1

Inhoud

Soefisme, een boodschap van geestelijke vrijheid...

DE SOEFI- gedachte

maart 2008

3 Ten geleide Redactie

5 Schoonheid Hazrat Inayat Khan

6 Ontdekking van het universum in klank P-o-M Hidayat Inayat-Khan

8 Het voorbeeld van Gandhi Krishna J.B. de Caluwé

12 Over dogma’s in het licht van de Universele Boodschap Jaap Dekker

17 Van horen zeggen Kariem Maas

22 Geestelijke vrijheid Ameen Carp

24 Gedicht ‘Mensen hebben mensen nodig’ Jelly Verwaal

25 Interview met Wali en Walia Zubin van den Besselaar en Jaya Bakker

36 Gebeurtenissen

38 Over boeken en beelden

40 Forum

41 Informatie over de Soefi Beweging

2

Colofonde Soefi-gedachte 62e jaargang nummer 1maart 2008

Verschijnt 4 x per jaar(maart, juni, september en december)

© 2008. Soefi Beweging Nederland. Overname van agendapunten vrij. © De inhoud van de artikelen is voor verantwoording van de auteurs en het copyright berust bij de betreffende auteur.

De Soefi-gedachte is een uitgave van de Stichting Soefi Beweging Nederland en heeft tot doel het verspreiden van het gedachtengoed van Hazrat Inayat Khan.

Uitgever:Stichting Soefi Beweging Nederlandalgemeen secretariaat:Anna Paulownastraat 78, Den Haagtel: 070 346 15 94 fax: 070 361 48 64email: sufiap@hetnet.nlinternet:www.soefi.nl (Nederlandse site)www.sufimovement.org (Internat. site)

Redactie: dhr. L.W. Carp, voorzittermw. J.I.E. Bakker, secretarismw. M.A.J. van den Besselaardhr. J.B. de Caluwédhr. T. Maas, beeldredacteurdhr. J.J. Dekker, eindredacteur Redactie-adres:mw. J.I.E. BakkerKoolmeeslaan 522251 PD Voorschotenemail: redactiesg@gmail.com

Redactiemedewerker:dhr. Noud Welten

Administrateur Soefi-gedachte:dhr. C.M. van Beek, penningmeester Stichting Soefi Beweging Neder land, te Den Haag. postgiro 777555 los nummer: € 5,00 jaarabonnement, incl. porto: € 16,00 abonnement buitenland: € 20,- per jaar

Drukker:NKB, Bleiswijk

Aanwijzingen voor auteurs:Lengte: artikelen niet langer dan 2000 woorden, columns 450 woorden, boek re censies 450 woorden en bijdragen 300 woorden.Opmaak: graag zogenoemde “platte tekst”; geen gecursiveerde, vetgedrukte of onder-streepte woorden, behalve indien dat noodzakelijk is voor de tekst; voetnoten als eindnoten; voor titelbeschrijving van boeken en artikelen: zie het gebruik in de Soefi-gedachte.Voorbehoud: de redactie behoudt zich het recht voor artikelen niet op te nemen of in te kor-ten.Kopij: sturen naar het redactie-adres.Uiterste inleverdata kopij voor het vol-gende nummer: 1 januari, 1 april, 1 juli, 1 oktober.Anders: in over leg met de redactie.

Illustraties:pagina 4 : foto Hazrat Inayat Khan

Aforismen:pagina 5, 7 en 35, uit de Nederlandse vertaling van de Gayan, Vadan en Nirtan van Hazrat Inayat Khan, 8e druk, 2001, Panta Rhei.

3

Ten GeleideEen ‘dubbeldik’ interview met Wali en Walia van Lohuizen vormt de hoofd-moot van deze Soefi-gedachte. Het is bijzonder dat we zo uitpakken maar het is ook veel wat ze aan ervaring aan ons door kunnen geven. Een hoofd-stuk apart daarin zijn hun belevenissen bij de bouw van de Dargah, het graf van Hazrat Inayat Khan in India. Er blijkt uit dat veel werk, ook in cultureel en maatschappelijk opzicht, is verzet om er een levendig cen-trum van te maken. Wie wil weten hoe het er nu voorstaat vindt daarover nieuwsbrieven op de internationale site van de Soefi Beweging (www.sufimovement.org/darg-ah.htm). Het onderhoud vergt voortdurend aandacht (en de nodige finan-ciële fondsen) maar gezien de reacties van de bezoekers van de Dargah kan geen twijfel bestaan over het belang daarvan. Ook Wali en Walia van Lohuizen spreken zich in die zin uit. Zij zijn niet meer betrokken bij bouw en onderhoud maar dragen nog wel verantwoordelijkheid voor een aantal activiteiten daar: de muziekacademie, het informele schooltje en het vrouwenproject. Onze betrokkenheid blijft belangrijk. “Giften zijn nog steeds dringend gewenst; het is als dorstige aarde”, aldus Wali en Walia.

Drie artikelen cirkelen als hemellichamen om elkaar heen. Ogenschijnlijk los van elkaar, maar inhoudelijk sterk op elkaar betrokken. Jaap Dekker beschrijft hoe bij het onder woorden brengen van ideeën en opvattingen de mens houvast vindt bij dogma’s, maar dat we ook steeds kritisch moeten durven kij-ken naar onze formulering daarvan en die zonodig bijstellen. Kariem Maas onderzoekt aan de hand van een citaat van Pir-o-Murshid Hidayat Inayat-Khan –

“not to ever say anything that one doesn’t believe in or that one hasn’t experienced oneself” – het belang van de eigen ervaring. Het spannings-veld met dogma’s en ‘boekenwijsheid’ is evident. Ameen Carp tot slot gaat nog een stap verder en belicht het belang van “ontleren”, geestelijke zui-vering en vrijheid. “De zoekende mens die zuiver probeert te leven voelt zelf aan wat voor hem of haar goed is.” Om de samenhang tussen deze drie artikelen te illustreren is gebruik gemaakt van drie verschillende beelden, hoe de mens de kosmos ziet. De illustratie bij het artikel over dogma’s toont hoe in de zestiende eeuw de astronoom Kepler de kosmos uittekende als een geometrisch stelsel van kubussen en bollen. Het artikel over het belang van de persoonlijke ervaring wordt geïllustreerd door een afbeelding van een kwadrant, een hulpmiddel waarmee tijdgenoten van Kepler trachtten de ordening van het heelal te doorgronden. Bij het plei-dooi voor geestelijke vrijheid past het soefi-embleem, waarin maan en ster een diepere symbolische betekenis hebben, gedragen op vleugels van vrijheid. Eén werkelijkheid, drie benaderingswijzen.De redactie wenst de lezer veel inspiratie bij het lezen van dit eerste num-mer van de Soefi-gedachte in een nieuw jaar.

KM

5

Schoonheid

Eens werd aan Hazrat Inayat Khan de vraag gesteld: “Als een kind geen tekenen vertoont van een aanleg tot schoonheid, kun je het dan schoonheid leren, of kan schoonheid niet aangeleerd worden?” Hij antwoordde hierop het volgende:

Als het kind geen neiging vertoont naar schoonheid is dat alleen omdat iets in hem gesloten is. Het betekent niet dat de schoonheid er niet is; in iedere ziel, hoe slecht of dom die ook mag lijken, is de schoonheid verborgen. En het is ons vertrouwen in de grootheid van de ziel die ons zal helpen om die schoonheid naar buiten te laten komen; in sommigen vroeger, in sommigen later, maar op een dag moet er uit wat verborgen was. Het probleem voor iedereen is echter het geduld; we heb-ben niet genoeg geduld, dat is het probleem. Het gebrek aan schoonheid in som-migen doet ons zoveel pijn dat we ons geduld verliezen, pessimistisch worden en proberen van ze weg te lopen. En daardoor moedigen we hen aan om nog erger te worden. Maar als we het geduld hadden om het te dragen, om het te verdragen, en te vertrouwen dat in iedere ziel ergens goedheid en schoonheid verborgen is, dan zullen we op een dag slagen. Met geduld kunnen we het onderzoeken en het eruit halen.

Dàt brengt ons tot het geloof in God, wanneer we geloven dat God de Vader is. Het vaderschap leert ons dat ieder kind de erfenis van zijn vader heeft. Het is niet alleen een filosofie, het is een religie, een ethiek. Door te vertrouwen in de goddelijke schoonheid in ieder mens ontwikkelen we tegelijkertijd die schoonheid in onszelf, automatisch, omdat we dat geloof hebben. Het zal zich niet ontwikkelen wanneer we denken, ‘ik heb die schoonheid, maar het is de ander die het niet heeft’. Zovelen denken dat. Ze denken, ‘ik heb het’, in plaats van zichzelf te vergeten en te denken dat het op de een of andere dag in de ander gevonden kan worden, als we maar het geduld konden opbrengen. Zodra we denken ‘hier is iemand die geen schoon-heid in zich heeft, weg met hem, hij heeft niet wat ik heb’, tonen we onze trots en sluiten we de deur die anders open was gebleven zodat we er aan hadden kunnen werken.

Het is een zwakte om je rug te keren naar iemand die de schoonheid niet lijkt te hebben, die we verwachten. Het is alleen het openen van ons hart naar iedere ziel, wat de staat van ontwikkeling ook is, dat ons hart zal inspireren tot schoonheid en door die schoonheid te openen zullen we bemerken dat het tot leven komt.

Hazrat Inayat Khan, Suresnes, 11 September 1923.

Aforisme

Beleefdheid in woorden en beleefdheid in daden zijn twee verschillende dingen

6

ONTDEKKING VAN HET UNIVERSUM IN KLANK1

Hidayat Inayat-Khan2

Het lage geluid van de vibraties van het aarde-element maakt dat de bovenlaag rommelt en resoneert. Dichtheid is haar kenmerk. De aarde manifesteert zich in verscheidene kleurnuanceringen, van bruin tot goudgeel. De kwaliteit van de holle geluiden motiveert tot de behoefte aan communicatie.Het geluid van de vibraties van het water-element varieert in overeenstemming met de omstandigheden, terwijl het voorwaarts vloeit en alle obstakels neemt in een zuiverend effect. Het toont zich in een verscheidenheid aan groene kleurnuan-ceringen, afhankelijk van de omgeving en de stoffen die zich in het water mengen. Vloeibaarheid is haar kenmerk.De rusteloze vibraties van het vuur-element hebben schittering als hun kenmerk en worden gezien in rode kleurnuanceringen; het is duidelijk dat ze fysieke en psy-chologische impulsen oproepen.De vibraties van het lucht-element reiken voorbij aan het concept van hoorbaar geluid en zichtbare kleur, en toch kunnen zij afgebeeld worden in allerlei blauwe kleurnuanceringen. Het kenmerk van deze vibraties is ruimte, wat een heel toepas-selijke bron van inspiratie is.

Beweging is een teken van leven en kan gezien worden als een ontmoeting tussen de abstracte aard van de kosmos en het menselijke bewustzijn. En de oorsprong van de gehele schepping wordt gevonden in het mysterie van de allesdoordrin-gende vibraties, die aangezet worden door één enkele energie die zich in een on-eindige variëteit van beweging ontwikkelt. De aard van de vibratie is ritme en het hele universum werkt in een systeem dat gebaseerd is op de wet van ritme. Dit kunnen we zien in de wassende en afnemende maan, in de verandering van de seizoenen, in eb en vloed, zonsopgang en zonsondergang. De warmte-energie van de zon, de prana-energie in de lucht, maar ook de aantrekkende krachten van aarde en water en andere elementen, zij alle hebben een specifiek effect op onze levensomstandigheden.

Alle geziene en ongeziene manifestaties van de schepping komen voort uit het le-ven dat in zichzelf stil is en onzichtbaar, terwijl toch de hele schepping voornamelijk zichtbaar of hoorbaar is, in een oneindige variëteit van vibraties. Het geheim van het hele universum zetelt in de werkelijkheid, dat deze vibraties ook begrepen zouden kunnen worden als ruimte binnen ruimte (akasha). En het is binnen deze alles doordringende ruimte dat de kosmische energie zich manifesteert in verschil-lende kleurnuanceringen en toonhoogtes, van de allerlaagste tot de allerhoogste. Klank en kleur worden waargenomen door de kanalen van de twee zintuigen – het horen en het zien, waar de nodige mogelijkheden ontwikkeld worden, – alsook van de drie andere zintuigen die indirect samenhangen met smaak, gevoel en reuk. Tezamen zijn zij de uitdrukking van wat beschreven zou kunnen worden als gecen-traliseerd bewustzijn, of de wortel van alle zintuigen, waar alle vermogens eigenlijk gecoördineerd worden.

7

Er is een groot raadsel in de magische kracht van geluid en haar gevarieerde ef-fecten op mens en dier, alsook op de natuur op alle niveaus van ontwikkeling. Sommige geluidseffecten zijn het gevolg van herhalingen van ritmische patronen die afgestemd zijn op even of oneven ritmische slagen. Een ander effect van een klank – of deze nu heel hard of heel zacht is – is dat het subtiele reacties veroor-zaakt in het innerlijke oor, waardoor bepaalde chakras gestimuleerd worden; we kunnen ons hier wel of niet bewust van zijn. De dynamiek of de veranderingen in zacht en hard, en de resonantie van de boventonen hebben eveneens een grote invloed op de psychologische en fysieke gesteldheid.Het is de mystieke kracht van geluid die bepaalde stemmingen doet ontstaan, die door de vibratie van de adem het jelal-, jemal- of kemal-ritme voortbrengt. Dit verklaart waarom bepaalde ritmische patronen, zoals je die kunt vinden in de militaire muziek bijvoorbeeld, iemand aanzetten om te marcheren, terwijl andere het lichaam uitnodigen tot een dans, en weer andere brengen de gehele fysieke en psychologische gesteldheid in een staat van opwinding of verwarring.

