Sound sampliqg:het perspectiefïan een artiest

: rli l,

Twaalf jaar procederen over twee seconden muziek. Het overkwam Kraftwerk. Uiteindeliik wonnen ze de zaak, maarof de muziek daarmee ook wint is de vraag. lk intervíewde opkomend DJ en producer FRAME (Phílíppe Piters) oversound sampling en de toekomst van de muziek.

Philippe Piters begon zoals veel DJ's vanuit ziin slaapkamer met

het draaien van vinyl. Onlangs tekende hii ziin eerste platencon-

tract. "lk zie de DJ-booth als een muziekinstrument en ben

daarom ooit begonnen, maar inmiddels is mijn DJ carrière ver-

geliikbaar met het opzetten van een eigen bedrijf. Er komt

zoveel bii kiiken als ie het professioneel wilt aanpakken en je

alles zelf doet." Dankzij het platencontract kriigt hij meer

exposure. "Je wordt hierdoor serieus genomen in de muziekin-

dustrie, omdat le de eerste stap hebt gezet. Daarnaast opent

het veel deuren naar nieuwe contacten in de muziek."

Guy Houben

Philippe vindt dat je een visie moet hebben, want je bent een

artiest. "Dit wordt ook echt van ie gevraagd in de muziekindus-

trie. lk wil stevige dancemuziek maken, met vernieuwende

sounds die echt anders ziin dan geluiden die ie in standaard

dancemuziek vindt." Hij is daarom gedreven constant nieuwe

geluiden te verzinnen als producer. Als voorbeeld noemt hii de

rave sound in het nummer Booyah van Showtek "die al duizend

keer gekopieerd is". Tijdens zijn optredens als DJ wil Philippe

mensen verrassen met ziin eigen trucs en edits. Ook is hil con-

tinu op zoek naar nieuwe muziek voor dj-sets. Bii een optredenheeft hil van veel tracks wel vier verschillende remixes bij zich.

Welke hii draait hangt af van het moment. "Het zou echt saai

zijn als DJs alleen de originele track mogen draaien. Als onoffici-

ele remixes illegaal zouden ziin en niet gedeeld mogen worden

dan wordt de creativiteit van zowel producers als DJs aange-

tast,"

Je moet ie als DJ dus onderscheiden. Desondanks is het juist de

dance-industrie waar sound sampling zo veelvuldÍg wordtgebruikt. ls het dan kopiëren? Oí is het interpreteren en hetmaken van een geheel nieuw product? Hoe zit dit iuridisch?

20

"Het zout echt saaiziin als DJr alleen deoriginele track mogen

draaien. AlsonoÍficiëIe remixesillegaal zouden zijn

e; niet gedeeld'mosen worden danwo;dt de creativiteitvan zowel producersals DJ. aalngetast."

Klankjattenln de juridisch literatuur stond sound sampling eerder bekend

als klankjatten. De terminologie zet onmiskenbaar de toon. De

motivatie voor sound sampling is zeker niet enkel commerciële

uitbuiting. Het kan ook gaan om het geven van een authentiekkarakter aan nieuwe muziekproducties of het brengen van een

muzikaal eerbetoon aan een artiest (zo was de herkenbare

WOEH! van Michael Jackson in een veeltal aan dancetracks tehoren kort na zijn overliiden). Echter is er veel veranderd in de

muziekindustrie. Sound sampling is al lang niet enkel gewoon in

de hip-hopmuziek en elektronische muziek.

Sander Petit, advocaat en columnist bij DJ Mag, vat het auteurs-

recht samen ín een aantal simpele geboden, zoals: Gij zult crea-

tief ziin, Gij zult niet stelen en Gii zult niet zonder toestemminghet auteursrechtelilk beschermde werk van anderen gebruiken

voor uw eigen gewin. Auteursrecht ontstaat automatisch als

een origineel werk is gecreëerd. Een werk is origineel als het

aan de werktoets voldoet. Onder andere wordt het werk

getoetst of deze niet geheel of gedeelteliik is overgenomen uit

een ander werk. Daarnaast dient het werk te zijn voorzien van

een persoonlilke stempel van de maker en een eigen karakter.

Een claim op het auteursrecht heeft dus enkel een kans van sla-

gen als het werk de werktoets doorstaat. De vraag is of dit het

geval kan zijn bil een sample, slechts enkele seconden muziek.

ln de Nederlandse literatuur wordt in het algemeen dan ook

aangenomen dat de fonogrammenproducent met een claim op

de naburige rechten meer kans van slagen heeft, ingeval het

gebruikte geluidsfragment als een reproductie van het oor-

spronkeliike fonogram (geluidsdrager) beschouwd kan wor-

den.

