAANSE L ES c l a s e d e e s p a ñ o l

estas son algunas marcas importantes españolas. ¿saBes con qué frase se identifica cada una de ellas?

stedelinglandelijk toerismewees - ouderloosadopterengebruikersaangenomen kinddiplomagoedheidcampagne sociale netwerkenontvangen, opnemenlocatie, plaatshistorisch erfgoedwitte dorpennetwerk, internetwinters

solu

cio

nes

: 1-

c; 2

-h; 3

-a; 4

-g; 5

-d; 6

-b; 7

-i; 8

-f.VocaBulario:

Urbanita:Turismo rural:Orfandad:Adoptar:Usuarios:Hijo adoptivo:Diploma:Bondad:Campaña:Redes sociales:Acoger:Localidad:Patrimonio histórico:Pueblos blancos:Red:Invernal:

saBías que…Bronkhorst está en la provincia de Güeldres en los Países Bajos. Es un pueblo con 180 habitantes y está considerada la ciudad más pequeña de Europa. Está alejado de las grandes ciudades y de su cotidiano bullicio por lo que se ha convertido en un destino turístico no solo por su iglesia edificada en 1460, su granja del siglo XVII y el museo dedicado a Charles Dickens, sino también por sus pintorescos edificios y casas y sus tradiciones que se mantienen intactas.

Waar iedereen rechts afslaat, gaat Eliza linksaf... Boek Eliza’s ontdekkingen:

www.elizawashere.nl

De zon kwam op en daar ging ik. Ik reed over slingerweggetjes, bezocht authentieke

dorpjes en at sardientjes met de locals in de haven. En na die energieke dag lig ik nu

bij mijn villa op het platteland nog even bij te komen. Wat een geluk. ’t Klinkt misschien

gek, maar zo ben ik in Zuid-Europa altijd op zoek naar de meest prachtige plekken. Nooit

hetzelfde, maar altijd ongerept en écht.

Liefs, Eliza

Bijkomen van gelukJe doet het op dit bijzondere vakantieadresje …

1043662_EWH leven, Joie_230x297.indd 1 29-11-11 16:12

De verhuur van een woning in Spanje wordt in begin-sel geregeld door de algemene huurwet: de “Ley de ArrendamientosUrbanos” oftewel de “LAU”. zoals in de meeste ontwikkelde landen kent Spanje een wette-lijke regeling die er in voorziet dat de huurder sterker beschermd wordt dan de verhuurder, omdat die huur-der als een zwakkere partij wordt gezien. Om huiseigenaren te motiveren hun woning te ver-huren, heeft het Spaanse Ministerie van Openbare werken verschillende maatregelen getroffen om meer flexibiliteit te creëren. Deze maatregelen zijn opge-nomen in het ‘Anteprojecto de Ley de Medidas de Flexibilización y Fomento del Mercado de Alquiler de Viviendas’.

Dit zijn de voornaamste wijzigingen (voor lange termijn verhuur):De huurder en verhuurder mogen de huurprijs vrij bepa-len tijdens de loop van de huurovereenkomst. zo kunnen de partijen bijvoorbeeld zelf een jaarlijkse huurverhoging overeenkomen, die losstaat van de consumentenprijsin-dex (Indices de Precios al Consumo);Het recht van de huurder om het huurcontract tot 5 jaar te verlengen is beperkt tot 3 jaar; De stilzwijgende verlenging van het huurcontract is ver-minderd van 3 naar 1 jaar;De borg kan aangepast worden naar de nieuwe termijn van 3 jaar;De huurder kan een huurcontract op elk moment opzeg-gen, ongeacht de termijn van het contract, met inachtne-ming van één maand opzegtermijn;

Bijna elke vrijdag worden de laatste tijd door minister Rajoy nieuwe hervormingen aangekondigd om Spanje uit het

slop te halen. Een van die hervormingen is de maatregel om meer flexibiliteit te creëren op de verhuurmarkt. De

regering wil de balans tussen verhuurder en huurder terug in evenwicht brengen, zodat de verhuur van woningen

wordt gestimuleerd. Maar doet u er verstandig aan om uw huis in Spanje te verhuren? En waar moet u allemaal rekening mee

houden? In deze column geven wij u een overzicht van de voornaamste veranderingen…

De verhuurder van het Spaanse vastgoed kan op elk mo-ment besluiten dat hijzelf de woning betrekt. De verhuur-der moet wel rekening houden met een opzegtermijn van 2 maanden;De huurder kan het Spaans huur contract op elk moment opzeggen, ongeacht het termijn van het contract, met de voorwaarde dat de verhuurder een maand van te voren geïnformeerd wordt;De koper van een verhuurde woning is alleen verplicht de huurder aan te houden als het betreffende huurcontract staat ingeschreven in het Spaanse Eigendomsregister (Re-gistro de la Propiedad);De verhuurder en huurder kunnen tot overeenstemming komen dat de huurder afstand doet van zijn eerste recht van aankoop van het gehuurde object;De juridische Spaanse procedure voor uitzetting (procedi-miento de desahucio) is versneld. De huurder heeft nu tien dagen om de uitstaande bedragen te betalen.

De wijzigingen op de Spaanse verhuurmarkt lijken ten gunste van de verhuurder. De rechten van de huurder en verhuurder zijn door de flexibiliserende maatrege-len meer gelijk getrokken. Laat u echter goed adviseren over de afspraken in uw huurcontract om onverwachte verrassingen te voorkomen!

Meer weten over dit onderwerp? of heeft u een andere juridische vraag? stel deze op:www.gimbrere.es/spanjevragen of scan de Qr code.

COLUMN j U r i d i s c hTEkST: LEE-ANN rOzSAS


VERHUURDER Vs. HUURDER

in Spanje

Gimbrère International Advocaten is een inter-nationaal georiënteerd advocatenkantoor. Met vestigingen in Marbella, Barcelona, Madrid, Am-sterdam en Breda biedt het kantoor een breed netwerk op het gebied van juridische zaken op alle specialistische ter-reinen. In deze column worden onderwerpen behandeld waar Neder-landers in Spanje mee te maken kunnen krijgen.

Nieuw: Volg ons op Twitter, voor het laatste juridisch nieuws over Spanje! www.twitter.com/Gimbrere_NL

42 SPANjE.es

TeksT: emmie declerck, foTografie: emmie declerck, sTock

Mediterraan uitzicht vanaf El Castillo de Santa Barbara


DE V I A J E a l i c a N t e

Alicante

Kuierstad bij uitstekMediterrane

Alicante staat bekend om haar perfecte klimaat. Zowat alle vestigingen

van de provincie Alicante liggen gericht naar het zuiden, afgeschermd

van de koude noordenwinden door de bergketen in het binnenland van

de provincie. In de stad Alicante is het bijzonder fijn vertoeven. Het oude hart

van deze middelgrote stad verwarmt haar bezoekers niet alleen met zonneschijn,

maar ook met haar verrassende Spaanse charme en een kleurrijk verleden.

wie op zoek is naar zomerse vakantiesfeer, is in Alicante op de juiste plek. Het begint al tijdens een rustige wandeling langs de plezierhaven op de explanada promenade, gebouwd op wat vroeger de golfbreker voor de haven was. Hier tref je leuke marktstalletjes of allerlei straatartiesten aan, en natuurlijk zijn er ook cafés en terrasjes waar je met een drankje kunt genieten van een heerlijke zeebries.Alicante is tegenwoordig een stad gericht naar de zee maar dat was niet altijd zo. Voordien was de angst voor een aanval vanuit zee groot en tot de helft van de 19de eeuw zat de stad gedrongen tussen de stadmuren die haar omringden. Die werden uiteindelijk neergehaald toen die angst verdween en de nood om uitbreiding te groot werd. Vanaf de haven gaat het naar het historische centrum van de stad. je vindt er prachtige pleinen vol kleur die met hun palmbomen, terrassen en historische gebouwen met sierlijke poorten en sculpturen een onweerstaanbare Spaanse charme uitstralen. Het hart van de stad ademt een levendige sfeer uit; ook hier fleuren marktstalletjes met artisanale spulletjes het straatbeeld op. Echt een fijne, autovrije stadsplek onder de zon om doorheen te kuieren. Aan de kleurrijke plaza de la santisima Faz zijn heel wat aanlokkelijke terrassen te vinden waar je kunt genieten van een dagmenu voor een luttele tien euro. Hier tref je makkelijk heerlijke rijstschotels op het menu, met vooraf een verfrissende salade. Met een beetje citroen en verse alioli bij de rijst en een tinto de verano (mix van rode wijn en priklimonade) is dit puur Mediterraan genot!

eeN kLeiN dorp biNNeNiN de stadEr wacht nieuwsgierige bezoekers van deze stad nog een aangename verrassing wanneer ze vanaf de plaza de santa faz, net achter het stadhuis van alicante, omhoog klimmen

44 SPANjE.es

Alicante – STAD Vol PRACHTIGE PANORAMA’S

naar het hoogste gedeelte van het historische centrum. Die weg loopt meteen richting het kasteel van santa bárbara en doet al gauw denken aan een wandeling doorheen een typisch Mediterraans dorp met al die mooi verzorgde, witte huisjes gedecoreerd met bloempotten. Dit is de barrio de santa cruz, of simpelweg ‘el barrio’.

In deze bijzonder authentieke wijk, waarvan de huizen op de hellingen van de Benacantil berg

steunen, ontstonden de eerste straten van de stad die een naam kregen: Carrer de Dalt, Carrer del Mig, Carrer de Baix. Het is een barrio om genietend doorheen te kuieren, van het soort waarvan je de bewoners nog op stoeltjes buiten kunt aantreffen. Hier lijkt het als het ware alsof de tijd is blijven stilstaan.Tijdens de steile klim doorheen de smalle straatjes word je beloond met prachtige panorama’s en helemaal boven laat een fantastische Mirador de kustlijn en de baai aan beide kanten van de stad zien. Deze Mirador zou gebouwd zijn op de resten van een oude moskee. Naast de stadsmuur staat een afgelegen kapel , de ermita de la santa cruz.

In het weekend wordt het hier bij zonsondergang minder rustig en vullen de smalle straatjes zich met een feestelijke sfeer. wie begin mei komt, zal zien dat de straten prachtig versierd zijn met bloemen, een oude traditie om Las Cruces te vieren, het feest van de Heilige van deze wijk.

eL castiLLo de saNta bárbaraDe historische attractie van Alicante is duidelijk het kasteel van Santa Bárbara, dat vanaf de top van de Berg Benacantil, op een hoogte van 166 meter, boven de stad uit torent. Het dateert uit de 9de eeuw, nog uit de tijd van de overheersing van de Moren. In 1248 was het koning Alfonso X el Sabio die het fort innam. Drie eeuwen later liet koning Carlos I het fort versterken.

GEZELLIGE PLEINEN VOL KLEUR DIE MET HUN PALMBOMEN, TERRASSEN EN HISTORISCHE GEBOUWEN MET SIERLIJKE POORTEN EN SCULPTUREN EEN ONWEERSTAANBARE SPAANSE CHARME UITSTRALEN

Uitkijk op Castillo de Santa Barbara



Paseo Marítimo

Barrio de Santa Cruz

Plaza de la Santisima Faz

Stijle steegjes op weg naar de Mirador

46 SPANjE.es

Strand en Stad

Het kasteel kreeg de vorm die ze nu heeft dus voornamelijk tussen 1562 en 1580, toen het in omvang werd uitgebreid, en is tegenwoordig een van de grootste in Spanje. ze bestaat uit drie delen op verschillende niveaus, die elk een ander tijdperk vertegenwoordigen.Na vele jaren verwaarlozing werd het kasteel uiteindelijk geopend voor het publiek in 1963. Bijzonder is de weg ernaartoe: het kan via een lift (2,40 euro) waarvan de doorgang is uitgehakt in de rotsen en die via een tunnel verbonden is met de playa del postiguet. Vanaf hier, het enige stadsstrand van Alicante, kun je bovendien de ‘Cara del Moro’ of ‘Morenkop’ zien – in de rotsen onder het kasteel is immers duidelijk een gezicht te onderscheiden. Het kasteel is ook te voet te bereiken voor dappere klimmers of met de auto via de weg die start in de calle vazquez de Mella aan de noordkant van de berg.Het bezoek aan het kasteel is gratis. je kunt ook kiezen voor een bezoek met gids van ongeveer een uur voor drie euro. Deze tour biedt alles wat je kunt verwachten van een bezoek aan een Spaans kasteel: van indrukwekkende verzichten en mooie tuinen tot kanonnen en marteltuigen! o

de historische attractie vaN aLicaNte is duideLijk het kasteeL vaN saNta bárbara, dat vaNaf de top vaN de berg beNacaNtiL, op eeN hoogte vaN 166 meter, boveN de stad uit toreNt

Puerto deportivo

Beach Club Isla Marina

Tinto de Verano voor de dorst

feest-tips: • Hou het programma tijdens de zomermaanden zeker in

de gaten: zo is het kasteel in juli het decor van een heus Jazzfestival!

• Valencia heeft de Fallas, Alicante de Hogueras de San Juan. Mis deze befaamde en voornaamste feesten van Alicante niet als je er kan zijn tussen 20 en 24 juni.