Muziek kan ook een verklanking zijn van inspirerende landschappen, zoals in sym-fonische gedichten, folkloristische melodieën en religieuze ceremonieën van ver-schillende aard. Deze melodische bekoringen hebben het in zich om iemands ver-beelding te stimuleren, zowel wanneer het gehoord wordt als wanneer het her-schapen wordt in je eigen herinnering. Het magische effect van muziek kan zeker worden bevestigd door diegenen die er de betovering van de hoop door hebben ontvangen terwijl ze diep bedroefd waren, of door diegenen die tijdelijk troost heb-ben gevonden voor een onbevredigd en oneindig verlangen, of door diegenen die door muziek het talent hebben ontvangen tot het ontwikkelen van geluk.Als de mystiek van het geluid herkend zou kunnen worden in enig realistische vorm, zouden we het misschien kunnen vinden in de vaardigheid om een bepaalde sfeer te scheppen waarin de aandacht van het eigen zelf wordt weggehaald en gericht op andere bewustzijnssferen.

(wordt vervolgd)

1 Dit is het eerste gedeelte van de lezing “Mysticism of Sound” dat Pir-o-Murshid Hidayat in ok-tober 2007 in Vancouver, Canada, heeft gehouden.

2 Vertaling door Hamida Verlinden

Aforisme

Het intellect is het buitenste laagje van de menselijke intelligentie.Als je het buitenste binnenkeert, wordt het de bron van alle openbaring.

8

HET VOORBEELD VAN GANDHIKrishna J.B. de Caluwé

Onlangs was het zestig jaar geleden dat Mahatma Gandhi werd vermoord. Dat gebeurde op 30 januari 1948. Het nieuws van de moord op Gandhi, die ‘grote ziel’, gaf een emotionele schokgolf door de hele wereld, misschien vergelijkbaar met die na de aanslag van 11 september op de Twin Towers in New York. De speelfilm ‘Gandhi’ van Richard Attenborough, met Ben Kingsley in de rol van Gandhi, kan daar een indruk van geven.

Het is ongelooflijk dat deze prachtige mens, die kort tevoren ook nog zijn land en volk (een subcontinent met thans meer dan 1 miljard inwoners) bevrijd had van de Britse kolonisator, werd ver-moord. Niet door vijanden die dat niet konden velen, nee, door een komplot van mensen uit zijn eigen volk en religie die het over zijn aanpak van de nationale problemen niet met hem eens waren. Hij was toen een oude man van 78 jaar.Hoe dit te begrijpen? We zullen het hier niet hebben over Gandhi als nationalistisch leider, of over Gandhi in zijn rol op het toneel van de wereldpolitiek. Op dat toneel opereerden wel zijn moordenaars, die hem zagen als een sta-in-de-weg voor het bereiken van hun doeleinden. Wij willen de mens leren kennen die op dat toneel geofferd werd. Kunnen we daar voor onszelf een voor-beeld aan nemen?

Ik weet niet of dat erg gemakkelijk is, al heeft Gandhi ons dat nog zo duidelijk voorgeleefd. In zijn arbeidzame periodes, dat wil zeggen als hij niet in de gevange-nis zat, was zijn dagindeling als volgt:Na een paar uur slaap begon hij om 2 uur in de ochtend zijn dag met geestelijke oefeningen en arbeid in de vorm van het schrijven van brieven naar grote geesten van die tijd: Rabindranath Tagore, Ruskin, (in het begin ook: Tolstoi), om die wakker te houden, of wakker te maken voor de nieuwe tijd. De dag was voor de dagelijkse dingen: het spinnen van kleding, het bezoeken van de allerarmsten in hun hutten, ook in de hutten van de paria’s, de zogenaamde onaanraakbaren (hij trok zich niets aan van het kasten-taboe om hem heen). Het dalen van de dag was voor gebed en een sobere vegetarische maaltijd van slechts enkele gerechten. Zijn leven was lou-ter toegewijd aan zijn ideaal: het dienen van India en van zijn God.

9

Hoe een portret van deze mens te schetsen? Als er ergens woorden tekortschie-ten, dan hier. Maar wij hebben dat portret nodig om te zien wat voor voorbeeld we aan hem hebben.

Voor een deel lijkt zijn leven een sprookje. Het begin kon zo luiden:‘Er leefde nog niet zo lang geleden een man die heel gewoon Gandhi heette. Of deftig, zoals in zijn geboorteland India gebruikelijk was: Mohandas Karamchand Gandhi. Een heel gewone naam, die zoiets betekent als ‘kruidenier’. Zijn leven is het leven van een gewoon mens, die zich door ongelooflijke wilskracht transformeerde tot de man die hij wilde zijn. Hij werd geboren in Pandobar, in de Indiase staat Gujarat, in 1869. Wie daarbij landelijke taferelen voor zich ziet (Pandobar lijkt niet zo’n wereldstad), moet zich realiseren dat het overal in India ‘overcrowded’ is met mensen en dieren, koeien en geiten. Temidden van al die drukte was Mohandas als kind stil en verlegen, maar hij kende sterke gevoelens van recht en onrecht. Zo was er in hem een latent ver-langen om zijn vaderland bevrijd te zien van de buitenlandse overheersing.Na een rechtenstudie in Engeland ging hij als jurist naar Zuid-Afrika. Bij een trein-reis naar Pretoria werd Gandhi met zijn bagage uit de trein gegooid op het station Pietermaritzburg. De reden: een blanke passagier maakte bezwaar tegen de aan-wezigheid van Gandhi als ‘kleurling’ in de eerste klas en Gandhi weigerde naar de derde klas te gaan, zijn Engelse titel als jurist gaf hem recht op de eerste klas. Dit incident was het startschot voor Gandhi’s strijd voor de rechten van zijn Indiase landgenoten in Zuid-Afrika. Een harde, maar voor Gandhi’s latere leven in India uitmuntende leerschool. Zonder een cent en relatief onbekend in zijn land, keerde hij in 1915 terug naar India. Daar begon hij zijn opvoedende werk: publiek toespreken, hygiëne en ontwik-keling propageren en de mensen op hun rechten en plichten wijzen. Bij zijn eerste openbare speech, bij gelegenheid van de opening van de Hindoe Universiteit van Benares in 1916, drukte hij schaamte uit dat hij moest spreken in een vreemde taal (Engels). Alle Indiërs wensten hun land te bevrijden van de Britse overheersing. Maar Gandhi’s zorg ging dieper. ‘Ik ben niet enkel geïnteresseerd in het bevrijden van India van het Engelse juk’, schreef hij. ‘De twee bewegingen, voor politieke vrijheid en sociale en economische vrijheid, moeten samengaan.’ Hij trok ten strijde voor gelijke rechten en aanzien voor vrou-wen en voor het afschaffen van de sociale klasse der onaanraakbaren de Paria’s.

Behalve het gegeven dat hij in Zuid-Afrika uit de trein gegooid werd, is er in het leven van Gandhi nog een gebeurtenis legendarisch: de zoutmars van 1930. Het verhaal daarvan toont aan met welk een feilloze intuïtie Gandhi tewerk ging in de strijd. Op een zekere tijd verwachtte iedereen een initiatief van hem, ook de Britse regering wachtte gespannen af, bang om hem te arresteren en de publieke opinie niet alleen in India maar in de hele wereld tegen zich te krijgen. Gandhi kreeg het idee in een droom. Het was adembenemend eenvoudig. De regering had een wet uitgevaardigd die de Indiërs verbood hun eigen zout te winnen. Zout is in een tro-pisch land een eerste levensbehoefte. Voor Gandhi was deze wet, die de Indiërs ervan afhankelijk maakte om alleen van de Britten zout te kopen – die hadden het

10

monopolie - , een volmaakt symbool van koloniale uitbuiting. Immers, het zout lag gewoon overal op de eigen stranden van de Indische Oceaan voor het oprapen. Gandhi kondigde aan, dat hij met 78 volgelingen een mars zou houden naar het kustplaatsje Dandi, op 400 km afstand, waar het zeezout voor het grijpen lag. Als hij het signaal gaf, moest iedereen in India handelen alsof de zoutwet nooit was opgelegd. Het verhaal gaat in de biografie van Eknath Easwaran over Gandhi als volgt verder:‘Toen de bewuste dag aanbrak dromden de mensen in groten getale samen bij Gandhi’s ashram, om een glimp – misschien wel de laatste – op te vangen van die kleine gedaante die op het punt stond heel India op zijn kop te zetten. Het was een legendarische mars en overal wachtte het publiek gespannen op nieuws over elke etappe van de route. Gandhi was eenenzestig jaar, maar hij was in vorm als nooit tevoren. Hij liep met de lichte, kwieke pas van een atleet; hij legde zo’n twintig ki-lometer per dag af en hield onderweg in ieder dorp stil om het evangelie van ahimsa (geweldloosheid) en de burgerplicht tot geweldloze non-coöperatie te pre-diken. Overal waar hij langs kwam stroomden de mensen toe om hem te ontmoe-ten, vormden ze een haag langs de wegen en strooiden ze bloemen op zijn pad. Tegen de tijd dat hij, 24 dagen later, in Dandi aankwam, was zijn geweldloze leger van 78 volgelingen aangegroeid tot enige duizenden.De hele nacht na hun aankomst baden Gandhi en zijn volgelingen om de kracht om het geweld te weerstaan waartoe zo’n enorme menigte gemakkelijk opgezweept zou kunnen worden. Toen, op het ogenblik dat de zon opkwam, liepen ze rustig naar het water en terwijl duizenden ogen elk van zijn gebaren volgden, bukte Gandhi en raapte een snufje zout van het zand.De reactie volgde onmiddellijk. Langs de hele Indiase kustlijn stroomden enorme menigten mannen, vrouwen en kinderen naar zee om zout te verzamelen, dwars tegen alle Britse wetten in. Hun ‘zwarte’ zout werd in de steden voor spotprijzen verkocht in het openbaar, aan hen die alleen al door het kopen de wet schonden. Het hele land wist dat het zijn boeien had afgeworpen en ondanks de brute politi-erepresailles heerste er een feeststemming onder de hele bevolking.’

In deze geschiedenis van de zoutmars komt Gandhi’s beginsel van geweldloosheid (ahimsa) al in het licht. ‘Satya’ en ‘ahimsa’, waarheid en geweldloosheid, werden Gandhi’s wachtwoorden. ‘Satyagraha’ is vasthouden aan de waarheid. Gandhi zegt er zelf van in zijn autobiografie met de veelzeggende titel ‘The Story of my Experiments with Truth’: ‘Satyagraha is zachtmoedig, het kwetst nooit. Het moet niet het gevolg zijn van boosheid of kwaadaardigheid. Het is nooit bedillerig, nooit ongeduldig, nooit schreeuwerig. Het is lijnrecht tegenovergesteld aan dwang. De gedachte erachter is dat het een volledig substituut vormt voor geweld.’En ahimsa (geweldloosheid) zegt Gandhi, is ons dharma de grondwet van ons we-zen, ingeprent in elk van onze cellen. De ‘wet van de jungle’, placht hij te zeggen, is goed voor dieren; geweld is hun dharma. Maar wanneer mannen en vrouwen geweld gebruiken keren zij de loop van de evolutie om en gaan in tegen hun diepste geaardheid en die is lief te hebben, te verdragen, te vergeven.We staan tegenwoordig voortdurend versteld van de verbijsterende ontdekkingen op het terrein van geweld. Maar, schrijft Gandhi letterlijk in zijn autobiografie:

11

‘Ik beweer dat er nog veel ongelooflijker en schijnbaar onmogelijker ontdekkingen zullen worden gedaan op het terrein van geweldloosheid.’ En: ‘Ik heb door bittere ervaring deze allerhoogste les geleerd: dat ik mijn woede moest bedwingen, en zoals opgeslagen warmte wordt omgezet in energie, zo kan onze beheerste woede worden omgezet in een kracht die bergen kan verzetten.’ ( - ) ‘Via een lange weg van discipline door gebed ben ik meer dan veertig jaar geleden opgehouden nog iemand te haten. Ik weet dat het een boude bewering is. Niettemin zeg ik het in alle bescheidenheid. Maar het kwaad kan ik haten waar het zich ook voordoet en dat doe ik ook. Ik haat het regeringsstelsel dat de Britten in India hebben inge-voerd. Ik haat de meedogenloze uitbuiting van India evenzeer als ik uit de grond van mijn hart het afschuwelijke stelsel van onaanraakbaarheid haat waaraan mil-joenen Hindoes zich schuldig hebben gemaakt. Maar ik weiger de overheersende Engelsen te haten, zoals ik weiger de overheersende Hindoes te haten. Ik tracht hen te veranderen via de liefdevolle wegen die voor mij openstaan.’

De strijd die Gandhi in zijn laatste jaren moest meemaken behoort tot de grootste tragedies die de geschiedenis kent. Aan de vooravond van de onafhankelijkheid waren hindoe- en islamitisch India in een grimmige burgeroorlog gewikkeld over welke groep uit de nieuwe situatie het meeste rendement zou weten te behalen, ten nadele van de andere bevolkingsgroep. De destructie en het bloedvergieten troffen Gandhi tot in het diepst van zijn wezen. Hij leerde immers dat alle godsdien-sten vanwege de eenheid van de idealen die ze gemeen hebben, een broederschap vormen, en hij leefde daar ook naar. Wat dat betreft was hij een soefi, net als Hazrat Inayat Khan, die met die boodschap vanuit India naar het Westen was ge-trokken. Gandhi leefde de broederschap van alle godsdiensten in India voor. Hij werd daarom intens gehaat door sommige hindoes zowel als door moslims. Toen hij erop aangevallen werd dat hij, als hindoe, ook oog had voor de belangen van de moslims, zei hij: ‘Ik bén ook moslim, al ben ik hindoe. Ik ben ook boeddhist, ik ben zoroastriër, ik ben jood, ik ben christen, ik ben sikh.’ Stond hij inderdaad niet dicht-bij de zichzelf offerende Jezus Christus? En heel dichtbij bij de mededogende Boeddha die sprak: ‘Haat wordt nimmermeer door haat tot staan gebracht; haat houdt op te bestaan door liefde. Dit is een onveranderlijke wet’? Als uitkomst van een komplot dat tegen hem was gesmeed, werd Gandhi tenlotte aan het eind van zijn dagelijkse gebedsdienst in de tuin van het Birlahuis op 30 januari 1948 met drie kogels vermoord door een fanatieke hindoe, die hem tussen de rijen gelovigen stond op te wachten, nota bene iemand van zijn eigen volk en religie dus. De hele wereld reageerde geschokt en sloot zich in de geest aan bij de miljoenen Indiërs en duizenden met bloemenkransen versierde olifanten die Gandhi naar zijn laatste crematieplaats begeleidden. Het rouwbeklag was werkelijk grenzenloos. Gandhi zelf had al lang leren leven met de les van zijn God Krishna uit de Bhagavad Gita: ‘De geborenen wacht zeker de dood en alle doden zijn eenmaal geboren.Daarom moet je niet verdrietig zijn om dat wat onvermijdelijk is.’Het was Gandhi’s overlijden dat Albert Einstein de befaamde woorden ingaf: ‘Komende generaties zullen nauwelijks kunnen geloven dat iemand als hij ooit in levenden lijve hier op aarde is geweest.’

