1

Inhoud

Soefisme, een boodschap van geestelijke vrijheid...

DE SOEFI- gedachte

maart 2009

3 Ten geleide Redactie

5 Boeddha, brenger van de boodschap Hazrat Inayat Khan

8 Gelofte aan de mensheid Hisamatsu Sin’ichi

9 De taal van het hart Hidayat Inayat-Khan

11 Kostbare woorden van Hazrat Inayat Khan

12 De Dhammapada Rubab M.C. Monna

15 Boeddhistisch tafelgebed Kariem Maas

16 De kunst van het mislukken Krishna J.B. de Caluwé

19 Overgave

20 Over euthanasie (2) Jaap Dekker

21 Euthanasie als je dement wordt Kafia van Zutphen

23 Wie beslist of de tijd daar is? Jaya Bakker

24 All things are good Shirin Cornelissens

26 Een oefening in balanceren Thera Tromp Meesters

28 De tijd van 't onbuigzame graan Simone Wils

30 Gebeurtenissen

34 Soefie en kunst - Henriëtte Willebeek Le Mair (Saida) Ameen Carp

37 Over boeken en beelden

40 Raadsel Jaya Bakker

40 Forum

41 Informatie over de Soefi Beweging

COLOFONde Soefi-gedachte 63e jaargang nummer 1maart 2009

Verschijnt 4 x per jaar(maart, juni, september en december)

De redactie stelt alles in het werk om reproductierechten te regelen. Voorzover dit niet cor-rect is gebeurd, kunnen rechthebbenden contact opnemen met de uitgever.© 2009. Soefi Beweging Nederland. Overname van agendapunten vrij.

© De inhoud van de artikelen is voor verantwoording van de auteurs en het copyright berust bij de betreffende auteur.

De Soefi-gedachte is een uitgave van de Stichting Soefi Beweging Nederland en heeft tot doel het verspreiden van het gedachtengoed van Hazrat Inayat Khan.

Uitgever:Stichting Soefi Beweging Nederlandalgemeen secretariaat:Anna Paulownastraat 78, Den Haagtel: 070 346 15 94 fax: 070 361 48 64email: sufiap@hetnet.nlinternet:www.soefi.nl (Nederlandse site)www.sufimovement.org (Internat. site)

Redactie: dhr. L.W. Carp, voorzittermw. J.I.E. Bakker, secretarismw. M.A.J. van den Besselaarmw. T. Tromp Meesters, secretarisdhr. J.J. Dekker, eindredacteurdhr. T. Maas, hoofdredacteur Redactie-adres:mw. Thera Tromp MeestersWanningstraat 1618031 ZT Zwolleemail: redactiesg@gmail.com

Redactiemedewerker:dhr. Noud Welten

Administrateur Soefi-gedachte:dhr. C.M. van Beek, penningmeester Stichting Soefi Beweging Neder land, te Den Haag. postgiro 777555 los nummer: € 5,00 jaarabonnement, incl. porto: € 16,00 abonnement buitenland: € 20,- per jaar

Drukker:NKB, Bleiswijk

Aanwijzingen voor auteurs:Lengte: artikelen niet langer dan 2000 woorden; columns, boek re censies en bijdragen tot 450 woorden.Opmaak: graag zogenoemde “platte tekst”; liever geen gecursiveerde, vetgedrukte of on-derstreepte woorden, behalve indien dat noodzakelijk is voor de tekst;voetnoten als eindnoten; voor titelbeschrijving van boeken en arti-kelen: zie het gebruik in de Soefi-gedachteVoorbehoud: de redactie behoudt zich het recht voor artikelen niet op te nemen of in te kor-ten.Kopij: sturen naar het redactie-adres.Uiterste inleverdata kopij voor het vol-gende nummer: 1 januari, 1 april, 1 juli, 1 oktober.Anders: in over leg met de redactie.

Aforismen: pagina 14, 29 en 39 uit:'Dhammapada, wijsheid van de Boeddha'Pali Editie van Hasrischandra Kaviratna,1985, pagina 109, ISBN 90-70328-09-7

2

3

TEN GELEIDE – Over oordeelsvorming

De redactie is blij dat ze in haar midden een nieuw lid mag verwelkomen, Thera Tromp Meesters. Zij werkt zich nu in om het secretariaat over te nemen van Jaya Bakker. Werk dat veelal onderschat wordt, wat betreft hoeveelheid en belang. Bij deze dus ook dank aan Jaya, die gelukkig wel lid blijft van de redactie, voor het vele zorgvuldige werk dat zij ruim vijf jaar heeft verzet. Voor de redactie is het gezond dat Thera van buiten de Randstad komt; het maken van dit tijdschrift moet geen Haags onderonsje worden. Graag houden we voeling met wat er in het hele land gebeurt.

In dit nummer geeft Thera direct ook een visitekaartje af met een artikel over een belangrijk onderwerp, namelijk oefenen in evenwicht. Een aspect daarbij is om te onderzoeken hoe – en hoe snel! – men tot oordelen komt. Ik denk dat dat méér dan alleen een innerlijke oefening kan zijn. Soefi’s kunnen ermee een positieve bijdrage leveren aan het publieke debat. Wat mij daarin namelijk steeds meer tegenstaat, is de nadruk op de ‘kunst’ van het scherp debatteren. Scholieren houden daar ook wedstrijden in. Zolang het een oefening is om te leren secuur met oordelen, meningsvorming en taal om te gaan, is daar niets mis mee – integendeel, dat is van primair belang om onnodige misverstanden te voorkomen. Maar helaas is het doel steeds minder om op die manier samen tot een evenwichtige verdieping te komen, tot een rustig, uitgebalanceerd oordeel. Het gaat het er tegenwoordig om wie het snelst en meest ‘gevat’ is en zich zo succesvol mogelijk kan verschansen in het eigen gelijk. We verleren om naar elkaar te luisteren.

Een mooi voorbeeld hoe discussie wel degelijk tot verdieping kan leiden, vind ik de reeks artikelen over euthanasie, in deze en vorige Soefi-gedachten. Het is in het septembernummer van 2008 begonnen met een heldere uiteenzetting van de problematiek door Jaap Dekker. In december voegde Wali van Lohuizen daar belangrijke aspecten aan toe. En in dit nummer mengen nu ook anderen zich in dit gesprek, met persoonlijke ervaringen die tot een wezenlijk beter begrip kunnen leiden. Niet tot een ‘winnend’ standpunt. Prachtig is juist hoe geen van de schrijvers probeert een ander af te troeven of een eigen gelijk binnen te slepen. Inspirerend is het gezamenlijke onderzoek, waarbij de lezer als vanzelf deelgenoot wordt van het gesprek en uitgenodigd wordt de eigen (voor)oordelen te onderzoeken.

Kariem Maas

5

Boeddha, brenger van de boodschapHazrat Inayat Khan

India, een land van uitersten, was vroeger zeer bezield door idealisme. Idealisme gaf aan het volk het brahmanisme, een idealisme dat zijn grootste hoogte had bereikt, een idealisme dat hen het aangezicht van God deed herkennen in de mens en hen de hemel deed ervaren op aarde. En toen dit zijn hoogtepunt bereikte, kwam er een ander tijdperk, een tijdperk van reactie, en dat was de periode van Boeddha. De opdracht van Boeddha was heel bijzonder van aard, en daarom staat die heel apart van de vele verschillende godsdiensten van de wereld. De mensen vragen zich soms af of alle godsdiensten één zijn. Zij kunnen heel goed een zekere overeenkomst zien tussen de joodse godsdienst en de islam, en ook met de godsdienst van Christus, maar zij kunnen niet begrijpen dat er een godsdienst van Boeddha kan zijn, en dat die ook een godsdienst kan zijn, en dat die één kan zijn met alle andere. En het antwoord is dit: dat het werk van al diegenen die de mensheid hebben gediend in de vorm van godsdienst van grote betekenis is geweest. Allereerst omdat zij dezelfde waarheid moesten brengen die iedere andere dienaar van de mensheid heeft gebracht en verder omdat zij moesten beantwoorden aan de behoefte van de tijd in een vorm die aangepast was aan die bijzondere tijd En daarin verschilden zij van hun voorgangers die het werk gedaan hebben op een andere manier. Men moet niet vergeten dat onder de hindoes het idealisme zijn hoogtepunt had bereikt en er bleef voor Boeddha geen taak om een groter idealisme te onderwijzen dan zij al hadden. Om een evenwicht tot stand te brengen moest hij daarom een pil van ontgoocheling geven. En op die manier zou hij misschien in die tijd, en zelfs vandaag, een leraar kunnen lijken van een heel verschillende filosofie en van een godsdienst die verschillend is van alle andere godsdiensten, die behoren tot het idealisme. En toch kan niemand één woord aanwijzen in de leringen van Boeddha waar Boeddha zich heeft verzet tegen enige godsdienst. Alleen was het zijn taak om de vogels van het idealisme die in de lucht vlogen dichter tot de aarde te brengen, omdat het voedsel van hun lichaam tot de aarde behoorde.

Boeddha, die geboren was als een prins, werd door de wijzen van die tijd herkend als een ziel die de fijnste gevoelens had die zij kon hebben en de diepste diepte in zijn hart. Omdat hij was geboren in een familie waar men goed voor hem kon zorgen, hielden zij natuurlijk alle smart en leed en moeilijkheden van het leven weg van hem en zij hielden hem in een omgeving waar geen smart, leed en moeilijkheden van het leven hem konden raken, om deze ziel de tijd te geven om zich te ontwikkelen, zonder terneergedrukt te worden door wereldse zorgen. Het was niet alleen de liefde van de ouders, maar het was de wijsheid van het lot die hem zo’n opvoeding gaf, een ziel die geboren was om medeleven te gevoelen met de wereld. En toen de mind van Boeddha tot rijpheid was gekomen, na de beste opvoeding te hebben ontvangen, toen mocht hij op een dag naar buiten gaan en de wereld bezien. Deze ziel, die niet veel van de wereld had mogen zien en die geen pijn en leed en moeilijkheden had gekend, was geheel onbekend met de ervaring die het leven in de wereld aan de mens laat zien. Toen ging hij voor het eerst naar buiten; hij keek naar iemand die oud was en maar met moeite kon lopen. En hij zei: ‘Wat is dat?’ Zij zeiden: ‘Dat is

6

de ouderdom.’ En hij voelde medelijden. En toen zag hij een ander mens, uitgeput en vermoeid en moedeloos. En hij zei: ‘Wat mankeert eraan?’ En zij zeiden: ‘Dat is ziekte’. En hij voelde medelijden en zei: ‘Er is dus zoiets als ziekte.’ Er was een ander die zijn geld had verloren en helemaal wanhopig en arm was. Boeddha vroeg: ‘Wat is dat?’ Zij zeiden: ‘Dat is armoede.’ En hij voelde medelijden en hij voelde zijn toestand. Kortom, deze ziel, wiens hart openstond om mee te leven met iedereen, voelde dat het leven vele beperkingen heeft en dat iedere beperking een zekere wanhoop kent. En het aantal beperkingen dat hij zag was zo groot dat hij nadacht wat de oplossing voor al deze beperkingen moest zijn.

In de eerste plaats zag hij dat de menselijke natuur zoekt naar geluk. Dat is niet omdat geluk buiten de mens ligt, het is omdat geluk bij hem hoort. Toen zag hij dat al deze beperkingen een slagboom vormen voor de mens en hem daarmee beroven van het bewustzijn van dit geluk dat zijn eigendom is. Hij zag ook dat als alle soort leed en alle oorzaken van leed weggenomen waren, dat dan de mens nog niet vrij zou zijn van leed, omdat het de aard van de mens is om geluk te vinden; hij zoekt geen leed. Want niemand ter wereld zoekt enig leed en bijna iedereen in de wereld vindt leed zonder daarnaar te zoeken. Hij zag dat het wegnemen van deze schijnbare beperkingen niet voldoende was maar dat het de studie van het leven is, de waarneming en ontleding daarvan, die het meest noodzakelijk is. Hij vond ten slotte dat het de ontleding van het leven is, een grondige ontleding die iemands verstand verlost van alle duisternis en daarin het eigen oorspronkelijke licht doet ontstaan. De mens wordt verdrietig door verdriet te zien als hij het niet bestudeerd heeft. Dat is over het algemeen het geval. Ieder verdriet dat tot de mens komt, daar is hij bang voor, en hij ondergaat het zonder het eerst onder ogen te hebben gezien en het te hebben bestudeerd en ontleed. Maar ook zag Boeddha dat als er een sleutel tot geluk was, dat die kwam door het licht van de analyse te werpen op alle verschillende omstandigheden van het leven. Dit heeft Boeddha onderwezen in de vorm van godsdienst, meer dan tweeduizend jaar geleden. En het verstand dat vandaag een oplossing zoekt in de moderne wereld vindt nu dezelfde oplossing die Boeddha meer dan tweeduizend jaar geleden heeft gevonden; en zij noemen het psychoanalyse. Het is het begin van datgene wat toen zijn hoogste top had bereikt en deze analyse had zelf het hoogste idealisme reeds bereikt.

Boeddha was de titel van Gautama. Hij werd Boeddha genoemd omdat zijn geest de betekenis van het woord boeddh uitdrukte. Het woord boeddh in Sanskriet betekent rede. In de boeddhistische terminologie wordt de Geest van Leiding Bodhisattva genoemd, wat betekent de essentie van de rede. De rede is in wezen een vloeibare vorm: het is de room van het verstand. Wanneer die uitkristalliseert, wordt die stijf. Heel dikwijls verklaart verstandelijkheid een kennis gevormd door redeneringen, waarvan de meeste stijf van aard zijn. De fijnere rede is subtiel. Hoe fijner de rede is, des te minder kan die worden verklaard in woorden. Het is daarom dat mensen met een fijne rede die rede niet zo goed onder woorden kunnen brengen. De rede is in wezen de diepte van intelligentie. Intelligentie weet, niet omdat zij iets heeft geleerd, zij weet omdat zij weet. In deze hogere rede wordt de Geest van Leiding ontvangen en uit die bron van rede hebben alle grote profeten gedronken.

7

In de leer van het ware boeddhisme is Boeddha nooit beschouwd als een exclusieve persoonlijkheid. Boeddha is bekend geweest bij de boeddhisten die zijn Boodschap goed hebben begrepen als een man die de verwerkelijking van die essentie van rede heeft bereikt, waarin de vervulling ligt van het doel van het leven.De verering van Boeddha betekent niet dat de boeddhist de persoonlijkheid van zijn geestelijke Meester vereert. Hij bedoelt met deze verering alleen dat als er enig voorwerp is dat het meest verering verdient, het een menselijk wezen is. Het is de mens uit wiens hart de essentie van de rede, boeddhi, is opgeweld als een bron. Door deze kennis erkent hij de mogelijkheid voor iedere ziel, wat ook het stadium van haar ontwikkeling is, om die zaligheid te bereiken en hij vertrouwt erop dat het meest innerlijke wezen van iedere ziel goddelijk is.

De honing van het leven is hoop. Als de kennis van God geen hoop geeft om de goddelijke zaligheid te bereiken die wordt bereikt in dit leven, dan is die kennis van geen nut. Een mens kan jarenlang in God geloven en kan toch niet het heil vinden in de geestelijke zaligheid. Want de geestelijke zaligheid ligt niet alleen in het geloven in God, maar ligt in het kennen van God.

Boeddhi, wat de subtiele rede is, is het pad dat naar het doel leidt. Het ontbreken daarvan houdt een mens in de duisternis. Zoals de zon de bron van licht is, die de uiterlijke dingen in het leven toont, zo is boeddhi de innerlijke bron van licht, die een mens in staat stelt om het leven duidelijk te zien, innerlijk en uiterlijk. Het ware doel van de leerlingen van Boeddha is niet geweest om alleen maar trouw te blijven aan Boeddha, zijn naam of zijn ideaal, maar hun idee was om zelf te eniger tijd een boeddha te worden en daarbij Boeddha als voorbeeld te nemen. En hetzelfde idee is het geheim van het soefi sme.

Deze tekst is overgenomen uit: Inayat Khan ‘De eenheid van religieuze idealen’, Panta Rhei, p. 137

Gelofte aan de mensheid(Gebed uit het Zen-boeddhisme)

Kalm en evenwichtig:

Laat ons ontwaken tot ons ware Zelf,Mensen worden, vol van mededogen.

Onze gaven ten volle ontplooien,Ieder volgens de eigen roeping in het leven.

Ons bewust worden van de doodsstrijd,Persoonlijk en maatschappelijk,En de bron ervan onderkennen.

De juiste richting ontdekken,Waarin de geschiedenis zou moeten voortgaan,

En elkaar de hand reiken,Zonder onderscheid naar man- of vrouw-zijn,Zonder onderscheid naar ras, natie of klasse.

Laat ons met mededogen de gelofte afleggen,Het diepe verlangen van de mensheid

Naar bevrijding van haar ware ZelfWerkelijkheid te doen worden.

En een wereld bouwen waarin iedereenWaarachtig en in heelheid kan leven.