• Het grote religieuze feest van Alicante is La Romería (bedevaart) al Monasterio de la Santa Faz en vindt plaats de tweede donderdag na Semana Santa.

prachtig uitzicht over de stad en zee vanaf Castillo santa Bárbara


MeeR inFo (shoppen, wandelroutes, sport en vrije tijd,…) www.alicanteturismo.com


Alicante

goudeN eet-tipwie zin heeft in een spectaculair etentje, kan dit doen in restau-rante la ereta in het hogere gedeelte van Alicante. Een Menu Ereta kost er al snel 35 euro en een Menu Degustación 59 euro, maar de kwaliteit van de gerechten en de spectaculaire locatie maken van dit diner een onvergetelijke ervaring. La Ereta - Parque de la Ereta, Alicante – Tel. 965 143 25 www.laereta.es

wie Alicante bezoekt, kan naast de charme van deze gezellige stad ook nog eens genieten van de heerlijke stranden van de Costa Blanca.

eNkeLe tips: Een bezoek aan het tabarca eiland, juist voor de stad, is zeker aan te bevelen. Deze archipel vol natuurpracht is nog geen 2 kilometer lang en nog geen 400 meter breed en was vroeger het toevluchtsoord van piraten. In de tijd van Carlos III woon-den hier vele vissersfamilies. Vanaf dit beschermde eiland, toegankelijk met een boot die vertrekt vanuit de haven van Alicante, heb je een prachtig zicht op de stad.

altea is een pittoresk Mediterraan dorpje met witte huizen gebouwd op een heuvel aan de zee. Het kerkje prijkt heel fotogeniek op de top van de heuvel en de klim ernaartoe is adembenemend mooi doorheen de smalle straatjes. Er zijn vele bars en restaurantjes onderweg en bovenaan op de plaza en natuurlijk is er ook een mirador.

Eet-Tip: restaurante el cranc ligt vlakbij het water voor een ui-terst vakantiegevoel en heeft uitstekende vis en rijstschotels op het menu. Een ‘chiringuito’ (strandbar) op het hoogste niveau.rest. El Cranc, Playa de La Olla, s/n, Altea, Tel: 9658 43 439

De parels van de Costa Blanca

waar verbLijveN? Er zijn heel wat goede hotels te vinden in Alicante, zoals het hoog gewaardeerde Melía hotel, maar er zijn ook andere opties:Voor een gezellig en authentiek verblijf is er het:Hostal Les Monges Palace: Stijlvolle kamers in een ge-renoveerd gebouw uit 1912 in het hart van de stad. www.lesmonges.esGuest House, www.guesthousealicante.com Wat verder van het centrum maar zeer charmant.Hostal de Sal: Urban youth Hostel met soms zelfs culturele tentoonstellingen- http://hostaldesal.com

restaurante el cranc

les Monges palace

restaurant la ereta

panoramisch uitzicht over de stad vanaf restaurant la ereta

Belevenissen aan het MOORSE HOF

Waarin Don Juan de Vera, de

speciale Koninklijke ambas-

sadeur van Castilië voor Gra-

nada, verslag doet aan Koningin Isabel en koning

Ferdinand van zijn reis naar Granada, zijn bevin-

dingen van de militaire sterkte van het emiraat,

zijn verblijf binnen de muren van het paleiscom-

plex, zijn onderhoud met de grootvizier Vanegas

van Abu Hassan Ali, zijn audiëntie bij de emir en

het geschenk van de emir aan hem, dat hij ver-

volgens Isabel en Ferdinand aanbiedt.

48 SPANjE.es

MOORSE VERHAlEN deeL 2 TeksT: PeTer Langendam, foTografie: sTock

Belevenissen aan het MOORSE HOF

Don juan arriveerde vroeg in de ochtend te Cordoba. zijn solda-ten escorteerden hem naar het gebouw met de aan hem toege-wezen vertrekken. Daar nam hij afscheid van zijn manschappen, zijn secretaris en capitán Gonzalo Fernández de Córdoba belastte zich met de betaling van de soldij. Hij had een bode naar het pa-leis gestuurd om de koningin en koning van zijn komst te Cór-doba op de hoogte te stellen. Hij kreeg prompt een antwoord. Hij was welkom die avond aan te zitten aan een feestmaal ter ere van Tomás de Torquemada.De dag ervoor, op de eerste november achtenzeventig, was het pauselijk decreet “Exigit Sinceras Devotionis Affectus” afgekon-digd. De installatie van de Heilige roomse raad der Castiliaanse Inquisitie was een feit, en Isabel en Ferdinand hadden Tomás de Torquemada officieel benoemd als de eerste voorzitter van de raad. Bovendien bepaalde het decreet, dat wanneer Ferdinand tot koning van Aragon zou worden benoemd - en dat zou niet meer zo lang op zich laten wachten - dat de naam zou worden ‘de Heilige roomse raad der Spaanse Inquisitie’. Ferdinand had nog iets anders van paus Sixtus IV gedaan gekre-gen. De reden van de burgeroorlog in Castilië en de oorlog met Portugal was dat koning Alfonso van Portugal gezworen had de rechten van zijn vrouw op de Castiliaanse troon te verdedigen. Ferdinand had hem drie jaar geleden verslagen bij de slag van Toro, maar er was nog geen officiële vrede. De bastaard johanna en Alfonso waren oom en nicht. Op aan-dringen van Ferdinand ontbond de paus hun huwelijk op basis van hun familierelatie. Ferdinand was ervan overtuigd dat hij nu zonder verder bloedvergieten een vrede bij Alvonso kon afdwin-gen. Met de opstandige Castiliaanse edelen had hij na de slag bij Toro afgerekend. zij hadden de keuze: trouw zweren aan Isabel of executie wegens verraad. Don juan moest glimlachen. zodra Ferdinand koning van Aragon zou worden, was hun macht in het land vrijwel onbeperkt. zij be-noemden alle hoge ambtelijke posten, de belangrijkste posten in het kerkelijk bestuur en zij beheersten de Spaanse Inquisitie. De voorganger van de raad bleek al een belangrijk instrument te zijn geweest in de controle van de Castiliaanse adel. Met het pause-lijk decreet werd het oordeel va de Spaanse Inquisitie onfeilbaar, daar de Heilige Geest de vonnissen dicteerde.Don juan was op tijd in het paleis, samen met kapitein Gonzalo

Fernández, waar zij hun wapens moest afgeven bij de wacht. Hij kwam in de eetzaal, waar de rijen tafels waren gedekt met da-mast, glazen en lepels naast de borden. De genodigden stonden in groepjes bij elkaar, beschaafd conversetend, wachtend op de komst van de koning en koningin. De pedel kondigde de komst van het koningsechtpaar. Beschaafd bogen de genodigden voor het paar dat binnenschreed. De ko-ningin keek hooghartig naar de aanwezigen, Ferdinand glimlach-te en hief af en toe zijn hand als groet naar een goede bekende. zij gingen in het midden van de zaal op een speciale verhoging zitten. Voor hen stond een versierde stoel. Ferdinand noodde de aanwezigen aan tafel, waarop een geroezemoes ontstond en het geluid van schuivende stoelen en lachende gesprekken.Ferdinand stond op, hief zijn armen waarop het terstond stil werd in het grote vertrek. “Geachte aanwezigen, ik stel u voor, Tomás de Torquemada!” De deur zwaaide open en daar kwam de inquisiteur, de ogen donker voor zich uit kijkend, voor hem liep een jonge man met een crucifix hoog in de lucht en achter hem een schare van pries-ters en monniken. Het crucifix werd naast zijn zetel in een soort van standaard geplaatst, de man boog diep voor de koning en koningin en hij ging zitten.“Dames en heren, ik stel u voor, de Groot Inquisiteur van Castilië” sprak Ferdinand, die direct ging zitten. Een luid applaus werd zijn deel.De Torquemada stond op. zijn wilskrachtige kaken klemden op elkaar, zijn ogen stonden onheilspellend terwijl hij naar de aan-wezigen keek en hij hief zijn hand. Het applaus verstomde.“Dank u majesteit en ik dank u ook, mijn koningin. Dames en he-ren, paus Sixtus heeft, geïnspireerd door de Heilige Geest, de bul Exigit Sinceras Devotionis Affectus gedecreteerd. Daarin staat dat er in ons mooie Castilië een heilige roomse raad der Castiliaanse inquisitie wordt ingesteld, die verantwoording is verschuldigd aan het koningspaar Isabel en Ferdinand. Als eerste voorzitter en groot inquisiteur heeft hare majesteit Isabel deze eenvoudige dienaar van God benoemd en dat vervult mij met grote trots. Ik blijf desondanks altijd de nederige dienaar van onze lieve Heer en zijn zoon, jezus Christus en de Heilige Geest, In nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti”.Grote zweetdruppels verschenen op zijn kaalgeschoren hoofd,

GESCH I EDEN IS M o o r s e v e r h a l e N


DON JUAN MOEST GLIMLACHEN. ZODRA FERDINAND KONING VAN ARAGON ZOU WORDEN, WAS HUN

macht iN het LaNd vrijweL oNbeperkt...

¹ Tomás zei in de Spaanse taal: Spanje = España, naar het Latijn: Hispania

de wratten op zijn gezicht bewogen mee als hij sprak, zijn verbe-ten mond vervolgde:“Het zijn veel belovende tijden. Binnenkort zal onze geliefde Ferdinand, koning van Sicilië en Napels, kroonprins van Aragon, worden gekroond tot koning van Aragon. Misschien zal ooit het koninkrijk Navarra als een mooie parel aan de kroon worden toe-gevoegd. Met Alfonso van Portugal zullen we binnenkort vrede sluiten. Castilië en Aragon tezamen gaan dan weer Spanje¹ he-ten, naar het oude Hispania. Mijn rechtbank zal dan gaan heten de Heilige roomse raad der Spaanse Inquisitie. Deo volente! Op mijn vlag zal staan de palmtak, als het teken van de vrede Gods en de vrede binnen onze koninkrijken. Het zwaard, want ik ben een strijder Gods en zal nog veel werk moeten verzetten eer wij Gods wil hebben uitgevoerd. En natuurlijk het allerbelangrijkste symbool, het kruis. Het kruis, dat binnen afzienbare tijd op ieder gebouw op heel het Iberisch schiereiland zal behoren te staan. Dat is onze heilige opdracht! want er is op ons grondgebied een rijk dat er niet hoort te zijn. waar een ketters’ geloof heerst. Door het nieuwe en machtige koninkrijk dat binnenkort zal ontstaan, wordt het mogelijk de reconquista te voltooien. Als God het wil. Laten wij allen onze geliefde koningin Isabel en koning Ferdinand steunen hun heilige opdracht te voltooien, dat is mijn liefste wens, In nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti, amen”. Het slot-woord brulde hij bijna uit, de beide handen geheven.Luide toejuichingen werden zijn deel, Ferdinand applaudisseer-de enthousiast, de koningin beleefd en beschaafd. Het diner begon, bedienden begonnen schalen naar binnen te dragen en grote kannen wijn werden op de tafels gezet. De voor-proevers bij de koning en koningin eten al.Don juan de Vera krijgt aan tafel bericht morgenvroeg om negen uur zijn opwachting te maken bij het koningspaar.

Het is ruim middernacht als Ferdinand en Isabel naar bed willen gaan. Ferdinand wuift de bediendes uit hun slaapkamer en groet de wacht, die voor de deur dienst zal doen.“Mijn lieve schat, wil jij die aap van een grootinquisiteur morgen ook namens mij de mantel uitvegen. Hoe durft hij tijdens een diner ter zijne ere ons aan de reconquista te verplichten? En ons Navarra op te dringen? Hij mag zich met directe geloofszaken bezighouden, met ketters en afvalligen, maar nooit met onze politiek, met hogere politiek!” Ferdinand trekt zijn broek uit en overhandigt die aan de kamernier.“Mijn schatje, zoals gewoonlijk heb je gelijk en ik zal hem morgen de oren wassen, goed?”

“zorg je ervoor, dat hij in het bijzijn van onze raadslieden ons zijn excuses aanbied, mijn duifje?” “Dat is goed, lieveling”. Isabel spreekt de laatste woorden bijna fluisterend. Ferdinand lacht: “kom in mijn armen, wij hebben nog veel te doen, vanavond”. Verliefd kijkt Isabel naar haar sterke man en slaat zij zedig de ogen neer.

Tomás de Torquemada ontmoette de koningin bij de vroege mis. Hij keek op van haar verzoek. Torquemada was nog vol in zijn machtsroes en sowieso moeilijk te overtuigen dat hij iets ver-keerd zou hebben gedaan. Isabel kreeg een koppige uitdrukking op haar gezicht en verklaarde de priester dat zij door God als ko-ningin boven hem was gesteld en dat hij daarom gehoorzamen moest. “Ik ken uw wensen, het zijn de wensen van ons allemaal, maar wij mogen nooit slapende honden wakker maken en onze vijanden alert maken op onze voornemens. Dus, u biedt straks uw verontschuldigingen aan en Ferdinand zal het u vergeven!” “Ik zal doen zoals u wenst, majesteit” antwoordde de man Gods nederig.

Wordt vervolgd.

50 SPANjE.es

VERANTWOORDING:De schrijver van dit artikel – Peter Lan-gendam – is momenteel bezig met een roman over het leven van Johanna van Castilië, die bij ons johanna de waanzin-nige wordt genoemd. zij trouwde met de zoon van Maximiliaan van Oostenrijk en Maria van Bourgondië. Deze hertog van Bourgondië, Filips de Schone genaamd, zou koning van Spanje worden, door zijn erfenis van moeders zijde Holland, zeeland, Vlaan-deren en Henegouwen bezitten en uiteindelijk, van de Habsburgse kant van zijn vader, keizer worden van het Heilig roomse rijk en Aartshertog van Oos-tenrijk. Het heeft allemaal niet zo mogen zijn. zijn tragisch lot echter wordt verre overschaduwd door het lot van zijn vrouw johanna, die in het machtsspel van haar vader en haar zoon Karel V naast een uiterst treurig leven, ook nog eens onterecht de geschiede-nis is ingegaan als een waanzinnige. En waanzinnig was zij in het geheel niet. o

M o o r s e v e r h a l e N GESCH I EDEN IS

HET KRUIS, DAT BINNEN AFZIENBARE TIJD OP IEDER GEBOUW OP HEEL HET IBERISCH SCHIEREILAND ZAL BEHOREN TE STAAN. dat is oNze heiLige opdracht!