12

Zijn wij in staat zo’n grandioos voorbeeld na te volgen? Madeleine Slade (onder de naam Mirabehn een van Gandhi’s langdurige, trouwe Europese volgelingen, de dochter van een Engelse Lord) schreef:‘Als je bij hem was, werd je boven jezelf uitgetild. Niet dat zijn uiterlijke verschijning of zijn manier van spreken indruk maakte. Het was eerder de eenvoud die boeide… Tegelijk was er iets van geestelijke kracht in, terwijl alles aan hem toch diep-men-selijk was. Hij sprak aan door zijn hartelijke en onweer-staanbare humor. Die bleef overal doorheen schijnen als gouden zonlicht door het bladerdak van een dicht bos.’ Er is in later tijden ook wel eens kritiek geuit op de starheid waarmee Gandhivasthield aan zijn beginselen, bijvoorbeeld tegenover zijn vrouw en zonen. Misschien legde hij de lat wel heel hoog. Maar toch… zouden we niet allemaal zo willen wor-den? En als we daar niet helemaal in slagen, dan een klein beetje?Beginnen met matiging van onze ego-wensen zou al een winst zijn. Gandhi zelf zei daarvan: ‘Ik geloof dat het spiritueel gewin van één mens een gewin is voor de hele wereld.’ Dan zou in ieder van ons zich een kleine Gandhi kunnen bevinden, een Gandhi die alle talen spreekt en die de wereld redt via onze gezamenlijke daden, onze liefde, onze bereidheid.

OVER DOGMA’s IN HET LICHT VAN DE UNIVERSELE BOODSCHAPJaap Dekker

Dogma’s zijn bepalend voor onze levenshouding, voor de manier waarop wij staan in het leven. Een dogma is een leerstelling, een geloofsartikel, een onaantastbaar bolwerk van de geloofsleer, waardoor we ons kunnen orienteren op wát we geloven. Een dogma geeft houvast, maar we moeten ook kritisch durven kijken naar de formulering en ons afvragen of een bepaald dogma niet achterhaald is door ons geëvolueerd denken en voortschrijdend inzicht. Het eerste dogma waar ik met u over wil nadenken is ‘het bestaan van God’.

OVER HET BESTAAN VAN GOD.Er gaat een Soefi-verhaal over het bestaan van God en dat verhaal luidt als volgt:Een Soefi-leraar woonde in een eenvoudige bedoeïenen-tent op enige afstand bui-ten een stadje. Zijn leerlingen kwamen regelmatig bij hem samen, om over het hiernu- en het hierna-maals te spreken en om wijsheid van hem te leren. Op een dag kwam de vraag naar voren, of het bestaan van God te bewijzen valt. De meningen liepen daarover uiteen. Wel werd duidelijk, dat de werkelijkheid van God niet in woorden is te vatten en dat God niet begrijpelijk is te maken. Op de vraag van zijn leerlingen, of de Soefi-leraar het bestaan van God kon aanto-nen vertelde deze zijn volgende ervaring:‘Zoals altijd deed ik ‘s avonds voor het slapen gaan mijn ronde en zegde ik mijn gebeden. Het weer was rustig, de tent stond er goed bij en mijn kameel lag voor de nacht gekluisterd op zijn rustplaats. Ik ging naar bed, sliep de hele nacht door, ongestoord, als een roos en bij het krieken van de ochtend stond ik verfrist op.

13

Ik ging -zoals mijn gewoonte is- naar buiten om mijn ronde te maken en mijn ge-beden te zeggen. Het weer was rustig, de tent stond er goed bij en mijn kameel lag gekluisterd op zijn rustplaats. Dus alles was precies zoals de avond daarvoor, behalve één ding: er was ‘s nachts een kameel bij mijn tent geweest’.De Soefi-leraar zweeg en bleef zwijgen en zijn leerlingen keken elkaar verwonderd aan. Wat was dat nu voor een antwoord op hun vraag over het bestaan van God ! Eén van de leerlingen vroeg daarop aan de meester: ‘U sliep de hele nacht door, ongestoord, als een roos. Hoe kunt u dan weten, dat er een kameel bij uw tent is geweest’. De meester keek de leerling aan en antwoordde: ‘Toen ik ‘s morgens buiten kwam en om mij heenkeek zag ik de onmiskenbare tekenen van het nachtelijke bezoek van een kameel. Mijn eigen kameel lag gekluisterd op zijn rustplaats, maar ik zag verse kamelen-sporen in het zand en ik zag verse kamelen-vijgen, die mij een dui-delijke taal spraken. Zo is het ook met God, ik kan hem niet zien, maar als ik om mij heen kijk zie ik de onmiskenbare tekenen van zijn aanwezigheid’.

Tot zover dit Soefi-verhaal, dat duidelijk maakt dat we het bestaan van God kunnen aflezen aan verschijnselen om ons heen. Op school leerden we, dat dit heet ‘een bewijs vanuit het ongerijmde’. Tegenwoordig wordt in dit verband het begrip ‘re-verse engineering’ wel gebruikt. Dat wil zeggen, we zien een resultaat, we zien verschijnselen en leiden daaruit oorzaken af. Het is van het grootste belang het resultaat, de verschijnselen, nauwkeurig te ana-lyseren en ons niet op het verkeerde been te laten zetten door een onjuiste inter-pretatie van de oorzaken.

Wetenschappelijke verschijnselen.Recente wetenschappelijke ontwikkelin-gen tonen aan, dat er een planmatige opbouw van de kosmos is te herkennen op allerlei terreinen van wetenschap. - Zo zien we in de kosmologie op statisti-sche gronden, dat de opbouw van ons universum niet een toevallige gebeurte-nis kán zijn, maar dat er sprake is van een uiterst nauwkeurige afstemming van een groot aantal factoren, waardoor ons universum is wat het is. De kosmologie leert ons, dat er een plan-matige opbouw is van het allergrootste wat wij kennen, het universum. - De kwantumfysica leert ons, dat er een vooralsnog onbegrijpelijke samenhang blijft bestaan tussen deeltjes die een-maal met elkaar verbonden waren. Het is een zeer hecht stelsel van samenhang, niet aan plaats en tijd gebonden.

Eind zestiende eeuw bewschreef Kepler het heelal als een stelsel van geometrische vormen. Niet veel later herriep hij deze leerstelling toen hij ontdekte dat de planeten zich in elliptische banen bewogen.

14

Op grond van statistische overwegingen komen we tot de conclusie, dat er non-lokale onderlinge verbindingen bestaan die niet lukraak en toevallig kúnnen zijn. De kwantumfysica leert ons, dat er sprake moet zijn van een planmatige opbouw, ook van het allerkleinste dat wij kennen. - Uit de evolutionaire biologie blijkt, dat op onze aarde de fysische, thermische en chemische voorwaarden exact goed zijn voor de verbluffende processen, die nodig zijn om het evolutieproces op gang te houden. Organismen hebben een dermate complexe structuur dat een lukrake toevallige selectie tussen het groot aantal mo-gelijkheden tot muteren van de ene soort naar een andere soort heel veel tijd in beslag zou nemen. In de praktijk zien we echter, dat er sprongen zijn in het evolu-tieproces, nieuwe soorten ontstaan bij wijze van spreken ‘plotseling’, dat is binnen het tijdsbestek van 5 tot 10 duizend jaren. Op statistische gronden kan een luk-rake toevallige mutatie daar niet aan de orde zijn, er zijn gewoon veel te veel ver-schillende mogelijkheden. Dus ook de evolutionaire biologie getuigt van een plan-matige opbouw.

De ontwikkelingen in de wetenschap tonen aan dat verschijnselen in het leven en het universum wijzen op betekenis en doelgerichtheid en van een ontwikkeling volgens een plan. De logische conclusie die ik daaraan zou willen verbinden is: als er sprake is van een plan houdt dat in dat er sprake moet zijn van een plannenma-ker, je zou kunnen zeggen: ‘de grote Plannenmaker van het heelal’. Door alle eeu-wen heen hebben zieners, profeten en leraren getuigd van het bestaan van die grote Plannenmaker en recente wetenschappelijke ontwikkelingen onderbouwen die getuigenissen. Voor het verstand mag het bestaan van de grote Plannenmaker, lees: het bestaan van God, dan wel duidelijk zijn, voor het gevoel is dat voor velen echter niet het geval. Er zijn mensen, die volhouden, dat ze niet in God geloven. Dat komt -denk ik- doordat ze een verouderd star godsbeeld hanteren, een gods-beeld dat niet mee is geëvolueerd met het denken, met huidige inzichten. In zijn boek ‘God als misvatting’ zegt de schrijver Richard Dawkins, dat hij hoopt dat zijn boek teweegbrengt dat gelovige lezers na het lezen van zijn boek atheïsten zullen zijn geworden. Wel, dat is niet onwaarschijnlijk als je tenminste het gods-beeld aanhangt, dat Richard Dawkins schetst. Hij hanteert een verouderd autocra-tisch godsbeeld, dat gekenmerkt wordt door willekeur, onrechtvaardigheid en wreedheid. Geheel in tegenspraak met het moderne holistische godsbeeld, waarin de Ene zich doet kennen door liefde, harmonie en schoonheid. Richard Dawkins had er beter aan gedaan zijn boek niet de titel mee te geven: ‘God als misvatting’, maar ‘Mijn godsbeeld is een misvatting’. Een godsbeeld wordt bepaald door denkbeelden die men heeft en -zoals bekend- denkbeelden veranderen in de loop van het leven en daarmee verandert dus ook het godsbeeld. Het lijkt mij zinvol dat we ons realiseren, dat niet God verandert, maar wel onze denkbeelden, onze ideeën, ons begrip, ons godsbeeld.

OVER DE UNIVERSELE BOODSCHAP.Het tweede dogma waar ik met u over wil nadenken is: ‘de Universele Boodschap’.

15

Wat versta ik onder ‘de Universele Boodschap’? Spirituele gemeenschappen, godsdiensten, religieuze stromingen, zijn gericht op de communicatie tussen God en de mens en ze proberen die communicatie onder woorden te brengen. Daartoe wordt van soms totaal van elkaar verschillende ritu-alen gebruik gemaakt. Er is een oud advies: ‘maak God tot een realiteit, dan zal Hij je inzicht geven’. Hóe je dat dan doet, welke methode, of welk rituaal je gebruikt is afhankelijk van je gewoonte, je milieu, je behoefte en van wat je aanspreekt in deze fase van je leven en of het je uberhaupt wel interesseert. Het is -denk ik- belangrijk ons te realiseren, dat we ons daarbij geen waardeoor-deel, van wat is goed en wat is kwaad, aanmatigen.

Het is niet essentieel wat voor rituaal je gebruikt en hoe je probeert God tot een realiteit te maken, of als je dat liever zegt: God te realiseren. Essentieel is, dat je ermee bezig bent en dat wordt niet beperkt door goed of kwaad. De Soefi-leraar Hazrat Inayat Khan leerde: ‘God schiep de mens en de mens schiep goed en kwaad’. En als je dan toch nog bang bent, dat je het niet ‘goed’ doet is er deze troostende gedachte: ‘op maar één manier kan de mens God beperken en dat is in zijn naam, want zijn naam is een menselijke constructie’. Godsdiensten zijn gericht op de communicatie tussen God en de mens. Die com-municatie wordt onder woorden gebracht in de Universele Boodschap, zoals die in alle spirituele gemeenschappen, godsdiensten en religieuze stromingen is te her-kennen, zei het dat er van verschillende bewoordingen gebruik gemaakt kan wor-den, al naargelang taal, opvoeding en cultuur. Godsdiensten stemmen vooral met elkaar daarin overeen, dat allen in wezen de-zelfde boodschap verkondigen, vandaar de benaming ‘Universele Boodschap’.Die Universele Boodschap zou ik als volgt willen verwoorden: ‘Ten eerste: houd bovenal van God. Ten tweede: benader het leven, de wereld, het universum met consideratie. Ten derde: behandel een ander zoals je zelf behandeld zou willen worden’.Hazrat Inayat Khan zei: ‘Indien mensen hun eigen godsdienst beter kénden, hoe verdraagzaam zouden zij dan worden en hoe vrij van enige wrok tegen de gods-dienst van anderen’.

OVER DE ONFEILBAARHEID VAN DE HEILIGE SCHRIFT. We gaan nadenken over het dogma van de onfeilbaarheid van het boek, van de heilige geschriften, die een bepaalde godsdienst tot haar richtlijn neemt. We weten allemaal, dat de heilige geschriften van de mensheid in de loop van de tijd zijn sa-mengesteld op grond van vaak niet meer te begrijpen argumenten. De eerst mon-deling verkregen verhalen en boodschappen werden later -en soms véél later- op schrift gesteld, ze werden vertaald, veranderd, geselecteerd, vaak op politieke gronden en zó werd een heilig geschrift samengesteld. Machthebbers bepaalden vervolgens, dat dat heilige geschrift door God geïnspireerd was, dat de tekst van kaft tot kaft letterlijk juist was, dat er -zoals de Joden zeggen- geen tittel of jota, dus totaal niets, aan veranderd mocht worden en dat hún interpretatie van de teksten de enige juiste was. Daar moeten we het dan mee doen.