Hisamatsu Sin’ichi

8

9

De taal van het hartHidayat Inayat-Khan

Het woord soefi betekent wijsheid. We weten allen, dat Christenen overtuigd zijn wijsheid te vinden in hun christen-zijn. Joden zijn overtuigd, dat er wijsheid te vinden is in joods-zijn. Moslims in het moslim-zijn. Hindoes en Boeddhisten en even zovele anderen hebben ook het gevoel, dat er wijsheid is in hun lidmaatschap van de stroming waartoe zij behoren. In feite, wanneer volgelingen werkelijk wijsheid ontdekken, bewijzen zij soefi te zijn, of zij er nu voor kiezen zich zo te noemen of niet. Door de hele geschiedenis heen voelden sommigen zich aangetrokken tot wijsheid. Vele van deze heldhaftige zielen zijn veroordeeld, gemarteld of op de een of andere manier gedood door de fanatieke volgelingen van dogmatische principes.

Een soefi is een religieuze ziel, die zich tegelijkertijd weigert te onderwerpen aan opgelegde geloofsvormen, want waarheid is niet altijd wat we denken dat het is. Waarheid wordt niet alleen geleefd in het veld van de fysieke ervaring; niet alleen in het veld van de gedachte; niet alleen in het veld van het gevoel. Waarheid wordt ook en voornamelijk geleefd op een hoger vlak van bewustzijn. Daar scheidt het zelf niet langer de werkelijkheid af van de illusie. We spreken dan van een niveau waar geen beperkingen zijn en geen tegenstellingen. Een niveau dat niets te maken heeft met een stel vooroordelen, zoals die naar voren komen in dogmatische interpretaties van de waarheid. Wanneer wij trachten een verklaring te vinden voor God, dan scheppen wij eigenlijk een individueel beeld, dat niet verder kan gaan dan de horizon van ons denkvermogen.

Als we zes of zeven verschillend gekleurde glazen zouden nemen en ieder glas met water zouden vullen, dan zou het water in het ene glas rood lijken, in het andere blauw, in een derde groen, enz. Toch is ieder glas gevuld met hetzelfde water. Zo komen ook alle religies voort uit één hemelse inspiratie. Als die hemelse inspiratie weerspiegeld wordt in de menselijke gedachte, dan neemt het de kleur aan van die gedachte, net zoals het water de kleur van het glas aannam. De ene kleur noemen we dan Hindoeïsme, een andere Boeddhisme, of bij de naam van welk ander genootschap. Aangezien de oorsprong van alle religies van hemelse aard is, kan deze alleen begrepen worden voor zover we bereid zijn de eenheid van religieuze idealen te herkennen in alle. In deze herkenning lijken alle religies afkomstig van een en dezelfde impuls: de roep van het hart, het verlangen van de ziel naar waarheid.

Misschien zullen we op een dag ontdekken, wat de werkelijke betekenis is van innerlijke zekerheid. Die komt, bijvoorbeeld, wanneer wij ons realiseren, dat alle dingen even belangrijk zijn als dat wij er aan gehecht zijn, want als wij ergens heel erg aan zijn gehecht, dan is dat ook heel belangrijk voor ons. Maar wat voor mij belangrijk is, hoeft niet belangrijk te zijn voor een ander.Niets is werkelijk belangrijk, en toch is alles van belang.

10

De soefi zal altijd vrij zijn van het beoordelen van anderen, vrij van het oordelen over goed en kwaad. Voor de soefi zijn goed en kwaad concepten, die alleen binnen het eigen geweten opgemerkt kunnen worden. Maar op een ander begripsniveau bestaat er niet zoiets als goed en kwaad; eerder is er sprake van een rustig of een onrustig geweten.De enige gids die hulp kan bieden bij het besluit over goed en kwaad is je eigen geweten. Als je denkt, dat je iets hebt gedaan dat ongepast is, dan ben je ongelukkig. Zelfs als je jezelf een rad voor ogen probeert te draaien, dan nog weet je altijd wat goed is en wat niet goed is op je levenspad.

Wij denken vaak, dat onze gedachten alleen in het hoofd zitten en onze emoties alleen in de borstkas. Maar in feite vinden onze gedachten hun weg in de onbegrensde bewustzijnssferen. Ook de emoties vinden een gebied zonder einder en worden niet gehinderd door begrippen als tijd, ruimte, of logica.Het is duidelijk, dat onze gedachten en emoties worden beïnvloed door alle indrukken die via de vijf zintuigen bij ons binnenkomen. Sterker nog, als gedachten kunnen evolueren binnen alle centra van bewustzijn, dan kunnen deze centra zeker verrijkt worden met intuïtie en inspiratie.

Wanneer een soefi zich geroepen voelt bepaalde oefeningen te doen, worden deze niet geheim gehouden, uit zelfzuchtige motieven, zoals het geval is in verscheidene sektes. Die oefeningen zijn gezond vanuit een fysiek en psychologisch gezichtspunt zolang ze niet gebruikt worden om het ego te versterken. Ademoefeningen, bijvoorbeeld, worden aanbevolen om de intensiteit van de Prana-energie in de adem te ontwikkelen. Niet het volume van de adem is belangrijk – alhoewel dit wel belangrijk is voor bijvoorbeeld zangers –, maar discipline in de ademstroom. En door de controle op de adem die daardoor ontstaat schijnt de helderheid van het kosmische licht des te intenser.Een andere methode – zoals de concentratie oefening – is bijzonder behulpzaam bij het trainen van het denkvermogen. Het is verrassend om te zien, dat hoe meer we in staat zijn om ons op een bepaalde gedachte te concentreren en die stevig vast te houden, des te beter we in staat zijn om het denkvermogen te bevrijden van ongewenste gedachten. Er zijn zoveel mensen ongelukkig, omdat zij gekweld worden door verstorende gedachten, en ze weten niet hoe ze daar van af moeten komen.Dan zijn er nog de gewijde oefeningen, zoals de gebeden. In het gebed stelt de soefi geen vraag, maar streeft er naar, om liefde en dankbaarheid te bieden aan de Goddelijke Geliefde. Maar wat is liefde? Het woord liefde staat voor een omvangrijke werkelijkheid, die slechts betekenis heeft als – tijdens het proces van het ontwikkelen van de liefde – het zelf vergeten is. Liefde is alleen liefde als er harmonie is en harmonie is alleen harmonie wanneer er schoonheid is. Met andere woorden: Waar liefde en harmonie zijn, daar zal ook schoonheid zijn.

Maar wat is schoonheid? Schoonheid is dat wat het hart ontroert. Maar iedereen ervaart schoonheid op een andere manier, omdat ieder hart anders klopt. Daarom kunnen we alleen maar zeggen: Schoonheid is de taal van het hart.

11

De soefi neemt anderen meer serieus dan zichzelf en daarom is het heel moeilijk om te begrijpen wat een soefi werkelijk denkt of voelt. Wat betreft het materiële bestaan is de soefi zich bewust van de werkelijkheid van de schepping, en tegelijkertijd is hij toeschouwer van de altijddurende werkelijkheid van de illusie.

Hidayat Inayat-Khan is Algemeen Vertegenwoordiger van de Soefi Beweging en Pir-o-Murshid van de Soefi Orde, haar innerlijke school.Vertaling: Hamida Verlinden

Kostbare woorden van Hazrat Inayat Khan

Spiritualiteit is natuurlijke edelmoedigheid en het ontwikkelen van deze aangebo-ren edelmoedigheid is spiritualiteit. Het is een goddelijke erfenis die in iedere ziel verborgen is en door de manifestatie van deze goddelijke erfenis toont een ziel zijn goddelijke oorsprong. Ieder streven op het spirituele pad is er om deze edelmoe-digheid naar voren te brengen, alhoewel het niet nodig is te streven om het naar voren te brengen; het komt vanzelf, als je je maar bewust bent van deze goddelijke erfenis.Het is dit bewustzijn dat de edelmoedigheid van geest doet opkomen; in soefi ter-minologie heet dit Akhlak-e-Allah, de houding van God, een houding die zo tegen-gesteld is aan de houding die we in de wereld kennen. Deze houding is de hoogste religie, de ware spiritualiteit, de echte aristocratie, en de volmaakte democratie. Het teken van edelmoedigheid is alles begrijpen, alles assimileren, alles tolereren, alles vergeven. Ieder dispuut, ieder misverstand valt weg vanaf het moment dat de menselijke geest edelmoedig is geworden.De edelmoedigheid van geest is ook een houding van bescheidenheid, zonder aan-matiging. Het is fierheid, het is eer, het is vriendelijkheid, het is hoffelijkheid, het is onverschilligheid, en het is onafhankelijkheid. Een houding die niet geleerd of onderwezen kan worden, een houding die vanzelf opkomt als een goddelijke bloe-sem.Zijn wij allen niet de kinderen van God?Is het doel van het leven niet goddelijke bloesems voort te brengen?Als de goddelijke oorsprong in iets te vinden is dan is het in de aristocratie van de menselijke ziel; dan is het in de democratie van het menselijke ego. In de uiterlijke wereld is aristocratie, en er is ook democratie; maar in haar spirituele ontwikkeling worden deze twee één en bereiken hun hoogtepunt in ware volmaaktheid. Een bloem toont haar echtheid in haar geur, een juweel in zijn straling, een vrucht in haar zoete smaak; en op dezelfde manier toont een ziel haar echtheid wanneer zij zich openbaart als kind van God.

(from the Message Papers)

De DhammapadaHet Boeddhistische ‘pad van de plicht’ in 423 gedichtjes

Tijdens de Universele Eredienst staan op het altaar zeven kaarsen. Rond de kaars in het midden voor allen die het licht van de waarheid in de duisternis van menselijke onwetendheid hebben hooggehouden, symboliseren de zes andere kaarsen de grote religies. Voor de kaarsen liggen heilige boeken uit die religies, waaruit passages worden voorgelezen. Het tweede boek waaruit wordt gelezen is meestal de Dhammapada en vertegenwoordigt het Boeddhisme. Wat maakt dit boek bijzonder, tussen de vele heilige geschriften die het Boeddhisme kent? 1

Eigenlijk zouden we beter kunnen spreken over het Dhammapada, want het woord pada betekent: pad. In het Sanskrit spreekt men van Dharmapada, en zo zien we dat in ‘Dhamma’ het woord Dharma verscholen is. Dat kennen wij uit het soefigebed Salat, waarin we de Boodschapper aanroepen die op aarde komt “als Dharma in verval is”. Dharma is een woord met een breed spectrum aan betekenissen, maar veelal spreekt Hazrat Inayat Khan erover als een religieuze vorm van plicht, een onophoudelijk streven naar het hoogste ideaal.In het woord Dhammapada is de rm tot mm geworden. Het boek is namelijk geschreven in het Pali, één van de Middel-Indische talen. Behalve de vereenvoudiging van vervoegings- en verbuigingsuitgangen vertoont Pali het verschijnsel dat twee verschillende, op elkaar volgende medeklinkers tot twee gelijke veranderd worden: dharma tot dhamma, bhikshu (bedelmonnik) tot bhikkhu. Net zoals wij schrijven ‘Kan je wat zien?’ maar soms zeggen ‘Kajje wassien?’ Dhammapada betekent dus het Pad van Dharma. Het is een verzameling van 423 twee-, drie- of vierregelige gedichtjes. Soms zijn ze ook vertaald als gedichtjes, vooral in het Duits, maar meestal heeft men er proza van gemaakt. Het werk ziet er dan uit als een verzameling aphorismen, min of meer als de Gayan,Vadan en Nirtan van Haz-rat Inayat Khan.

Een boekenkast volHet Dhammapada is niet het enige heilige geschrift. Het aantal heilige schriften van het Boeddhisme is zeer groot. De voor het eerst in het Pali opgeschreven boeken – de Pali-Canon genoemd – zijn al vier keer zo omvangrijk als de Bijbel, en de Chinese boeddhistische geschriften vullen honderd boekdelen, met elk ongeveer duizend bladzijden!Wat in de Pali-Canon Boeddha’s eigen woorden zijn en wat later is toegevoegd is moeilijk te zeggen. De woorden van Boeddha werden eeuwenlang mondeling overgeleverd en zo, ongeveer 250 voor Chr., door Boeddhistische zendelingen naar Ceylon gebracht. Toen later, naar men zegt, het geloof verminderde en daardoor de boodschap gevaar liep verloren te raken uit het geheugen van de monniken, begon men ze in het Pali op te schrijven. Dit gebeurde tussen 100 voor Chr. en 400 na Chr. Dus pas 500 tot 900 jaar nadat Boeddha zelf predikte. Men is het er nu vrijwel over eens, dat het niet mogelijk is te zeggen wat oorspronkelijk Boeddha’s woorden waren en wat er later is bijgevoegd.Die bijvoegsels en afwijkingen zijn vele. Door de verdraagzaamheid en vredelievendheid van het Boeddhisme was het, toen het doorsijpelde in andere landen, gemakkelijk voor de in die landen heersende godsdienstige gebruiken en opvattingen zich een

12

13

plaatsje te veroveren in de Boodschap van Boeddha. Zo vindt men in Ceylon, Birma en Siam invloed van de verering van natuurgeesten, in China en Japan invloed van Confucianisme en Taoïsme. In Tibet was sprake van sterke invloed van de daar heersende Bön-godsdienst, waarin de voornaamste persoon de Shamaan was, een soort medicijnman, die zich in trance bracht en daardoor ziekte kon genezen, leiding kon geven bij de offers en de zielen der gestorvenen kon geleiden. Het is dus goed te begrijpen dat het Boeddhisme ook nu nog in verschillende landen een zeer verschillende indruk maakt.Daar het Boeddhisme in zo vele landen verspreid is, zijn er ook teksten in vele talen. Er zijn bijvoorbeeld boeken in het Sanskrit, onder andere een versie van het Dhammapada, die enigszins afwijkt van die in het Pali. Ofschoon de Pali-Canon het eerst werd opgeschreven, wil dat niet zeggen dat alle teksten in andere talen van later datum zijn. Sommige zijn namelijk buiten de Pali-Canon om mondeling naar andere landen gebracht en daar later opgeschreven.

Drie ‘mandjes’Latere en moderne uitgaven van de Boeddhistische boeken natuurlijk daargelaten, werden ze op stukken van palmbladen opgetekend. Men kraste de letters erin en wreef ze daarna in met een bepaalde olie, die de teksten houdbaarder en duidelijker zichtbaar maakte. De bladen werden dan op maat gesneden. Breed maar niet hoog, bijvoorbeeld 9 bij 30 cm of soms nog kleiner. Daarna werden ze opgestapeld, maar niet tot boeken gebonden. Boven en onder zo’n stapeltje ‘bladzijden’ werd namelijk een plankje of iets anders stevigs gelegd en het geheel werd met een band eromheen vastgemaakt. Nadat men zo’n los blad gelezen heeft, legt men het omgekeerd op het bovenste omslagblad en zo stapelt men ze weer in de goede volgorde op. Ook nu nog kan men bij Boeddhistische monniken zien, hoe zij bij het zingen van hun teksten, één voor één hun langwerpige bladzijden omleggen.De pakjes bladen, de ‘boeken’, bewaarde men in mandjes, die in het Pali “Pitaka” heetten. Een min of meer bij elkaar horende verzameling ‘boeken’ worden daarom een pitaka genoemd, en drie pitaka’s – de tipitika – vormen samen de Pali-Canon. In het eerste ‘mandje’ vindt men de regels voor de Sangha, de gemeenschap van Boeddhistische gelovigen. Het tweede is het mandje van de verhandelingen en leringen. Het Dhammapada maakt hiervan deel uit. Toelichtingen en nadere verklaringen en lering zijn te vinden in het derde ‘mandje’.Onderdelen van de pitaka’s, die over een bepaald onderwerp gaan, noemt men een Sûtta’s (in het Sanskrit sûtra’s). Sûtta betekent draad. Men bedoelde daarmee dat rond zo’n onderwerp de woorden van de Meester waren aangeregen, zoals kralen aan een snoer.

plaatsje te veroveren in de Boodschap van Boeddha. plaatsje te veroveren in de Boodschap van Boeddha. Zo vindt men in Ceylon, Birma en Siam invloed van Zo vindt men in Ceylon, Birma en Siam invloed van de verering van natuurgeesten, in China en Japan de verering van natuurgeesten, in China en Japan invloed van Confucianisme en Taoïsme. In Tibet was invloed van Confucianisme en Taoïsme. In Tibet was sprake van sterke invloed van de daar heersende sprake van sterke invloed van de daar heersende Bön-godsdienst, waarin de voornaamste persoon de Bön-godsdienst, waarin de voornaamste persoon de Shamaan was, een soort medicijnman, die zich in Shamaan was, een soort medicijnman, die zich in trance bracht en daardoor ziekte kon genezen, leiding trance bracht en daardoor ziekte kon genezen, leiding kon geven bij de offers en de zielen der gestorvenen kon geven bij de offers en de zielen der gestorvenen kon geleiden. Het is dus goed te begrijpen dat het kon geleiden. Het is dus goed te begrijpen dat het Boeddhisme ook nu nog in verschillende landen een Boeddhisme ook nu nog in verschillende landen een zeer verschillende indruk maakt.zeer verschillende indruk maakt.Daar het Boeddhisme in zo vele landen verspreid is, Daar het Boeddhisme in zo vele landen verspreid is, zijn er ook teksten in vele talen. Er zijn bijvoorbeeld zijn er ook teksten in vele talen. Er zijn bijvoorbeeld boeken in het Sanskrit, onder andere een versie boeken in het Sanskrit, onder andere een versie van het Dhammapada, die enigszins afwijkt van die van het Dhammapada, die enigszins afwijkt van die in het Pali. Ofschoon de Pali-Canon het eerst werd in het Pali. Ofschoon de Pali-Canon het eerst werd opgeschreven, wil dat niet zeggen dat alle teksten opgeschreven, wil dat niet zeggen dat alle teksten in andere talen van later datum zijn. Sommige in andere talen van later datum zijn. Sommige zijn namelijk buiten de Pali-Canon om mondeling zijn namelijk buiten de Pali-Canon om mondeling naar andere landen gebracht en daar later naar andere landen gebracht en daar later

In Thailand vullen de heilige geschriften van het Boeddhisme een complete boekenkast.