MOORSE VERHAlEN deeL 2

Alsof dat nog niet genoeg was, ontkende de socialistische regering van premier zapatero bijna twee jaar lang dat er überhaupt sprake was van een crisis, en toen men niet meer om de feiten heen kon, was het te laat. zodoende mag de eind vorig jaar aangetreden regering van Mariano rajoy nu het vuile werk opknappen. zij doet dat onder meer door flink te snijden in de overheidsuitgaven en door alle ambtenaren een maand extra salaris (dat normaal rond de kerst wordt uitgekeerd) te ontnemen.Bovendien is het BTW-tarief verhoogd naar 21%, wat ver-moedelijk een desastreus effect zal hebben op de toch al geslonken consumptiedrift van de gemiddelde Spanjaard. Met minder koopkracht en hogere belastingtarieven zal de (nog) werkende juan met de Pet het kalmpjes aandoen, om van zijn ruim vijf miljoen werkloze landgenoten maar te zwijgen.Bijkomend gevaar is dat het toch al redelijk florerende zwartgeld-circuit nóg belangrijker wordt. Daar heeft het namelijk alle schijn van, zo merkte een goede kennis on-langs. Als personeelschef van een middelgroot Spaans be-drijf voerde hij deze zomer een serie sollicitatiegesprekken: maar liefst vier van de tien kandidaten vroegen hem heel serieus of zij, mits aangenomen, ook een arbeidscontract zouden krijgen. Blijkbaar hadden zij bij voorgaande sollici-taties wat dit betreft slechte ervaringen opgedaan…“Griekse” toestanden, waarbij je in het gros van de restau-rants überhaupt niet met creditkaart kunt betalen, tref je

Spanje was een

van de eerste

Europese lan-

den die in de huidige

economische crisis belandden en als de voortekenen

niet bedriegen zal het zo’n beetje het laatste land zijn

dat weer uit de put kruipt. De oorzaken zijn bekend:

er werd onder meer druk gespeculeerd in onroe-

rend goed, de banken Sinterklaasden met kredie-

ten en hypotheken, maar toen de vastgoedzeepbel

(overigens geheel volgens verwachting) uiteenspatte,

raakten veel Spanjaarden in de problemen.

nog niet veel aan in Spanje, maar het gevaar van belasting-ontduiking ligt meer dan ooit op de loer. En wie dan de cri-sis moet “betalen”…?Het feit dat de conservatieve Partido Popular nu aan de macht is, zal een en ander ook niet eenvoudiger maken. Tijdens de laatste maanden onder de socialist zapatero hielden de vakbonden zich nog redelijk rustig, maar door de aanhoudende economische tegenwind begint men zich nu overal in het land te roeren tegen de ‘rechtse’ bezuini-gingen.Demonstraties tegen de regering-rajoy waren er al in veel steden, ook bij mij in Murcia. Tot voor kort gebeurde dit volgens beproefd recept: ruim vóór de lunch of het diner de straat op, een mars door het centrum van de stad, en dan snel weg om nog ergens een tapaatje te prikken. Maar nu lijkt de stemming grimmiger te worden – met een jeugdwerkeloosheid van ruim vijftig procent en een mager uitkeringsstelsel kunnen velen die tapas sowieso vergeten.Gelukkig is er in ieder geval één aspect van het leven be-zuiden de Pyreneeën dat niet te beïnvloeden is door kre-dietbeoordelaars, speculanten, regeringsleiders, econo-men of andere lieden: de zon zal het land niet zo gauw in de steek laten en dus ook in de naaste toekomst toeristen blijven trekken. Volgens de meest pessimistische schattin-gen heeft onze ster nog zo’n 5 miljard jaar te gaan – een kleine kopzorg minder voor rajoy en zijn landgenoten… o

COLUMN s a N d e r d e v a a NTEkST: SANDEr DE VAAN


Vinosde spaanse eilanden

Van Zon en wijn in de oceaan

Oases

52 SPANjE.es

TeksT emmie declerck, foTografie: sTock


Een maaltijd zonder wijn is als een dag zonder

zon”, luidt een oude zegswijze. De Spaanse

eilanden hebben de zon zeker als troef, maar

lokken nu ook steeds meer wijnliefhebbers. De wijn-

stokken winnen er stilaan veld, hoe klein het eiland ook

mag zijn. En die kleinschaligheid heeft zijn charme, vooral

als je er een bodega gaat bezoeken om een glas te proe-

ven in de zon. Pure eilandvreugde is dat!

V INOS w i j N e N v a N d e s p a a N s e e i l a N d e N

omschakeling van landbouw naar toerisme. Terwijl er vóór de plaag van de wijnluis nog 75 miljoen liter geproduceerd werd, is dat ondertussen slechts 4 miljoen liter meer. Die productie is nu voornamelijk gegroepeerd in twee Denominaciones de Orígen: Binissalem en Pla i Llevant. Binissalem is vooral te vin-den in het centrum van het eiland, terwijl Pla i Llevant, zoals de naam het zelf zegt, aan de oostkant ligt. Andere goede lokale wijnen krijgen er gewoon de benaming viña de la tierra.Dat Mallorca het nieuwe rioja van Spanje wordt, zit er he-laas niet in, hoe snel het aantal wijnhuizen op Mallorca ook toeneemt. Op dit eiland, waar beroemde koppels als Michael

DE BAlEARISCHE EIlANDEN

MALLORCABinnen de Balearische archipel speelt Mallorca de grootste rol in wijnbouw, met twee Denominaciones de Orígen. Mallorca is dan ook geen groentje in de druiventeelt. Dat het eiland van oudsher een bron van goede wijn is, staat zelfs zwart op wit, al sinds de eerste eeuw na Christus. De romein Plinius de Oudere beweerde in zijn Naturalis Historia dat de wijnen van het eiland Mallorca de beste wijnen van Italië evenaarden. Een prima basis die in de loop van de geschiedenis helaas een flinke knauw kreeg door de wijnluis, vooral in de negentiende eeuw. Vanaf dan ging het steil bergaf met de wijnbouw, ook al door de oorlogen in de twintigste eeuw en daarna de massale

DE ROMEIN pLiNius de oudere beweerde IN ZIJN naturalis historia DAT DE WIJNEN VAN

HET EILAND MALLORCA de beste wijNeN vaN itaLië eveNaardeN

54 SPANjE.es

Douglas en Catherine zeta-jones een huis bezitten, is de grond tien keer duurder dan op het vasteland. Dat maakt het de wijn-bouwers onmogelijk om te concurreren met grote wijnnamen. Op Mallorca zelf gaat de wijn er echter vlot in bij toeristen die er dineren of verblijven in de meer dan 2000 restaurants en 2300 hotels. De wijnen, veelal de vrucht van inheemse drui-vensoorten op het eiland, zijn zo indrukwekkend dat sommige nu ook geëxporteerd worden, tot in de Verenigde Staten. De meest wijdverspreide soort is Manto Negro. Andere inheemse soorten zijn Fogoneu, Prensal Blanc (of Moll) and Girò Blanc. En dan is er Callet, een mix tussen de pittige, kruidige kwalitei-ten van een Cabernet Franc en een krachtige Syrah.

MENORCADe geschiedenis van Menorca is gelijkaardig aan die van grote zus Mallorca; ook hier sloeg de wijnluis hard toe. Toch zijn er vandaag een handvol goede bodegas. wanneer we bodega Bi-nifadet bezoeken in het dorpje Sant Llouis in het zuiden, zijn we onder de indruk van het mooie terras vlak aan de wijn-gaarden dat vanzelf uitnodigt tot een glas wijn, met heerlijke hapjes die deel uitmaken van de cata of wijnproeverij. Het is duidelijk een jonge bodega want alles oogt erg fris en modern. Hoewel dit wijnhuis haar eerste wijngaard begon in 1979, bracht ze haar wijn pas in 2004 op de markt. Een goede wijn-gaard opbouwen vraagt tijd en is gebaseerd op ervaring en selectie van de wijnstokken die zich het best aanpassen aan het klimaat van het eiland. “Ondertussen verkopen we onze wijnen in Madrid en Barcelona. El Bulli plaatste onze Chardon-nay zelfs op het menu. Dat is onze wijn met het meeste suc-ces”, vertelt het meisje achter de wijnbar trots. “we zijn ook begonnen met de export. Een van onze nieuwste klanten in het buitenland is België.” Het gaat goed met deze bloeiende bodega, die net nieuw ter-rein aankocht om binnen enkele jaren de bestaande productie te verdubbelen. En het is er vredig en rustig om te genieten

van goede wijn. De Syrah is een pittige ervaring: bijzonder krachtig met een intense smaak en een aroma van rode en groene paprika. De wijnen die onder de noemer ‘Vino de la Tierra Isla de Me-norca’ vallen, zijn afkomstig van variëteiten gepland op het ei-land zelf. Voor de rode wijn is dat Cabernet Sauvignon, Merlot, Monestrell, Tempranillo en Syrah; voor de witte Chardonnay, Macabeo, Malvasía, Moscatel, Parellada en Moll.

IBIZA EN FORMENTERAIbiza staat vooral bekend als het feesteiland bij uitstek, maar er is ook goede kwaliteitswijn. Die uitstekende wijn, van rood en wit tot schuimwijn, heeft op Ibiza en in mindere mate Formen-tera een lange geschiedenis die teruggaat tot de achtste eeuw voor Christus. De wijntraditie kwam er dankzij de invloed van de Feniciërs, de Grieken en de romeinen. ze is net als de land-bouwtraditie lang levend gehouden onder de gewone bevol-king dankzij de productie van huiswijn voor eigen consumptie. Tegenwoordig is de commerciële productie er nog erg klein-schalig, maar de wijnbouwers op Ibiza zijn ambitieus en wer-ken hard om hun wijnen te exporteren naar markten buiten Spanje, zoals Duitsland, China en de Verenigde Staten.De commerciële productie heeft zich eigenlijk pas goed ont-wikkeld vanaf begin jaren negentig in las Pitusias, dat al snel de mediterrane wijn bij uitstek leverde. De productie is zeer beperkt, want kwaliteit gaat hier boven kwantiteit. Het resul-taat is een zachte wijn met diepe aroma’s, ideaal passend bij de lokale gastronomie. De inheemse soorten op Ibiza zijn de Monastrel (mourverde) en Garnacha voor de rode wijn, terwijl dat bij de witte wijn de Malvasía is. Er zijn drie belangrijke bodegas in Ibiza: Can rich, Can Maymo en Sa Cova. ze produceren zowel schuimwijn als witte en rode wijn en bevinden zich allemaal in het noordwes-ten van het eiland, nabij het stadje San Antonio de Portmany. Hun productie is bovendien ecologisch.

Bodega Binifadet



“ONDERTUSSEN VERKOPEN WE ONZE WIJNEN IN MADRID EN BARCELONA. eL buLLi pLaatste

oNze chardoNNay zeLfs op het meNu. DAT IS ONZE WIJN MET HET MEESTE SUCCES”

56 SPANjE.es

DE CANARISCHE EIlANDEN

weinigen mogen gehoord of geproefd hebben van de wijnen van de Canarische eilanden, toch behoorden zij eeuwenlang tot de beroemdste van de wereld, bijna zoals iedereen nu jerez kent. Christopher Columbus, Shakespeare en Thomas jefferson waren zelfs gekende fans. De wijntraditie in deze archipel, die nog maar dertig miljoen jaar geleden ontstond uit een vulkaanuitbarsting in de zee, is juist begonnen dankzij haar ligging middenin de oceaan. Veel boten stopten er op hun doorreis naar de Nieuwe wereld en zo brachten de zeevaar-ders steeds weer nieuwe wijnsoorten met zich mee die zich geleidelijk aanpasten aan de eilanden. Het resultaat is dat die vandaag zowat tachtig variëteiten tellen, een indrukwekkend aantal.

Op het eerste zicht lijken de Canarische eilanden, gelegen te-genover de zuidwestkust van Marokko, geen schitterende bo-dem voor wijndruiven. De wijngaarden doen er zelfs vreemd aan binnen het kale landschap. Het lijken haast geen normale wijnstokken, zoals ze dicht tegen de grond aanschurken als cac-tussen. ze zitten in horizontale lijnen verscholen achter beschut-tingen die in de grond zijn ingegraven door de wijnbouwers, om hen tegen de oostwinden te beschermen. Vooral op het meest oostelijk gelegen eiland Lanzarote zijn extra maatregelen no-dig: de sterke noordoostwinden maken het dan wel een prima bestemming voor windsurfers, wijnbouwers moeten er hun wijnstokken ingraven in een gat en dan omringen door een laag muurtje. Het lijken wel kraters! De geoogste druiven gaan er op kamelen naar de bodega, een surrealistisch zicht.