16

Dat die interpretatie van de teksten soms lijnrecht tegen de oorspronkelijke Universele Boodschap ingaat en dat die interpretatie dus onjuist moet zijn, werd niet als een overwegend bezwaar gevoeld. Dronken van macht gingen de geestelijk leiders verder en verder, verzonnen steeds meer dogma’s, verzonnen steeds meer regels en verzonnen steeds meer voorschriften, waar op zich niets mis mee is, maar waardoor soms de oorspronkelijke Universele Boodschap totaal werd onder-gesneeuwd en niet meer herkenbaar was. Gelukkig leert de geschiedenis, dat als dharma in verval is, dat wil zeggen als de oorspronkelijke leer, de oorspronkelijke wet, de oorpronkelijke godsdienst degene-reert, dat er dan een nieuwe boodschapper, profeet, leraar, komt die de mensheid terugwijst naar de Universele Boodschap. De heilige geschriften van de mensheid zijn hulpmiddelen in de communicatie tus-sen God en de mens. En natuurlijk zijn die geschriften goddelijk geïnspireerd - immers wat is er niet goddelijk geïnspireerd- maar daarom mogen we ze nog niet interpreteren op een manier die indruist tegen de Universele Boodschap. We doen er goed aan, autonoom te denken, dat is zelfstandig te denken en kritisch te kijken naar teksten uit de heilige geschriften en ons af te vragen: zijn die teksten in overeenstemming met de Universele Boodschap of druisen ze daar tegen in? Druisen ze daar tegen in, dan zijn het woorden van valse profeten of woorden die typisch van de cultuur van die tijd getuigen en die niet zomaar toepasbaar zijn in de huidige cultuur. Tegenover autonoom denken, dat is zelfstandig denken, staat heteronoom denken, dat wil zeggen een ander voor je laten denken. En heteronoom denken heeft zeker zijn nut. We kunnen niet alles zelf bedenken, maar als we denkbeelden overnemen van leraren en profeten die tegen de Universele Boodschap ingaan, zelfs als die denkbeelden opgenomen zijn in de heilige geschriften, dan dienen we ons daarvan te distanciëren.

Als we erover nadenken hoe de heilige geschriften zijn samengesteld en als we beseffen hoezeer dat mensenwerk is, kunnen we het abrogatiebeginsel accepte-ren. Het abrogatiebeginsel leert, dat oude teksten die tegen de Universele Boodschap indruisen vervangen kunnen worden door nieuwe teksten, die ons ge-geven worden door verlichte leraren en profeten. Evolutie in ons denken en voort-schrijdend inzicht geeft ons de mogelijkheid op een nieuwe manier naar oude teksten te kijken en te besluiten, dat een aantal van die oude teksten niet meer van deze tijd zijn, dat ze indruisen tegen de Universele Boodschap en dus moeten worden geschrapt.

Ik hoop dat we aan het denken zijn gezet en dat we bereid zijn kritisch naar dog-ma’s te kijken, zodat we welbewuste keuzes kunnen maken.

17

WEES VOORZICHTIG MET WETENSCHAP EN VRIENDELIJK VOOR JE EIGEN MUZE

Kariem Maas

“One of the authenticities that is looked for in the Sufi Movement - I am not saying that it is found, but it is looked for – is not to ever say anything that one doesn’t believe in or that one hasn’t experienced oneself.”Nooit iets zeggen wat je niet zelf gelooft of ervaren hebt – dat noemt Pir-o-Murshid Hidayat Inayat-Khan in de film ter gelegenheid van zijn negentigste verjaardag authentiek voor de Soefi Beweging. Zodra je meer zegt dan je waar kan maken, blaas je vooroordelen en dogma’s leven in. Maar wat moeten we dan met weten-schap, want is wetenschap niet bij uitstek boekenwijsheid die buiten eigen ervaring staat?

Het gevaar van grootspraakWoorden en gedachten hebben grote kracht, ten goede en ten kwade. In talloze lezingen heeft de grondlegger van de Soefi Beweging Hazrat Inayat Khan betoogt dat ze niet zomaar vervliegen of het ene oor in en het andere uit gaan. Woorden galmen lang na en hebben reële consequenties. Is de hele schepping immers niet begonnen met één Woord?De kracht van het woord speelt in tal van religieuze tradities een belangrijke rol. Jakobus, die in zijn brief in het Nieuwe Testament in een paar kantjes duidelijk maakt waar het op aankomt, benadrukt in dat korte bestek een paar keer die kracht van het woord. Hij vergelijkt de tong met het roer van een schip: zo klein als het is, bepaalt het toch de richting van reusachtige schepen temidden van hevige stormen. Een klein orgaan, “maar wat een grootspraak kan hij voortbrengen”, “het hele lichaam besmetten”, en als een kleine vlam “het hele rad van het leven in brand steken”. We moeten ons daarom haasten om te luisteren, maar traag zijn om te spreken, aldus Jakobus.

Hidayat Inayat-Khan, zoon van de grondlegger van de Soefi Beweging en huidig leider, plaatst zich met zijn uitspraken in deze traditie. Vrij vertaald, moeten we voorzichtig zijn met wat we beweren, want voor we het zelf beseffen voeren onze uitspraken tot vooroordelen die de geestelijke vrijheid beperken die juist zo essen-tieel is in het soefisme.Als hij geloof noemt als een van de fundamenten die voor ons spreken, veronder-stel ik dat hij niet doelt op lichtgelovigheid – het zomaar alles van iedereen aan-nemen. Ik denk hierbij aan geloof als een vorm van ‘zeker weten’: diepe overtuigin-gen van welke aard dan ook, waarop we ons leven bouwen. Dergelijk geloof is voor ons even reëel als onze ervaring, want allebei zijn het bron-nen van waaruit wij ons leven vorm geven en er zo dus wezenlijke consequenties aan verbinden.

Maar wat betekent dat voor wetenschappelijke kennis? Is dat niet een minstens zo reële bron van kennis? Van de andere kant, als alle praat buiten geloof en ervaring

18

om ongefundeerd is - ‘van horen zeggen’ - valt ook wetenschap als bron van kennis af. Wetenschappelijke kennis is immers vrijwel altijd kennis uit de zoveelste hand, uit boeken die zijn overgeschreven uit andere boeken die op hun beurt weer sa-menvattingen zijn van nog meer boeken. Dat is het kenmerk van de ‘moderne’ wetenschap. Deze kon zo’n enorme vlucht nemen door de wereldwijde acceptatie van een werkwijze die het mogelijk maakte kennis op kennis te stapelen. Zo kon een imposant bouwwerk van kennis ontstaan, van een complexiteit die voor een gemiddeld mens niet meer te vatten is. Voor die gemiddelde mens is al die weten-schap eigenlijk ‘van horen zeggen’. Het zal wel waar zijn, want knappe koppen schrijven het – en in veel gevallen is het ook waar.

Ongemakkelijke wetenschapReligieuze tradities hebben vaak een problematische verhouding met wetenschap-pelijke kennis. Het grote voorbeeld ervan is natuurlijk de theorie dat, anders dan de bijbel stelt, niet de zon om de aarde draait maar andersom. In de zestiende eeuw kwam Copernicus er nog mee weg, maar een eeuw later liet de rooms-katholie-ke kerk Galileo Galilei met huisarrest boeten voor deze ketterij.Maar ook nu nog spelen tegenstellingen tus-sen de bijbel en wetenschap een rol, zie de discussies in orthodox-christelijke kringen waarin creationisme geprefereerd wordt bo-ven Darwins evolutietheorie.(Terzijde: Het is bij dit laatste voorbeeld inte-ressant om bij onszelf na te gaan of, en hoe, wij positie innemen in deze discussie – en vooral, op grond waarvan wij er een mening op na houden. Wat weten wij persoonlijk ei-genlijk van de schepping of evolutie – uit ervaring, geloof of van horen zeggen?)In de discussies over vermeende ‘achterlijk-heid’ van de Islam, speelt dezelfde spanning tussen religieuze traditie en wetenschap een belangrijke rol. De Islam zou immers niet door de ‘verlichting’ zijn heengegaan en dus de confrontatie met de moderne weten-schap niet aankunnen. Wel erg onweten-schappelijk en generaliserend overigens dat hierbij de hele Islam over één kam wordt geschoren. In dit verband is het verhelde-rend om op een buitenbeentje in de Islam te wijzen, de Ahmadiyya Beweging. Deze beweging legt er juist de nadruk op dat de koran als goddelijke openbaring, die ons kennis verschaft over een perfect geordende kosmos, nooit in tegenspraak kan zijn met onze rationaliteit; koran en ratio putten uit dezelfde bron. Is er wél tegen-spraak, dan dwingt dat tot een herlezen van de koran of verder wetenschappelijk

Met behulp van een kwadrant zoals hier afgebeeld kon de zestiende eeuwse Deense astronoom Tycho Brahe een onge-evenaard nauwkeurige catalogus samen-stellen van meer dan duizend sterren.

19

onderzoek. Niet toevallig dus dat de enige moslim die tot nu toe een Nobelprijs ontving, Abdus Salam, een Ahmadiyya was. Toen hij in 1979 deze prijs voor natuur-kunde in ontvangst nam citeerde hij de Koran (sura 67): “Thou seest not in the creation of the All-merciful any imperfection. Return thy gaze, seest thou any fis-sure. Then Return thy gaze, again and again. Thy gaze comes back to thee dazzled, aweary.” Vrij te vertalen als: “Gij ziet in de schepping van de Barmhartige geen gebreken. Maar als gij enige barst ziet, kijk dan nog eens. Kijk dan nog eens en nog eens en nog eens. Uw blik zal vermoeid en duizelig raken van wat u ziet.”1

Wetenschappelijk ongemakSinds Fritjof Capra in 1975 zijn bestseller “The Tao of Physics” publiceerde – “een onderzoek naar de parallellen tussen moderne fysica en Oosterse mystiek” – is er in new age-kringen een omgekeerde tendens waarneembaar. In plaats van huiver tegenover de wetenschap is er sprake van een zekere gretigheid om de nieuwste hypotheses, met name uit de quantummechanica, te incorporeren. De gereserveerde geluiden komen nu uit de wetenschappelijke hoek. Capra’s theo-rieën zijn heftig bestreden en tot op de dag van vandaag is het met vele soortge-lijke publicaties van anderen – tot en met films als “What the bleep do we know” – niet anders gegaan. Ook de populaire foto’s waarmee de Japanner Emoto ‘be-wijst’ dat waterkristallen gevoelig zijn voor goede en slechte gedachten, en – alweer wat gedateerd – de kirlianfotografie waarmee het bestaan van aura’s werd ‘aange-toond’, hebben onder wetenschappers een kritisch onthaal gekregen.2Ik ga altijd wat ongemakkelijk op mijn stoel schuiven als dit soort ‘wetenschappe-lijke bewijzen’ voor nieuw gedachtengoed worden aangehaald. Dat deel ik klaarblij-kelijk met de Britse natuurkundige Peter Russell, die ervoor waarschuwt om nog nauwelijks verklaarde nieuwe natuurkundige bevindingen te gebruiken als bewijs voor ingrijpende hypotheses over ons eigen bestaan, laat staan ze voor te stellen als ‘de ultieme waarheid’ of ‘het grote geheim’ van de kosmos, zoals gebeurt in de film en het boek “The Secret”.3 Dat soort hoogdravende beweringen wekt volgens hem alleen maar valse verwachtingen. Hij is meer geïnteresseerd in de aard van ons bewustzijn. “Het echte geheim – dat alleen een geheim is omdat iedereen het steeds vergeet – is dat je altijd kunt kiezen hoe je de werkelijkheid ziet, ervaart en interpreteert. Dat bepaalt of je geluk en rust zult vinden.” Het is niet de weten-schap die ons iets leert over ons bewustzijn, maar andersom.

‘Verzamel kennis tot je verzadigd bent’De gretigheid om wetenschap te spannen voor het karretje van levensbeschou-wing, is begrijpelijk. Ten tijde van Copernicus had de wetenschap nog een geringe staat van dienst, maar onze tijd is er bij uitstek één van de wetenschap. Wat de wetenschappelijke methode vermag, is indrukwekkend. Dat maakt het stempel ‘wetenschappelijk bewezen’ van grote waarde. De verleidingskracht die daarvan uitgaat moet niet onderschat worden. Maar wat voor winst levert zo’n stempel eigenlijk op?Het staat buiten kijf, zoals de Ahmadiyya Beweging betoogt, dat elke strijdigheid tussen rationaliteit en religieuze of mystieke opvattingen tot nader onderzoek noopt.

20

Maar we moeten het vermogen van de wetenschap om vragen voor ons op te los-sen niet overschatten. Relatief weinig wetenschappelijke uitspraken zijn onomstre-den; kenmerk van de moderne wetenschap is immers de systematische twijfel, waarbij met steeds verfijndere instrumenten en onderzoeksmethodes voortdurend eerdere bevindingen op losse schroeven worden gezet. Wie zich beroept op weten-schap haalt eerder twijfel dan zekerheid in huis. Tegenover elke wetenschappelijke uitspraak zijn kritische noten van andere wetenschappers te plaatsen. Daar leven wetenschappers van, kun je stellen (met evenveel ironie als zin voor de werkelijk-heid). Wetenschap is een bedrijfstak, een marktplaats als alle andere, waar je op je hoede moet zijn voor vlotte praatjesmakers en charlatans. Maar er is een nog fundamentelere kwestie aan de orde. Dat is het onderscheid tussen uiterlijke kennis en innerlijk weten. Dat laatste is de kennis die we verwer-ven door zelfkennis, “door het zelf”, zoals Inayat Khan dat noemt in zijn boek “Het doel van het leven”4. Kennis van de uiterlijke wereld is kennis van het omhulsel en niet van “de geest aller dingen”. Die geestelijke kennis is de werkelijke, onverander-lijke kennis. Kennis van de uiterlijke wereld berust op geleerdheid en onderzoek van causale verbanden. “Maar er is een weten dat niet met ‘omdat’ kan worden ver-klaard; je kunt er alleen van zeggen dat het zo is, het kan niet anders zijn. De ken-nis met het aanhangsel ‘omdat’ wordt duizendmaal weerlegd”, schrijft Inayat Khan.Deze relativering betekent niet dat hij geen waarde hecht aan wetenschap. Als de vraag aan de orde komt, wat we moeten doen als het verlangen naar wetenschap (uiterlijke kennis) zo sterk is dat het de mogelijkheid van kennis door het zelf over-schaduwt, schrijft hij: “In dat geval moet je doorgaan met het verzamelen van wetenschappelijke kennis, totdat je je verzadigd voelt, of er genoeg van hebt.” Hij voegt eraan toe dat je ook niet moet proberen toch kennis aan het zelf op te dringen als het zelf geen verlangen naar kennis heeft. “Je moet geen voedsel ne-men als je geen honger hebt, omdat je dan zult bemerken dat dit voedsel vergif is.” Kennis openbaart zich pas als het verlangen ernaar oplaait als een vuur.Maar na deze aansporing om wetenschap niet te schuwen en prudent te zijn met de ontwikkeling van zelfkennis, volgt uiteindelijk een duidelijke grensbepaling. Op de vraag of we via kennis van de uiterlijke dingen tot dezelfde essentiële kennis kunnen komen als via het zelf, volgt een beslist “dat is niet mogelijk”. De enige weg tot ware kennis voert via zelfkennis. Het zelf heeft het laatste woord.In dit licht is de verleiding om leentjebuur te spelen bij de wetenschap niet zonder gevaar. De verleiding van het stempel dat iets wetenschappelijk bewezen is, kan zo groot zijn – en de kracht van de verleiding moeten we niet onderschatten! – dat het leidt tot wat Hidayat Inayat-Khan “preconceived ideas” noemt, vooroordelen die de vrije toegang tot ervaringen van het zelf hinderen. Wetenschappelijke verblin-ding van het zelf. Aan het laatste woord, in alle vrijheid geformuleerd, komt het zelf dan niet meer toe.