Kraftwerk en de sample-alike

Het Duitse hof hecht geen waarde aan de lengte van een sam-

ple. De overname van een geluidsfragment vastgelegd in een

fonogram - hoe klein soms ook - kan inbreukmakend ziin.

Eventueel economisch voordeel van de sampler is hierbii niet

relevant. Zo volgde uit de befaamde zaak Kraftwerk/Moses Pel-

ham en Martin Haas. Kraftwerk stelde dat het nummer 'Nur

mir' een ongeoorloofde sample bevat uit hun werk'Metall auf

Metall' uit 1977. De drumbeat van twee maten met een totale

lengte van twee seconden zou gesampled ziln waarmee

Kraftwerk in hun auteursrecht en naburige rechten wordt aan-

getast. Na twaalf iaar procederen is de doorslaggevende over-

weging van het Bundesgerichtshof dat het geluidsfragment vril

eenvoudig zelf is in te spelen en op te nemen. Hierin werden

Moses Pelham en Martin Haas niet geremd door de nabuur-

rechtelijke bescherming van het fonogram.

Vandaag de dag is opnemen relatief eenvoudig. Echter zal niet

iedereen over de muzikale vaardigheden beschikken om een

sample te kunnen naspelen. Biorn Schipper, advocaat met een

focus op de creatieve'nachtindustrie', ziet in de uitspraak een

aanleiding voor producers hun toevlucht te zoeken in het

gebruik van nabootsingen van sound sample, de zogenaamde

sample-alikes. Het ziin dan de producenten van sample-alikes

die hiervan profiteren en niet de auteursgerechtigde. Biorn

Schipper ziet dit als een onwenseliik scenario, omdat sound

sampling nu zou moeten dienen ter bevordering van cultuur-

overdracht en vergroting van exploitatieopbrengsten van origi-

nele muziekproducties.

Jalisa Oudenaarde

Meer rechtszekerheid met zelfregulering?

Als artiest kan je niet heen om het'lawyers paradise'dat copy-

right heet, zo moge duidelilk ziln' Het kopieerrecht luistert zich

letterlijk en figuurliik nauw in de muziek. Dit ondervonden

onlangs ook Pharell Williams en Robin Thicke die dankzil de

eryen van Marvin Gaye ruim zeven milioen lichter zijn. De titel

van het nummer'Blurred Iines' wordt zo wel erg toepasseliik en

uiteraard is deze woordspeling in menig artikel gemaakt. Deze

rechtsonzekerheid en de enkele dreiging van claims leidt vol-

gens Bjorn Schipper tot een chilling effect op het gebruik van

sound samples. Rechtszaken ziln kostbaar en tijdrovend waar-

bij vaak musicologen moeten worden ingeschakeld om sound

sampling te beoordelen. Bij deze rechtszaken gaat het al vaak

om wie de langste (financiële) adem heeft'

Ter bevordering van de rechtszekerheid ziet Schipper de oplos-

sing in een internationaal breed gedragen regeling voor sound

sampling in de vorm van zelfregulering. De exploitatiebelangen

van de rechthebbenden gaan primair om het kunnen ontvan-

gen van een redeliike gebruiksvergoeding voor sound sam-

pling. ln een ideale muziekwereld zouden vraag en aanbod

elkaar vinden en volgt er duideliikheid over welke rechten kun-

nen worden afgekocht tegen welke redeliike vergoeding. Biorn

Schipper pleit voor een overzichteliik kader voor vaststelling

van sample fees. De redeliike gebruiksvergoeding wordt dan

op voorhand door de sampler berekend aan de hand van door

de muziekindustrie zelf vastgestelde parameters. Priisverschil

kan bijvoorbeeld zitten in de populariteit of herkenbaarheid

van de originele sample. ldealiter kan de producer gebruik

maken van één wereldwiid (digitaal) Ioket waar de samplege-

bruiker alle benodigde toestemmingen verkrijgt. Daarbii is 'de

advocaat van de nacht'van mening dat zelfregulering niet stan-

daard moet uitgaan van het opeisen van de auteursrechten en

naburige rechten van de sampler, maar enkel ingeval een sound

sample in zeer belangriike en herkenbare mate de nieuwe

muziekproductie'inkleurt'.