CHRISTOPHER COLUMBUS, SHAKESPEARE EN THOMAS JEFFERSON WAREN BEKENDE

FANS VAN DE CANARISCHE WIJNEN

bares-SPANJE.fh11 27/6/12 12:10 P�gina 1 C M Y CM MY CY CMY K



Toch geeft juist de vulkanische oorsprong van deze eilanden de wijn iets bijzonders; de fijne steentjes van de vulkaanbo-dem nemen de vochtigheid van de lucht op en voorkomen dat de weinige neerslag weer verdampt. Het is deze eigenschap die de dominaciones de orígen op de eilanden nog het meest kenmerkt.wat de wijnen van de Canarische eilanden ook uniek maakt, is dat de wijnluis hier nooit voet aan de grond vond. Dat kon gewoon niet in de zanderige bodem. Dat maakt dat de oor-spronkelijke variëteiten hier, in tegenstelling tot in andere de-len van Europa, in essentie nog steeds dezelfde zijn als voor de grote plaag in de negentiende eeuw. Daarom ook trekken de Canarische eilanden steeds meer nieuwsgierige wijnliefheb-bers. ze kunnen er proeven van een wijn die nog ‘ongerept’ is, die ‘eenvoudiger’ mag zijn, een wijn zonder make-up als het ware. De kleinschaligheid van een nog lokaal gerichte wijn-bouw met ongeveer 250 producenten draagt ook bij aan dat unieke. Frisheid, smaak en puur genot voeren de boventoon boven de show.

Vrijwel alle Canarische Eilanden brengen kwaliteitswijnen voort, met uitzondering van Fuerteventura. Er zijn dan ook een tiental Denominaciones de Origen: Gran Canaria, Monte Lentiscal, El Hierro, La Palma en Lanzarote. Ten slotte zijn er op Tenerife, met wijngaarden op steile heuvels tot duizend meter boven de zeespiegel, verschillende kleinere denominaciones:

Abona, Valle de Güimar, Valle de la Orotava, ycoden-Daute-Isora en de oudste en best ontwikkelde, Tacoronte-Acentejo. Het zijn de laatste drie eilanden die het grootste aandeel le-veren.De Canarische wijnen zijn tegenwoordig een stuk lichter en jonger in vergelijking met vroeger, toen de wijnen er nog sterk en aromatisch waren. Sinds de jaren tachtig hebben de wijn-bouwers zich ook meer als gemeenschap opgeworpen om hun belangen te verdedigen, en zo kwamen de denominaciones er. Een bekende bodega die uit die periode stamt, is El Grifo op het eiland Lanzarote. De laatste jaren hebben de wijnbouwers hun technieken ge-moderniseerd, met tegelijk respect voor de traditie. Hoewel de wijnen van de Canarische eilanden tegenwoordig een groeiende belangstelling wekken, hebben ze nog een lange weg af te leggen en die is, gezien hun ligging op de eilanden, he-laas ook een dure zaak. Maar wie de kans krijgt ze te proeven, mist die beter niet. De exotische smaak van deze vulkanische ei-landwijn is een ervaring op zich! o

Vulkanisch Lanzarote

Balearen

Canarische eilanden

WAT DE WIJNEN VAN DE CANARISCHE EILANDEN OOK UNIEK MAAKT, IS DAT

DE WIJNLUIS HIER NOOIT VOET AAN DE GROND VOND. DAT KON GEWOON

NIET IN DE ZANDERIGE BODEM

60 SPANjE.es

TEkST: ELSE BEEkMAN, FOTOGrAFIE: STOCk

In een vorig nummer van Spanje Magazine kwam u al wat typisch Spaanse iconen

tegen. Dat waren er echter nog maar zo weinig van de talloze interessante

voorbeelden die er zijn, dat we besloten nog een artikel aan typisch Spaanse

zaken te wijden. Alle volgende items komen of kwamen veelvuldig voor in het

Spaanse dagelijkse leven en dan met name tijdens speciale, karakteristieke Spaanse

evenementen zoals flamenco-optredens, stierengevechten, feria’s of processies.

Typisch Spaans!


sombrerocordobés

Deze typisch Andalusische hoed, hier ook ‘sombrero de ala ancha’ (hoed met brede rand) genoemd, vindt zijn oorsprong in het hoofddeksel dat gedurende de zeventiende eeuw vooral door landarbeiders werd gebruikt om zich te bescher-men tegen zon en regen. Omdat de hoed weinig praktisch was op het platteland zodra de wind opstak, werd de rand van de hoed breder gemaakt en zo ontstond de Sombrero Cordobés. De hoed wordt nu met name nog gebruikt tijdens officiële gelegenheden en traditionele feesten als feria’s en romeria’s. Ook tijdens typisch Spaanse evenementen zoals stierengevechten en in de flamenco-wereld wordt de hoed veel gezien. zo was stierenvechter Manolete praktisch onher-kenbaar zonder zijn Cordobese hoed en zag men flamenco-zanger juanito Valderrama niet zonder zijn hoed met brede rand het podium bestijgen om zijn indrukwekkend stemgeluid ten gehore te brengen. De Sombrero Cordobés wordt vooral door mannen gedragen, maar op speciale, tra-ditionele gelegenheden worden ook de dames er-mee gezien. Vaak wordt de hoed met de hand op maat gemaakt. In Córdoba zijn nog drie fabrieken die zich hierop toeleggen.

el ABANICOEen onmisbaar item in de Spaanse damestas zodra de tem-peratuur de hoogte ingaat is de ‘Abanico’, (Spaans voor waai-er). Op elegante wijze wapperen de dames zich wat koelte toe om de hitte te verdrijven. De meest uiteenlopende patro-nen en motieven sieren deze ‘abanicos’. Van heuse design-exemplaren, vervaardigd van dure stoffen en versierd met di-amantjes, tot waaiers van karton met een bedrijfsnaam erop ingezet als promotiemateriaal, de variëteit is enorm. Van oorsprong komt de waaier uit China en japan en arriveerde met Portugese handelsvaarders rond de vijftiende eeuw in Europa. Het hoogtepunt van gebruik in Spanje was in de acht-tiende eeuw, toen ook de koninklijke waaierfabriek werd ge-bouwd. Een waaier vormde een onmisbaar ingrediënt van de outfit. Bovendien brachten diverse manieren om jezelf koelte toe te wuiven of de waaier vast te houden op discrete wijze boodschappen over, met name op flirt-vlak. Nog steeds zijn er verspreid door Spanje talloze speciaalzaken waar de meest prachtige waaiers met de hand worden gemaakt.

TEkST: ELSE BEEkMAN, FOTOGrAFIE: STOCk T y P I SCH S PAANS M a d e i N s p a i N

W I E K E N T Z E N I E T , D E Z E t y p i s c h s pa a N s e I CO N E N ?

Shutterstock: SandiMako

62 SPANjE.es

BOZE TONGEN BEWEREN DAT DE ageNteN zo huN siËsta koNdeN houdeN, ZONDER HUN HOED AF TE HOEVEN ZETTEN, ZODAT ZE na hun slaapje niet opnieuw hun haar hoefden te fatsoeneren

la peinetaEen zeer vrouwelijk item is de Spaanse haarkam, een ‘peineta’. Een accessoire die net als de waaier in alle denkbare vormen voorkomt en vooral in verband wordt gebracht met typisch Spaanse evenementen en zaken als Semana Santa, flamenco en religieuze processies. De peineta vormt een vast onderdeel van de traditionele dracht in zowel Andalusië als Valencia. Het gebruik er-van werd algemener en ook populairder in het Andalu-sië vanaf de negentiende eeuw. In die tijd diende de kam als een element waarmee de elegantie van een vrouw kon worden benadrukt. De Spaanse zangeres Maribel Quiñones creëerde in de jaren tachtig, door het immer dragen van een donkere zonnebril en haarkammen in de meest uiteenlopende modellen, zelfs een geheel nieuw personage (Martirio), waarmee zij het gebruik ervan populariseerde en vernieuwde. Ook tijdens religieuze gebeurtenissen, zoals de Semana Santa of een katho-lieke begrafenis dragen vrouwen een peineta. Vaak die-nen deze dan ook ter bevestiging van de ‘Mantilla’, de mooie, vaak zwart kanten omslagdoeken.

El TricornioDit hoedje met drie punten, in het Spaans ‘tricornio’, was ooit het standaard hoofddeksel van de Guardia Civil, de Spaanse militaire politie die stamt uit 1844 en werd opgericht om na de onafhankelijkheidsoor-log struikrovers en andere boeven te bestrijden. Deze nieuwe politie kreeg een uniform dat werd gesierd met een hoed waarvan het lijkt alsof de rand aan de ach-terkant omhoog is gevouwen. Het hoofddeksel waarop deze ‘tricornio’ werd gebaseerd was vervaardigd van vilt, maar voor de agenten van de Guar-dia Civil werd een hard, glanzend en zwart materiaal gebruikt. De rand werd hier niet omgeklapt en met een knoop aan de basis bevestigd, maar al als zodanig in het model verwerkt. Het resultaat was een van voren gezien ron-de hoed met ietwat vreemde uitsteeksels aan de zijkant en een volledig vlakke ach-terzijde. Boze tongen beweren dat de agenten zo hun siësta konden houden, zonder hun hoed af te hoeven zetten, zodat ze na hun slaapje niet opnieuw hun haar hoefden te fatsoeneren. Gedurende ruim anderhalve eeuw maakte de tricornio onderdeel uit van de outfit van de Guardia Civil, ook in de turbulente tijden van de Burgeroorlog en de ja-ren erna onder het regime van wijlen dictator Fancisco Franco. Nu wordt het typische hoofddeksel enkel nog tijdens officiële gelegenheden of gala’s uit de motten-ballen tevoorschijn getoverd.


T y P I SCH S PAANS M a d e i N s p a i N


t r a j e d e Lu c esDit kostuum ‘vormt een tweede huid en fleurt het le-ven op om te spelen met de dood’, aldus Enrique Vila, voormalig stierenvechter over de ‘Traje de Luces’, de dracht die de Spaanse stierenvechters zo typeert. De opvallende outfit van de beoefenaars van dit controver-siële spektakel dient tevens ter bescherming tegen de mogelijke aanvallen van de stier door de stevige stoffen die worden gebruikt en de nauwsluitendheid, zodat de kans kleiner wordt dat er een hoorn aan blijft haken. Traditiegetrouw is elk pak uniek en speciaal gemaakt voor de betreffende ‘torero’. Het bestaat altijd uit een jasje met open voorkant om zo de bewegingsvrijheid van de armen te behouden, een eveneens kleurrijk cha-let, een wit overhemd en een stropdasje met daaron-der een weinig verhullende, nauwsluitende broek tot op de knie. Daarvandaan wordt het been naar onderen toe gesierd door een vrijwel altijd roze kniekous. De eigenaardigheid van een dergelijk kostuum diende niet alleen ter opfleuring van de doeken van beroemde schilders als Picasso en Goya, zelfs grote namen in de modewereld zoals Jean Paul Gaultier en Christian Lacroix lieten zich erdoor inspireren. Ook zijn er modeontwerpers, zoals Giorgio Armani, die zelf volledige ‘Trajes de Luces’ ontwierpen op verzoek van bepaalde stierenvechters.

DE OPVALLENDE OUTFIT VAN DE

BEOEFENAARS VAN DIT CONTROVERSIëLE

SPEKTAKEL DIENT TEVENS TER BESCHERMING

TEGEN DE MOGELIJKE AANVALLEN VAN DE

STIER DOOR DE STEVIGE STOFFEN DIE WORDEN

GEBRUIKT EN DE NAUWSLUITENDHEID,

ZODAT DE KANS KLEINER WORDT DAT ER EEN HOORN AAN BLIJFT

HAKEN

T y P I SCH S PAANS M a d e i N s p a i N


Típicospanish

El CapiroteEen ‘Capirote’ duikt vaak op tijdens de rooms-katho-lieke processies van Semana Santa en roept vooral onder buitenlanders vragen op vanwege de directe en volstrekt onterechte associaties met het hoofddeksel van de racistische, blanke, Amerikaanse organisatie ku klux Clan, die inmiddels bijna is verdwenen. De capiro-te wordt doorgaans gecombineerd met lange gewaden en deze combinatie siert tot op de dag van vandaag de Spaanse boetelingen (‘nazarenos’) tijdens de beroem-de Paas-processies. De boetelingen dragen deze kledij om hun anonimiteit te bewaren. Oorspronkelijk wer-den gewaad en hoed van oude juten zakken gemaakt om er op die manier zo nederig mogelijk uit te zien. De taps in een punt toelopende hoed, gemaakt van karton en bedekt met stof, verwijst naar het ‘hogere’ en gaat vaak vergezeld van een ‘capuz’, die het gelaat bedekt

en alleen twee kleine gaten heeft zodat de drager nog kan zien waar hij loopt. Het gebruik van

een dergelijke hoge puntmuts werd voor het eerst gezien tijdens de Spaanse in-quisitie. ze werden hier gedragen door de beulen bij de katholieke rechtbank die ketters martelden en vermoorden. Dankzij de verhullende kleding ble-ven deze ‘inquisidores’ anoniem. De puntmuts komt in Spanje zelfs voor in een spreuk om aan te geven hoe stom iemand wel niet kan zijn: ‘eres tonto cómo un capirote’.

c asta ñ u e L aszonder ‘castañuelas’ (Spaans voor castagnetten) is een Spaanse souvenirwinkel niet compleet. De beroemde ‘handdrums’ vormen een onmisbaar element in alle tra-ditionele vormen van Spaanse volksmuziek, maar ook in Moorse en Latijns-Amerikaanse muziek. In Andalusië worden deze kleine slagwerkinstrumentjes ‘palillos’ ge-noemd en gebruikt tijdens de sevillanas en fandangos, waardoor ze vooral met flamencomuziek worden ge-associeerd. De verre voorloper van castañuelas is een Menat en bestond al duizenden jaren geleden toen de Feniciërs er muziek mee maakten. Qua uit-voering zijn ze sindsdien, voor zover bekend, nauwelijks veranderd. Het instrument is veel meer dan de ogenschijnlijke simpele hardhouten vormen, die bij het op elkaar klepperen een rytmisch geluid maken. Het gaat feitelijk om een zeer geraffineerd en best nog lastig te bespelen muziekinstru-ment dat bestaat uit twee holle schelpvor-men, meestal van hout, die aan één kant met een koordje zijn verbonden. Met de vingertoppen wordt de bovenste schaal zo aangeslagen dat hij de on-derste raakt. Castagnetten kun je ritmisch laten klakken of roffelen. De klank die ontstaat, kan zeer snel herhaald worden. Het ‘mannelijk’ deel van de castagnettenpaar in de linkerhand geeft de lagere toon en vanuit de rech-terhand komt dan het feminiene, hogere geluid.