Iedere zin is symbolischIn welke taal wordt dat woord gesproken? Inayat Khan zet ook dat op besliste af-stand van de wetenschap. De kennis komt tot ons door een innerlijke stem, in een goddelijke taal, die een taal zonder woorden is, schrijft hij in “Het innerlijk leven”5.

21

De taal van een andere wereld, die nauwelijks in gewone woorden is weer te geven. “De gehele natuur is een geheim boek, maar het is een open boek voor de ziener. Hoe kan de mens het vertalen, hoe kan de mens het vertolken? Het is als een po-ging de zee op het land te brengen; men kan íets brengen, maar hoeveel?” Het is taal die we beslist niet letterlijk moeten nemen, want, zo schrijft hij, in bijna iedere zin die de mysticus uitspreekt ligt een symbolische betekenis. “De waarheid is, dat de ziel van de mysticus een dansende ziel is. Zij is zich die innerlijke wet volkomen bewust geworden; zij heeft de diepte van het mysterie gepeild waar alle zielen naar verlangen, en in de vreugde van dat mysterie wordt het gehele leven van de mysti-cus een mysterie.”Voor de mysticus is alles spel en symbool. De ware kennis komt eerder in de vorm van poëzie, muziek en dans dan in wetenschappelijke termen. De analogie neemt een belangrijker plaats in dan (al dan niet wiskundige) bewijsvoering. Zo ook zijn de lessen die Inayat Khan ons voorhoudt eerder poëtische bespiegelin-gen dan rechtstreekse instructies. Keer op keer benadrukt hij ook dat we onze ei-gen weg daarin moeten zoeken en onze eigen uitdrukkingsvormen eraan kunnen geven.

Wetenschap als poëzie waartoe onze muze ons verleidtNooit iets zeggen wat je niet zelf gelooft of ervaren hebt – die uitspraak van Pir-o-Murshid Hidayat Inayat-Khan voerde tot de vraag hoe onze verhouding zou moeten zijn ten opzichte van wetenschappelijke kennis. Na alles wat we in dit artikel onder-zocht hebben, is mijn overtuiging dat we met wetenschap even voorzichtig moeten omgaan als met al het andere wat we ‘van horen zeggen’ hebben en niet uit eigen ervaring of overtuiging. Niet omdat wetenschap er niet toe doet, maar omdat ons eigen bewustzijn, onze eigen ervaringen en overtuigingen te kostbaar zijn om tweede viool te laten spelen. Cruciaal is om de eigen muze serieus te nemen.Verleidt die muze je tot de taal van de wetenschap? Dat kan. En ook dan geldt dat je die muze serieus moet nemen. Ga ervoor, maak je de wetenschap helemaal eigen – ook wetenschap is een analogie die ons iets kan verduidelijken over ons bestaan. Maak daarvan je overtuiging en je eigen poëzie. Tot we onze tenten opbreken en verdertrekken.

1 Zie voor meer begrip van de opvattingen van de Ahmadiyya: Mirza Tahir Ahmad: “Revelation, Rationality, Knowledge and Truth”(Islam International Publications, 1998). De Ahmadiyya worden in diverse islamitische landen overigens vervolgd wegens ketterij. Zij hebben in Nederland een moskee aan de Oostduinlaan in Den Haag.

2 Zie op internet o.a. de Engelstalige Wikipedia die gedocumenteerde kritiek weergeeft op Emoto’s werkwijze. Zie voor kritiek op aurafotografie het uitvoerige artikel van Rob Nanninga op www.skepsis.nl.

3 Zie in het tijdschrift Ode (oktober 2007) het artikel hierover van zijn hand: “Het echte ge-heim”. En zijn website www.peterussell.com/index2.php.

4 Inayat Khan: “Het doel van het leven” (uitg. Servire, Katwijk, 1996) hoofdstuk 3 over de ontwik-keling van kennis.

5 Inayat Khan: “Het innerlijk leven” (Panta Rhei, Katwijk, 1996) hoofdstuk 6 en 10.

22

Geestelijke vrijheidAmeen Carp

Het eerste boek van de Soefileraar Hazrat Inayat Khan verscheen in 1914 en heet ‘A message of Spiritual Liberty’. De tekst is veelzeggend voor zijn bood-schap. In dit boek komt de zin voor: ‘Het woord Sufi komt van Safa, wat zuiver betekent; gezuiverd van onwe-tendheid, bijgeloof, dogmatiek, egois-me en fanatisme. Het betekent ook vrij te zijn van de beperkingen van kaste, geloof, ras en natie’. Als je over deze zin nadenkt, betekent dit je denken bevrijden van welke beïnvloe-ding ook, ontstaan door je geboorte, in een bepaald ras, een bepaalde natie, een bepaald geloof, van een bepaalde politieke of maatschappelijke opvatting. Kortom, volkomen zuiver te zijn, vrij, flexibel, natuurlijk.

Geestelijke vrijheid houdt in dat je je vrij voelt om je geestelijk vrij te ontwikkelen. Er zijn in dit soefisme geen vaste dogma’s, geloofsregels. Er bestaat geen catechis-mus, een leerboek voor de geloofsleer. Er bestaan in dit soefisme ook geen vaste leefregels; celibaat – getrouwd; vegetarisch – niet-vegetarisch, enz. De zoekende mens, die zuiver probeert te leven, voelt zelf aan wat voor hem of haar goed is, passend bij jouw bepaalde wezen in jouw fase op de levensreis.Dit maakt dat soms Soefis worden beschouwd als vrijdenkers en dat heeft hen vaak in problemen gebracht in tijden dat er een bepaalde dwingende politieke of religi-euze macht in dat land aan de macht was en men zich diende aan te passen aan hun regels en voorschriften. Dat heeft vele Soefis in het verleden het leven gekost. En het heeft er soms toe geleid dat Soefis zich losmaakten van het leven in de wereld en in de eenzaamheid van de woestijn of in de bergen gingen wonen, weg van de waan van de wereld. Maar de vraag doet zich voor: hoe zuiver je je van de invloeden van de opvoeding, de kaste, het geloof waarin je bent opgegroeid?In het boek ‘Verruiming van bewustzijn’ vinden we in het hoofdstuk ‘ontleren’ be-langrijke aanwijzingen hoe men deze zuivering kan aanpakken. Er staat:‘Geestelijke verwezenlijking’ is van het begin tot het einde ‘ontleren’ wat men ge-leerd heeft. Maar hoe ontleert men? Men kan het doen door wijzer te worden. Naar mate men wijzer wordt is men beter in staat zijn eigen opvatting in twijfel te trekken en dus tegen te spreken. Bij de wijste mens vindt men de bereidheid in anderen de meerdere te vinden.’ En verder: ‘zuivering van denken, van de geest, is daarom de enige methode waar-door men het geestelijke doel kan bereiken. Om daartoe te komen moet men oog hebben voor het standpunt van een ander. Want in werkelijkheid is ieder gezichts-punt ons eigen ‘gezichtspunt’ .En dan gaat het door: ‘De volgende stap op de weg naar geestelijke zuivering is dat men in staat is het juiste in het verkeerde en het verkeerde in het juiste te zien en het goede in het kwade en het kwade in het goede.

Ster en maan worden in het symbool van de Soefi Beweging gezien als zinnebeelden. Ze staan voor ontvankelijkheid en goddelijk licht en hebben hun plaats in het hart dat staat tussen ziel en lichaam, geest en stof. De vleu-gels symboliseren de vrijheid die het hart er-vaart dat door zijn ontvankelijkheid het god-delijk licht heeft ontvangen.

23

Het is een moeilijke taak, maar wanneer men dat eenmaal kan, dan staat men boven goed en kwaad‘. Dat is moeilijk, maar het werkt ook heel bevrijdend. Als men niet langer vastzit in bepaalde denkpatronen, dan bevrijdt men zijn geest. Dan is een bepaalde hande-ling niet persé goed of kwaad, maar hangt dat af van de omstandigheden.Maar het proces van zuivering gaat verder. Want in het aangehaalde hoofdstuk, leest men: ‘Men moet in staat zijn de pijn in het genot te zien en het genot in de pijn. Wat gewoonlijk gebeurt is dat onze ogen blind zijn voor het ene en slechts open zijn voor het andere. Dat men of het verlies niet ziet of de winst niet, indien men het goede onderkent, onderkent men het verkeerde niet‘.Dat vraagt voortdurend waakzaamheid op het eigen gedrag, op ons denken, op onze reacties, op het doel dat wij wensen te bereiken.

‘Zuivering van het denken, van de geest, betekent dat indrukken als goed en kwaad, juist en verkeerd, winst en verlies, genot en pijn, deze tegenstellingen die de geest blokkeren, uit de weg moeten worden geruimd door het tegengestelde van deze dingen te zien. Dan herkent men de vijand in de vriend en de vriend in de vijand. Wanneer men het vergif kan onderkennen in de nectar en de nectar in het vergif, dat is de tijd dat ook leven en dood één worden‘.En tenslotte: ‘De derde kant van geestelijke zuivering is om zich te identificeren met wat men niet is. Hierdoor zuivert men de geest van indrukken van zijn eigen onware identiteit‘.

Dit brengt ons bij het onware zelf, het ego, dat een aspect is van onze mind (psy-che). Dat ego wordt gebruikt om zich als mens een weg te banen door het leven. Het geeft het besef van een eigen identiteit, dat anders is dan de identiteit van andere mensen. Maar het misleidende van het ego, het kleine zelf, is dat het zo dominerend kan worden dat het andere mensen wegduwt, bruskeert in de drang om steeds gelijk te hebben en zijn zin te krijgen. Zo verblindt het ego de visie in onszelf van wie wij werkelijk zijn, een schepping van die Algeest, die wij God noe-men. In The Message of Spiritual Liberty lezen wij: ‘De Soefis geloven in God als het Absolute, het enige Wezen. Alle scheppingen zijn de manifestatie van Zijn Natuur’. Wij mensen zijn deel van het goddelijke, enige Wezen en ons hoogste doel is het bewust worden van dat goddelijke, onvergankelijke deel van ons zelf, de ziel, het hogere Zelf in ons. Gezegend is hij of zij die een leraar vindt op dit pad naar zelf-verwezenlijking. Die leraar bereidt het hart van de leerling voor voor de weg naar God, door het hart van de leerling te vullen met liefde voor alles wat leeft. Liefde voor de schepping, voor de schoonheid en de natuurlijkheid voor alles wat leeft, wat groeit en zich ontwikkelt, voor het leven van ieder ander en voor het leven wat zich in jezelf ontwikkelt.

Er is een bepaalde tijd voor geestelijke bereiking. Maar men geniet als de geest gezuiverd wordt van vaste opvattingen, vooroordelen, vastgeroest denken.Daarom is het woord Safa zo toepasselijk voor een Soefi, naast het woord Sophia, dat wijsheid betekent. De Soefi zoekt beide, Safa en Sophia en gelukkig is zijn, haar pad.

24

Mensen hebben mensen nodig

Zolang God zelf niet tastbaar naast ons staat,

maar ons van hemelhoogte gadeslaat,

zendt Hij ons mensen; nooit zijn we alleen,

al schijnt soms alles donker om ons heen.

Zolang ons hart voor anderen openstaat,

ontmoet het vriendschap, wáár de weg ook gaat.

Een open hart, begrip, een vriendelijk woord,

het zijn de lichtjes naar de hemelpoort.

Zolang God zelf niet tastbaar naast ons staat,

zolang Hij ons op aarde leven laat,

zolang zendt Hij ons vrienden en misschien

leert Hij ons dáárin iets van Hem te zien.

(Jelly Verwaal, bundel: Toekomstmuziek)

25

DE RIJKDOM VAN HET SOEFISMEZubin van den Besselaar en Jaya Bakker

Gesprek met Wali en Walia van Lohuizen-Mulder

INTRO:

Een dubbelinterview ditmaal. In hun appartement in een prachtig huis aan een van de oude grachten van Amsterdam. Een huis uit de 18e eeuw, ongetwijfeld gebouwd door een rijke koopman en nu opgedeeld in étages. Een uitgestrekte kamer met een hoog plafond, vrij-wel alle muren zijn uitgebroken zodat een enor-me ruimte beschikbaar is. Kunstvoorwerpen, schilderijen, bronzen beeldjes, glas en boeken springen meer in het oog dan de “normale” woo-nattributen. Het geheel wordt verlicht door grote ramen voor en achter en hier en daar een klein lampje. Een bijzondere plek voor dit ge-sprek.

We willen graag met jullie praten over verleden, heden en toekomst. Wat die toe-komst betreft willen we van jullie graag een advies hebben voor de Soefi Beweging. Onze eerste vraag: Hoe zijn jullie bij het Soefisme gekomen? Wali is natuurlijk ge-boren in een Soefigezin.Wali: Dat wordt me vaak gevraagd en eigenlijk moet ik zeggen dat ik bij het Soefisme ben vanaf negen maanden voor mijn geboorte. Ik heb me ook altijd Soefi gevoeld. Er zijn wel momenten geweest dat ik een beetje afstand nam, maar het was zo’n gaaf Soefigezin. Ik was erg onder de indruk van de broers van Hazrat Inayat Khan, die we vaak thuis mochten ontvangen. Ik was er helemaal van doortrokken, vooral door wat er van binnen bij mij gebeurde.