14

Ontwikkeling in twee richtingenAfgezien van alle hierboven genoemde onderlinge verschillen in de boeken, heeft het Boeddhisme zich later voornamelijk in twee richtingen ontwikkeld: het Hînayâna en het Mahâyâna. Het Hînayâna (klein voertuig ook wel Theravada genoemd) wordt in het algemeen bezuiden de Himâlaya gevonden en gaat ervan uit dat ieder mens zelf zijn eigen verlossing moet bewerkstelligen. Het Mahâyâna (grote voertuig) wordt gevonden benoorden de Himâlaya, en dat gelooft dat men elkaar kan helpen op weg naar verlossing en dat geestelijk ver gevorderde zielen de resultaten van hun verworvenheden kunnen opofferen en op aarde kunnen blijven of terugkomen om minder ver gevorderden te helpen. De scheiding tussen deze twee richtingen schijnt eerst niet zo groot geweest te zijn, en Hînayâna monniken leefden gewoon samen met die van Mahâyâna opvattingen. Pas sinds circa de achtste eeuw na Chr. begon het Mahâyâna de overhand te krijgen en weken de twee verder uiteen.

Rubab M.C. Monna / bewerking Kariem Maas

1 Ongeveer twintig jaar geleden heeft de inmiddels overleden Rubab M.C. Monna verhelderende toelichtingen geschreven op de heilige boeken waaruit gelezen wordt tijdens de Universele Eredienst. Kariem Maas heeft deze bewerkt tot een serie die de komende tijd in de Soefi-gedachte zal worden geplaatst.

aforismen

Onder de paden is het Achtvoudige het beste. Onder de waarheden zijn de Vier Edele Waarheden de beste. Van alle gesteldheden is Onbekommerde Kalmte het beste. Onder de mensen is de Ziende (Boeddha) de meest vooraanstaande. Dit is het pad, er is geen ander pad dat leidt tot zuiverheid en inzicht. Volg dit pad, want dit pad brengt de Boze (Mara) in verwarring. Eenmaal het pad opgegaan, zult u komen tot het einde van uw lijden. Nadat ik dit zelf had ingezien, heb ik dit pad dat alle doornen wegneemt, verkondigd. De inspanning moet van uzelf komen. De Tathagata's (Boeddha's) kunnen slechts de weg wijzen. Zij die het pad zijn opgegaan en zijn gaan nadenken, worden bevrijd van de boeien van Mara.

15

Boeddhistisch tafelgebedKariem Maas

In een jong gezin werd ik uitgenodigd om mee te eten. Toen we aan tafel gingen gebeurde iets ongemakkelijks. We moesten elkaar een hand geven en een liedje zingen dat ik nogal kinderachtig vond. Het begon met ‘Smaaklijk eten, Hap, hap, hap ….’. Ik zong mee – had weinig keus – maar voelde me opgelaten. Dit zou ik niet zo gezongen hebben.Maar ja, hoe dan wel? Het aloude Onzevader waarmee velen van ons zijn opgegroeid zou óók niet iedereen van harte hebben opgezegd. Het is al heel wat tegenwoordig als er een moment stilte is, als je met onbekenden aan tafel aanschuift. De meesten staren dan wat ongemakkelijk naar het lege bord voor hen. ‘Smakelijk eten’, daar richt zich vervolgens de aandacht op.Nu is er niets mis met smakelijk eten, maar zou er niet een manier zijn om het perspectief te verruimen, met een formulering die uitnodigender is? De boeddhistische monnik Tich Nhat Hanh biedt een handreiking. In een beschouwing over de betekenis van de maaltijd beschrijft hij welke vijf contemplaties voorafgaan aan de maaltijd in boeddhistische kloosters1. Simpele zinnen die bij mij elke keer weer verwondering oproepen. Goh, wat een voorrecht dat we zo’n overvloed hebben.Ik zal niet zeggen dat deze contemplaties elk ongemak aan het begin van gezamenlijke maaltijden wegnemen, maar meestal blijkt het een elegante opstap om samen van de maaltijd te genieten. Ook met kinderen kun je je erover verwonderen waar al dat lekkers toch vandaan komt en waaraan je het wel of niet hebt verdiend. Daarom geef ik de vijf contemplaties graag door.

Dit voedsel is een geschenk van het hele universum, de aarde, de hemel en het harde werk van velen.

Mogen we zo leven dat we waard zijn het te ontvangen.Mogen we onze heilloze neigingen omvormen,

met name onze gulzigheid.Mogen we alleen eten wat ons werkelijk voedt en zorgt dat we niet ziek worden.Mogen we dit voedsel ontvangen om de weg van inzicht en liefde te kunnen gaan.

1 Thich Nhat Hahn: ‘Boeddha leeft, Christus leeft’, uitg Asoka, 2006, ISBN 978 90 5670 048 5

De kunst van het mislukken Krishna J.B. de Caluwé

‘Iemand vroeg eens aan een grote sheik wat soefisme was:een gevoel van vreugde bij een plotse teleurstelling’. Rumi

De kunst van het mislukken? Is dat niet teveel eer, zegt u misschien. Is mislukken niet te pijnlijk? Ja, voor iemands tere zelfgevoel misschien wel. Voor zijn ego. Voor zijn gezichtsverlies, of zijn ‘eer’, ja! Maar is mislukken, struikelen, een keer falen … ook zo erg voor zijn kánsen? Of juist niet? Is het niet andersom? Bieden zich na een mislukking niet opnieuw en in rijkere mate kansen áán? Vaak wel, toch? Een goede ouder zal dan ook tegen zijn kinderen zeggen. ‘Spelletje verloren? helemaal niet erg, kun je alleen maar van leren, volgende keer beter’.

Het lijkt niet moeilijk op verschillende terreinen iets hiervan te herkennen. Bijvoorbeeld op sportgebied. Een voetbalploeg trekt in een wedstrijd tientallen keren ten aanval. Bijna elke aanval wordt afgeslagen. Nieuwe aanvallen worden opgezet, er komen opnieuw scoringskansen. De spelers zijn uitzinnig van vreugde als er tenslotte één doelpunt valt. De wedstrijd heeft grotendeels bestaan uit mislukte aanvallen. De coach zegt dan ook in de kleedkamer: ‘Winnen is een mentale opgave, je hebt geen recht op onmiddellijk succes, we moeten hieruit leren met het oog op de volgende wedstrijd! Laten we een paar spelsituaties doornemen ….. wat ging er fout?’Bij atletiek mislukken verreweg de meeste pogingen om een record te breken, niettemin worden steeds nieuwe recordpogingen voorbereid, waarvan slechts enkele zullen slagen.

Wanneer mensen een vreemde taal proberen te spreken zie je bij al die pogingen om zich daarin goed uit te drukken, niet zelden een reeks komische mislukkingen. Ik hoef het u niet voor te doen, u hebt uw eigen ervaringen. ‘Helemaal niet erg…’ Mensen blijven proberen toch vlot en wereldwijs over te komen - en met veel moeite gaat het op den duur ook een beetje beter.Bij computerwerk: hele lijsten met data zoek, complete teksten zoek, tengevolge van mislukte bewerkingen, ingrepen en probeersels om in die elektronische of digitale techniek in te grijpen. De betrokkene is de wanhoop nabij. Maar, jawel, later blijkt bij navraag dikwijls, dat er uiteindelijk iets béters uit voortgekomen is!

Dichters en schrijvers kunnen uitpuilende laden opentrekken met eigen werk waarmee ze geen succes hebben gehad. Hans Christiaan Andersen, die een beroemde acteur en toneelschrijver wilde worden, vond door de mislukkingen zijn ware roeping als sprookjesschrijver. En dan … Joop van den Ende, de succesvolle musical- en theaterproducent (ons allen welbekend). Weet u dat hij dat geworden is ná, en als gevolg van, afwijzingen die hij kreeg toen hij acteur wilde worden? Dat heeft hij nooit onder stoelen of banken gestoken.

Neem zangers en musici. Hoeveel gegadigden zijn er niet voor één plaats in een orkest, of een musical? Allemaal, op één na, komen ze tevergeefs auditie doen.

16

17

Mislukkingen en teleurstellingen horen gewoon bij het leven, bij de schilderachtigheid en onberekenbaarheid van het leven. We moeten kennelijk leren ertegen te kunnen: ‘het zal wel ergens goed voor zijn’. Zelden wordt een mislukking echt een ramp.

Tot zover is het, laten we zeggen, populaire psychologie. Maar heeft dit onderwerp iets met spiritualiteit te maken? Ik begon hierover na te denken toen ik in een folder van een vormingscentrum een cursus aangekondigd zag met als titel ‘Oefenen in de kunst van het mislukken’. En dat ging niet over mislukken bij een recordpoging op sportgebied, maar over diepgaander zaken: mislukken in het arbeidsleven en in persoonlijke relaties. Op die gebieden wordt het toch ineens heel anders en veel serieuzer dan bijvoorbeeld in de sport. Mislukkingen kunnen daar, zoals velen helaas hebben ondervonden, erg pijnlijk zijn en tot sterke gevoelens van teleurstelling en zelfs langdurige depressies leiden.Mislukken toch een ‘kunst’? Hoe je een mislukking niet tot ontroostbare teleurstelling en frustratie hoeft te laten komen is hier nog een voorbeeld uit de sportwereld. Toen Steven Waugh werd afgezet als aanvoerder van het Australische cricketteam reageerde hij met: ‘Ik zie dit als een tegenslag en een uitdaging. Ik geloof niet dat ik mijn waarde voor het team verloren heb. Ik geloof dat ik nog altijd goed genoeg ben om voor Australië te spelen. Het is nu mijn taak om het veld op te gaan en het te bewijzen’. Hij werd om deze reactie alom geprezen en een ‘voorbeeld’ genoemd. Waar haalde hij de motivatie en het zelfbewustzijn vandaan om zich na zo’n deceptie zo constructief te kunnen opstellen? Hopelijk zonder de negatieve gevoelens van teleurstelling en frustratie naar onbewuste lagen van de psyche te verdringen.

Zulk een zelfkennis, zelfbeheersing en zelfbewustzijn, waarmee je alles in de juiste proporties kunt zien, waar kun je die vandaan halen? Het is verleidelijk hier reeds met spiritualiteit aan te komen en erop wijzen dat het ego op z’n tijd van hogerhand een lesje krijgt. Maar laten we dat niet doen, laten we dieper zoeken. Onze spirituele gidsen hebben hierover ook dingen gezegd. Rumi bijvoorbeeld in een passage uit een lang, verhalend gedicht ‘Joy at sudden disappointment’ (‘Vreugde bij een plotse teleurstelling’):

Denk aan wat er gebeurde met Mohammed en de arend.Het geschiedde dat hij een stem hoorde, die hem tot het gebed opriep.Hij vroeg om water om zich te reinigen, hij waste zijn handen en voeten.En net toen hij naar zijn laars greep ging een arend ermee vandoor!De laars keerde ondersteboven tijdens de vlucht en een giftige slang viel eruit.De arend cirkelde en bracht de laars terug.Mohammed bedankte de arend en zei:‘Waarvan ik dacht dat het een grofheid was bleek ware liefde.Jij nam een zorg van mij weg en ik treurde daarom!God openbaarde mij alles, maar op dat moment was ik te druk met mezelf!Iemand vroeg eens aan een grote sheik wat soefisme was.‘Het gevoel van vreugde bij een plotse teleurstelling, de arend neemt Mohammeds laars mee en redt hem van een slangenbeet. Treur niet om wat niet komt, sommige dingen die niet gebeuren zorgen ervoor dat er geen rampen optreden’.

18

Hazrat Inayat Khan zegt in de Gayan:‘Ik beschouw iedere hindernis als een aansporing tot succes.’en: ‘Zoals een kind dat leert lopen duizend keer valt, totdat hij tenslotte kan lopen, zo zijn wij als kleine kinderen voor God’.

In Gatha III werkt hij dat nader uit:‘Wat er gebeurt is, dat men bij iedere activiteit die op een bepaald resultaat gericht is, dit resultaat als gevolg van begerigheid naar zich toetrekt voordat de tijd er rijp voor is. Zodoende brengt de mens heel vaak de vernietiging (ook van kansen, KdeC) tot stand die, als hij wist dat ze kan worden afgewend, naar een later tijdstip verplaatst kan worden ( - ). Wie zijn activiteiten in het leven kan beheersen door geduld, zal de onderhouder van het leven worden en het beste van het leven maken (Vishnoe). Als je ziet dat iets overhaast begonnen is, wat zou je dan moeten doen? Je zult er spijt van krijgen dat je te snel begonnen bent en moeten proberen het ritme te reguleren. Zoals geduld nodig is in het begin, geldt dit ook voor het einde. Geduld zou er aldoor moeten zijn. Geduld is het geheim van het geluk’.

Rumi zegt, dat wanneer God de kennis van dit geheim schenkt, onbezielde stenen, planten, dieren, ja alle dingen – en mensen! – hun betekenis, dat wil zeggen hun geestelijke aanwezigheid, ontvouwen. Met andere woorden: alles wordt eeuwig, dat is wat we nu al als het geheim van het leven gaan zien.Maar, zegt Hazrat Inayat Khan, om dit geheim, het geheim van het leven, te leren kennen, moet men de wetten van de schepping, van onderhoud en vernietiging, respecteren.‘Bij iedere kleine activiteit in het leven moet dit spirituele gezichtspunt worden begrepen. Zelfs als men bij eten en drinken niet het juiste ritme aanhoudt, kan men er niet werkelijk van profiteren. Zodoende moet men bij alles wat men doet, in zaken, in de industrie, in de vrije beroepen, bij studie of meditatie, er op letten de activiteiten te beheersen en geleidelijk op te voeren naar het hoogtepunt’.

Garanties zijn er op dit terrein niet. Wel is het waarschijnlijk dat men dan minder last zal hebben van mislukkingen. En minder snel zal denken dat men in zijn levensopdracht gefaald heeft en dat zijn leven is ‘mislukt’. Is het niet de moeite waard om aan de hand van spirituele leraren deze ‘kunst’ te leren om zo als het ware vanzelf met het leven mee te kunnen stromen naar de eeuwigheid?

19

OvergaveThomas a Kempis

De Heer spreekt:Mijn zoon, laat Mij met je doen wat Ik wil, Ik weet wat goed voor je is. Je denkt als een mens en je oordeelt in veel zaken zoals je menselijk gevoel dat ingeeft.

Thomas antwoordt:Heer, het is waar wat U zegt. Uw zorg om mij is groter dan alle bezorgdheid die ik voor mijzelf kan opbrengen. Wie niet al zijn zorgen aan U overdraagt is al te zeer aan het toeval overgeleverd. Heer, als mijn wil maar rechtstreeks en met kracht op U blijft gericht, doe dan met mij wat U behaagt. Het kan immers niet anders zijn dan goed, wat U met mij zult doen.Wilt U dat ik in duisternis ben, wees gezegend, en wilt U dat ik in het licht leef, wees opnieuw gezegend. Wilt U dat ik getroost word, wees gezegend, en wilt U dat ik kwelling lijd, wees altijd evenzeer gezegend.

De Heer spreekt:Mijn zoon, zo moet je houding zijn als je samen met Mij wilt leven: je moet evenzeer bereid zijn om te lijden, als om je te verblijden, en even graag behoeftig en arm leven, als in overvloed en rijkdom.

Thomas antwoordt:Heer, graag zal ik voor U lijden, wat U mij ook wilt laten overkomen. Zonder enig verschil wil ik uit uw hand goed en kwaad, bitter en zoet, blijdschap en droefheid aannemen, en voor alles wat met mij gebeurt U dank zeggen. Bewaar mij voor alle zonde, dan vrees ik dood nog hel. Als U mij in eeuwigheid maar niet verwerpt en mijn naam niet uitwist uit het boek des levens, dan kan niets mij schade doen, wat mij ook aan ellende overkomt.