DE capirote ROEPT VOORAL ONDER BUITENLANDERS VRAGEN OP VANWEGE DE DIRECTE EN VOLSTREKT oNterechte associaties MET HET HOOFDDEKSEL VAN DE RACISTISCHE, BLANKE, AMERIKAANSE ORGANISATIE Ku Klux Clan

CAPUZ

FAJÍN OF CÍNGULO

CAPA

TúNICA

HACHOTE

66 SPANjE.es

TEkST:ELSE BEEkMAN, FOTOGrAFIE: SHUTTErSTOCk

NAJAAR IN HET TEKEN VAN HET WITTE DOEK

Het Spaanse najaar staat bol van de film-festivals zoals het bekende Interna-tionale filmfestival van San Sebastián eind september. Oktober en november hebben op dat gebied ook genoeg te bieden, te beginnen met het beroemde festival van Sit-ges dat draait om fantasy- en horrorfilms. Tijdens de 45e editie van dit festival in de Catalaanse badplaats staat het thema Apocalyps centraal en de effecten van het toene-mende gebruik van de mobiele telefoon om live beelden op te nemen. Bovendien wordt tijdens deze 45e editie van het festival tussen 4 en 14 oktober het werk van regisseur en fervent bezoeker van het festival Quentin Tarantino geëerd. Meer informatie op Sitgesfilmfestival.com.

SITGES

agendaourenseTussen 2 en 11 november vindt de 17e edi-tie van het OUFF, international filmfestival in Ourense (Galicië) plaats. Dit filmfestival dient als platform voor de meest opvallende onaf-hankelijke filmproducties wereldwijd. Voor het toekennen van prijzen wordt speciaal gelet op thema’s en qua vorm op de mate waarin de film innovatief is. Natuurlijk dient een dergelijk regionaal evenement ook ter promotie voor de Galisische filmindu-strie. Meer informatie op Ouff.org.

Even ten noordoosten van Madrid ligt de plaats Alcalá de Henares. Hier wordt komende november al voor de 42ste keer een Internationaal Filmfestival gehouden. Centraal op dit evenement dat gehouden wordt van 10 tot 16 november, staan korte films uit Europa en Spanje. Nieuw dit jaar is dat de films tegen betaling van een gering bedrag bekeken kunnen worden op Filmin.es. De organisatie meldde in september al dat er een recordaantal inzendingen is binnengekomen: 700 kor-te films in de categorie ‘Europa’ en 600 in de categorie

‘Nationaal’. Meer informa-tie op Alcine.org.

ALCALÁ DE HENARESVerstopt in het binnenland achter Gi-rona ligt de plaats Torelló. Hier wordt tussen 16 en 25 november de 30e editie gehouden van een filmfestival met wel een heel bijzonder onder-werp: bergen en bergcultuur. Bezoekers kunnen hier films en documentaires bewonderen over klimexpedities, avontuur, sport, natuur en ecologie vanuit de hele wereld. Voor deze editie zijn er 40 films die meedingen naar diverse prijzen. Meer informatie op Torellomountainfilm.cat.

TORELLÓ

AGENDA ac t i v i da d es


In de Andalusische hoofdstad is op het plaatselijke filmfes-tival speciale aandacht voor films uit Europa en Europese filmmakers. Sinds 2001 worden contemporaine films af-komstig uit verschillende landen van het Europese conti-nent beoordeeld en maken kans op een ‘Giraldillo de Oro’ of een ‘Giraldillo de Plata’ en een speciale jury-prijs. Meer informatie via Festivalcinesevilla.eu.

Tijdens het Barcelona Independent Film Fes-tival l’Alternativa, dat gehouden wordt van 16 tot en met 24 november, worden, zoals de naam al aangeeft, films ge-toond die doorgaans het commerciële circuit niet halen en zijn geproduceerd door vaak onafhankelijke filmbedrijven. Veel aandacht is hier voor creatieve en originele manieren waarop het publiek wordt gestimuleerd en verrast middels de verhalen verteld op het witte doek. Meer informatie op Alternativa.cccb.org.

barceLoNabiLbaoVan 16 tot 23 november worden eveneens korte films, maar ook documentaires getoond tijdens het zINEBI International Festival of Documentary & Short Film in de Noord-Spaanse stad Bilbao. Tij-dens de 54e editie kan de bezoeker kiezen uit 3.500 werken uit meer dan 100 landen. Dat zijn 500 meer inzendingen dan de voorgaande editie in 2011. Be-roemd hier zijn de festi-valposters die al 12 jaar worden ontworpen door Oscar Mariné. Meer in-formatie op zinebi.com.

VA L L A D O L I DOok in Valladolid staat het witte doek centraal van 20 tot en met 27 oktober tijdens de Internationale week van de Film, SEMINCI. Hier wordt de prijs ‘Pilar Miro’ uitgereikt aan de beste film, de beste ac-teur, de beste actrice en de beste regie. Meer in-formatie via Seminci.es.

seVilla

filmfestivals!

secondHome Sweet Home

12 t/m 14 oktober 2012Jaarbeurs Utrecht

Meer informatie: www.secondhome.nl/spanje

VRIJDAG 12 T/M ZONDAG 14 OKTOBER 2012 OPENINGSTIJDEN: 11.00 - 17.00 UURLOCATIE: JAARBEURS UTRECHT

OPENINGSTIJDENGRATIS KAARTENBent u ook op zoek naar een uniek tweede huis? Of wilt u graag advies hierover inwinnen? U kunt gratis uw entreebewijs voor 2 personen downloaden via: www.secondhome.nl/spanje

ANDERE EVENEMENTEN

68 SPANjE.es

Een week lang tot 19 oktober komen in Ibiza-stad creatieve mensen bijeen om elkaar hun werk te tonen. Galeries en musea houden open huis en op diverse locaties, ook op straat, zijn schilder- en beeldhouwwerken te bewonderen alsook installaties of worden gedichten voorgedragen. Mu-ziek-, theater- en dansoptredens vermaken de bezoeker van ’s ochtends vroeg tot ver na zonsondergang. Meer in-formatie op Ibiza.es.

In de expositie ‘Ont-moetingen met de jaren 30’ kan via 400 schilderijen inzicht worden verkregen hoe kunstenaars in de jaren dertig hun werk deden in een steeds gewelddadiger omgeving en wat dit feit voor in-vloed had op hun uitingen. In het Nationaal Museum reina Sofia in Madrid hangen 400 werken van onder meer Picasso, Miró, rodchenko, Man ray en kandinsky. Meer informatie via Museoreinasofia.es.Van 21 oktober tot en met 13 januari 2013 is in het the-ater Lope de Vega in de Spaanse hoofdstad de musical ‘The Lion king’ ofwel ‘El rey León’ te bewonderen. Het is een echte familie-musical met bekende songs, een prachtig en kleurrijk decor en Aziatische en Afrikaanse dans. Meer informatie via Elreyleon.es.

CREATIEVE WERELD VERZAMELT ZICH OP IBIZA

eXpositie & musical in madrid


AGENDA ac t i v i da d es

f e e s t d a g e NDIA DE LA HISPANIDADOp 12 oktober staan de Spanjaarden stil bij het feit dat Columbus op deze dag in 1492 de nieuwe wereld ont-dekte, die we nu Amerika noemen. Het is een nationale feestdag waarop iedereen vrij is en de meeste winkels zijn gesloten. De grootste feesten vinden plaats in Ma-drid in de vorm van op-tochten en stierengevech-ten. Maar in de meeste andere plaatsen worden ook evenementen georga-niseerd die de Spanjaard de gelegenheid geven een dag de dagelijkse sleur te ontvluchten.

TODOS LOS SANTOSDe term feestdag dekt in dit geval niet helemaal de lading, maar 1 november staat wel te boek als een nationale vrije dag. Op deze katho-lieke feestdag worden in Spanje, net als in veel andere landen, de doden herdacht en geëerd. Families keren te-rug naar de graven van hun overleden dierbaren, maken deze schoon en plaatsen bloemen.

Na de opvoering in augustus, wordt de herfsteditie van het beroemde Mysterie van Elche ook gehouden op 29 en 30 oktober in de gelijknamige plaats in de Spaanse provincie Alicante. Het Misteri d’Elx is een voorstelling van de laatste levensdagen, de ten he-melstijging en de kroning van de Heilige Maagd Ma-ria. Het ‘toneelstuk’ wordt nog steeds uitgevoerd in dezelfde vorm als in de 13e eeuw. Al in 1931 werd de opvoering door de Spaanse overheid erkend als nati-onaal erfgoed. In 2001 sloot de UNESCO zich aan in de algemene waardering van het fenomeen door het op de lijst van Meesterwerken van het Orale en Im-materiële Erfgoed va de Mensheid te plaatsen. Meer informatie via Misteridelx.com.

Tien lagen mensen op elkaar in de vorm van een toren, het bestaat echt. In Spanje wordt het fenomeen ‘Castell’ genoemd en de groe-pen mensen die regelmatig een toren vor-men op dorps- en stadsfeesten in met name de regio Catalonië worden aangeduid met de term ‘castellers’. Elke twee jaar wordt in het Plaza de Toros van Tarragona een grote castell-wedstrijd gehouden, het ‘Concurs de Castells’. Hier wordt tegen elkaar gestreden om wie de hoogste toren met de meeste personen kan vormen. Dit jaar is de wed-strijd op 6 en 7 oktober. Een kaartje kost 10 of 12 euro per dag. Meer informatie via:Elcampdetarragona.net. o

Tijdens de jaarlijkse Pilar-feesten zijn alle ingrediënten te vinden die op een echte Spaanse feria thuishoren: kermis, fla-menco, muziek, dans, feesttenten, vuur-werk, processies en nog veel meer. Dit jaar wordt het Fiesta del Pilar, ter ere van de beschermheilige van de Noord-Spaanse stad, gehouden van 6 tot 14 oktober. Meer informatie via Fiestasdelpilar2012.es.

DE PILAR-FEESTEN IN ZARAGOZA elche

en Zijn mYsterie

t o r e N s va N m e N s e N i N ta r r a g o N a

70 SPANjE.es70 SPANjE.es

TeksT: else beekman, meT dank aan www.inspanje.nl, foTografie: shuTTersTock

noticiasDe Spaanse bevolking is onrustig en ook boos. Die boosheid uit zich vooral in hoge opkomsten tijdens demonstraties en sta-kingen verspreid door het hele land en met verschillende onderwerpen als aanlei-ding. Op 11 september tijdens de nationale feestdag van Catalonië, waar het verlies van de onafhankelijkheid van de regio aan het einde van de Successieoorlog in 1714 wordt herdacht, kwamen honderdduizen-den mensen op de been om te pleiten voor een onafhankelijk Catalonië. Vier dagen later kwamen er weer enkele duizenden mensen samen in Madrid met de eis voor een referendum over de bezuinigingen van de regering. Met het doel ‘de gekidnapte democratie’ te bevrijden, omsingelden duizenden mensen ver-volgens op 25 september het Spaanse parlement in Madrid. De gemoederen liepen hierbij hoog op en het werd pas weer rustig in de hoofdstad, nadat de politie met rubberen kogels de me-nigte uiteen had gedreven. Een dag later werd er een algemene staking gehouden in het Noord-Spaanse Baskenland. De opkomst was niet al te groot, maar incidenten en aanhoudingen waren er te over. Stakingen verspreid door het land in verschillende be-roepsgroepen zoals het openbaar vervoer of de gezondheidszorg zijn eveneens aan de orde van de dag. Of alle Spanjaarden nog een keer worden opgeroepen hun werk neer te leggen in oktober of november met een algemene staking is nog niet duidelijk. De vakbond CGT heeft er wel één op het wensenlijstje voor 31 okto-ber. Tot nu toe blijven de grootste Spaanse vakbonden, CCOO en UGT, echter stil. wat hun betreft wordt het echter wel een ‘hete herfst’, maar hoe die tot uiting komt, is nog even afwachten.