Philippe Piters ziet wel iets in het voorstel voor één wereldwiid

digitaal loket. Als het niet zo veel kost zou hij daar zeker gaan

shoppen. "Als een sample 5ooo euro kost ben ik nu nog niet

geïnteresseerd, maar misschien wel over viif iaar. Je hebt

betaald en ie weet dat ie het mag gebruiken. Nu brengt het

gebruik van sampling een risico met zich mee. Het ene moment

kom ie er mee weg en het andere moment wordt ie er voor

aangeklaagd. Daarbij is het uitzoeken van de rechten, in het iar-gon 'clearen van rechten', tiidrovend in verband met de vele

belanghebbenden zoals labels en publishers. De zekerheid is

vanuit business-oogpunt beter."

De toekomst?Al bij het uitbrengen van zijn eerste track onder label Dubbed

Records werd Philippe Piters, dan onder de naam FRAME,

geconÍronteerd met de beperkingen van het auteursrecht. Hi,

ging op zoek naar een oplossing om zijn track toch uit te kun-

nen brengen. Bii het produceren van Sparked gebruikte hii

namelijk een vocal ("somebody scream!") die hij toevallig op

ziin computer had staan. De vocal bleek ooit op vinyl te ziin uit-

gebracht waardoor hij de sample dus niet op deze manier kon

gebruiken. Hij plaatste vervolgens een oproep via Fiverr ofiemand de sample wilde namaken en al snel kon hii de sam-

ple-alike met Paypall voor een tientje afrekenen. Uiteindelilk

bleek het ook beter voor het nummer, zegt de ionge artiest.

"Die gast schreeuwde wat harder dan het origineel en ik had

meerdere takes, dus ik kon kiezen."

Laidback Luke ontving een minder warm welkom in de muziek-

industrie, zo vertelt hij openhartig in een column op Billboard.

com. Wellicht na1'ef gebruikte hil een vocal voor zijn track

"Music Always on My Mind." Ondanks de lage verkoopaan-

tallen was hil de eigenaar van de sample Victor Simonelli ineens

3o.ooo dollar verschuldigd. Later staat Laidback Luke aan de

andere kant van het verhaal. Vol euforie is hii als hii ontdekt dat

The Black Eyed Peas een sample van hem heeft gebruikt in hun

nummer'Boom boom pow'. AI snel overheerst echter een

gevoel van onrechtvaardigheid, want uiteindeliik loopt hii elke

vorm van erkenning mis. Als producer en eigenaar van een label

en publisher is Laidback Luke dan ook enerzijds voor creativiteit

22

van de artiest en anderziids voor de erkenning van de originele

artiest. ln duidelijke bewoordingen laat hiiweten hoe hii de toe-

komst van de muziek ziet: "The fact is, this very second some

kid somewhere is taking my music, chopping it up, looking at it

sideways, replaying it and then calling it his own. They are the

future. lf that stops, the music stops."

Guy Houben

Ook Philippe Piters kan zich vinden in de mening van Laidback

Luke. "Het oude werk van Daft Punk bevat allemaal samples.

Dat is super creatief en daar kun je niet van zeggen dat dat niet

mag. Het is uiteraard het beste als je zelf unieke dingen maakt.

Je bent pas echt geslaagd als veel mensen iou samplen."

Tot slot pleiten artiesten steeds meer voor een cultuur waarin

het delen van muziek voorop staat. Steeds meer artiesten

experimenteren dan ook met het delen van gratis muziek,

waaronder Laidback Luke en Martin Garrix. Ook Kaskade wil

zijn nieuwe tracks niet als "my precious onder zijn kussen bewa-

ren". FRAME benadrukt in dit kader dat het geld voor DJs en

producers in het optreden ligt, tenzii je echt een radiohit hebt.

"Wegens illegale downloads valt er weinig te verdienen in het

traditionele model. Het is beter exposure op te bouwen met

tracks en het illegale downloaden op de koop toe te nemen - de

exposure leidt tot optredens en daar ligt het geld."

Het is de artiest die de nieuwe business modellen en culturele

overdracht omarmt. Echter staat de rechtsonzekerheid zowel

de beginnende DJ op ziin zolderkamertje als de artiesten van

het kaliber Pharell Williams en Robin Thicke in de weg.

Meer weten over DJ en producer FRAME? Check: facebook.comlfromedlsound'

clou d.com I f r a m e- di I twitter. coml f ra m e d_dj I

KarlijnWillems