Uit: Thomas a Kempis ‘Ter navolging; derde boek de innerlijke vertroosting, hoofdstuk 17, ‘A l onze zorg moeten wij aan God overlaten’.

Over euthanasie (2)Jaap Dekker

Wali van Lohuizen schreef in de Soefi-gedachte van december 2008 een reactie op het artikel 'Over euthanasie' van Jaap Dekker, dat in de Soefi-gedachte van september 2008 was verschenen. Hier is het vervolg van hun gedachtenwisseling.

Waarde Wali, dank voor je reactie op mijn artikel, dat bedoeld was om ons aan het denken te zetten zodat we meer bewust om kunnen gaan met de moeilijke materie rond euthanasie. Ik ben blij, dat je zo’n belangrijke aspect als ‘de zin van het lijden’ vermeld hebt. Inderdaad blijkt voor velen van ons een zware periode met verdriet en lijden louterend te werken en leerzaam te zijn, we groeien er in spiritueel opzicht van, zelfs zo dat we later in dankbaarheid op die moeilijke tijd terugkijken. Vol vertrouwen mogen we zeggen: ‘welk pad je ook gaat, er is steeds een sterke arm die je ondersteunt’. Die ondersteuning geldt dus niet alleen voor een periode van verdriet en lijden, maar geldt voor álle levens-perioden. In de leerschool van het leven is er geen moment dat die steun ontbreekt en dat we van ‘zinloos’ kunnen spreken. Alles heeft zin en betekenis.

Nu lijkt het mij essentieel, dat we ons ervan bewust zijn dat niet direct het verdriet en het lijden onze spirituele groei bewerkstelliggen, maar dat het de stilte is die we vroeg of laat in verdriet en lijden ervaren. In die stilte opent zich ons spirituele hart waardoor we de stem die voortdurend van binnenuit komt kunnen horen. De stilte maakt de spirituele groei mogelijk. Die stilte ervaren we niet alleen in verdriet en lijden, maar ook in veel andere situaties, bijvoorbeeld in meditatie, in gebed, bij het luisteren naar muziek, of in de natuur. Het lijkt mij een kortsluiting in het denken, als we stellen dat verdriet en lijden spirituele groei veroorzaken.

Behalve dat verdriet en lijden zin en betekenis hebben, zie ik er ook een manifestatie in van het kwaad wat ontegenzeggelijk in onze wereld werkzaam is. Als dat kwaad mijn fysieke instrument -dus mijn lichaam- aantast, mag ik dat kwaad bestrijden.Wij mensen hebben de neiging ons met het materiële te vereenzelvigen. Als ik zeg ‘ik heb een lekke achterband’, begrijpt iedereen dat niet ik, maar mijn auto een lekke achterband heeft. Als ik zeg ‘ik heb hartklachten’, begrijpt iedereen dat mijn hart mij klachten geeft. Zeg ik ‘als ik het lijden van mens of dier op televisie zie, breekt mijn hart’, dan begrijpt iedereen dat niet mijn fysieke hart breekt maar dat ik spreek over mijn spirituele hart. Als er sprake is van fysiek lijden, dan gaat het over mijn lichaam. Dat lichaam ben ík niet, dat lichaam is het instrument voor de ziel tijdens de aardse manifestatie. Als er aan dat instrument wat mankeert proberen we daar wat aan te doen. We proberen het instrument te repareren, we vervangen onderdelen, we verwijderen delen, maar als repareren niet meer mogelijk is moeten we er afstand van doen. Kortom, als het lijden ondraaglijk en uitzichtloos is geworden mogen we afscheid nemen van ons instrument en gaat de ziel verder in andere bewustzijnsniveaus. We dienen er op bedacht te zijn ons niet teveel te identificeren met ons instrument,

20

21

want dan is de kans groot dat we het lichaam gaan verabsoluteren en dat we het leven niet meer met consideratie benaderen. Het gaat niet om het instrument, het gaat om de ziel.

Het blijft dus een bewuste keus, of je wel of niet overgaat tot euthanasie. Die keus kan niemand voor je maken, dat moet je zelf doen. Daartoe hebben we een vrije wil, waaronder ik versta dat ik bewust een morele keus maak, dat ik ten diepste kies tussen ‘goed en kwaad’. Goed vind ik dan ‘onzelfzuchtig’ en kwaad vind ik dan ‘zelfzuchtig’ dat is ten koste van iemand anders.

Ik hoop en verwacht, dat onze gedachtenwisseling ook anderen aan het denken zet, zodat we meer bewust keuzes maken en ons niet louter laten leiden door vooroordelen of cultureel bepaalde opvattingen. Hartegroet, Jaap Dekker.

Euthanasie als je dement wordt hoe kostbaar is een kwetsbaar mens?

Kafia van Zutphen

Aan de gedachtewisseling over euthanasie wil ik het volgende aspect toevoegen.In de verpleeghuiswereld, waarin ik als geestelijk verzorger werkzaam ben, is al enige jaren de discussie aan de gang hoe om te gaan met de wens van mensen die bij volle bewustzijn hebben laten vastleggen dat ze euthanasie willen als ze dement worden. Op het moment dat de diagnose dementie gesteld is, is iemand niet meer wilsbekwaam en kan er juridisch geen sprake meer zijn van euthanasie. Dit standpunt wordt nu aangevochten door bijvoorbeeld de Nederlandse Vereniging voor een Vrijwillig Levenseinde. Toen Hugo Claus vorig jaar vanwege de diagnose dementie koos voor euthanasie, werd deze discussie breder ingezet.

Mensen met dementie raken steeds meer cognitieve en praktische vaardigheden kwijt. De geest is al aan het afscheid nemen. In een gevorderd stadium van dementie functioneert het lichaam ook steeds minder. Dat zouden twee redenen kunnen zijn om uiteindelijk tot euthanasie over te gaan. Maar ook bij demente mensen blijft de ziel intact. De ziel die zijn eigen weg volgt. En soms gaat die weg via dementie. Ook de ziel van een dement mens kan ons nog dingen zeggen; maar het is dikwijls moeilijker dit te verstaan, omdat de taal vervormd is. Kennis van dementie en wat dit met mensen doet, kan een weg hiertoe openen. Daarom heb ik er moeite mee om alleen vanwege dementie over te gaan tot euthanasie.

Redenen die voorstanders van euthanasie bij dementie aanvoeren, zijn dikwijls het ontluisterende bestaan, het lijden en de mensonwaardigheid van deze ziekte. Aspecten, die allemaal met andere ogen bezien kunnen worden, zeg ik vanuit mijn ervaring in de omgang met mensen met dementie.

22

Wanneer is een bestaan ontluisterend, wanneer mensonwaardig? Dat is niet objectief vast te stellen. Dat wordt afgemeten aan het bestaan van gezonde mensen. Maar hoe ervaart de mens zelf zijn situatie? Hier wordt steeds meer onderzoek naar gedaan. Daaruit blijkt, dat het dikwijls afhankelijk is van de soort dementie. Mensen met de ziekte van Alzheimer lijken minder te lijden dan mensen met vasculaire dementie. Bij goede lichamelijke en geestelijke verzorging hoeft het bestaan in een verpleeghuis niet ontluisterend of mensonwaardig te zijn. Liefdevolle verzorging vanuit mededogen met de medemens opent het hart van de verzorgende en van de zieke. Net zoals goede palliatieve zorg – waarvan we bij dementie eigenlijk ook kunnen spreken, want dementie is immers ook het begin van het sterven – het lijden bij lichamelijke ziekte kan verlichten, kan dit ook bij dementie.

Als geestelijk verzorger kom ik geregeld in contact met de spirituele dimensie van dementie. En daar ontdek ik steeds meer hoe belangrijk het zielenleven voor mensen met dementie is. Het lijkt of ze op aarde al langzaam in het andere bewustzijnsniveau komen. Ze trekken zich steeds meer terug in zichzelf, in hun eigen ziel, worden als het ware ijler. Dit proces vind ik ontroerend om mee te maken. Voor mij lijkt het dikwijls of ze al aan het bestaan in het andere bewustzijnsniveau begonnen zijn. Ze kunnen er niet goed meer over communiceren, maar een op zijn innerlijk bewustzijn afgestemde bezoeker kan het ervaren. De sfeer rondom die mens is soms zo mooi. Ik heb dan ook absoluut niet de indruk dat iedere demente mens lijdt. Dementie kan een heel natuurlijke manier zijn van langzamerhand overgaan naar de andere wereld.

Ik wil het bestaan van dementie absoluut niet romantiseren. Dementie is moeilijk, soms onthutsend, maar mijns inziens niet per definitie zinloos. Dementie heeft ook positieve kanten. Als de omgeving zich net zo kwetsbaar durft op te stellen als de dementerende, zijn er nog zeer zinvolle contacten op verschillende niveaus mogelijk. Als je je op zielsniveau met de zieke kunt verbinden, ontstaat er weer gelijkwaardigheid. In mijn werk probeer ik dat steeds. Ik word er regelmatig door gevoed. Zo kostbaar is voor mij deze kwetsbare mens.

23

Wie beslist of de tijd daar is?Jaya Bakker

Vanuit verschillende gezichtshoeken kan je kijken naar het einde van het leven en gedachten vormen over euthanasie. Politici bestrijden elkaar met niet te verenigen visies. Dat gebeurt ook wanneer mensen met elkaar van gedachten wisselen over personen die lijden onder het doorleven. De een is bij ondraaglijk lijden tegen het beëindigen van het leven, de ander voor, weer een ander pleit voor palliatieve zorg, d.i. het verminderen van lijden en pijn. Het lijkt of wij bepalen voor anderen of de tijd van overlijden daar is. En waar oordelen wij dan over? Over ondraaglijk lijden?

Uit religieus standpunt wordt nogal eens geopperd dat alleen God het leven terugneemt. Als dat zo zou zijn, is het kennelijk niet aan mensen om over hun lot te beslissen. Kan een mens dan wel beslissen over palliatieve zorg, medicatie of over welke therapie dan ook? Of over oorlog en doodstraf?

Maar krijgen mensen wel de kans om op een natuurlijke manier te sterven? Veel oude mensen worden zo goed verzorgd in verzorgings- of verpleeghuizen, in eigen huis of bij familie dat zij bij voortduring tegen hun zin worden “gered”. ‘Alles hier in huis gaat kapot’, hoorde ik een stokoude dame zeggen ́behalve ik…´ Haar lichaam brokkelde af. Verschillende malen is ze gevallen, bewusteloos geraakt en in leven gehouden. Dat kan ook niet anders wanneer iemand de verantwoordelijkheid heeft je te verzorgen. Maar zij was telkens geschokt dat het leven voortging. Zo ook een man die doodziek was en longontsteking kreeg. Onmiddellijk werd hij aan slangen gelegd en hij overleefde. ´Vanaf dat moment ben ik in de hel gekomen´, zei hij ‘ze gunnen me “my old men’s friend” niet’. Hij moest toen nog twee jaar wachten voor hij stierf. Marten Toonder vertelde op de televisie dat hij dacht dat hij vergeten werd. Al zijn dierbaren, kinderen en echtgenotes, had hij overleefd en het leven was wat hem betreft voltooid.

Nu we verzorgings- en verpleeghuizen hebben worden inwoners aldaar, veelal oude en vaak demente bejaarden goed verzorgd, zo goed dat ze de kans niet meer krijgen op een natuurlijke manier te sterven. Iemand die in eigen omgeving, thuis of in huis bij een van de kinderen, de kans krijgt het eten van voedsel af te bouwen, krijgt daartoe in een tehuis nauwelijks de gelegenheid. (Het verschijnsel versterven laat ik hier buiten beschouwing.)

Het is goed dat we blijven nadenken en praten over deze gevoelige kwestie. Voorop blijft staan dat wat er ook gebeurt de zorgvuldigheid is gewaarborgd. Ieder mag aan het woord komen en zijn of haar standpunt naar voren brengen. Maar wat we vinden behoren we op onszelf toe te passen en niet op anderen. De vraag ‘wie bepaalt of de tijd daar is?’ zou in eerste instantie moeten worden beantwoord en het antwoord is mijns inziens de persoon zelf.

All things are good; but all things are not good for every person, nor right at all times1

Shirin Cornelissens

Mij is gevraagd te reageren op de artikelen van Wali van Lohuizen en Jaap Dekker. Ik doe dat graag, zij het met schroom, omdat ik na het lezen van beide artikelen onder de indruk was van de grote nuance en liefde voor de mens die eruit sprak. Van een controverse tussen de auteurs was geen sprake, gelukkig maar, zou ik willen toevoegen. Het is juist de controverse waar Murshid Hazrat Inayat Khan ons voor waarschuwt. Zodra wij met elkaar in gesprek zijn vanuit de optiek dat er slechts één goed of fout is, dan creëren we daar een controverse mee. Ons oordeelsvermogen dat, zoals het beeldende verhaal van Adam en Eva ons vertelt, symbolisch werd geboren bij het eten van de appel, legt op onze schouders een grote verantwoordelijkheid: zelfstandig een oordeel vormen over goed en kwaad. Dat vraagt moed en volwassenheid. ‘Moed’ omdat het zo veilig is om zaken vooraf in te delen in een goed en een fout: lekker overzichtelijk, voor alles een vast hokje. Afwijken van deze veilige kaders vraagt dus moed. ‘Volwassenheid’ omdat wij bij het zoeken geconfronteerd worden met emoties en verlangens zowel van onszelf als van anderen. De kunst is om in deze woelige zee te zoeken naar innerlijke stabiliteit opdat wij deze emotionele stormen overleven. Het verstaan van deze kunst vraagt training, zoals het doen van geestelijke oefeningen. Maar ook mensen die ons nabij zijn kunnen in hoge mate bijdragen aan onze innerlijke stabiliteit. Zij kunnen dit doen door vertrouwen in ons te stellen; vertrouwen in ons vermogen te overleven zelfs als de fysieke dood ons inhaalt.

Als oncologisch psychotherapeut in een algemeen ziekenhuis spreek ik dagelijks mensen die het pad moeten begaan dat hen leidt naar het einde van hun aardse bestaan. Of mensen gelovig zijn, atheïst of agnost, elk van hen is bang. Niet zozeer voor de dood, maar voor de wijze waarop de dood zich bij hen zal aandienen. Vrijwel iedereen brengt op een gegeven moment de kwestie van euthanasie ter sprake en zo’n 70% van deze mensen geeft duidelijk aan waar voor hen de grens ligt van wat voor hen nog draaglijk is. Ik stimuleer hen om dit ook met hun huisarts te bespreken en kenbaar te maken hoe zij hierin staan. Toch heb ik in de vijf jaar dat ik dit werk doe en waarin ik zo’n 200 mensen begeleidde, nog nooit euthanasie bij een van mijn patiënten meegemaakt. Alhoewel intensieve begeleiding zowel van patiënt als familie daar een aandeel in zal hebben, is het ook een kwestie van ‘geluk’. Andere vormen van begeleiding waren voldoende.

Al lang voordat het begrip euthanasie onderdeel van ons publiek debat was, waren medici het er vrijwel unaniem over eens dat het overeenkomstig de Eed van Hippocrates was dat je een mens zowel letterlijk als figuurlijk niet laat stikken. De verstikkingsdood wordt als dermate onmenselijk beschouwd dat het inhumaan zou zijn geen zware medicamenteuze begeleiding te geven. Al die jaren dat euthanasie nog geen maatschappelijk item was, stond dit voor vrijwel alle medici vast. Met het ontstaan van het debat werden grenzen verkend van situaties waar eigenlijk al lang consensus over bestond. Mijn ervaring is dat het juist deze grenzen zijn, waar patiënten zo voor vrezen. Ze zijn niet zozeer pro-euthanasie, maar men is vaak bang

24

25

dat het ondraaglijk kan gaan worden. Door formeel een verklaring in handen te hebben herwinnen zij dan aan rust en zelfvertrouwen. ‘Ik kijk tot waar ik het volhoud en als ik het echt niet meer volhoud dan mag en kan ik aan de rem trekken’. Vanuit de rust die dan ontstaat, kunnen we samen kijken naar waar men precies bang voor is. Vrijwel altijd is het dan pijn, misselijkheid en benauwdheid. Goede voorlichting over welke middelen ons ter beschikking staan om deze klachten te verminderen en dat zij zelf kunnen aangeven wanneer ze die nodig hebben is een tweede toerusting op de te ondernemen tocht. De zogenaamde palliatieve sedatie maakt hier deel van uit2. Het hoeven echter zeker niet altijd medicamenteuze middelen te zijn. Veel mensen ervaren verlichting bij voetmassage of het luisteren naar mooie muziek. Als derde punt is het van belang om te bespreken dat in echt acute situaties altijd lastenverlichting centraal staat. Of dit ingrijpen tot een eerder overlijden leidt of niet, weten we soms niet eens. Een patiënt in kritieke fase kan overlijden door een snufje morfine, terwijl iemand die chronische pijnpatiënt is soms met het tienvoudige prima functioneert. Dit acute ingrijpen onderscheidt zich nadrukkelijk van wat wij onder euthanasie verstaan en is een handelen waar elke patiënt recht op heeft, indien zonder dit ingrijpen een inhumane situatie zich zou voordoen.