Onrustige tijden

S panje bevindt zich in een woelige periode. In economisch, financieel en sociaal opzicht laten de

omstandigheden veel te wensen over en hebben de Spanjaarden en hun bestuurders het behoorlijk

moeilijk. De omvangrijke hervormingsmaatregelen van de regering onder leiding van Mariano Rajoy, die

een absolute meerderheid behaalde tijdens de laatste verkiezingen, treffen de gewone man in de portemonnee

en brengen harde slagen toe aan de publieke gezondheidszorg, het onderwijssysteem en de werkgelegenheid.

iNterNatioNaLe bezorgdheidNiet alleen de bevolking maakt zich on-gerust. In toenemende mate wordt ook buiten Spanje de situatie in het zuid-Europese land nauwlettend in de gaten gehouden: volstaan de offers die de bevolking breng en is het land nog te redden met de steunmaatregelen die de Europese Centrale Bank begin sep-

tember aankondigde om met name Spanje´s bankensector op de been te houden, of gaat het land voor een volledige ‘bailout’ zoals de Grieken eerder deden? Tot het sluiten van dit nummer van Spanje Magazine klopten al vijf Spaanse re-gio’s voor financiële hulp aan bij de Spaanse overheid, die voor dit doel een speciaal noodfonds van 18 miljard euro in het leven riep. Catalonië, Valencia, Castilla la Mancha, Murcia en Andalusië vinden amper nog financiering op de financiële markten voor hun grote tekorten. De aangekon-digde oplossing van de ECB om toch staatspapier te gaan opkopen, dreef de rentepercentages op Spaans staatspa-pier even naar beneden. De vreugde hierover hield maar kort stand, want door het onafhankelijkheidsstreven van de huidige Catalaanse regering, waar volgens de laatste peilin-gen 51 procent van de Catalanen achter staat en de aange-kondigde vervroegde verkiezingen in die regio, verliezen de beleggers toch weer een beetje hun vertrouwen en stegen de percentages weer tot boven de 6 procent.

DE SPAANSE REGERING LIJKT, ONDANKS DE NEGATIEVE

VOORUITZICHTEN, ALLES OP ALLES TE

ZETTEN OM Nog meer europese steuN met bijgaaNde streNge voorwaardeN te

voorkomeN


NIEUWS N ot i c i a s


noticias NieuwsUIT SPANJE

rajoy zet aLLes iN om ‘baiLout’ te voorkomeNDe Spaanse regering lijkt, ondanks de negatieve vooruitzichten, al-les op alles te zetten om nog meer Europese steun met bijgaande strenge voorwaarden te voorkomen. De angst voor de gevolgen die zo’n bailout voor het zelfbeschikkingsrecht van het land zou heb-ben, is groot. Op enkele van die mogelijke voorwaarden verbonden aan een financiële redding, liep de regering in Madrid al vooruit door zelf het initiatief tot de invoer ervan te nemen. zo werd per 1 september de IVA (Spaanse BTw) verhoogd. Daarnaast werd de elektriciteitsmarkt gereguleerd naar Europese maatstaven wat een directe verhoging van de energieprijzen voor de Spaanse burger tot gevolg heeft. Het lijkt eveneens niet lang meer te duren voordat Madrid besluit tot het bevriezen van de pensioenen, het afschaffen van de vervroegde uittreding en een versnelde doorvoering van de verhoging van de pensioenleeftijd van 65 naar 67 jaar. Daarnaast zijn de werkloosheidsuitkeringen opnieuw het doelwit van de bezuinigingswoede van de overheid. werklozen moeten aan nog strengere voorwaarden voldoen om ervoor in aanmerking te ko-men. Een hard gelag, gezien het feit dat 1 op de 4 Spanjaarden zon-der baan zit. Onder jongeren komt dat percentage angstwekkend dichtbij de 50 procent, met een heuse ‘braindrain’ tot gevolg. Veel Spaanse jongeren kiezen eieren voor hun geld en vertrekken naar elders in hun zoektocht naar een betere toekomst. De vraag naar cursussen Engels, Duits en zelfs russisch blijft toenemen.

Nu bekend is dat de regering in 2013 nog eens een keer 39 mil-jard euro moet gaan bezuinigen, rijst de vraag: hoe en met welke effecten? zorgelijk is het gegeven dat in 1,74 miljoen Spaanse huishoudens (13,3 procent van het totaal) niemand meer een baan heeft. Voedselbanken draaien overuren en op sommige scholen hoeven kinderen uit arme gezinnen niet meer te beta-len voor de ‘comedor’ omdat de lunch op school nog de enige fatsoenlijke maaltijd is die ze krijgen. Verhalen zijn te over van grootouders die hun kinderen en kleinkinderen in huis hebben en van hun pensioen en spaargeld moeten onderhouden. Na het gegeven eerder dit jaar van de Spaanse vereniging voor ge-dupeerden van huisuitzettingen en gedwongen verkopen (AFES), dat er in het eerste kwartaal in Spanje 510 gezinnen per dag hun huis werden uitgezet omdat ze door hun bank niet meer in staat

werden geacht de hypotheek te kunnen betalen, is het meest re-cente nieuws op dit gebied dat de gedwongen uitzettingen nu ook ondernemers en gezinnen met hogere inkomens treft. In deze categorie is de toename zelfs 200 procent. Vaak gaat het in dit opzicht om ondernemers die een extra hypotheek op hun wo-ning namen om zo hun bedrijf in leven te kunnen houden. Met de toenemende economische malaise, raakte ook het bedrijf in de problemen en zo ook de betaling van de verhoogde hypotheek.

LichtpuNtjeEen klein lichtpuntje in dit verband is dat, met name langs de Spaanse kusten, de huizenmarkt weer een beetje aan begint te trekken als gevolg van de scherp gedaalde prijzen vanwege het ver-hoogde aanbod. Buitenlandse investeerders, veel Scandinaviërs, Belgen en russen, zien hun kans schoon om tegen zeer gunstige prijzen (soms ruim 30 procent minder dan voor 2008) vastgoed te kopen. Wat de komende maanden Spanje zullen brengen, blijft evenwel een grote vraag. Dat de moeilijkheden voor-lopig nog niet voorbij zijn is zeker. Dat we ons in erg belangrijke en fascinerende tijden bevinden, ook. o

voor Spanje

72 SPANjE.es

Het stadje Borja in de Spaanse provincie Zaragoza wordt de laatste tijd overspoeld door

kerkelijk toerisme. Dagelijks komen enkele honderden bezoekers af op een fresco met

een afbeelding erop die meer doet denken aan een harige aap, dan aan een in het begin

van de negentiende eeuw op de muur van de kerk geschilderde beeldtenis van Jezus. De kunstenaar

van deze ‘Ecce Homo’, Elia Garcíca Martínez, zou zich in zijn graf hebben omgedraaid bij het zien van het

resultaat van zijn ‘gerestaureerde’ fresco. Tot voor half augustus dit jaar zou hij enkel wat teleurgesteld

kunnen zijn geweest over de geërodeerde staat van zijn werk. De fresco was namelijk behoorlijk aan-

getast door de verstrijkende tijd, die in de kerk van Borja met een hoge vochtigheidsgraad gepaard ging.

misluKte restauratie maakt fresco wereLdberoemd

Daaraan stoorde zich ook Cecilia Jimenez, buurvrouw en fervent bezoekster van de kerk. Deze 81-jarige besloot dan ook het heft in eigen hand te nemen, haar schildersspullen bij elkaar te rapen en zelf de schildering te ‘restaureren’. Het resultaat is grotesk te noemen. In plaats van Christus die met een gekwelde uitdrukking op zijn gelaat richting hemelse sferen kijkt, is er nu een figuur te zien, getooid met harige bivakmuts waaronder vandaan hij zijn toeschouwer ietwat schalks aankijkt. zijn mond is geheel verdwe-nen en hij lijkt er een armprothese bij te hebben gekregen. De schrik bij de beheerders van de kerk en de gemeente was groot. Gesproken werd over een ‘totale verwoesting’ van de fres-co. Een groep experts, die later hun gespecialiseerde licht over het goedbedoelde werk van jimenez lieten schijnen, kwam gelukkig wel tot de conclusie dat de schade te herstellen was. Echter het bijkomende effect van het nieuwtje, dat meteen een grote vlucht nam en internationaal door gevestigde media werd opgepikt en veelal voor hilariteit zorgde, was echter dat de kerk meteen werd overspoeld door zogenoemd ‘ramptoerisme’. Iedereen wilde de ‘beast jezus’ wel eens met eigen ogen aanschouwen. Het succes van jimenez’ bewerking is zo groot dat er al petities rondgaan op internet die pleiten voor behoud van het fresco zoals het nu is. Voorstanders hiervan zien het als een product van deze tijd.

De kerk zelf lijkt er wel bij te varen. Per bezoek wordt 4 euro ge-incasseerd, dus tel uit de winst. Die is zo groot dat Cecilia jimé-nez al via haar advocaat heeft laten weten beroep te gaan doen op haar auteursrecht en de opbrengsten hiervan te willen delen met een goed doel. Dankzij haar werk immers, is de Ecce Homo nu zo’n groot succes. Een succes waar zelfs vliegmaatschappij ry-anair een graantje van mee wilde pikken, door te gaan stunten met vluchten vanuit heel Europa op zaragoza. Nabestaanden van de oorspronkelijke kunstenaar zijn minder blij met alles en dreigen al juridische stappen te ondernemen die ertoe moeten leiden dat de Ecce Homo weer in zijn oorspronkelijke staat wordt hersteld. Het laatste woord hierover is dus nog niet gezegd.


Via mobiele telefoons en internet, met name de sociale medi-anetwerken, worden mensen tot de actie opgeroepen. Door de flashmob te filmen en op youtube te zetten, krijgt het doel ervan meestal nog meer bekendheid. Sommige flashmobs heb-ben slechts één doel: trending topic worden op youtube of er in elk geval zoveel mogelijk publiciteit mee te genereren. Andere zijn er vooral ter vermaak van de toevallige aanwezigen.Meestal wordt er gedanst of muziek gemaakt. In elk geval gaat het om een optreden ergens in de openbare ruimte, waarmee het onwetende publiek wordt verrast. Vaak kunnen deelnemers via speciale websites alvast hun danspasjes thuis oefenen, al-vorens ze op de afgesproken tijd verschijnen op locatie. Soms gaat er ook een uitgebreide organisatie aan vooraf. Dit was bij-voorbeeld het geval bij de flashmob die afgelopen 11 septem-ber werd georganiseerd door de lokale krant El Correo. Leden van het stedelijke symfonieorkest van Bilbao speelden een stuk uit de beroemde ‘Bolero’ van ravel in de plaatselijke metro. Het begon met enkele akkoorden van zes muzikanten die instapten bij station Etxebarri. De groep muzikanten nam per station toe tot de verraste reizigers een heus concert konden beluisteren. Eerder dit jaar in juli organiseerde de Sabadell bank ter gele-genheid van zijn 130-jarige bestaan een flashmob met ook een klassieke muziekoptreden. Op het plein voor het hoofdkantoor in de gelijknamige stad, begon een eenzame bassist de eerste akkoorden te spelen van de 9e symfonie van Beethoven. Gelei-delijk aan groeide de groep muzikanten totdat er een compleet orkest aan het spelen was. Prachtig is het om de uitdrukkingen op de gezichten van de toevallige passanten te zien op de di-verse opnames die op youtube circuleren. Flashmobs hebben soms ook een heel andere vorm als ze worden ingezet als demonstratie-middel. Heel gewoon in het Spanje van nu is dat ze worden ingezet tegen huisuitzettingen. Als iemand in de buurt zijn huis uitgezet dreigt te worden van-wege achterstallige hypotheekbetalingen, wordt er via internet

NieuwsfLashmobs VEROVEREN SPAANSE STRATEN

NIEUWS N ot i c i a s

een groep mensen opgeroepen om op de dag van de uitzetting het huis zodanig te blokkeren dat de huisuitzetting in elk geval voor dat moment voorkomen wordt. Vaak krijgen de bewoners dan weer enkele weken of soms zelfs maanden respijt. In Se-villa werden de bezoekers van bankfilialen in die stad begin dit jaar regelmatig verrast door een plotseling flamenco-optreden terwijl ze hun financiële zaken aan het regelen waren. De door-gaans melancholische teksten over liefde en verlies, waren hier vervangen door kritische teksten over het bankwezen en het kapitalisme.Eind september werd er ter gelegenheid van de zeventiende editie van de Biënnale de flamenco in Sevilla een flashmob ge-organiseerd die tegelijkertijd in meerdere steden in Europa zou plaatsvinden. De flamencodanser rafaela Carrasco verzorgde een choreografie van 4 minuten uit ‘El Baile del Caballo’ (paar-dendans), die de deelnemers aan de flashmob via enkele web-sites al thuis konden oefenen. Het doel van deze samenkomst was om flamencoliefhebbers in Sevilla te verenigen met die uit andere plaatsen in Europa. Uiteindelijk werd er vanwege het slechte weer gedanst in de hal van het station Santa justa in plaats van op Plaza Nueva. zoek om de flashmobs te bekijken via youtube.es op ‘flashmob Santa justa Sevilla’, ‘flashmob metro Bilbao’, ‘flashmob desahu-cios’ en ‘flashmob banco Sabadell’. o

Het fenomeen duikt steeds vaker op in het Spaanse straatbeeld

en alles kan een aanleiding vormen voor een ‘flashmob’, een

uit de Verenigde Staten overgewaaid fenomeen waarbij een

groep mensen op een bepaalde plek plotseling samenkomt, gezamenlijk

iets doet om vervolgens net zo snel weer in het straatbeeld te verdwijnen.