Het is toch niet zo vanzelfsprekend dat je bij het Soefisme blijft als je uit een Soefiegezin komt?Wali:Maar het ligt ook aan mijn aard. Ik ga niet gauw in de oppositie. Ik was 15 jaar toen ik door Murshid Ali Khan werd ingewijd. Twee jaar later werd mijn jongere broer Hakiem (nu Jelaluddin) ingewijd en ik werd toen cherag (= voorganger in de Universele Eredienst). Hakiem werd enige tijd later ook cherag, mijn oudere broer Subhan was het al. Op verzoek van Murshid Ali Khan zijn wij een keer met ons drieën in een Universele Eredienst voorgegaan. Walia: Ik was van Christelijke huize en ik was daar happy mee. Toen kwam Wali in mijn leven. Ik had wel van het soefisme gehoord maar wist er eigenlijk niets van. Wali raadde me aan me er in te verdiepen. Hij gaf ook te kennen dat hij niet zou afhaken omdat ik geen Soefi was of wilde worden.

26

De eerste Universele Eredienst die ik meemaakte was in Rotterdam waarin Karimbakhsh Witteveen sprak en Murshid Musharaff Khan zong. Na de dienst werd ik voorgesteld aan Murshid Mursharaff Khan en ik bedankte hem voor de zang. Ik herinner me nog het gebaar dat hij maakte met zijn arm naar boven gericht: niet hij maakte de muziek, het kwam van boven. Dat heeft toen diepe indruk op me gemaakt en eigenlijk was ik toen al over de drempel. Toch heeft het nog wel even geduurd. Ik moest het vertellen aan mijn familie en mijn omgeving. Vooral mijn vader had er moeite mee, maar op den duur is dat toch goed gekomen. Een tijd nadat we getrouwd waren heeft Musharaff Khan me ingewijd.

En heb je toen de naam Walia gekregen?Walia: Later heb ik de naam Walia gekregen. Ik heb me gaandeweg gerealiseerd hoe bij-zonder die naam was. Dat Murshid Musharaff Khan allerlei gemeenschappelijke dingen in ons zag. En de naamgeving van onze twee zonen is eigenlijk op dezelfde manier gegaan. Toen ze geboren werden heeft Wali onmiddellijk Murshid opgebeld. Hij zou er over nadenken en heeft de naam telefonisch doorgegeven. Hij kwam de volgende dag en zei dat Kadir muzikale oren had. Die Soefinamen waren voor de vriendjes van de jongens soms moeilijk. Zo weet ik dat Hamid soms Marmite werd genoemd en laatst vond ik een briefje waarop Hermid stond. Maar we hebben beiden ook nog een Nederlandse naam gegeven zodat ze zelf konden beslissen welke naam ze zouden willen gebruiken. Ze wisten beiden de betekenis van hun eerste naam. Toen Hamid ging varen wilde hij zijn tweede naam, Willem, gaan gebruiken. Maar als ze hem dan, in het begin, bij die naam riepen, reageerde hij niet eens. Hij is bij de koopvaardij Willem gebleven, maar in de overlijdensadver-tentie van de koopvaardij stond de naam Willem met tussen haakjes Hamid er achter. Kadir kondigde aan, toen hij ging studeren, dat hij voortaan Christiaan wilde zijn. Maar toen we op zijn kamer kwamen stond er Kadir op de deur. Zijn vrienden vonden dat hij Kadir moest blijven. En dat is zo gebleven.

DE BOUW VAN DE DARGAH

Dan nu over het werk dat jullie voor de Soefi Beweging hebben gedaan en nog doen: het is gigantisch wat jullie hebben gedaan, in het bijzonder voor de Dargah. (= het graf van Hazrat Inayat Khan in New Delhi, India)Walia: Ja, we waren in die tijd ons werk hier een beetje aan het afbouwen. Ik had mijn eigen kunsthistorisch onderzoekswerk, dat ik eigenlijk overal kon doen. Wali had zijn eigen parttime adviesbureau en was daardoor ook wat vrijer. De jongens ston-den op eigen benen. We konden weg.

Wat hield het werk voor de Dargah eigenlijk in?Wali: Eigenlijk een heleboel. De meest directe taak toen was de bouw van het Memorial, later gevolgd door de Sufi Hall en kantoor, daarna de bibliotheek en de muziekruim-tes en tenslotte de verbouw van het retreathuis. Walia:Er was al veel gebeurd. Murshid Fazal had al de lower en upper courts aangelegd.

27

Wali: En niet te vergeten het vele werk dat Murshid Karimbakhsh (Witteveen) er al in had gestoken. Karimbakhsh is altijd de drijvende kracht geweest achter de Dargah. En zeker moeten we ook Akbar Lange noemen. Die heeft in nauwe samenwerking met de Indiase architect -die ook Khan heet want zo heten daar heel veel mensen- het ontwerp gemaakt van zowel de lower en upper courts als van het memorial. Het ontwerp van het memorial lag dus klaar en wij hebben voor de uitwerking en de uitvoering gezorgd, met alle problemen, ideeën en oplossingen die daarbij ho-ren.Walia: We hadden geleidelijk een verdeling van taken gemaakt. Er was zoveel te doen: naast de bouw de contacten met de overheid, het verkrijgen van toestemming om gelden India binnen te brengen, onderhandelingen om de omliggende terreinen vrij te maken van bebouwing ten behoeve van de verdere bouw, het organiseren van soefi bijeenkomsten, concerten, gesprekken met belangstellenden, ontvangen van bezoekers, het managen van de Dargah en zijn organisatie, de Memorial Trust. En gaandeweg steeds meer ook het sociale werk. Wali zei tegen mij: Als jij je nu bezig houdt met de contacten met de architect dan kan ik weer bepaalde andere dingen doen. Karimbakhsh is de eerste keer met ons mee gegaan, ook om ons voor te stellen, We kwamen in een heel klein kantoortje van de architect met een enorme hoop papieren. Ik dacht nog: wat moet dat worden! Ik vroeg me ook af of ik als vrouw zou worden geaccepteerd. Maar Karimbakhsh zei: Ze hebben ook een vrou-welijke premier gehad, dus dat zal wel gaan. Ik kwam daar en ik zei: Ja, heren, u moet het voorlopig met mij doen. Ik ben toen echt getest: Wat weet ze? Wat kan ze? Maar het is daarna zo’n goede samenwerking geworden. Fantastisch.Wali: Bij de opening werd ze de lady-architect genoemd.Walia: Ja, dat stond in het boekje dat we voor de opening hadden gemaakt in het artikel van de architecten. Het ging ook leuk samen. Soms dacht ik: dat kan echt niet, en dan kwam de architect meteen met allerlei nieuwe ideeën. De ramen bijvoorbeeld. We zochten samen met de aannemer het materiaal uit in de marmergroeve. Dat ging nog helemaal op de ouderwetse manier. Het was dezelfde groeve waar het

marmer van de Taj Mahal van-daan is gekomen. Het werd nog altijd gerund door Moslims. En hoe dieper je de groeve in ging des te witter het marmer was. Je daalde af met zo’n touwladdertje. Wij wilden toch graag dat witte marmer heb-ben. Het bewerken ging hele-maal met de hand. Allemaal met beiteltjes en schaafjes. En die platen waren heel dik.

28

Ik ben er twee keer geweest en ik was onder de indruk van wat er allemaal ge-beurde en wat er niet gebeurde.Wali: Wat we verder nog deden? Samen met Hayat Bouman hebben we de Universele Eredienst georganiseerd. En juridisch en financieel moest er verschrikkelijk veel geregeld worden. Daar zijn we eindeloos mee bezig geweest. Er zijn veel contacten met het Indiase ministerie van Binnenlandse Zaken geweest, zonder hen kun je er niets.Walia: We kwamen daar het ministerie binnen, je hebt geen idee hoe het toe ging. Overal dossiers waarvan de papieren met een touwtje bij elkaar gebonden waren en die er aan alle kanten uitstaken. En allemaal op de grond en in alle gangen. Je begrijpt dat er veel zoek raakt. Het is een wonder dat er überhaupt iets uit komt. Wali: In India is het nodig je contacten op het hoogste niveau te hebben. Om bijvoorbeeld van de stedelijke overheid flatjes te kunnen kopen voor de huurders op ons terrein (dat vrij gemaakt moest worden voor de uitbreiding) had je allereerst de directeur van de ‘slum clearance’ nodig; maar uiteindelijk gingen we op audiëntie bij de Lieutenant Governor van Delhi! Van beiden zijn we goede vrienden geworden. Later hebben we de ex Vice President van India een seminar laten openen; een Sikh, heel spiritueel. Hij was al tachtig jaar of zo; hij zat kaarsrecht op zijn stoel en bleef roer-loos zitten, wel twee uur achter elkaar...En de Lt. Governor heeft de opening verricht van de Memorial met een prachtige toespraak.

ACTIVITEITEN ROND DE DARGAH

Wali: Een van de hoofdtaken was de zorg voor de muziek. Later hebben we dat kunnen maken tot wat in India een ‘Music Academy’ mag heten. Enkele keren per jaar werden er recitals gegeven. Dat was al onder onze voorgangers zo. Wij wilden dat voortzetten. Het idee was om jonge musici gelegenheid te geven om op te treden. We hebben het later uitgebouwd met ook gerenommeerde musici. We wilden laten zien dat Indiase muziek daar thuis hoort, om de spirituele waarde van de Indiase muziek hoog te houden. Beïnvloed door het westen is de Indiase muziek steeds meer in de ban van virtuositeit en stardom gekomen. We zorgden er echter voor dat de kwaliteit van de muziek hoog was. En de musici begrepen ook dat het een voorrecht was op die plek hun muziek als een offerande te brengen. Verder biedt de Music Academy gelegenheid voor lessen, seminars, lezingen, trainingen. Ook kan men kennis nemen van een rijke variëteit aan Indiase instrumenten.

Dat is heel belangrijk! Maar jullie hebben toch ook een Soeficentrum opgezet waar moerieds komen. Jullie waren centrumleiders?Walia: Ja, in eerste instantie als voortzetting van het prachtige werk dat de Nederlandse moeried Hayat Bouman al twintig jaar ter plaatse had gedaan. Na haar dood in 1987 hebben we klassen voor moerieds gegeven en openbare bijeenkomsten, zo-wel seminars als universele (en informele) erediensten.

29

Er kwamen behoorlijk veel mensen die ook buitengewoon geïnteresseerd waren. Het is uiteindelijk een grote ‘circle of friends’ geworden met enige Indiase moe-rieds. Je ziet in India nog een geloof en devotie die wij in het westen niet meer kennen. We hebben congressen over het soefisme georganiseerd en we werden soms uitgenodigd voor het geven van lezingen. We zijn ook gevraagd om te komen spreken o.a. op een groot internationaal festival en congres over het soefisme.

Ook zijn we meteen, in 1987, begonnen met de zorg voor een Indiase uitgave van de bestaande boekenserie de ‘volumes’ en de ‘Sufi Message’. We hebben de meest vooraanstaande uitgever op het terrein van religie en filosofie gecontracteerd, voor zijn eigen rekening en risico. Binnen anderhalf jaar zijn alle dertien delen en de in-dex als veertiende deel verschenen. Dit was van groot belang om de soefi boeken voor een Indiase prijs beschikbaar te stellen; een belangrijk middel om de Boodschap bekend te maken. Trouwens, we vonden het voor het Westen ook de kans om een goedkope pocket-uitgave beschikbaar te maken. Helaas is het veelal niet mogelijk gebleken dit te realiseren. Wie weet, alsnog?En dan hebben we in India (maar ook thuis) bovendien nog gewerkt aan de opzet, organisatie, financiering en uitvoering van sociale projecten. Een ervan is een school voor kinderen van 5-10 jaar. Het gaat daarbij om kinderen, jongens en meisjes, die buiten de boot vallen omdat de ouders te arm zijn. Een ander project is een vrouwenproject. Kleine sociale projecten horen bij een Dargah. Een mooi gebouw neerzetten is niet genoeg; je voelt je ook verantwoorde-lijk voor de omgeving waar verschrikkelijk veel armoede is. Vrouwen zitten vaak thuis en hebben weinig of geen opleiding. Wij geven ze werk dat ze ook thuis kun-nen doen. We willen daarmee ook het oude handwerk herstellen: borduren met goud– en zilverdraad. Dat kunnen ze heel goed. Het geeft de vrouwen zelfvertrou-wen en ze verdienen er wat mee. En ze krijgen lessen in adab (dat je respect moet hebben en dat je je goed en vriendelijk moet gedragen).

Bijzonder was het om elk jaar de Urs te organiseren, de viering van de sterfdag van Inayat Khan. Bijzonder om met zovele deelnemers de krachtige verstilde energie van de Dargah op te roepen en te ervaren, meer nog dan het jaar door. En samen te zijn op deze gezegende plek, een voorrecht, we zijn intens dankbaar dat we dit werk mochten doen.We hebben de taak enkele jaren geleden moeten overdragen na bijna 18 jaar en-kele keren per jaar daar te mogen zijn. Maar we dragen nog steeds verantwoorde-lijkheid voor de muziekacademie, het informele schooltje en het vrouwenproject. En we beheren de fondsen hiervoor. Giften zijn dus nog steeds dringend gewenst; het is als dorstige aarde. We vonden het wel moeilijk niet meer regelmatig naar de Dargah te kunnen gaan. De sfeer daar in de Dargah is zo bijzonder, eigenlijk niet te beschrijven. Het werk daar met de intense vreugde en ook met de problemen, waar we een oplossing voor zochten, was een deel van ons leven geworden.

ACTIVITEITEN IN NEDERLAND

Jullie zijn ook in Amsterdam centrumleiders geweest. Inmiddels hebben jullie die verantwoordelijkheid overgedragen. Wat kunnen jullie hier over vertellen?

30

Wali:Vanaf 1985 zijn we centrumleiders geweest, meer dan 20 jaar. Dat was voor de mensen hier soms wat moeilijk als we in India waren.

Konden jullie dat goed loslaten? Walia: Ja, er waren ook zoveel andere dingen.