Met het bovenstaande wil ik een aantal zaken zeggen:Het is de controverse zelf die in onze behoefte de werkelijkheid controleerbaar en overzichtelijk te houden, het probleem schept. Zij doet dit niet alleen door te trachten de dagelijkse werkelijkheid in woorden – die zich daar nu eenmaal moeilijk voor lenen – te laten vangen, maar ook omdat in verreweg de meeste gevallen deze niet eens gevangen behoeft te worden. Van veel groter belang is dat de stervende met goede zorg wordt omringd. Onderdeel van deze goede zorg kan zijn dat er een euthanasieverklaring voor ‘zo nodig’ wordt opgesteld, een referentiekader waar ook de SCEN arts later aan kan toetsen Daarnaast versta ik onder goede zorg: flexibel en met een open betrokken communicatie tussen patiënt en begeleiders waarin de volwassenheid wordt opgebracht vooropgestelde gedachten over principieel goed of fout, los te laten. De weg naar het einde is een reis naar een brug. Tot op die brug mag de patiënt op zijn geziene begeleiders rekenen, na deze brug nemen ongeziene begeleiders de taak over. De reisgenoten die met de stervende zijn opgelopen zullen nog een periode talmen op de brug. Zij verkeren daar in rouw en voelen zich getroost door het schouwen in de glimp van het Ontzagwekkende dat voor hun ogen heeft plaatsgevonden. Dan aanvaarden zij de terugtocht en weten dat de wereld nooit meer dezelfde zal zijn. Dan aanvaarden zij de terugtocht en weten dat het goed is. Voor mij is euthanasie een noodrantsoen in de rugzak als al het andere te kort schiet en euthanasie is geen kompas om op te varen. Het kompas is het stervensproces van de mens die het sterven ondergaat.

1 Gayan, Vadan, Nirtan 288. In Nederlandse vertaling (Gayan, Bolas): “Alles is goed. Maar niet alles is altijd en overal goed voor iedereen.”2 Palliatieve sedatie is het ‘opzettelijk verlagen van het bewustzijn van de patiënt in de laatste

levensfase’. Dat houdt in dat patiënten die nog hooguit twee weken te leven hebben, in diepe slaap gebracht worden en geen vocht krijgen. Het gaat daarbij om patiënten waarvoor geen be-handeling meer mogelijk is. Het doel van palliatieve sedatie is om ondraaglijk lijden te verlichten, bijvoorbeeld bij zware pijn. Daarnaast is het een voorwaarde dat het overlijden van de patiënt op redelijk korte termijn (binnen één of twee weken) wordt verwacht.

Een oefening in balancerenThera Tromp Meesters

Pas geleden hield de Soefi meester dr. Seyed Mostafa Azmayesh op de Chr. Hogeschool Windesheim in Zwolle een voordracht over het Soefi sme. Hij is Iraniër van geboorte en woont nu in Parijs. Seyed Azmayesh is behalve wetenschapper ook mysticus en vertegenwoordiger van de Iraanse Nematollah Valy Soefi orde in het buitenland. Seyed Mostafa Azmayesh gaf tijdens zijn lezing aan dat er voor Soefi ’s twee zaken belangrijk zijn in het leven: 1. persoonlijke oefeningen 2. binnen de samenleving dienstbaar zijn aan God

Een belangrijke persoonlijke oefening binnen de Nematollah Valy orde is het dagelijks opmaken van de balans. Aan het einde van de dag ga je na wat er goed gegaan is en wat niet. Wat was positief en wat negatief? Je wilt natuurlijk dat het goede lijstje langer is dan het slechte. Sterker nog, je streven is er naar om het slechte lijstje tot het uiterste minimum te beperken. Door het opmaken van de balans creëer je langzamerhand een innerlijke spiegel, waardoor je jezelf – je èchte zelf – steeds beter leert kennen, aldus Seyed Azmayesh. Deze oefening wordt Moha Sabèh genoemd.De oefening refereert aan het Laatste Oordeel in de Koran, waarin de zojuist overleden mens op de Dag des Heren voor de troon van Allah verschijnt en gewogen wordt1. Voor ons geestesoog verschijnt dan een beeld met bovenaan de hemel en onderaan de hel, bevolkt met vele wezens. De Aartsengel Gabriël weegt de goede en de slechte daden, zoals op de illustratie is te zien2.

Je kunt deze oefening in praktijk brengen door ’s avonds voor het slapen gaan op een velletje papier een goed en een slecht rijtje te maken. Wanneer je dat elke avond doet zul je er achter komen dat zo’n balans meer aspecten voor je in petto heeft dan op het eerste gezicht gedacht. Het begint ermee dat je de dag bewuster doorbrengt, het is immers zaak al het goede en slechte te onthouden voor ’s avonds laat. Het overkwam mij dat een vergeten negatief punt ‘s nachts in een droom alsnog langs kwam. Dus ook voor een goede nachtrust is eerlijkheid echt beter! Gooi het papiertje altijd direct nadat je de oefening beëindigd hebt weg, zodat je de volgende ochtend blanco begint.

Het wonderlijke is dat er na verloop van tijd iets verandert. Wat je in het begin nog aanmerkt als positief blijkt na verloop van tijd normaal en legt daarom geen gewicht meer in de schaal. Tegelijkertijd werk je er met volharding aan dat ook de negatieve schaal steeds minder te doen krijgt. Een gevorderde mureed zou het dan kunnen gebeuren dat de weegschaal leeg blijft….. en daarmee tevens in balans is. Als dat gebeurt dan heeft de zoeker naar God iets essentieels bereikt en is ook de balans zelf tot in zijn essentie doorgedrongen!

Het beoefenen van Moha Sabèh is een van de manieren die leiden tot beteugeling van het ego. Elke avond jezelf beoordelen…. Wat zou het mooi zijn als de balans

26

27

uiteindelijk volmaakt in evenwicht blijft. Dat zou werkelijk een trede hoger zijn dan een weegschaal die ‘slechts’ doorslaat naar de positieve kant.

In de evenwichtige weegschaal is de symboliek van het kruis te vinden. Want alleen als de beide schalen horizontaal in balans zijn, als een mens dus in balans is, alleen dán wijst de pijl van de weegschaal naar de hemel - kan de mens contact maken met God. Het gaat er eigenlijk om dat wij een juiste houding ontwikkelen. Hazrat Inayat Khan zegt erover: ‘Om in de geestelijke sferen binnen te komen is de juiste houding nodig, zij verkort dit pad. Nu is de vraag: hoe kan men de goede houding van de verkeerde onderscheiden. De goede houding van de slechte te onderscheiden is even gemakkelijk als dingen te zien wanneer de ogen geopend zijn. Wanneer men niet beseft dat de houding verkeerd is, dan wil dat zeggen dat men op zo’n ogenblik de ogen sluit. De mens erkent niet graag dat zijn houding verkeerd is. Hij is bang voor zijn eigen fouten. Maar de mens die zijn eigen feilen onder ogen durft te zien, de mens die zichzelf kritiseert, die heeft geen tijd

om anderen te kritiseren. Die mens zal wijs blijken te zijn. Indien men de kritiek op zichzelf zou willen richten, zou men eindeloos veel fouten ontdekken. Hoe vroom of wijs men ook mag zijn, er zijn oneindig veel fouten in een menselijk wezen. En zich ervan bewust te zijn dat men zijn fouten verbetert, zichzelf verbetert, de juiste houding aanneemt, dat is het enige geheim van succes en daarmee bereikt men het doel dat iedere ziel nastreeft’3.

Wanneer iemand tot de houding in het leven gekomen is die Hazrat Inayat Khan voor ogen staat, dan verkeert hij of zij in een hogere levenstrilling. Als je bewust werkt aan het wegwerken van je fouten, waar een te snelle oordeelsvorming heel vaak onderdeel van uitmaakt, dan kijk je op een andere, veel mildere manier tegen het feilen van een ander aan.

1 Koran, Sura 1012 Illustratie: De jongste dag, paradijs en hel. Wandkleed. Hasan-i-Fakhkaari, Iran, omstreeks

1900. Met dank aan dr. John van Schaik voor het ter beschikking stellen3 Alchemie van het Geluk, p. 71

In de evenwichtige weegschaal is de symboliek In de evenwichtige weegschaal is de symboliek van het kruis te vinden. Want alleen als de beide van het kruis te vinden. Want alleen als de beide schalen horizontaal in balans zijn, als een mens schalen horizontaal in balans zijn, als een mens dus in balans is, alleen dán wijst de pijl van dus in balans is, alleen dán wijst de pijl van de weegschaal naar de hemel - kan de mens de weegschaal naar de hemel - kan de mens contact maken met God. contact maken met God. Het gaat er eigenlijk om dat wij een juiste Het gaat er eigenlijk om dat wij een juiste houding ontwikkelen. Hazrat Inayat Khan zegt houding ontwikkelen. Hazrat Inayat Khan zegt erover: ‘Om in de geestelijke sferen binnen te erover: ‘Om in de geestelijke sferen binnen te komen is de juiste houding nodig, zij verkort komen is de juiste houding nodig, zij verkort dit pad. Nu is de vraag: hoe kan men de goede dit pad. Nu is de vraag: hoe kan men de goede houding van de verkeerde onderscheiden. De houding van de verkeerde onderscheiden. De goede houding van de slechte te onderscheiden goede houding van de slechte te onderscheiden is even gemakkelijk als dingen te zien wanneer is even gemakkelijk als dingen te zien wanneer de ogen geopend zijn. Wanneer men niet beseft de ogen geopend zijn. Wanneer men niet beseft dat de houding verkeerd is, dan wil dat zeggen dat de houding verkeerd is, dan wil dat zeggen dat men op zo’n ogenblik de ogen sluit. De mens dat men op zo’n ogenblik de ogen sluit. De mens erkent niet graag dat zijn houding verkeerd is. erkent niet graag dat zijn houding verkeerd is. Hij is bang voor zijn eigen fouten. Maar de mens Hij is bang voor zijn eigen fouten. Maar de mens die zijn eigen feilen onder ogen durft te zien, de die zijn eigen feilen onder ogen durft te zien, de mens die zichzelf kritiseert, die heeft geen tijd mens die zichzelf kritiseert, die heeft geen tijd

De tijd van ’t onbuigzame graanSimone Wils

Lang, lang geleden gebeurde het dat het graan in opstand kwam. Niet langer wilde het zich laten leiden door de wind. Haast iedere halm in het land leverde de soepele kracht van het buigen in, om verbeten te gaan staan in de starheid van het Neen. Tientallen, honderden, duizenden schaarden zich aaneen om hun kunnen te meten met de kracht van de natuur.

En alle winden zagen het, en voelden de vrijheid van beweging beknot. De Noordenwind nam het woord in het spreken tot de halmen: “Bedenk toch, ieder voor zich en allen tezamen dat, als wij niet meer vrijuit kunnen waaien, de regen niet ter plekke zal komen. Zaadjes zullen niet worden verstrooid en vlinders zullen niet meer vliegen“. Maar de halmen, zij schudden het onverbiddelijk Neen en verstrakten zichzelf nog, ten teken.

En Noord en Oost en West en Zuid, zij kwamen bijeen op de Plaats Aller Winden en legden zich neer in hun wijsheid. Als geen ander wisten zij dat het breken van dit verzet ook het breken van de halmen zou zijn. En zij hielden van het graan.Dus zij wachtten en wachtten en wachtten tot het teken zou worden gegeven dat hun kracht weer genodigd werd. Maar zij wachtten tevergeefs.

Een enkele keer verhief zich het geluid van een enkele halm. Die aanriep dan Verenigde Wind en liet weten dat zij zich altijd zou blijven voegen in het ritme van haar ware aard. Maar dat was een zeldzaamheid. Nog zou het meeste graan vernietigd worden als de winden hun werk zouden doen. Dus zij wachtten en wachtten en wachtten …

Langzaamaan verschraalden de erven. Want de regen kwam niet meer ter plekke. Andere delen van het land waren overgeleverd aan het water dat, zonder richting nu, viel op onnodige grond. Geen zaadje werd meer rondgedragen, geen bloem die nog kon groeien. En vlinders waren heel snel uit de tijd.West en Oost en Noord en Zuid, zij zagen het, zij weenden en zij wachtten …

Tot Oostenwind zich oprichtte en sprak tot het graan: “Ziet gij niet wat er gebeurt met alles rondom u? Gij doet het verdwijnen in uw dwaas verzet”. En Westenwind viel bij: “Ziet gij niet wat er gebeurt met uzelf? Ge verliest al uw krachten bij gebrek aan beweging en zult zo, door onbuigzaamheid, uw soort ten gronde richten”. Maar de halmen, zij schudden het onverbiddelijk Neen en genoten van de macht die zij zich dachten.De tijd verstreek en de hoop verging dat het graan nog ooit uit zichzelf terug zou keren naar de aangeboren staat. Daar voorbeeld doet volgen waren immers velen het contact met hun natuur al verloren bij het ontspruiten.En aan de enkeling die bleef buigen werd doorheen de tijd alle macht ontnomen.Niet langer nog konden de winden wachten. Niet langer nog konden zij in

28

29

gelatenheid toezien hoe een ganse wereld ten onder zou gaan om der wille van één machtsbevangen soort.Het was de Zuidenwind die de allerlaatste boodschap bracht: “Bedenk toch, ieder voor zich en allen tezamen dat, als gij niet buigen wilt, gij zult moeten breken. Diep van binnen kent gij de harmonie van het wiegende spel dat wij ooit samen speelden. Herinner u dit samengaan en keer in tot dat wat ge bent en altijd zijn zult. Want gij zijt de buigzaamheid zelve en daarin een voorbeeld voor allen”. Maar de halmen zij schudden hun onverbiddelijk Neen. Nog boog een enkeling om het Ja-woord te geven. Maar het gros van het graan was bevreesd. Men dacht het buigen voorgoed te zijn verleerd. Angst voor schuld en schaamte trok de strakheid nog aan. En dan waren er diegenen, die zich onoverwinnelijk heerser waanden over leven en dood. En zo zij dan toch moesten sterven, dan alles met hen.

En Noord en Zuid en Oost en West, zij overstegen de pijn in hun hart en zij deden, verenigd, dat wat gedaan moest worden. Het duurde vele dagen…

Graan overleefde, dankzij de enkelingen die al die jaren natuurlijk bewogen waren gebleven. Zij konden zich nu zelfs voegen naar Verenigde Wind op volle kracht. Nooit meer zou hun nageslacht de droevige les vergeten.Dit alles gebeurde, eeuwen geleden.

Het was in de tijd dat het graan niet wou buigen.Het was in de tijd van `t onbuigzame graan.

aforisme

'Voorbijgaand zijn alle samengestelde dingen'.Hij die de waarheid hiervan ziet, krijgt genoeg van deze wereld van smart.Dit is het pad naar zuiverheid.

'Alle samengestelde dingen leiden tot leed'.Hij die de waarheid hiervan ziet, krijgt genoeg van deze wereld van smart.Dit is het pad naar zuiverheid.

'Alle bestaansvormen zijn onwerkelijk'.Hij die de waarheid hiervan ziet, krijgt genoeg van deze wereld van smart.Dit is het pad naar zuiverheid.

GebeurtenissenSoefidag over ‘De mens en de schepping’

Circa zestig personen, onder wie vele nieuwe mensen, verlangend om iets meer te weten over het soefisme en de Soefi Beweging, waren 15 november 2008 verzameld in Murad Hassil in Katwijk. Het thema was: ‘De mens en de schepping’. Na de twee mooie inleidingen door Wahdania Stor en Martin van der Graaff volgden de altijd boeiende groepsbesprekingen en de terugkoppeling naar de zaal. Na de lunch was er een creatief uur, met gelegenheid tot tekenen, en het was verrassend hoe stil het werd in het Wakilhuis. Iedereen zat zeer geconcentreerd de inspiratie te verwerken: in abstractie, met wilde of zachte kleuren, met figuren en vertrouwde beelden. Sommigen leken hun dromen en visioenen uit te beelden. Zelf heb ik, met een blank stuk papier voor me, zitten wachten tot de inspiratie zou komen. Er kwam dit gedicht:

In het begin keek ik naar Hem,Vol bewondering, vol ontzag.

Toen sloeg Hij vele miljoenen doodDoor oorlog, ziekte, aardbeving, watersnood.

En ik begreep Hem niet meer.Hij de Schepper, de Kunstenaar,

Gaf constant leven en nam het steeds weer weg.Waarom dit lijden, deze pijn, deze nood?

Wie is Hij dan waarvan men zegt dat Hij liefde is?Is Hij het leven zelf ?

Prachtig, fascinerend, ongrijpbaar, ontstopbaar?Wie is Hij dan?

Bron van energie, bron van schoonheid, bron van intelligentie.Wie is Hij dan?

Je zoekt naar Hem? Waar?De wijzen zeggen dat Hij dichtbij is.

Dichterbij dan de eigen halsslagader.Traditie wil dat Hij alles weet,

Nog voordat je het denkt of zegt,Weet Hij.