FLASHMOBS HEBBEN SOMS OOK EEN HEEL ANDERE VORM ALS ZE WORDEN

INGEZET ALS DEMONSTRATIE-MIDDEL. heel gewoon in het spanje Van nu is dat

ze worden ingezet tegen huisuitzettingen

Ellen Gerretzen

Schaduwspel Ellen Gerretzen schreef al eerder een boek dat zich voor een groot gedeelte in Spanje afspeelt, namelijk Bloedbruiloft, en bewees daarmee een spannende thriller met een goede plot te kunnen schrijven. Hoofdpersoon en voormalig hoofdcommissa-ris van de Berlijnse recherche wolfgang is door de ontwikkelin-gen in het voorgaande deel Berlijn ontvlucht en is ondergedoken in de Spaanse regio Extremadura. Daar lijkt hij een nieuwe grote liefde te hebben gevonden, julia. Echter voordat deze relatie zich kan ontwikkelen moet de ex-commissaris terug naar Berlijn om

de moord op de Spaanse koper van zijn huis op te lossen. In eerste instantie lijkt het om een op zichzelf staande moord te gaan, maar door de vondst van een foto bij het lijk wordt wolfgang ingehaald door zijn eigen verleden en moet hij een zoektocht be-ginnen naar een sadistische moordenaar die meerdere gezichten lijkt te hebben. In een recensie op internet wordt het aldus verwoord: ‘de zoektocht brengt de lezer niet alleen naar de krochten van het ondergrondse Berlijn, maar ook naar de donkere plekjes van het menselijk brein

waar we graag ver weg van blijven’. Met Schaduwspel schreef Ellen Gerretzen opnieuw een interes-sante thriller met veel spanning en goed uitgewerkte karakters die interessante verhaallijnen opleveren met Berlijn en Spanje als decor. De hoofdpersonen hebben uitermate menselijke en zeer inleefbare emoties, angsten en dromen. Het boek heeft een goede plot en een onverwachte dader waar je als lezer pas op het eind aan gaat denken als de puzzelstukjes in elkaar begin-nen te vallen. Het verhaal zakt nergens in terwijl de schrijfster het zichzelf niet bepaald gemakkelijk heeft gemaakt door met meerdere interessante verhaallijnen en karakters te spelen. we zijn benieuwd naar de volgende boeken met wolfgang en Spanje in de hoofdrol.zie ook: www.ellengerretzen.com

TEkST: MAyA VAN DEr VEEr

74 SPANjE.es

Albert Espinosa (1974) is in Spanje na een drietal succesvolle ro-mans uitgegroeid tot een echte literaire ster wiens werk verfilmd zal worden door het team van Steven Spielberg. Van zijn vorige twee boeken werden meer dan een half miljoen exemplaren ver-kocht en zijn werk wordt in meer dan twintig landen uitgebracht.

zijn nieuwste boek met bovenstaande fascinerende titel is een sprookjesachtig boek dat je dusdanig in het verhaal trekt dat je er zelf deel van lijkt uit te maken.Hoofdpersoon Dani krijgt, juist op het moment dat zijn vriendin bij hem weggaat, een telefoon-tje van een wanhopige vader die Dani smeekt of hij wil helpen bij de zoektocht naar zijn ver-dwenen zoontje. De zoektocht leidt naar het eiland Capri, dat Dani kent uit zijn jonge jaren. Als dertienjarige jongen besloot hij destijds zelf weg te lopen van huis en kwam op hetzelfde Capri terecht. De zoektocht van Dani naar zichzelf en naar het verdwenen jongetje levert een betoverend mooi verhaal op: een echt overrompelende en heel bijzondere leeservaring.Tijdens het lezen hoor je het ruisen van de zee en zie je de he-melsblauwe lucht van Capri; je bent getuige van de magische ont-moetingen die de dertienjarige Dani heeft met bokser George en vuurtorenreparateur Martin.Albert Espinosa (1974), die als kind verschillende malen kanker overwon, wil in zijn werk inspireren om na te denken over wat er écht toe doet in het leven. Als je me vraagt om te komen laat ik alles achter me...maar vraag het me wordt door diverse recensenten vergeleken met een gro-te klassieker, namelijk ‘Le petit prince’ van Antoine de St. Exupéry en is net als dat boek een absolute aanrader.Meer informatie: www.uitgeverijprometheus.nl

Albert Espinosa

ALS JE ME VRAAGT OM TE KOMEN, LAAT IK ALLES ACHTER… MAAR VRAAG HET ME

libros y música


B o e k e n e n M u Z i e k

Honderd procent reizen in Spanje

‘Als je op vakantie naar Spanje gaat of in Spanje een andere streek wil bezoeken, wil je natuurlijk de belangrijkste beziens-waardigheden van je bestemming niet missen. je hebt Barcelona nu eenmaal niet gezien als je de Sagrada Família gemist hebt. Maar bij de uitgever van de ‘100% travel-boeken’ vinden ze dat je Barcelona pas écht gezien hebt als je ook authentieke tapas hebt geproefd in de lokale tapasbar, als je hebt geshopt bij de jonge Spaanse ontwerpers en bij zonsondergang een cava hebt ge-dronken op het strand van Barceloneta. En daarom geeft ‘100%’

je de highlights én de leukste adressen.’Uitgever Mo’ Media schreef bovenstaande introductie, die – om in de stijl te blijven – voor 100% klopt.Mo’ Media maakt de gidsen voor zo’n zeven bestemmingen in Spanje, namelijk Catalonië, Barcelona, Valencia, Mallorca, Menorca en Ibiza, zuid-Spanje, Andalusië en Madrid. De gidsen zijn buitengewoon compleet, handig en up to date. Er komen

voortdurend nieuwe en bijgewerkte edities uit. Er zit een uitge-breide CD-rom met navigatie bij de gids. Er is een uitneembare wegenkaart toegevoegd met ook stads- en natuurwandelingen. En waar aan de orde worden ook fietstochten beschreven, ook weer op uitneembare kaarten.De leukste en meest interessante tips – ook van locals – zijn toe-gevoegd en uiteraard is er via de gidsen een prima hotel(letje) te vinden evenals een plek waar voortreffelijk en betaalbaar voed-sel wordt opgediend. De gidsen worden steeds geschreven en bijgewerkt door Nederlanders die lokaal woonachtig zijn en de streek/stad op hun duimpje kennen.De prijzen van deze actuele, zeer complete en aanbevelenswaar-dige gidsen variëren van zo’n € 13 tot € 25. Meer informatie: www.100procenttravel.com

Flamencogitarist Adrian Elissen

Amalgama

y música

Adrian Elissen is bezig een internationale solistencarrière op te bouwen en geeft concerten op binnen- en buitenland-se podia. recentelijk trad hij op bij het grachtenfestival in Amsterdam en in de Doelen in rotterdam tijdens de tweede Flamenco Biennale. Het valt niet mee om als Nederlander serieus genomen te worden in flamencoland. Hij wordt een zeldzame verschijning genoemd: een Nederlander die zich kan meten met de internationale flamenco-top.

zijn net uitgekomen tweede CD – Amalgama – met acht prachtige nummers, stoelt op samenwerking met musici uit de flamencomuziek en daar-buiten, gedreven door het ritme en de ziel (duende) van flamenco. Amalgama betekent letterlijk samensmelten.Adrian volgde zijn opleiding aan het rotterdams Conserva-torium bij Paco Peña waar hij in 2001 cum laude zijn solistendi-ploma haalde. In Spanje gaf hij onder andere les aan het prestigieuze Taller Flamenco in Sevilla, in het hart van flamen-coland. zijn eerste solo cd heet Nubes y Claros. Meer informa-tie over zijn optredens: www.adrianelissen.com o

Het jaarlijkse internationale polotoernooi in Sotogrande, waarin de ABN-Amro bank uit Marbella opnieuw als sponsor optrad - werd dit jaar in augustus voor de 41ste keer gehouden op de befaamde Santa Maria Polo Club.Hoewel de spelregels van het polo te paard redelijk ingewikkeld zijn (zij werden trouwens wel samen met de uitnodiging aangeleverd door de ABN-Amro bank) blijft het – ook zonder al te veel uitleg – een prachtig en heel spannend spel om ademloos naar te kijken. ‘world Citizen Services’ is ook in Spanje actief en wel onder de bezie-lende leiding van Isabel workel, bijgestaan door een prachtig team met de charmante Marina de Olde, josé Asenjo Sierra (wiens Nederlands wekelijks vooruit gaat) en de onvolprezen Charo van Hulst, bracht on-der zeer aangename omstandigheden een aantal mensen bij elkaar die zich buitengewoon vermaakten met het edele polospel, maar on-dertussen ook economische en andere actuele wetenswaardigheden uitwisselden, waardoor interessante gesprekken en discussies ontston-den. De ABN-Amro bank organiseert vrijwel elke maand bijeenkomsten met presentaties die zeer de moeite waard zijn, juist ook nu de Spaanse economie zich nog in zo’n kwetsbare situatie bevindt.

poLotoerNooi VAN ABN-AMRO

negocio

76 SPANjE.es

NIEUWSTE FILM ridleY scott AAN DE COSTA BLANCA

ridley Scott kondigde onlangs aan dat het zijn bedoeling is om zijn nieuwste project, The Counselor, aan de Costa Blanca op te nemen. Daartoe ging hij op zoek naar een moderne en luxueuze villa die een geloofwaardige residentie zou kunnen zijn van de vermogende perso-nages, die door onder andere Cameron Diaz, Brad Pitt en javier Bardem vertolkt zullen worden.Uiteindelijk werd een prachtige villa in Monte Pego geselecteerd die alles vertegenwoordigde wat men zocht: een meesterstuk van vernieu-wende architectuur vanaf een prachtige hooggelegen plek, zo’n 30 km van jávea met 12.000m2 land waarvan ruim 2000 m2 bebouwd en met negen slaapkamers – een fraai alternatief voor een Beverly Hills optrekje,Er zijn twee enorme woonruimten en uiteraard ontbreken een binnen-zwembad, sauna en Turks bad niet. Voor de eventuele administratieve werkzaamheden is er een indrukwekkend kantoor op het dakterras en het geheel is omgeven door een kalmerende zen tuin met daarin een groot infinity zwembad.Van de villa weten we inmiddels alles, nu is het wachten nog op de film…

MET O.A.CAMERON DIAZ, BRAD PITT EN JAVIER BARDEM

De filmlocatie in Monte Pego

ONDERNEMEN Za k e n n i e u ws


Het motto van Alex Spanje is dat beleggers altijd iets bij kunnen le-ren. Daarom organiseert de vermogensbank regelmatig seminars en presentaties en kunnen klanten rekenen op persoonlijke begelei-ding. Daar is nu een nieuw concept bijgekomen: de coachingsessie, bestemd voor beleggers die graag samen met anderen hun twijfels en strategieën bespreken. kortgeleden waren er twee succesvolle sessies in Denia en Benidorm.Maar er staat meer op het programma voor de komende herfst: voor wie eens exclusief kijkje zou willen hebben bij een professio-nele optiehandelaar op 24 oktober in het Alex Beleggerscentrum in Marbella. Spreker is daar de market-maker en optiehandelaar Marcel wallaart die sinds 1989 professioneel optiehandelaar is op de Euronext. Dit seminar is speciaal bedoeld voor de gevorderde belegger.Ook in Marbella, maar deze keer niet in het Beleggerscentrum, zal op 16 november de inmiddels al beroemde expiratieborrel gehou-den worden. De plaats is deze keer een bijzonder ‘antieke’ locatie in Marbella. Details bij inschrijving.

PASSIE VOOR beLeggeN

In Calpe wordt op 4 december het seminar ‘Overleven in de beurs-jungle’ georganiseerd onder leiding van de energieke Belgische beursexpert jacky de Donder. Het seminar dat hij voor Alex Spanje verzorgt wordt een energieke audiovisuele voordracht met be-langrijke feiten, leuke anekdotes en interessante tips.Voor meer informatie over deze bijeenkomsten en/of inschrijvin-gen: [email protected]

KOM gratis NAAR DE secoNd home beurs iN utrechtVan 12 tot en met 14 oktober kan men in de Utrechtse Jaarbeurs terecht op de Second Home International beurs. Als zeer populair ‘tweede huis’-land is daar uiteraard veel informatie over en uit Spanje te vinden. In een sfeervolle omgeving geven ruim 135 expo-santen, van makelaars tot vakantieparken, informatie over landen, regio’s en huizen. Tijdens korte seminars horen bezoekers - naast ervaringsverhalen van ‘tweede huiskopers’ - alles over procedures, gebruiken en financiële, juridische en fiscale regels. Nu de consument banken en beurzen minder betrouwbaar vindt voor zijn spaargeld, investeringsbehoefte of belegging, gaat hij steeds meer op zoek naar een veilig alternatief. Dat stelt Henkjan Prins, organisator van Second Home International: “Een tweede huis is nog steeds een waardevaste bestemming voor uw geld en door de crisis zijn bovendien veel prijzen binnen handbereik geko-men. In Spanje bijvoorbeeld waren kortingen van meer dan 30% geen uitzondering. De bodem van de huizenprijzen lijkt nu bereikt en voor de tweede huiszoeker kan dit het moment zijn om te inves-teren in vastgoed.”De zoektocht naar een passend tweede huis begint bij de liefde voor een land of regio. “Dat is pure emotie,” onderstreept Prins. “Pas daarna volgt het kiezen van het type woning.”

Met het kopen van een tweede huis kan men bovendien vaak een prima verhuurrendement van zo’n 4 à 5 procent behalen. Ook uit-sluitend in het hoogseizoen verhuren is een goede mogelijkheid. Of helemaal niet als men de woning lekker voor eigen gebruik (of dat van familie en vrienden) wil houdenPrins besluit met een mooie conclusie: ‘Investeren in eentweede huis begint met verliefdheid’Naar een interessant tweede huis kijken? Meer informatie? U kunt als lezer van Spanje magazine de Second Home Beurs gratis bezoe-ken: download uw entreebewijs voor 2 personen via: www.secondhome.nl/spanje

OP ZOEK NAAR EEN TWEEDE HUIS?