De kerstdiensten bijvoorbeeldWalia: Wat ik wel erg jammer vind is, dat de speciale kerstdiensten -gebaseerd op de Universele Eredienst- die wij hier in Amsterdam hebben georganiseerd en wat later de vredesdiensten zijn geworden, zijn gestopt. Vertegenwoordigers van alle religies werkten daar aan mee, zoals Bisschop Bär, dominee Jacobien Geel, Tamara Benima, rabbijn-in-opleiding, Zij staken hun kaars aan, lazen uit hun heilige boek en spraken een enkel woord ter inspiratie Een echte dienst van religieuze eenheid. Maar als kleine groep konden wij het niet meer bolwerken.

Dat brengt ons op de volgende vraag: de hiërarchie binnen de Soefi Beweging Wali: Ik vind de hiërarchie goed en belangrijk. Die hiërarchie is de inspiratiebron voor de organisatie. Die inspiratie gaat vanuit de hoogste spirituele leiding naar beneden naar alle moerieds. Diezelfde lijn heeft Hazrat Inayat Khan ook heel nadrukkelijk in de organisatie willen brengen. Om dat te laten werken zijn er twee dingen nodig:Er moet een stroom van inspiratie zijn die ‘van boven’ komt en er moet bereidheid zijn te ontvangen. Als die bereidheid er niet is dan gebeurt er nietsWalia: Er is een innerlijke en een uiterlijke hiërarchie en die moeten één geheel vormen. En wat ook nodig is en ook past bij de hiërarchie in deze tijd is de dialoog: een uitwisseling van ideeën. Met elkaar kunnen delen maar niet vanuit het idee dat iemand hoger of lager in de hiërarchie staat. Wali:Het is belangrijk om de inspiratie levend te houden. Dat gaat niet vanzelf en dat gaat ook niet als je zegt ”dit zijn de regels.” De leider moet inspireren. Gelukkig is dat ook veelal wel het geval.

En de uiterlijke hiërarchie?Walia: Je hebt hiërarchie nodig. Ook dat heeft te maken met inspiratie. Als je vanuit die inspiratie een voorstel doet, weten de mensen waar dat vandaan komt. Als dat vanuit het ego komt, hoort men dat ook. Als vanuit het ego wordt gewerkt heeft het met macht te maken.

Vaak zijn inspiratie en organisatorische kwaliteiten niet in één persoon verenigd.Wali: Toch is dat wel zo bedoeld door Hazrat Inayat Khan en ik denk ook dat het wense-lijk is. Daar mag je ook op de Geest van Leiding vertrouwen. Murshid Hidayat is het hoofd van alles. Daar ben ik erg voor.

31

Indertijd was Hazrat Inayat Khan heel inspirerend, daaraan ontleende hij zijn gezag. Maar het is toch niet vanzelfsprekend dat zijn opvolgers dat gezag van nature heb-ben. Misschien nog wel zijn broers. Moeten wij daar aan vast houden?Wali: Maar Hazrat Inayat Khan heeft het wel zo geregeld. En we moeten daar, zonder meer, aan vasthouden. Misschien kun je daar in noodgevallen van afwijken, maar dan tijdelijk.Walia: Bij een goede inspirerende leider kan er een goede dialoog ontstaan. Die ontleent zijn kracht niet aan de bevoegdheid maar aan de inspiratie. Er zijn in de Beweging zeker mensen die dat in zich hebben. Die jong van hart zijn en die iets kunnen overdragen. Je moet niet te veel focussen op jong in leeftijd.

Maar die mensen moeten je begeleidenWalia: Dat is ook de taak van de inwijder. Het begeleiden van moerieds is heel belangrijk. Maar niet iedereen zal dat kunnen bereiken. Wali: Overigens, ‘als je soefi wilt zijn moet je moeried worden’, was het idee. Murshid Hidayat heeft getracht dat idee te doorbreken maar nog steeds heerst die ge-dachte. Ik vind dat je soefi bent als je het eens bent met doelstellingen, idealen en activiteiten van de Soefi Beweging. En dat heeft relevantie voor de broederschap, de opvoeding van de kinderen, hoe je met dood en leven omgaat e.d. Dan gaat het echt leven. Je hoeft dus geen moeried of broederschapslid te worden om soefi te zijn. Dan kun je ook terugvallen op een grotere groep mensen. Een soort “circle of friends”. Inayat Khan heeft dat goed gezien: de innerlijke school is voor sommigen, de Soefi Boodschap voor de velen.Walia: En je kunt de boodschap uitbrengen op heel verschillende manieren. Voor de een is dat een boek schrijven, voor de ander een lezing houden. Maar er zijn ook an-dere manieren om mensen te laten voelen wat het soefisme eigenlijk betekent in je eigen leven. Mensen met die mogelijkheden moeten ook een kans krijgen en begeleid worden, want dat zijn vaak de mensen die niet zo naar voren treden. Je moet inzicht krijgen in de innerlijke potentie van mensen. Want het soefisme doet wat met mensen. Mijn vroegere professor, helemaal geen soefi, zelfs een agnost, vroeg mij eens of ik Musharaff Khan wel dankbaar genoeg was. “Want”, zei hij, “als hij er niet was geweest zou jij een heel ander mens zijn geworden.”

Wali, je bent toch ook nog nationaal vertegenwoordiger van de Soefi Beweging Nederland geweest? We hebben de indruk dat jullie mede door allerlei beleidsnota’s de Soefi Boodschap systematisch trachtten uit te dragen en welke activiteiten je zou kunnen ondernemen. Het lijkt of dat nu minder systematisch wordt aange-pakt.Wali: Ja, dat is wel belangrijk voor mij, niet alleen in het Nationaal Comité maar ook in de andere organen. Daar wordt verschillend over gedacht binnen de Soefi Beweging. Een aantal personen gaat van het standpunt uit, dat we ons inzetten en het verder overlaten aan de Geest van Leiding.

32

Anderen, waar ik toe behoor, zeggen dat je toch een en ander moet plannen. Wat is het doel en op welke manier wil ik het bereiken. En daarbij stel je je open voor de inspiratie.

Dus jullie wilden duidelijke structuur in de activiteiten brengen?Wali:Ja, zeker.Walia: Maar we zijn het er natuurlijk beiden over eens dat het gaat om de uitstraling van de Boodschap in het dagelijks leven. En wij met z’n allen zijn het instrument daar-toe. We moeten op een goede manier de boodschap van liefde, harmonie en schoonheid en van geestelijke vrijheid uitdragen. Daar heeft Murshid Inayat Khan het telkens over. De wereld van nu heeft deze boodschap zo hard nodig.

Ik zie dat steeds meer mensen in de Soefi Beweging zich beperken in hun activitei-ten tot het Soefisme, wat lijkt op sektarisme, terwijl Hazrat Inayat Khan toch altijd zei dat je beter midden in het leven kan blijven staan. Maar dat sektarisch denken heb ik bij jullie niet opgemerkt.Wali: Als je het werk van Hazrat Inayat Khan bekijkt dan vormen de esoterische werken maar een klein deel, het meeste gaat over de wereld. Ik denk dat de Soefi Boodschap erg veel zou kunnen bijdragen aan maatschappelijke discussies, bijvoor-beeld over leven en dood, over opvoeding, over de manier waarop mensen met el-kaar omgaan, over de houding van mensen in bedrijven en dergelijke.Kort samengevat: het besef (awareness) dat de ziel van de mens zijn ware natuur is, terwijl lichaam, mind en hart haar instrumenten zijn. Wat betekent dat nu voor de manier waarop we met problemen van het leven en de wereld omgaan, en ook met elkaar?Walia: En dat betekent dat je de boodschap probeert uit te dragen in de wereld. Maar daar is een bepaalde basis voor nodig. Dat sluit ook aan op wat Hazrat Inayat Khan zegt: “eerst is er een periode van opname en verwerking en dan pas het uitdragen. Ik herinner me nog heel goed dat op een bepaald moment Murshida Shahzadi Musharaff Khan - de Koningh zei: ”nu is het moment gekomen dat je de boodschap kunt gaan uitdragen”. Want als je met dat uitdragen te vroeg begint gaat dat ei-genlijk niet. Dan krijg je prietpraat. Je motor en de brandstof voor het verspreiden van de Soefi Boodschap is de ‘kennis’ en het inzicht die je in de innerlijke school verwerft.

TOT SLOT

Tot slot een laatste vraag. Hebben jullie het gevoel dat het Soefisme jullie tot steun is geweest in moeilijke tijden? Ik denk dan bijvoorbeeld aan het plotseling overlijden van jullie zoon Hamid.Walia:Dan ervaar je wat het soefisme voor je betekent. En juist in die situaties die ook heel moeilijk waren kun je laten zien dat het niet alleen maar woorden zijn, maar dat je daar naar kunt leven. Tegelijkertijd zie je ook de zegeningen die op dat mo-

33

ment gegeven worden. Je ziet dat je je daarvoor hebt open gemaakt. Dat je die zegening kunt ontvangen en begrijpen dat het een zegen is. Wali:Ja zeker, maar toch ook ‘hier en nu’.Walia: Zoals die professor zei “dan was je een ander mens geworden”. Dan had ik dat op een andere manier gedaan en had ik ook niet de kracht gevoeld die me er doorheen heeft getrokken. Wali: Of er boven uit getild.

Jullie hebben niet het gevoel dat je bij groot leed geen verdriet mag hebben?Walia:Nee, natuurlijk mag je echt verdriet hebben, maar niet in die zin dat je denkt “waarom moet mij dat nu overkomen?” Verdriet is een ontroering van de ziel en dat is niet alleen maar kommer en kwel. Er zit ook een ander element in.Wali: Denk aan de tekst van het soefi-lied Why o my feeling heart… Maar afgezien van zulke dramatische gebeurtenissen, het soefisme doet in je onderbewustzijn een rustgevend draagvlak ontstaan van iets wat aan de oppervlakte van de zee wel stormachtig en emotioneel is.Walia: Ja, je hebt een soort opvangkussentje. Het ergste is als je voelt dat dat opvangkus-sentje leegloopt. Je moet er voor zorgen dat die inspiratie niet verdwijnt.

Er zijn nog veel dingen niet aan de orde geweest, daar is ook geen tijd meer voor, maar hebben jullie nog iets wat je nog kwijt wilt?Wali: Ik heb nog twee dingen: Het eerste is dat we een veel grotere plaats geven aan de ’Divinity of the soul’, of wellicht beter ‘het Licht van de ziel’, zowel als fakkel op je innerlijke pad, als wat de Boodschap kan betekenen bij het oplossen van problemen in de wereld door middel van een dieper inzicht in wat de mens is. En het andere is de dynamiek binnen de Soefi Beweging; het gaat dan om twee schijnbaar tegengestelde waarden: vernieuwen zowel als behouden. Ik hoop, dat beide gebeurt. De essentie moet behouden blijven. Wat dat is is bijna niet in woor-den uit te drukken, dat is heel subtiel. Je mag dat ook zeker niet verwarren met verouderd. En interne vernieuwing moet, anders blijven we stilstaan en ‘stilstand is dood’. Laten we ook naar nieuwe vormen zoeken, maar tegelijk de oude instand-houden, maar levend en bezield.

Wat zou je verder willen vernieuwen? Datgene wat Hazrat Inayat Khan heeft ge-zegd over opvoeding, dat dat naar de huidige tijd moet worden vertaald?Wali: Ja, we moeten al die zaken actualiseren maar wel in dialoog met de wereld, de nieuwe ontwikkelingen in de psychologie, of de ontwikkelingen rond seksualiteit. Dan moet je niet verwijzen naar de tijd waarin Hazrat Inayat Khan die ideeën heeft geformuleerd, het Victoriaanse tijdperk, maar vooral aangeven waar de waarde van deze ideeën ligt ook voor de huidige tijd. Verrassend hoe actueel Inayat Khan is.

34

Maar let er op dat spirituele teksten meer lagen hebben en dat voor het goede verstaan meer nodig is dan lezen wat er staat.

Er wordt wel gezegd dat de Soefi Boodschap de Boodschap voor deze tijd is. Wat wordt daar dan mee bedoeld?Wali: Hazrat Inayat Khan zegt verschillende keren dat het erom gaat de mensheid be-wust te maken van de goddelijkheid van de menselijke ziel. Dat is de opdracht van de Soefi Boodschap van deze tijd. Bewust te worden dat je je ziel bent. En je hebt een lichaam, een mind en een hart. Het gaat er om dat je het licht van je ziel laat doorstralen in je mind, je hart en vandaar uitwerkt in de wereld. Walia: En daarom is de Boodschap juist zo geschikt voor deze tijd. Als je denkt hoe er vroeger met religie werd omgegaan. Een klein voorbeeld. Ik wilde dat ons huwelijk toch werd ingezegend in de kerk. Maar de eigenlijke zegen mocht niet in de kerk worden gegeven door Murshid Musharaff Khan. Gelukkig is dat uiteindelijk toch gebeurd. Natuurlijk zie je daar nog wel eens wat van, maar er is toch een veel gro-tere openheid gekomen. En ik denk dat bij de grote problemen tussen de religies de Soefi Boodschap heel belangrijk is. We zouden moeten laten zien dat we hele-maal geen zieltjes willen winnen, maar dat we de mensen bewust willen maken van de Divinity of the soul. Dat is algemeen.Wali: Misschien moeten we niet spreken over divinity, goddelijkheid, dat kan verwarring geven. Ik zei al, wellicht is ‘het Licht van de ziel’ een betere aanduiding.

Dat is hetzelfde als wanneer je iemand vraagt waarom hij of zij iemand liefheeft. Dan noem je wat op, maar daar gaat het allemaal niet echt om. Wali: Als je de aspecten van de mens ziet. De mind is inspiratie en kennis en creativiteit, het hart is schoonheid en harmonie en de ziel is alleen maar Licht.

En Licht is overal. Stel dat je twee kamers hebt, de een is licht en de ander is don-ker. Zet je de deur open tussen de twee kamers, dan wordt de donkere kamer licht, maar de lichte kamer wordt niet donkerder.Walia: En Licht geldt echt voor iedereen. Iedereen kan dat begrijpen. Maanden geleden belde onze zoon Kadir op en zei dat zijn nieuwe agentschap ‘Noor’ ging heten. Hij vroeg ”dat is toch een bekend soefi woord en betekent het niet Licht?” Wij be-vestigden dat en dachten dat het een idee van hemzelf was, maar het bleek uit een heel andere hoek te komen. Ik weet niet meer of het een Amerikaan, een Italiaan of een Japanner was. Het is een heel internationaal gezelschap. Dat geeft aan dat het een universeel begrip is.