Traditie wil dat Hij alles en iedereen vergeeft.Dat Hij ieder schepsel liefheeft.

Hoe moeten wij ons dit voorstellen?Er is dan geen hemel en geen hel.

Er is slechts de zoekende, verlangende mens,Die valt, opstaat, struikelt.

Op weg naar Hem,Waarvan de wijzen zeggen dat Hij woont

In het eigen hart.

Ameen Carp

30

31

India Festival in Den Haag en Amsterdam

Het toneelstuk Shakuntala van Kalidasa, misschien wel de beroemdste dichter van India, werd vorig jaar november gespeeld in Korzo 5 hoog, Den Haag. Hoe wonder-schoon om een toneelstuk bij te wonen in de oude Indiase stijl, met het Natanakairali ensemble. De teksten waren in Sanskriet, de gebaren vrij eenvoudig en van tevoren uitgelegd. Na vijf minuten dacht ik ‘help, moet ik hier twee uur naar kijken?’ want er leek geen beweging in te komen. Maar daarna was dat over. De twee uur waren om voordat ik er erg in had, meegezogen in de voorstelling. Wat een beheersing en zeggingskracht van de gebaren, wat een uitdrukkingsrijke gezichten, wat een in-drukwekkend getrommel de hele tijd door. Op de een of andere manier – hoe? ik kan het niet begrijpen – was het alsof ze je gevoelens bespeelden, gevoelens die ruim baan kregen om tot ontwikkeling te komen. Een puur drama zonder senti-mentaliteit. En de bewegingen hebben nog dagen in mijn lijf gezeten.

De middag na Shakuntala, op 23 november, zat ik met de componist en zijn echtgenote in het Concertgebouw in Amsterdam, om de generale repetitie mee te maken van de muziek van com-ponist Hidayat Inayat-Khan als verbinding tus-sen Oost en West. Het was even schrikken, zo na Shakuntala. En dan, als ik aan het Concertgebouw denk, dan is dat voor mij toch het Walhalla van muziek, maar nu waren de vaste stoelen verwij-derd, het podium uitgebreid, alles was versierd, lichtende beelden, het orkest versterkt, de zan-

gers versterkt. Er waren Bollywood-danseresjes die allerlei danspasjes maakten – hoe verdrietig werd ik hier van, na het zien van Shakuntala; zou de kunst van dans en toneel verdwijnen? – alles luid…….Het was wennen, maar na de chaos van de generale waar niets normaal leek te gaan en iedereen door elkaar leek te lopen, ging het ’s avonds gestroomlijnd. Ik had me van de schok hersteld, onder andere door de enorme voorkomendheid van de organisatoren Jan Pieter Koch en Joris Nassenstein die alles deden om het Hidayat en Aziza naar de zin te maken, en ik heb genoten.Dhroe Nankoe opende met zijn ensemble en creëerde meteen de klassieke Indiase sfeer. Daarna kwam deel 3 van de Message Symfonie, gespeeld door Holland Symfonia onder leiding van Jurjen Hempel, waarbij het leek alsof alles weer geconcentreerd, samengebald werd. Dhroe Nankoe bewoog mee op het ritme.Nadat een dans van Borodin was gespeeld en Bollywood-danseressen hun kunst hadden laten zien, kwamen de presentator Narsingh en Hidayat ineens de trap met de rode loper afgelopen voor een klein interview. Of Hidayat Inayat-Khan dit orkest wel kende? Jazeker, in de vijftiger jaren was hij er violist en toen heette het: Haarlems Orkest, dat ook zijn Gandhi symfonie gespeeld heeft. Soefisme, wat is dat? Soefisme is de religie van het hart. Daarop brak een luid applaus uit.Het was tijd voor La Monotonia, het requiem voor Hidayat’s zus Noorunnisa, die in 1944 in Dachau het laatste licht gezien heeft.

De middag na Shakuntala, op 23 november, zat De middag na Shakuntala, op 23 november, zat ik met de componist en zijn echtgenote in het ik met de componist en zijn echtgenote in het Concertgebouw in Amsterdam, om de generale Concertgebouw in Amsterdam, om de generale repetitie mee te maken van de muziek van com-repetitie mee te maken van de muziek van com-ponist Hidayat Inayat-Khan als verbinding tus-ponist Hidayat Inayat-Khan als verbinding tus-sen Oost en West. Het was even schrikken, zo na sen Oost en West. Het was even schrikken, zo na Shakuntala. En dan, als ik aan het Concertgebouw Shakuntala. En dan, als ik aan het Concertgebouw denk, dan is dat voor mij toch het Walhalla van denk, dan is dat voor mij toch het Walhalla van muziek, maar nu waren de vaste stoelen verwij-muziek, maar nu waren de vaste stoelen verwij-derd, het podium uitgebreid, alles was versierd, derd, het podium uitgebreid, alles was versierd, lichtende beelden, het orkest versterkt, de zan-lichtende beelden, het orkest versterkt, de zan-

32

De altviool begon alleen, met een volle en warme klank, en op het plateau vóór het orkest kwamen de Nationaal Ballet-dansers Véronique Tamaccio en Arthur Shesterikov tot leven in een prachtige choreografie van Peter Leung. Hoe verras-send kwamen muziek en dans tezamen. Het was een voorrecht om hier bij te mogen zijn. We hadden de repetities al meegemaakt, maar iedere keer werd het dansen mooier!Hierna ging de hele zaal uit het dak, want twee Bollywood-idolen die talloze films hebben ingezongen, waren nu overgekomen uit Mumbai, in levende lijve: Kumar Sanu en Saapna Mukherji. Ze zongen talloze liederen die met gejuich begroet wer-den. Het feest was groots en het ging door tot in de vroege uren, eindigend met dans en dj! Wij hebben dat laatste toch niet kunnen meemaken.

De organisatoren waren gelukkig. ‘We wilden Hidayats muziek, als schakel tussen Oost en West. Het was een spektakel en ik vond dat de muziek van Hidayat zeer tot zijn recht kwam’, zei de een. ‘Tijdens deze avond werd Hidayat Inayat-Khan goed recht gedaan’, zei de ander. De danseres: ‘Hoe vaker ik oefende tijdens het afspelen van uw muziek, destemeer werd ik in het hart getroffen.’ De dirigent: ‘Ik heb werkelijk genoten van onze ontmoetingen en ons samenwerken en ik voel me bevoorrecht uw muziek te hebben mogen spelen. De eerlijke muzikaliteit en de heldere muzikale betekenis hebben ons vreugde ge-schonken.’

Wat wonderlijk is het toch. Nu al een paar jaar ben ik er bij als Hidayat Inayat-Khan’s werk wordt gespeeld, ook bij de repetities, en steeds is er weer het terugkerende patroon, bij componist zowel als bij spelers en toehoorders: diepe toewijding aan de muziek, diepe concentratie – zus of zo? meer accent hier of daar? meer dit of dat? – in een sfeer waardoor mensen naderhand zeggen: het was heerlijk, wat een voor-recht om hier bij te hebben mogen zijn, de wereld is mooier geworden.Natuurlijk zijn er mensen die Hidayats muziek maar niets vinden, maar wie een-maal de moeite heeft genomen om te luisteren vindt een ongekende rijkdom.

De danseres tot de componist: Hoe vaker ik oefende tijdens het afspelen van uw muziek des te meer voelde ik mij in het hart getroffen.

uit: Bollywood festival in Concertgebouw

Hamida Verlinden

40 Jaar: Soefi Centrum Zwolle en Karim Koster leider van dit Soefi Centrum

Op zondag 23 november 2008 werd dit dubbele 40-jarig jubileum heel feestelijk gevierd. Voor deze viering werden twee bestuursleden van ieder Soefi centrum in Nederland uitgenodigd, zodat er met de leden van het centrum Zwolle ca. 60-65 personen aanwezig waren. Allereerst met een inspirerende Universele Eredienst,

33

gevolgd door een heel gezellig samenzijn in de benedenzaal van de Vrijmetselaarsloge, Bloemendalstraat 11 te Zwolle, waar het Soeficentrum al sinds vele jaren zijn Erediensten houdt. Er waren toespraken, herinneringen hoe Karim 40 jaar geleden van het toenmalige hoofd van de Soefi Beweging Fazal Inayat Khan het verzoek kreeg in Zwolle een Soeficentrum te beginnen. Ook de overleden leden van het centrum werden herdacht. Karim kreeg het eerste exemplaar van het muziekboek aangeboden. Hij was heel blij en verrast, want hij wist hier niets van.

Ameen Carp

Tentoonstelling Quadragesima & Resurrectio

In het Bijbels Museum in Amsterdam, Herengracht 366-368, is van 23 februari t/m 13 april 2009 de tentoonstelling Quadragesima & Resurrectio te zien. De kunstenares verdiept zich in de manier waarop binnen religie met leven en dood wordt omgegaan. Speciaal in de veertigdagentijd/vastentijd en het daaropvolgende Paasfeest gaat het om boete en inkeer maar ook over leven en hoop. Baerveldt gebruikt in haar werk een belangrijk symbool voor mededogen maar ook van machteloos verdriet: De Pietà. Menselijk verdriet en achteloosheid worden in haar video en tekeningen verbeeld. Op 4 april is er om 12.00 uur en 15.00 uur een zgn. instaprondleiding met een persoonlijke toelichting van de kunstenares.

Perzische Soefi dichter Omar Khayyam

De Perzische Soefi dichter Omar Khayyam leefde van ca. 1048-1123. Hij werd pas in de 19e eeuw in Europa bekend. Sindsdien zijn veel Europese ontwerpers en illustratoren door hem geïnspireerd. De beroemdste voorbeelden daarvan zijn te zien van 31 januari t/m 2 april in het Haagse Museum Meermanno, Prinsessegracht 30.

nadenkertje

Een Soefi-leraar had zijn leerlingen langdurig gesproken over de Geest van leiding, de Christus-geest en de Boeddha-natuur.Een leerling vroeg hem daarop: 'Meester, heeft mijn hond ook de Boeddha-natuur?Zijn meester keek hem doordringend aan en blafte: 'woef, woef'.

Soefi en kunst

Henriëtte Willebeek Le Mair (Saida)Ameen Carp

Henriëtte Willebeek Le Mair werd op 23 april 1899 geboren als de dochter van een bekende Rotterdamse importeur van granen, Jacob Willebeek Le Mair. Jacob was zeer geïnteresseerd in kunst, hij schilderde en was bestuurslid van de Rotterdamse Kunstkring, die regelmatig tentoonstellingen, concerten en lezingen organiseerde. Jacob en zijn vrouw nodigden regelmatig bekende internationale en nationale kunstenaars uit, zoals de Indiase schrijver Rabindranath Tagore en Henriëtte Roland Holst. In dit kunstzinnige milieu groeide Henriëtte op. Zij was zeer begaafd. Al op haar vijftiende, in 1904, illustreerde zij een boek van Jacques Delcroza, de bekende Zwitserse muziekpedagoog, die een soort dansritme had ontwikkeld voor kinderen. Het boek heette ‘Premières Rondes Enfantines’. Dit is het begin geworden van een hele serie kinderboeken die zij illustreerde. ‘Onze oude kinderliedjes’ en ‘Liedjes van lang geleden’ zijn heel bekend geworden. Zij had een geheel eigen nostalgische stijl, waarin de onschuldige, fantasievolle, natuurlijke leefwijze van kinderen werd uitgebeeld. Zij had het grote geluk dat haar Rotterdamse uitgever Nijgh & van Ditmar haar goed begreep en steunde. Ook kreeg ze contact met de engelse uitgever van muziekboeken Angener. Dit bedrijf werd geleid door een begaafde Duitse muziekuitgever uit Mainz, Willy Strecker. Deze raakte zeer geïnteresseerd in het werk van de jonge Henriëtte. Zo maakte zij voor Angener vele illustraties voor Engelse kinderliedjes en rijmpjes, die haar in Engeland en in de Verenigde Staten zeer bekend en geliefd maakten. Bekende titels waren ‘Our Old Nursery Rhymes’ (1911), ‘Little Songs of Long ago’ (1912), ‘Children’s Corner’ (1914), ‘Little People’ (1915), ‘Old Dutch Nursery Rhymes’ (1917). Zij illustreerde ook ‘Schumann’s Piano Album of Children’s Pieces’. Na de Eerste Wereldoorlog volgden ‘A Gallery of Children’ (1925) met een tekst van A.A. Milne en ‘A Child’s Garden of Verses’ met tekst van Stevenson (1926).Voor deze eerste zeer succesvolle periode van haar kunstzinnige leven had Henriëtte kort een opleiding gehad op de Rotterdamse kunstacademie, maar haar grote leraar is de Franse illustrator Boutet de Monvel geweest. In de zomermaanden ging Henriëtte met haar ouders naar Parijs en kreeg daar les van hem. Aan de hand van zijn aanwijzingen heeft zij zich ontwikkeld. Daarna heeft zij geen verdere opleiding gehad.

Toen zij negentien jaar was, maakte zij met haar ouders een lange reis naar Marokko. Daar leerde zij voor het eerst een niet-Europese cultuur kennen. Zij schilderde er de mensen, de kleine winkels, het bonte leven. Op de terugweg bereisden zij Italië en bezochten er o.a. Napels en Capri. Op die reis besloot zij zich Saida te noemen.In 1921 kwam er een grote verandering in Henriëtte’s leven. Haar ouders en zij kwamen in contact met de Indiase musicus en mysticus, Hazrat Inayat Khan. In de zomer van dat jaar bezochten zij de bijeenkomsten van deze Soefileraar in Wissous, bij Parijs. Daar waren acht vroege Nederlandse en Engelse leerlingen aanwezig, onder wie Huib van Tuyll van Serooskerken, haar latere echtgenoot Sirdar. Er werd ’s morgens stilte gehouden en Inayat Khan dicteerde beurtelings aan

34

35

diverse leerlingen. Aan Sirdar dicteerde hij nature Meditations en aan Saida een uitleg over Griekse symbolen. ’s Avonds leidde Inayat Khan de groep bij de Soefi oefening, de Zikar. Het maakte op Saida zeer diepe indruk en zij werd ingewijd. In februari 1922 trouwden Sirdar en Saida en vestigden zich in Katwijk aan Zee in een huis aan de Zuid-boulevard. In september 1922 gaf Inayat Khan in dat huis een zomerschool. Gezeten op een trapje met een oosters tapijt erover heen gedrapeerd, in Saida’s atelier, sprak hij de lezingen uit die later zijn uitgegeven als het boek ‘The Inner Life’.Tijdens die periode ook maakte Hazrat Inayat Khan een wandeling in de zuid-duinen. Op een zekere plaats aangekomen, vroeg hij de twee leerlingen die hem vergezelden, te blijven wachten, terwijl hij in een duinvallei verdween om te mediteren. Toen hij terugkwam, zei hij tegen de leerlingen deze

plaats te blijven bewaren en bezoeken. Hij gaf die plaats de naam Murad Hassil, wat betekent ‘wens vervuld’.

Spoedig bleek dat Katwijk aan Zee te afgelegen was om er een Soefi centrum te vestigen. Sirdar en Saida besloten naar Den Haag te verhuizen en vestigden zich in de Anna Paulownastraat 78, naast het Vredespaleis. Daar werden in de parterre voorkamer vele lezingen door Hazrat Inayat Khan gegeven, er werden Universele Erediensten gehouden en huwelijken gesloten. Het werd een belangrijk Soefi -centrum. De voorkamer werd al snel te klein voor de vele bezoekers en Sirdar besloot de achtertuin van het huis op te offeren en er een zaal te laten bouwen door de bekende architect Piet Kramer. Deze zaal is in januari 1929 feestelijk geopend. In deze zaal is sedertdien iedere zondag Universele Eredienst gehouden met uitzondering van de jaren1940-1945 toen de Tweede Wereldoorlog woedde en de bezetters de Soefi Beweging verboden. Op 5 februari 1927 overleed Hazrat Inayat Khan plotseling in Delhi. Het was een vreselijke schok voor zijn familie en zijn vele leerlingen.Omstreeks 1930 maakte Saida in haar atelier de twintig kleurenillustrateis voor het boek ‘De bloementuin van Inayat Khan’, waarbij zij haar herinneringen aan haar leraar in Wissous, Katwijk en Suresnes verwerkte.