De filmlocatie in Monte Pego

Internationale fiscale planningFiscale begeleiding bij (r)emigratie

taxadvisers

Piet-Hein Crena Uiterwijk LL.M.Master of Laws International TaxationAccountant en belastingadviseur

telefoon: (Nederland) + 31 341 257 904mobiel: (Spanje) + 34 666 960 938e-mail: [email protected]

Kennis van het Nederlandse en het Spaanse belastingsysteemOnafhankelijk en objectief

FAMILYFUNTRAVEL.NL VOOR AL JE GEZINSVAKANTIES!

met het hele gezin!

REIZEN & Ontdekken

FAMILYFUNTRAVEL.NL

Wil je ook de charmantste accommodaties op de mooiste locaties ontdekken? Er is nu een reisorganisatie die gezinnen met kinderen (0-18 jaar) helpt de wereld te ontdekken, zowel ver weg als dichtbij huis. Family Fun Travel biedt vakanties aan die geschikt zijn voor gezinnen met kinderen:• Rondreizen naar Spanje, Marokko, Florida, Dubai, Hawaii, West Amerika of Zuid Afrika• Weekendjes weg in Nederland, Duitsland, België of Spanje• Stedentrips naar Parijs, Londen, Berlijn, Madrid, Barcelona, Málaga, Sevilla en Venetië• Wintersport in de Franse of Zwitserse Alpen, maar ook de Spaanse Sierra Nevada of Duitsland en Tsjechië• Vakantievilla’s in Europa• De mooiste cruises: waar ook ter wereld

NEDERLANDSE CLUB COSTA DEL SOL

BESTUUR NEDERLANDSE CLUB E-mail: [email protected]: Kees van RielSecretaris: Nenno FeliusPenningmeester: Gerard KochEvenementen: Wim ten DolleLedenadministratie: Jan van Zalinge SECRETARIAAT NCCS Dienstencentrum, Edif. Jupiter, local 6 Avda Jesus Cautivo 44, 29640, Fuengirola. Geopend: maandag t/m vrijdag 09.30 - 13.30 uur Tel. 952 473 545, Fax 952 586 789.

LEDENADMINISTRATIEJan van ZalingeE-mail: [email protected]

ADVERTENTIEADMINISTRATIEadvertentieadministratie@nederlandseclub.nl

DE VLIEGENDE HOLLANDER

Clubblad van de Nederlandse Club Costa del Sol verschijnt 8 maal

per jaar. Aan overwinteraars wordt de DVH, waar u zich ook bevindt, toegezonden

als u tenminste vier weken tevoren de

ledenadministratie van uw adres op de hoogte stelt.

·koffieochtenden ·reizen & excursies ·sociale evenementen ·cultuurevenementen·verenigingsblad

Dé Nederlandse club aan de Costa del Sol

DE VLIEGENDE HOLLANDER

en nog meer:Bridgen, klaverjassen, wandelen, golfen, zingen en vele andere activiteitenPeriodieke Uitgave van de Nederlandse Club Costa del Sol

Juridische & notariële adviezenuw tuin, uw terras

Puzzelwandeling Málaga

Zeer geslaagdSiNterklaaSfeeStDagtocht naar deALPUJARRAS

De VliegenDe HollanDer - uitgave no. 1 - februari 2012 - 34ste jaargang

world citizen servicesuw locale gids in SpanjeEen huis in het buitenland. Met een mooier uitzicht en een heerlijk zonnig klimaat. Toch zijn er dingen die u nergens beter

vindt dan in uw thuisland. Zoals bijvoorbeeld de Buitenland Hypotheek van ABN AMRO. Daarmee financiert u uw huis

in Spanje net zo gemakkelijk als een Nederlandse woning. En dat is nog maar een van de vele diensten die ABN AMRO

Private Banking u met World Citizen Services kan aanbieden. Ons lokale team staat u, in uw eigen taal, met raad en daad bij

in het vinden, aankopen en financieren van een woning. World Citizen Services is er om u te helpen met de grootst mogelijke

kwalitatieve service en financiële oplossingen. Wilt u weten wat World Citizen Services voor u persoonlijk kan betekenen?

Neem dan contact met ons op. Wij staan u graag te woord. ABN AMRO Private Banking, Avenida José Banús, Edificio Málaga Local 2-B, Marbella, Málaga. Tel: +34 952 90 88 43.

Kijk voor meer informatie op www.worldcitizenservices.com of e-mail ons op [email protected]

add Buitenland hypotheek magazine Spanjev2.indd 1

7/19/10 11:58:38 AM

www.nederlandsecluB.nl

www.nederlandseclub.nl

al 30 jaar!

Naast de vriendelijk geprijsde Spar-producten hebben wij een groot assortiment aan merkartikelen, zoals: (Hema) rookworst, soep van Unox, kroketten en bitterballen Van Dobben, maatjesharing, ge-rookte paling en alles voor de oosterse keuken van Co-nimex, Verstegen en Konings-vogel.

SAN PEDRO FUENGIROLA

NIEUW!OPEN BEGIN

OKTOBER

Voor al uw Nederlandse boodschappen

Calle Alberto Fernandez, naast de tv-zaakvan Blankenstein, Torreblanca, Los BolichesTel.: 952 660 613, [email protected]

Urb: Cancela de laQuinta, Carretera de Ronda, salida autopistaAP7, San Pedro, Tel.: 663 858 717

Naast de vriendelijk geprijsde Spar-producten hebbenwij een groot assortiment aan merkartikelen, zoals: (Hema)rookworst, soep van Unox, kroketten en bitterballen VanDobben, maatjesharing, gerookte paling en allles voor deoosterse keuken van Conimex, Verstegen en Koningsvogel.

Voor al uw Nederlandse boodschappen

Calle Alberto Fernandez, naast de tv-zaak van Blankenstein,

Torreblanca, Los Boliches

Tel: 952 660 613

Urb: Cancela de laQuinta, Carretera de Ronda,

salida autopista AP7, San Pedro

Tel: 952 784 323

San Pedro Fuengirola

Voor al uw dagelijkse boodschappen van Appelmoes tot Zuurkool

Wij hebben een zeer uitgebreid assortiment levensmiddelen van

gerenomeerde Hollandse fabrikanten. Topkwaliteit vers gesneden vleeswaren

en kaas. Het lekkerste bruin en wit brood aan de Costa del Sol.

Bezoek ook www.dehollAndsewinkel.com

Ons adres is: Calle Francia 8, Edif. Nucleo Cristal, Blok B, Torremolinos

In Torremolinos staat onze deur voor u open:Maandag – zaterdag

09.30 – 14.00 uMiddag: 15.30 – 18.30 u

Dinsdagmiddag, zaterdag-middag en zondag gesloten

‘De Hollandse Winkel’

Telefoon: 952 38 66 63 E-mail: [email protected]

Naast onze weekbladen, avro-bode en puzzelboekjes hebben wij nu ook wekelijks de Hallo.

Binnenkort bieden wij u ook de mogelijkheid om Nederlandse

boeken te kopen of te bestellen.

Op vakantie en toch thuis!

E: [email protected]: www.tokodelsol.comT: (+34) 610 41 39 14

‘Als u in Spanje woont of werkt, of het land vaak bezoekt, is dit boek een

essentieel stuk gereedschap om comfortabel te kunnen

overleven in dit prachtige land’Nederlandstalige versie door

AART VAN RIJN

AANGENAAM EN PRAKTISCH OMGAAN

MET WETTEN EN GEBRUIKEN IN SPANJE

David Searl & Aart van Rijn

U en de Wet in Spanje

AA

RT VAN

RIJNAAN

GEN

AAM EN

PRAKTISCH

OM

GAAN

MET

WETTEN

EN G

EBRUIKEN

Met véélNUTTIGE

ADVIEZEN voor het

overleven in ZURE TIJDEN!


Derde druk! Boordevol informatie!

‘Dé Bijbel voor Nederlandstaligen

in Spanje’

Derde druk Update 2012 / 2013

‘U en de Wet in Spanje’ besteedt veel aandacht aan de

specifieke verschillen tussen het leven in Spanje en dat in de

landen van herkomst. Een greep uit de onderwerpen:

· verhuizen, meubilair invoeren

· koop en verkoop onroerend goed

· huur en verhuur onroerend goed

· hypotheken & verzekeringen

· autorijden in Spanje, auto invoeren

· zaak beginnen in Spanje, werknemers in dienst nemen

· gezondheidszorg in Spanje, ziekenhuizen

· geboorte, dood, huwelijk

· belastingen op bezit & inkomen, residentie

· testament in Spanje / Nederland

· omgang met Spaanse autoriteiten, vereniging van

eigenaren, makelaars, advocaten, etc.

9

7

8

9

0

8

1

4

7

5

8

1

5

copyright Holland Media SL


Prijs: € 25,-

3de druk

Derde druk! Met heel veel nieuws!

Aangenaam en praktisch omgaan met

wetten en gebruikenU en de Wet in Spanje

368 pag. € 25,-

www.tokodelsol.com

Uitgeverij Toko del Solc/Trocadero 7, 29620 Carihuela-Torremolinos (Málaga) España

Online bestellen op www.tokodelsol.comOok verkrijgbaar als e-book (€ 9,95) via www.emigratieboek.nl

Arcos & Lamers Asociados Avda. Ricardo Soriano 12, Edf. Marqués de Salamanca 1°- 3, 29601 Marbella Tel.: (+34) 952 775 010 Fax: (+34) 952 900 577E-mail: [email protected]: www.arcos-lamersasociados.com

• Belasting, boekhouding en financieel advies• Begeleiding en (ver)koop van onroerend goed• Testamenten en nalatenschappen• Algemeen juridisch en belastingadvies

• Avda. Ricardo Soriano 12 | Edif. Marqués de Salamanca 1a-3 | 29601 Marbella • T: +34 952 775 010 | F: +34 952 900 577 • W: www.arcos-lamersasociados.com | E: [email protected]

Wim Lamers | Maite Arcos | Sofía Ortega | Sara Duarte | Félix Ruiz

Specialist in juridische en fiscale zaken.

Specialist in juridische en fiscale zaken.

Belasting, boekhouding en zakelijk advies

Begeleiding en (ver)koop van onroerend goed

Testamenten en nalatenschappen

Algemeen juridisch en belastingadvies

Wim Lamers | Maite Arcos | Sara Duarte | Félix Ruiz | Michael Ortega

Bestel uw Nederlandstalige boeken via www.deleeshoek.es uw Nederlandstalige boekhandel in Spanje

Ook voordelig en snel aan de Costa del Sol!kijk voor meer informatie op onze website

voor een vrijblijvende prijsopgave van al uw boeken en tijdschriften

Boekhandel de Leeshoekin Super Content Albir - Avda del Albir, 03580 Alfaz del Pi - Costa Blanca

Tel.:673 492 331 - Fax: 96 584 75 [email protected] - www.deleeshoek.es

BOEKEN

Bestel uw Nederlandstalige

boeken viawww.deleeshoek.es

uw Nederlandstalige boekhandel in Spanje

BOEKHANDEL DE LEESHOEKin Super Content Albir - Avda del Albir, 03580 Alfaz del Pi - Costa BlancaTel.: (+34) 673 492 331 - Fax: (+34) 96 584 75 [email protected] - www.deleeshoek.es

Kijk voor meer informatie en een vrijblijvende prijsopgave

van al uw boeken en tijdschriften op onze website

OOK

VOORDELIG

EN SNEL AAN

DE COSTA

DEL SOL!

ARTHUR K GOULOOZERijdende Psychotherapeut & Psycholoog

aan de Costa del Sol, Spanje

Bezoek aan huis, therapie in eigen vertrouwde omgeving (Fuengirola, Marbella, Estepona, Málaga, Benalmádena, Nerja en Torremolinos)

relatietherapeut, individueel therapeut en trauma-specialist

Kosten declarabel via Ned. Zorgverzekeraars (20 euro eigen bijdrage per zitting), of particulier tarief. Vervolgzittingen kunnen ook via skype plaatsvinden.

zie ook www.goulooze.com

tel: 00 31 681819755 (Intern number voor afspraken Nederlands)

lid van o.a. NIP, NVVP, NVPP, NVGT, LVE, Ned. Ver. van Gezins-en Partner therapie, International Psychoanalytical Association.

mix-in’s

Tennis • squash • Paddle • Gym • Fitness

VOOR inFORmATiE:TEL. 952 93 95 95 ÓF KIJK OPwww.TEnnIscOsTadELsOL.cOmE-maIL: [email protected]

TEnnis

club del sol beschikt over:12 tennisbanen4 squashbanen

airconditioned Gym4 Paddle-tennisbanen

Elke maandag:mix-In´s van 10.00 - 12.00 u.

Elke Woensdag :mix-In´s van 17.00 - 19.00 u.

Elke Vrijdag:Herentennis van 10.00 -12.00 u.

Elke Zaterdag:Kindertennis van 12.00 - 14.30 u.

(leeftijd 5 -15 jaar)Elke Zaterdag:

mix-In´s van 17.00 - 19.00 u.

Elke Dinsdag & Donderdag:mix-In´s van 17.00 - 19.00 u.

Voor € 7,50 (incl.1 drankje: frisdrank, wijn of bier)

Happy sunday:Uitsluitend op zondag: alle tennis-, squash-, en padelbanen voor slechts € 10,- per uur per baan van 09.00 - 19.00 uur

!Voor slechts

€ 12,50per persoon

2 uur Tennisinclusief gratis drankjes en tapa´s

n.B.:vanaf 1 november beginnen de mix-in’s op dinsdag, woensdag, donderdag en zaterdag om 15.00 uur!

Spanje magazine

Documents

Transcript of Spanje magazine