In 1936 maakte Saida de tekeningen voor het boek ‘Eerste levensjaren’, waarvan het eerste exemplaar aan Prinses Juliana werd aangeboden. Dit boek, later bekend als ‘Het babyboek’ zou haar heel bekend maken. Eveneens in 1935 kreeg Saida haar eerste grote tentoonstelling bij de kunsthandel van Wisselingh aan het Rokin te Amsterdam, waarover bekende kunstcritici als Cornelis Veth heel lovend spraken. In die tijd maakte zij ook wandschilderingen voor het Juliana Kinderziekenhuis te Den Haag en voor een kapel van een kerk in Limburg. In die jaren reden Saida en Sirdar veel paard in de duinen in Den Haag, terwijl zij in de zomer-maanden naar Zuid-Engeland gingen om in de New Forest te kunnen paardrijden.In de jaren 1936-1937 logeerde Noor-un-nissa Inayat Khan, de oudste dochter van Hazrat Inayat Khan, bij Saida en Sirdar. Saida en Noor hebben toen samengewerkt aan

diverse leerlingen. Aan Sirdar dicteerde hij diverse leerlingen. Aan Sirdar dicteerde hij MeditationsMeditationssymbolen. ’s Avonds leidde Inayat Khan de groep symbolen. ’s Avonds leidde Inayat Khan de groep bij de Soefi oefening, de Zikar. Het maakte op Saida bij de Soefi oefening, de Zikar. Het maakte op Saida zeer diepe indruk en zij werd ingewijd. In februari zeer diepe indruk en zij werd ingewijd. In februari

Katwijk aan Zee in een huis aan de Zuid-boulevard. Katwijk aan Zee in een huis aan de Zuid-boulevard. In september 1922 gaf Inayat Khan in dat huis een In september 1922 gaf Inayat Khan in dat huis een zomerschool. Gezeten op een trapje met een oosters zomerschool. Gezeten op een trapje met een oosters tapijt erover heen gedrapeerd, in Saida’s atelier, tapijt erover heen gedrapeerd, in Saida’s atelier, sprak hij de lezingen uit die later zijn uitgegeven als sprak hij de lezingen uit die later zijn uitgegeven als het boek ‘het boek ‘Tijdens die periode ook maakte Hazrat Inayat Khan Tijdens die periode ook maakte Hazrat Inayat Khan een wandeling in de zuid-duinen. Op een zekere een wandeling in de zuid-duinen. Op een zekere plaats aangekomen, vroeg hij de twee leerlingen plaats aangekomen, vroeg hij de twee leerlingen die hem vergezelden, te blijven wachten, terwijl hij die hem vergezelden, te blijven wachten, terwijl hij in een duinvallei verdween om te mediteren. Toen in een duinvallei verdween om te mediteren. Toen hij terugkwam, zei hij tegen de leerlingen deze hij terugkwam, zei hij tegen de leerlingen deze

plaats te blijven bewaren en bezoeken. Hij gaf die plaats de naam Murad Hassil, plaats te blijven bewaren en bezoeken. Hij gaf die plaats de naam Murad Hassil,

36

het boek ‘Twenty Jataka Tales’, waarin de vroegere incarnaties van de Boeddha werden beschreven. Saida maakte twintig illustraties en Noor schreef de tekst. In 1938 is dit boek uitgegeven bij Harrap + Co in Londen en het is sedertdien in diverse talen herdrukt.

Toen de Tweede Wereldoorlog uitbrak werden de gebruikelijke soefi -activiteiten stilgelegd. In die periode ging Saida door met haar schilderwerk en maakte zij onder andere het prachtige kamerscherm met kinderen spelend in het Scheveningse Bos. Ook maakte zij veel tekeningen van dieren, vooral van paarden, geiten, honden en ook van bloemen. Na de oorlog werden de soefi -activiteiten hervat en Saida maakte een serie illustraties die in 1946 werden uitgegeven onder de titel ‘Christmas Carols for Young Children’. In de jaren die volgden werd haar werk herdrukt.

In 1950 maakten Sirdar en Saida een reis van zes maanden naar India. Dit werd een heel belangrijke periode in hun leven. Zij bezochten er uiteraard het graf van Hazrat Inayat Khan in Delhi, maar ook het graf van de Soefi heilige Khwaja Moinuddin Chisti in Ajmer, en bezochten Benares en Sarnath. Saida maakte er vele schetsen van het leven van dat interessante land en volk. Na terugkeer heeft Saida Urdu geleerd, naast Sanskrit. Zij heeft toen een biografi e over Moinuddin Chisti vanuit het Urdu in het Engels vertaald en er de illustraties voor gemaakt. Helaas is het boek nog niet uitgegeven. Ook maakte zij een serie illustraties over gebeurtenissen uit het leven van Krishna en illustraties voor een uitgave van Omar Khayam.Aan het einde van haar leven werd Saida door Unicef gevraagd illustraties te maken voor kaarten. Zij heeft zes ontwerpen gemaakt, waarvan er één is uitgekozen.

Nadat Sirdar op 16 augustus 1958 overleed, nam Saida de leiding van het Soefi centrum over. Zij was al die jaren de trouwe steun van haar man geweest, ook als cheraga bij de Universele Erediensten en nu nam zij zelf als spreekster de leiding van deze diensten op zich. Zij heeft zich geheel aan deze taak gegeven en uiteraard bleef er zodoende heel weinig tijd voor artistiek werk over. Zij ontving veel mensen, correspondeerde veel en las veel in het werk van haar grote leraar.

Op 15 maart 1966 overleed Saida in een ziekenhuis te Den Haag. Haar hele leven had zij gewijd aan de kunst en aan het soefi sme. Daar Sirdar en Saida geen kinderen hadden, besloten zij hun huis met inventaris en kapitaal na te laten aan een stichting, de Soefi Stichting Inayat Fundatie Sirdar, met het doel het soefi -werk op dezelfde wijze voort te zetten. De rechten op haar artistiek werk berusten bij deze stichting. Na haar overlijden zijn er verschillende tentoonstellingen van haar werk geweest, onder andere in 1974 in het Gemeente Museum te Arnhem, maar ook in Rotterdam, Den Haag, Amersfoort, Londen en kortgeleden in Voorburg.

37

Over boeken en beelden

Inge Bouwman-van Vugt, Een Soefi vertelt, Den Haag, Sufi Publications, 2008, 43 blz. waarvan 31 verhalen en de rest vragen en antwoorden; geïllustreerd, ISBN 978-90-8618-006-6, € 15, =, te koop op de boekentafels van Soeficentra. Een mooi boekje met verhalen waarvan sommige verspreid in de volumes van Inayat Khan geschreven staan. Velen zullen bijvoorbeeld de verhalen herkennen van de beschrijving van een olifant door mensen die niet kunnen zien en van de gekooide vogel die via zijn eigenaar advies blijkt te krijgen van zijn vrije vriendjes in het woud. Op elke bladzijde staat een illustratie in tekening, foto of een combinatie van beide. De korte verhaaltjes verdeeld over twee bladzijden van ongeveer 250 woorden per verhaaltje, lenen zich bij uitstek om aan de kleintjes voor te lezen en de illustraties te bewonderen. Heel geschikt om naar aanleiding van het voorlezen er af en toe in gesprekjes op terug te komen. Grotere kinderen, vanaf het moment dat ze het lezen machtig zijn, kunnen met de vragen en antwoorden achterin meer uit de verhaaltjes halen, er dieper op ingaan. Jammer dat de ‘foto’ op de voorkant een manipulatie is van Murad Hassil in Katwijk. Het is zo’n fraai gebouw, waar velen zich thuis voelen. Misschien kan dat worden veranderd bij een tweede druk. Een voorwoord van Grootvader Hidayat en Grootmoeder Aziza geeft het boekje een extra persoonlijke familiaire tint. Jaya Bakker

* * * *

Twee aanradersIn oktober vorig jaar volgde ik een weekendcursus “Adem-beweging-stem” onder begeleiding van Paul Triepels. Een bijzondere ervaring. Tijdens deze dagen bleek Paul veel inspiratie te ontlenen aan het Boeddhisme. Hij verwees af en toe naar twee boeken: “Ons dagelijks leven als oefening” van K. von Dürckheim en “Meer dan een mens kan doen” van de Nederlandse zenleraar Ton Lathouwers. Het eerste is alleen nog tweedehands te koop bij bijvoorbeeld www.bol.com. Het tweede is nog verkrijgbaar als uitgave van uitgeverij Asoka (ISBN 978 90 5670 023 2).In ‘het dagelijks leven als oefening’ is het frappant, te lezen hoeveel uitspraken aan Inayat Khan doen denken. Von Dürckheim spreekt van het rad van verandering waar Inayat Khan naar het geestelijk pad verwijst. Heel mooi en invoelend beschreven. Zo kom je tot het worden tot Persoon (vD) waar Inayat Khan het vernietigen van het valse ego bedoelt. Beiden vinden het goddelijke in de mens essentieel. En beiden vinden het blijven in de wereld belangrijk en dan te leven volgens je overtuiging. Een mooie uitspraak van Von Dürckheim om tot me te nemen vind ik “leer de dag ten einde dragen als een deel van de eeuwigheid”.Het gaat bij Von Dürckheim om de ervaring, gezien dit citaat op bladzijde 16 en 17, nadat hij schrijft over het verschanst zijn in de ratio, waar het bovenwereldlijk Zijn een voorwerp van metafysische speculatie of van vroom geloof is. “Maar voor wie door de nevel van de ratio heenbreekt, wordt het een ervaring. Zo zijn ook alle religieuze begrippen en beelden oorspronkelijke interpretaties en aanduidingen van die diepere ervaring.

38

Altijd wanneer religie wordt tot een vast systeem van goedgeordende voorstellingen, geloofsformules en verhalen, d.w.z. tot een leer, waarin geloofd moet worden, belemmert dit de levende ervaring van het Zijn en wordt het als iets ‘alleen maar subjectiefs’, ondergewaardeerd.” “Meer dan een mens kan doen” is een verzameling zentoespraken van Ton Lathouwers. Het meeste recht wordt de auteur gedaan door hem te lezen.Jaya Bakker

* * * *

Boer, Jan den. Boeddhisme. Kampen, Ten Have, 2008. 124 blz., € 15,00 ( De complete serie van 7 delen kost € 75,00) ISBN 9789025958213

Op 1 november 2008 lanceerde uitgeverij Ten Have, samen met het dagblad Trouw een serie “Jonge denkers over grote religies”. In de serie komen aan de orde: Islam, Jodendom, Christendom, Hindoeïsme, Boeddhisme en Nieuwe spiritualiteit. Uit het boekje over Boeddhisme dat nu ter recensie voorligt, blijkt dat de serie een originele opzet kent. Een jonge filosoof werd gevraagd te achterhalen waarom Nederlanders zich aangetrokken voelen tot deze religieuze stroming. Daartoe hadden ze gesprekken met deze Nederlanders en bestudeerden ze relevante literatuur. Daarbij stonden de volgende vragen centraal:

- Welk mensbeeld spiegelen deze religies ons voor?- Welke moraal hangen zij aan?- Welke verlossing of verlichting bieden zij hun aanhangers?

Op deze manier komen de zaken aan de orde die zo kenmerkend zijn voor het Boeddhisme, zoals de sterke nadruk op het ontstaan van het lijden, het achtvoudige pad en de meditatievormen en gebruiken die in de verschillende stromingen meer of minder aandacht krijgen. Al deze zaken worden direct gerelateerd aan de persoonlijke ervaringen van de geïnterviewde aanhangers. Dat maakt het boekje uiterst leesbaar en toegankelijk ook voor mensen die nog weinig kennis hebben van het Boeddhisme. Wel ligt de nadruk op het Boeddhisme zoals dat in Nederland veel voorkomt. En dat wijkt in verschillende opzichten af van de praktijk in Boeddhistische landen of, zoals een van de geïnterviewden zei: “Wij hebben in Nederland een wat geromantiseerd idee over het Boeddhisme”.Zubin van den Besselaar

* * * *

Koster, Karim. Soefi-liederen en kwatrijnen. Zwolle 2008. 52 blz., € 15,00Karim Koster heeft in de loop der jaren een groot aantal liederen gecomponeerd, soms op teksten van Hazrat Inayat Khan en anderen, maar vaker nog op tekst van hemzelf. Deze liederen worden in de universele erediensten in Zwolle regelmatig gezongen. Ter gelegenheid van het feit dat Karim Koster 40 jaar centrumleider van het Soefi-centrum Zwolle was hebben een aantal centrumleden het initiatief genomen om deze composities te bundelen. Zij hebben daar tevens een aantal kwatrijnen aan toegevoegd die Karim in de loop van 40 jaren jaarlijks toezond aan de centrumleden

39

ter gelegenheid van kerstmis. De teksten lijken heel eenvoudig maar hebben een grote diepgang. De melodie is eveneens eenvoudig en leent zich daardoor zeer goed om door alle aanwezigen bij de eredienst te worden meegezongen. Misschien een aanrader voor andere centra. En nu maar hopen dat er genoeg exemplaren zijn gedrukt om ieder centrum van de benodigde exemplaren te voorzien!Zubin van den Besselaar

* * * *

Er is een geheel herziene druk verschenen van Het innerlijk leven, het het bekende boek van Hazrat Inayat Khan. Het boek is niet alleen opnieuw vertaald in hedendaags Nederlands maar ook is een lezing opgenomen die dezelfde titel draagt als het boek maar die niet eerder hierin was opgenomen.De prijs is ongewijzigd gebleven: € 9,50

aforisme

Hij die niet opstaat wanneer het tijd is, die hoewel jong en sterk, zich toch overgeeft aan lusteloosheid, die weinig karaktervastheid heeft en traag van denken is, zo'n nutteloos en lui persoon vindt niet het pad naar de wijsheid.

Men behoort te waken over wat men zegt, door en door beheerst te zijn in zijn denken en geen heilloze daad te begaan met het lichaam. Laat hij dit drievoudige kanaal van handelen (katrma) zuiveren en hij zal het pad betreden dat de wijzen hebben bekendgemaakt.

Waarlijk, uit toewijding (yoga) ontstaat wijsheid, uit niet-toewijding komt verlies van wijsheid voort. Laat hij, die zich bewust is geworden van dit tweeledig pad, dat zowel naar vooruitgang als naar verval leidt, zich zo opstellen, dat zijn wijsheid toeneemt.

? Raadsel ?Jaya Bakker

Woedend, verdrietig was het 15-jarig meisje elke keer weer als die speciale persoon iets akeligs tegen haar had gezegd. Het bleef maar doorgaan. Op een dag gaf ik haar een raadseltje op, dat iemand mij had verteld:

Als iemand je een cadeautje wil geven, maar je pakt het niet aan,van wie is het cadeautje dan?’‘Van de gever natuurlijk’, zei ze.‘Precies’, zei ik ‘en zo werkt dat ook met akelige opmerkingen’.

Een schot in de roos! ’s Middags hoorde ik haar het raadseltje opgeven aan haar vriendje. ‘En zo ga ik dat voortaan doen’, zei ze.Nadat ik jaren later bij het Universeel Soefisme was aangespoeld, kwam ik het raadsel tegen in het Evangelie van Boeddha onder de titel:

DE PREDIKING OVER BELEDIGING1

En de Gezegende viel het op hoe de mensen met elkaar omgingen en hoeveel ellende er ontstond door kwaadaardigheid en dwaze beledigingen, alleen door zelfingenomenheid en ijdele trots. En Boeddha zei: ‘Als iemand mij uit dwaasheid kwaad doet, zal ik antwoorden door zonder morren hem te omgeven met mijn oprechte liefde; hoe meer kwaad hij me doet, des te meer goed zal ik hem doen; de geur van goedheid komt altijd naar míj toe en de boze adem van het kwaad gaat naar hem’. Een dwaze man die had gehoord dat Boeddha leefde vanuit het beginsel van grote liefde – dat betekent kwaad beantwoorden met goed – kwam naar hem toe en beledigde hem. Boeddha zweeg stil en had deernis met zijn dwaasheid. Toen de man met beledigen was opgehouden, vroeg Boeddha hem: ‘Mijn zoon, als iemand weigert een geschenk aan te nemen dat hem wordt aangeboden, aan wie behoort het dan?’ En hij antwoordde: ‘In dat geval zou het behoren aan degene die het aanbood’.’Mijn zoon’, zei Boeddha, ‘u heeft mij beledigd, maar ik weiger uw belediging aan te nemen en ik vraag u die voor uzelf te houden. Zal dit niet een bron van ellende voor u zijn? Zoals de echo bij het geluid hoort en de schaduw bij het voorwerp, zo zal ellende de boosdoener onvermijdelijk najagen’. Degene die de beledigingen had geuit gaf geen antwoord en Boeddha vervolgde: ‘Een kwaadaardig mens die een rechtschapen mens vernedert, is als iemand die naar boven kijkt en naar de hemel spuugt; zijn spuugsel besmet de hemel niet, maar valt terug en bezoedelt zijn eigen persoon. De kwaadspreker is als iemand, die stof naar een ander gooit tegen de wind in: het stof waait alleen maar terug naar hem die gooide. De onschuldige mens kan geen kwaad gedaan worden en de ellende die de ander hem wilde toebrengen, komt op hemzelf terug’. Degene die had beledigd ging beschaamd weg, maar kwam terug en zocht zijn heil in de Boeddha, het Dharma en de Sangha.

1 Het Evangelie van Boeddha: De predik ing van de beschimping, p. 122, Uitg., Ankh-Hermes Deventer, ISBN 90 202 3307 6

40

41

Soefi-centrainformatie, adressen en activiteiten

ALGEMENE INFORMATIESoefi Beweging Nederland*Algemeen SecretariaatAnna Paulownastraat 78, 2518 BJ Den Haag. tel 070 346 15 94. fax 070 361 4864.email <sufiap@hetnet.nl>. Secretariaat is open van 10 tot 13 uur, maar op dinsdag en vrijdag gesloten. B.g.g.: tel 070 364 45 90Financiën: dhr. F.H.Lint, tel 06 41 84 77 27*Nationaal Vertegenwoordigerdhr. Ameen L.W. Carp, Den Haag.tel 070 364 4590. fax 070 361 4864.email < sufipublications@hetnet.nl > *Nationaal secretarismw. L. (Wahdud) Grashuis, Albert- Verweystraat 126, 2274 LM Voorburg.tel 070 364 4590 (overdag).tel 070 387 1705 (thuis).email < sufipublications@hetnet.nl >*Office Representative GeneralBanstraat 24, 2517 GJ Den Haag.tel 070 365 7664.email < sufihq@xs4all.nl >*Internetwww.soefi.nl (nationale site).www.sufimovement.org (international site). *Administrateur Soefi-gedachtedhr. C.M. van Beek, penningmeester Soefi Beweging Nederland, Den Haag.postgiro 777555. tel 076 597 6335. email < cmvbeek@westbrabant.net >Adresveranderingen en persoonlijke verzoe-ken zenden naar het Algemeen Secretariaat.

AMSTERDAMdhr. Jos van de Heuvel, tel. 020 673 29 46

Universele Eredienst:Ignatiushuis, Beulingstraat 11, Am sterdam.• 1e en 3e zondag van de maand 11 uur. Op de 3e zondag voorafge gaan door de Confraternity of the Message 10.30 uur.

ApELDOORNOrientatiemiddagen over Soefisme, 2e zondag van de maand van 14-16 uur bij:Corrie & At de Roos, Sparrenlaan 11, 7313 AT Apeldoorn. tel 055 323 16 33 email < atderoos@hetnet.nl>

ARNHEMmw. Maharani de Caluwé - Rombout. Groningensingel 423, 6835 ER Arnhem.Studieklassen in overleg. tel 026 321 3650. email <maharani@planet.nl>

Universele Eredienst:• 1e zondag van de maand om 11 uur.

adres: Vrijmetselaarsgebouw, Arnhemsestraatweg 360, Velp (Gld).

ASSENCentrumleidster Iman Stam, Mr. P.J. Troelstralaan 236, 9406 BE Assen. tel 0592 707 202 en 06 40 59 90 32Studiebijeenkomsten en klassen voor belang-stellenden, broeder-zusterschapsleden en moerieds.

Informele Eredienst:Loge van de ODD Fellows, Hendrik de Ruiterstraat 2, Assen.• 3e zondag van de maand om 11 uur.

BREDACoordinator: mw. Rika Lackin, Ambachtenlaan 13, 4813 HA Breda.tel 076 521 4832.

Universele Eredienst:Waalse Kerk, Catharina straat 83-bis, Breda.• 3e zondag van de maand om 11 uur.

DEN HAAGdhr. L.W. Carp, Anna Paulowna straat 78, 2518 BJ Den Haag.tel 070 364 4590. fax 070 361 4864.email < sufipublications@hetnet.nl >Om de week op maandag: studie- en medi-tatieklas. Maandelijks een open Soefi-avond en een spirituele film-avond.Programma op aanvraag.

Universele Ere dienst:Anna Paulownastraat 78, Den Haag.• elke zon dag om 11 uur, voorafgegaan door de Confraterni ty of the Message om 10.30 uur.

DEvENTERmw. Hayat Anna Westenberg, centrumleider, De Dennenhoek 3, 7431 EM Diepenveen, tel 0570 532 347. Email <annahay28@g.mail.com>

Universele Ere dienst: Noorderbergstraat 9, 7411 NJ Deventer.• 3e zon dag van de maand om 11 uur.

EINDHOvENmw. K. Bredée-van Ginkel, tel 040 283 2518. Jacob Catsstraat 28, 5671 VR Nuenen. email< soeficentrum.eindhoven@gmail.com >

Universele Ere dienst:Eckartdal, Nuenenseweg 1, Eindhoven.• 1e zondag van de maand om 11 uur, voorafge gaan door de Confraternity of the Message om 10.30 uur.

42

FRIESLANDmw. S. Cornelissen, tel 0513 431 940. Heide 6, 8521 DG Sint Nicolaasga. mw. Y. Veenstra, Wommels. tel. ’s avonds 0515 576 244.Maandelijks meditatieavonden.

Universele Ere dienst:Bij de Put 15, Leeuw arden. • 1e zondag van de maand om 11 uur.

GRONINGENmw. M.C. van Boon, tel 050 525 1519 bgg: fam.Lieftinck tel 0598-430422email < soefcentgron.vanboon@tiscali.nl >1 avond in de maand: musical tuning en me-ditatie; 1 avond in de maand: stilte en medita-tie; 1e maandag van de maand: gespreks-avond.

‘S HERTOGENBOSCHCoördinator: mw.Trudy Hendriks Franssen-van den Berg, Dr.Ariënstraat 16, 5351 GD Berghem / Oss, tel 0412 402689email <kennekeshoek@zonnet.nl>Secretariaat: Frans Roza, Asterdkraag 40, 4823 GA Breda; email <frans.roza@wxs.nl>

Universele Eredienst:Cen trum de Poort, Luy benstraat 48,‘s Hertogenbosch.

HILvERSUMdhr. Ananda Antonius, Arent Krijtstr 13 II, 1111 AG Diemen. Klas voor belangstellenden: 1e maandag van de maand; voor deelname bellen met: tel 020 690 7129 of email < anandaaa@hotmail.com >

Universele Eredienst: ‘De Ver eniging’, Ou de Engh weg 19, Hilversum (vlak bij het gemeentehuis).• 2e en 4e zondag van de maand 11 uur.

REGIO KATWIjK, WASSENAARRegioleider: drs. J. Belt, Eykendonck 32, 2211 SG Noordwijkerhout. tel 0252 373 145. Wakil Huis Universel: mw. Z. le Rütte. tel: 071 4077435. <zohra@kpnplanet.nl>

Universele Eredienst:Universel Murad Hassil, Zuid duinseweg 5,2225 JS Katwijk aan Zee.• 1e, 3e en 4e zondag van de maand 11 uur. Confrater nity of the Message op de 1e en 3e zondag om 10.30 uur. Iedere 4e zondag spreekt Karimbakhsh Witteveen.

ROTTERDAMMw. A.M. (Zubin) Hijmans. tel 0628677763email <contact@soeficentrumrotterdam.nl>Centrumcoördinator dhr. Bauke de Wreede,tel 0624646694 email <bwreede@orange.nl> Studie- en belangstellendenavonden:

1e maandag van de maand, opgave vooraf.Secretariaat: mw. Heleen van Houwelingen, tel 078 631 8488. email <rotterdam@soefi.nl>

Universele Eredienst:Soeficentrum Provenierssingel 41, 3033 EG Rotterdam (achter het CS).• 2e en 4e zondag van de maand, 11 uur.

TILBURGdhr. M. Achterberg & mw. N. Ach terberg, Chopinstraat 26, 5011 VK Tilburg.tel 013 456 3241.

Universele Eredienst:Er is nog geen nieuwe locatie gevonden. Natuurlijk kunt u al tijd terecht in de nabij ge-legen centra: Breda, Eindhoven of ‘s Hertogenbosch.

TWENTEmw. M. Evers-Brinkman, tel. 06 48 34 48 44. Ganzendiepstraat 18, 7607 LZ Almelo. email < evers-brinkman20@zonnet.nl >

Universele Eredienst:Nivoncentrum, Lodewijkstraat 1, 7553 LB Hengelo.• 2e zondag van de maand om 11 uur, voorafge gaan door de Confraternity of the Message om 10 uur.

UTRECHT / BILTHOvENdhr. W.S. van der Vliet, Juliana van Stolberg-laan 6, 6961 GB Eerbeek. tel. 031 365 0334bgg.: Sakya van Male, tel. 030 272 3522

Universele Ere dienst: Huize ‘Het Oosten’, Jan Steenlaan 25, Bilthoven. • laatste zondag van de maand om 11 uur.

BOxMEERDansen van Universele Vrede in de Kapel van ‘t Kloosterhuis, Grotestraat 69, Sambeek (Gem.Boxmeer).Info: mw. Hanna Reijnders, tel 0478 571 033.

ZEELAND Middelburgmw. Nuria Gortzak, Troelstralaan 18, 4571 VC Axel. tel. 0115 530 599.Studiebijeenkomsten, 2e dinsdag van de maand. info mw. A. van Schaik, tel 0118 412 875.

Uni versele Ere dienst:Gebouw de Vier Elementen, Breeweg100 te Middelburg. • 1e zondag van de maand om 11 uur.

ZUID LIMBURGContactpersoon: Ruud Marinus, Castelmorelaan 42, 6213 CW Maastricht. tel. 06 54 36 78 24.

43

Er zijn maandelijkse bijeenkomsten en om de twee maanden op zaterdagmorgen open klas-sen.

ZWOLLEdhr. C. Koster, Tijnje 48, 8032 LR Zwolle. tel 038 454 1817.In Meppel is een Soefi-groep die elke 4e dinsdag van de maand bijeenkomt. Contactadres: www.soefimeppel.nlZuideinde 46, 7941 GH Meppel. email <paul.ketelaar@planet.nl>

Informele Eredienst:Engelandseweg 19, Wezep.• 2e zondag van de maand om 10 uur.

Universele Eredienst:Bloemen dalstraat 11, Zwolle.• 4e zon dag van de maand om 11 uur, vooraf gegaan door de Confraternity of the Message om 10.30 uur.

BELGIËmw. L.D. Deslée, Sport straat 100, B-9000 Gent. Vertegenwoordiging nationale broeder- en zusterschaps activiteiten in België. Centrum oost-Vlaan deren: tel / fax: 09 222 1030. Broederschapsactiviteit vanaf 17.30 uur, om de 14 dagen op maan-dag. Centrum Inayat: Frans Baelenstr. 9, B-2100 Deurne.tel 03 321 0052.Thema-avond:• 1e woensdag van de maand 20.30 uur.

vERENIGING SOEFI CONTACTwww.soefi-contact.nlAlkmaardhr. M.Schouwenaar, Vatropperweg 5, 1779 GE Den Oever. tel 0227 512 265.email < soefi.noordwest@planet.nl >

Universele Eredienst:Fnidsen 37, RemonstrantseKerk, Alkmaar.• 1e zondag van de maand om 11 uur. Bussum mw. E. Schurink, Gooilaan 15, 1406 LC Bussum. tel 035 691 2990.dhr. E.H.K. Logtmeijer. tel 035 691 8347. email < lion182@zonnet.nl > Haarlemdhr. J.W. Hutter, tel. 023 540 2019. email < j.w.hutter@alumnus.utwente.nl >dhr.L.B.E.W. van der Putt, tel.023 537 0585.

Universele Eredienst:Soefi-huis, Burgwal 38zw-40 te Haarlem. • 2e en 4e zondag van de maand, 11 uur.

vERTEGENWOORDIGER SUFI RUHANIyAT NL

Arienne en Wim van der Zwan, Peace in Motion, tel 00 32 8638 7882. email < samark@peaceinmotion.info >

INT. SOEFI ORDE NLdhr. Wali Ali van Bruggen, Hageldor 1, 6631 GV Nederweert, tel 06 24 67 87 35 email <robbertvanbruggen@chello.nl>

SUFI WAy NLElmer Koole, Oudeweg 31, 9364 PR Nuis, tel. 0594 549863 <elmerkoole@gmail.com>

ROBES Mensen die een robe willen laten makenkunnen contact opnemen met: Ulma Moerenburg, tel 0252 223 012

CONTRIBUTIEREGELING 2009 • Moerieds betalen per jaar: Alleen EchtpaarLaag € 90,00 € 135,00Normaal € 145,00 € 217,50Hoog € 215,00 € 322,50

• Broederschapsleden, Vrienden van de Soefi Beweging Nederland en leden van de Kerk van Allen betalen: € 50,- per jaar.Broederschapsechtpaar € 75,00 per jaar.• Dit is inclusief het abonnement op de Soefi-gedachte• Alléén een abonnement op de Soefi-gedachte: € 16,00 per jaar (=incl. porto Ned.)

LIDMAATSCHAppENEr bestaan verschillende vormen van lidmaat-schap van de Soefi Beweging:Moeried:dit zijn personen die de inwijding in de Inner-lijke School van de Soefi Beweging hebben ontvangen en de esoterische klas sen en de esoterische training volgenBroeder-zusterschapslid:dit zijn zij, die de idealen en doelstelling van de Soefi Beweging ondersteunen.Lid van de Kerk van Allen:dit zijn zij, die zich speciaal aangetrokken voelen tot de Universele Eredienst; dit ver-langt niet dat zij ook om inwijding vragen.Vriend van de Soefi Beweging:men kan zich opgeven als Vriend van de Soefi Beweging, als men een ondersteuning aan het Soefiwerk wil gevenBelangstellende:een ieder, die zich op wil geven als belangstel-lende en de informatie over de soefi-activitei-ten wil verkrijgen

44

DARGAHFinanciële bijdragen: – Voor het sociale, culturele en extra soefi-

werk bij de Dargah, postbanknr: 616577 t.n.v. Stichting Dargah te Zwolle

– Voor de organisatie en het normale onder-houd, de lopende soe fi-activiteiten en de Urs-viering bij de Dargah, de in richting van de nieuwbouw en van het guest house, bankrekening 43 02 43 626 t.n.v. Dargah-fonds te Den Haag

– Voor schenkingen van boeken enz. voor de nieuwe bibliotheek (alle talen!): neem con-tact op met Walia en Wali van Lohuizen tel 020 - 627 6424.

ELEMENTEN RITUEELinfo: mw. Sitara Rosdorff. tel 0297 285 244. email < sitara.siddharta.rosdorff@casema.nl >

NEKBAKHTFOUNDATION SHARIF MUNAWWIR GRAHAM

All seven volumes of: 'The Complete Works of Pir-o-Murshid Hazrat Inayat Khan' are available for download in PDF, from: www.nekbakhtfoundation.org The books had to be scanned and they will take some time to download. Future books will be made available in much smaller files.

SOEFI-KALENDER *21 maart. Regiodag te Middelburg voor de Zuidelijke Soefi Centra; info bij: Nuria Gortzak. tel. 0115 530 599*5 april. Regiodag te Arnhem voor de Oostelijke en Noordelijke Soefi Centra.*9 mei. Soefidag in Murad Hassil; zie inlegvel.*27-30 mei. Federation Retreat in Murad Hassil (op uitnodiging).*13 juni. Nationaal Comité vergadering.INTERNATIONALE ZOMERSCHOOL 2009

15 t/m 19 juli Zomerschool 120 juli Commemoration Day21 juli vrije dag22 en 23 juli Retraite24 t/m 28 juli Zomerschool 229 en 30 juli vrije dagen31 juli en 1 en 2 augustus Open Soefidagen

pRIvACy'Het recht om met rust gelaten te worden'.

Voor organisatoren van bijeenkomsten en dergelijke is het van belang rekening te hou-den met het recht op privacy van aanwezigen. Wat privacy betreft zijn er wettelijk gezien twee invalshoeken:1) Beheer van gegevensbestanden (databe-standen) betreft het naleven van de Wet Bescherming Persoonsgegevens (WBP).

Van belang is de hoofdregel: iedereen heeft het recht zijn eigen gegevens te kennen, in te zien en te controleren. Iemand die naar zijn gegevens vraagt heeft een gerechtvaardigde vraag, die zorgvuldig beantwoord dient te worden.2) Omgang met media, waartoe ook behoren de Soefi-gedachte en de soefi-website. Het zou regel moeten zijn, dat vooraf aan de aan-wezigen wordt verteld welke media verwacht worden en welke exacte afspraken met de media gemaakt zijn. Wie een functie binnen de Soefi Beweging heeft, zal er over het alge-meen zelf voor gekozen hebben om als zoda-nig naar buiten te treden, maar het moet wel gevraagd worden of zij ermee accoord gaan dat zij in de openbaarheid zullen komen. Belangstellenden die aanwezig zijn willen soms liever niet (toevallig) gefilmd worden. Zij hoeven niet uit te leggen waarom zij dat liever niet willen: zij zijn te gast en het is goed gebruik om vooraf te bedenken wat een gast wel of niet wenst. Als de aanwezigen vooraf op de hoogte zijn van de afspraken met de media, kunnen zij desgewenst uit beeld gaan zitten. Wie zich ongerust maakt over zijn her-kenbaarheid moet welwillend geholpen wor-den met het controleren van de nakoming van de afspraak met de media: wanneer wordt het uitgezonden, hebben wij een bandopname die hij/zij mag komen controleren, etc. Samengevat: maak vooraf met de media af-spraken over herkenbaarheid, stel het publiek op de hoogte van de afspraken en beantwoord vragen met volledige informatie. Zubin Hijmans.

AFORISME

IK BEn EEn VOGEL,

DIT LICHAAM WAS MIJn KOOI.

MAAR nU BEn IK WEGGEVLOGEn,

HET ACHTERLATEnD,

EEn OMHULSEL

Al-Ghazali, 11e eeuw na Christus