Walia Kunsthistorica Wali Planoloog

35

Studie:Kunstgeschiedenis en archeologie, bij-vak Italiaans, promotie 1973 .Titel van de handelseditie van het proefschrift: Raphael’s Images of Justice, Humanity and Friendship.

Studie:Sociale geografie/planologie, bijvak ste-denbouwkundig onderzoek

Werk:

Werkzaam geweest als:Assistent in de geschiedenis van de architectuur, Universiteit Utrecht Conservator van de Gemeente musea in Gouda: Catharina Gasthuis en de Moriaan, Onbezoldigd wetenschapper Kunst en Archeologie, VU Amsterdam. Visiting scholar Princeton University vanaf 1977 – heden

Werkzaam geweest bij: Geografisch instituut Universiteit Utrecht, Nederlandse Spoorwegen, European Institute for Regional and Urban Planning, Planologisch Studiecentrum TNO, Buitengewoon hoogleraar TU Eindhoven en eigen bu-reau Bureau voor Planning en Beleidsstudies

Summer Visitor (2 maal), Institute for Advanced Study, Princeton.Vele publicaties

In Soefiverband vroeger

Centrumleiding: Utrecht, Amsterdam, New Delhi, jaarlijks het organiseren van de Urs; secretaris Nationaal Comité NL; start samen met Wali Soefibeweging Moskou en Novosibirsk

Vanaf vroege jaren ’50: Sufi Youth Brotherhood ; Nat ionaa l Vertegenwoordiger NL; Centrumleiding: Utrecht, Amsterdam, New Delhi; start Soefibeweging Moskou, Novosibirsk, Riga, Liepaja (Letland)

bemoeienis met Soefisme in:Italië en Zweden

bemoeienis met Soefisme in:Friesland, Groningen, Limburg, Eindhoven, Italië, Zweden en Noorwegen

Informeel Nationaal vertegenwoordiger India en Letland

Redactie Soefi Gedachte Redactie Soefi Gedachte

In Soefiverband lopend

Adviserende leden Executive Committee IHQSpiritueel adviseur centrum Amsterdam

Adviserende leden Executive Committee IHQSpiritueel adviseur centrum Amsterdam

Spiritueel adviseur Riga en Nat. Vert. Letland

Aforisme

De juiste levenshouding is het evenwicht bewaren tussen rechtvaardigheid en vriendelijkheid.

36

GEBEURTENISSENConferentie DE MYSTIEK VAN HET GELUID

een verslag van Nuria Sabato, vertaald door Hamida Verlinden.

Het was in de koele, heldere herfst van oktober 2007, in het Canadese Vancouver, dat 100 deelnemers zich verzamelden om zich onder te dompelen in de mystiek van het geluid. De natuur was stralend in haar herfsttooi, maar kon de innerlijke schoonheid van die conferentie niet evenaren. Gedurende vijf dagen was er een serie van prachtige en betekenisvolle presentaties, die geboden werden terwijl ve-len hun wijsheid en hun licht deelden door formele lezingen, muzikale uitvoeringen, gezamenlijke interviews, en informele gesprekken die spontaan oprezen bij de deelnemers.

Twee hoogpunten waren de lezingen die door Pir-o-Murshid Hidayat Inayat-Khan gegeven werden. De eerste lezing heette: DE BOODSCHAP IN ONZE TIJD, waarvan hier een passage volgt:Iedere religie raakt een eigen toon en wanneer alle religies zich in harmonie met elkaar vermengen als een goddelijke symfonie, dan wordt de werkelijkheid van de volmaakte eenheid van alle spirituele idealen hoorbaar. Dit betekent echter niet een zich uitleven in een bond, het betekent alleen de gouden draad ontdekken die door alle religieuze structuren heen loopt. Dit is het wat een diepe eenheid toont op het niveau van de oorspronkelijke inspiratie, die in alle religieuze uitdrukkingen, zegs-wijzen en symbolen vervlochten is.Soefisme is geen religie, het is een attitude, een houding, een pad. Het is het pad van liefde voor de mensheid. Het is niet een op gissingen berustend avontuur, er is geen zoeken naar verschijnselen. Soefisme betekent niet op enigerlei wijze beter zijn dan een ander. Soefisme betekent, een menselijk wezen zijn op een dusdanige wijze dat anderen misschien profijt kunnen trekken van de ervaring.

De kroon op de conferentie werd geleverd op vrijdagavond: het concert met Hidayat Inayat-Khan’s muziek1. Andreas Heinzman2 dirigeerde die avond het Vancouver Opera Orkest. De aanwezigen beleefden momenten van mystieke extase, terwijl de leden van het Orkest zich aan de muzikaal meesterlijke composities overgaven. De muziek stroomde vrijelijk door de symfonie heen en werd het gehoor geboden als een zegen. Er waren momenten van eb en vloed, aanzwellend en terugtrekkend. Het publiek reageerde met tranen, en ovaties.

De volgende ochtend, met de vibraties van de vorige avond nog in ons, verzamelden we ons voor de tweede van Pir-o-Murshid Hidayat’s lezingen die als titel had: DE MYSTIEK VAN HET GELUID, waarvan hier een passage volgt:De mystiek van het geluid kan het best worden verstaan en begrepen als de ge-heime bron van alle inspiratie, die stil gehoord wordt in de tempel van het hart, het echte verblijf van het gehele menselijke bewustzijn. En als het ‘ik’-idee vervangen

37

wordt door een bescheiden roep om de goddelijke geliefde in onszelf, dan realise-ren wij ons de werkelijkheid van de aldoordringende en ongekende oneindigheid.

Een persoonlijke noot:Onze diepe waardering en dankbaarheid gaan uit naar de onovertroffen inspan-ningen die Jelaluddin Gary Sill en Fazalunnisa Carole Harmon (Vancouver, Canada) zich getroost hebben. Het was hun visie en organisatorische inspanning die de Mystiek van het Geluid Conferentie tot werkelijkheid maakten.

1 Naast enkele kleinere werken voor piano, viola en piano, en viola en tampura, werden eveneens uitgevoerd de Poème en Fa, op.5, La Monotonia (Suite Symphonique) op.7, en de Royal Legend Symphonic Poem, op.46

2 Andreas Heinzmann (leerling van Sergiu Celibidace) is dirigent in München.

PRESENTATIE VAN RUMI’s ‘MASNAVI’ IN HET NEDERLANDS

Krishna de Caluwé

17 december 1273 is de sterfdag van Mevlana Jelaluddin Rumi. Om het heengaan van de grote soefi-dichter te herdenken wordt al eeuwenlang op deze datum de Sema gedanst, de wervelende dans van de derwisjen. Zo ook op 17 december j.l. in de Geertekerk in Utrecht. Dit gebeurde voor een kleine tweehonderd genodigden die bijeengekomen waren voor de presentatie van het eerste deel van Rumi’s Masnavi in het Nederlands. De vertaling van dit monumentale werk, vol verhalen, gedichten en diepzinnigheden, van de grote mystieke dichter uit de middeleeuwen, begraven in de Turkse stad Konya, zal in de eerstkomende jaren gekompleteerd worden (totaal zes delen). Degenen die hiervoor voornamelijk verantwoordelijk zijn, voerden op deze avond trots en levendig het woord: Ameen Carp van de uitgeverij Sufi Publications en de vertaler Marcel Derkse, van de Mevlevi Soefi-orde, namens het Pulsar Gilde ‘De Voorde’. Blijkens het Voorwoord van het fraaie boek, dat deel I is geworden, heeft de verta-ler zich gebaseerd op de ‘alom gewaardeerde Engelse vertaling van professor Reynold A. Nicholson’, met hulp van deskundigen op het gebied van het Farsi (Perzisch) en Arabisch.En, zoals gezegd, de dansende derwisjen ontbraken niet, evenmin als een hapje en een drankje om de avond behalve gedenkwaardig ook feestelijk te maken. En te-recht. Dit was een gebeurtenis waarnaar door vele Rumi-bewonderaars al lang werd uitgezien.Gegevens: De Masnavi van Jelaluddin Rumi, Vertaling van boek I door Marcel Derkse. Een gezamenlijke uitgave van Sufi publications en De Voorde. ISBN 978 90 861 800 59

38

OVER BOEKEN EN BEELDEN

De innerlijke weg; spirituele tradities over verinnerlijking; onder redactie van Theo van Leeuwen en Heidi Muijen. Kampen, Ten Have, 2007. 203 blz. € 19,50 (In samenwerking met de Filosofie Oost-west) ISBN 9789025956929

De Stichting Filosofie Oost-west start jaarlijks een driejarige cursus over filosofische stromingen van Oost en West. Daarnaast is er ook een themajaar met wisselende onderwerpen. In 2006 was het thema “De innerlijke weg van binnen naar buiten”. Door het jaar heen kwam in negen zaterdagen steeds een andere stroming aan bod. De collegestof van deze zaterdagen is samengevat in dit boek. De bijdragen komen vanuit taoïstische, boeddhistische, hindoeïstische, islamitische, afrikaanse en christelijk-joodse tradities. De bijdragen zijn van verschillende kwaliteit. Sommige artikelen zijn vooral weten-schappelijk beschrijvend, zoals bijvoorbeeld de bijdrage van Michiel Leezenberg over de Islam, andere zijn meer inhoudelijk zoals de bijdragen van Han de Wit en Douwe Tiemersma vanuit respectievelijk het boeddhistisch en hindoeïstisch perspectief. Zubin van den Besselaar

*****

Gedachtevrijheid versus godsdienstvrijheid; een dilemma van de Verlichting. Jonathan Israël, met essays van Inger Leemans, Siep Stuurman, en Martin Terpstra. Budel, Damon, 2007. 99 blz., € 12, 90 ISBN 9789055738106

In 2007 was het 375 jaar geleden dat de Nederlandse filosoof van Portugees Joodse huize, Baruch de Spinoza in Amsterdam werd geboren. Vanwege de herdenking van dit geboortejaar en de actualiteit van de filosofie van Spinoza werd door Jonathan Israëls de zogenaamde Thomas Moore Lezing gehouden. De bundel bevat de lezing en essays naar aanleiding van deze lezing. Gedachtevrijheid en godsdienstvrijheid is een van de belangrijkste onderwerpen in de werken van Spinoza. Dat blijkt o.a. uit het vijfde deel van zijn Ethica dat als titel heeft: “De macht van het verstand met andere woorden de menselijke vrijheid”. Hij stelt in dit hoofdstuk dat de Rede de weg opent tot geestelijke vrijheid. En geeste-lijke vrijheid betekent, in de optiek van Spinoza, gelukzaligheid. Niet het geloof moet leidraad zijn bij de zoektocht van het leven maar de Rede. Spinoza wordt daarom door verschillende wetenschappers beschouwd als een van de eerste den-kers van de Verlichting. Dat is zeker de mening van Jonathan Israëls, de Engelse hoogleraar die stelt dat de Verlichting in Europa met Spinoza is begonnen en dat de 17e eeuwse Nederlandse Republiek de ideale voedingsbodem was voor de nieuwe ideeën. Zoals in de eerste bijdrage van Inger Leemans staat:”Spinoza’s ideeën hebben op vrijwel elk gebied radicale – want volledig subversieve, ondermij-nende consequenties: op politiek, religieus, sociaal en moreel vlak….. Hij keert zich daarmee tegen geopenbaarde religie en de macht van de kerk”.

39

En dat is volledig nieuw en in die tijd ook gevaarlijk. Niet voor niets konden zijn boeken pas na zijn dood worden uitgegeven! Het lijkt wel of hij zijn tijd ver vooruit was. Deze nadruk op geestelijke vrijheid doet onmiddellijk denken aan Hazrat Inayat Khan die in zijn lezingen verschillende keren de nadruk legt op geestelijke vrijheid. In 1999 en 2000 werd in 3 nummers van de Soefi Gedachte door Elizabeth Keesing aandacht besteed aan de overeenkomst tussen Inayat Khan en andere Oosterse mystici en Spinoza. Zij constateert wel dat Inayat Khan van mening is dat “dit hoogste geluk niet alleen door de macht van het verstand bereikt kan worden, maar op verschillende manieren, al naar de aard van de zoeker”. Spinoza’s ideeën zijn weer verrassend actueel nu het religieuze fundamentalisme weer meer op de voorgrond treedt. Geen wonder dat er steeds meer belangstelling voor Spinoza ontstaat. Dit boek kan een belangrijke bijdrage leveren aan de discus-sie.Zubin van den Besselaar

*****

Eindeloos bewustzijn, een wetenschappelijke visie op bijna-dood ervaringen. Pim van Lommel. Ten Have 2007, 403 blz. € 24,90 ISBN 978 90 259 5778 0

Een opmerkelijk boek, handelend over bewustzijn en over nieuwe inzichten met betrekking tot hersenfuncties en bewustzijn. Met heel veel vragen, onder andere over: wat is bewustzijn, is er bewustzijn na de dood, wat is dood eigenlijk. Aan de hand van uitgebreid wetenschappelijk onderzoek naar ‘bijna-dood ervarin-gen’ waar de cardioloog Pim van Lommel zich met medewerkers al jaren lang mee bezig houdt worden we meegevoerd naar een eindeloos, non-lokaal en eeuwig be-wustzijn. Allerlei aspecten worden belicht, er wordt diep ingegaan op vele bijna-dood ervaringen en het effect daarvan op de mens, die teruggekeerd van gene zijde het leven weer op moet pakken en door moet gaan, door moet gaan met le-ven. Wat brengt de kwantumfysica aan verruimende begrippen en inzichten? Wat brengen ons de nieuwste inzichten in de mogelijke functie van DNA bij de continue verandering van ons lichaam, waarbij DNA een rol zou kunnen spelen als interface tussen het non-lokale bewustzijn en het lichaam. Onze hersenen lijken te fungeren als een decoder, als een televisietoestel en tegelijk als een televisiecamera, waar-door wij bewustzijn kunnen ervaren, een bewustzijn dat niet gelokaliseerd blijkt te zijn ín de hersenen. Ethische en medische aspecten komen aan de orde, zo gaat het over angst voor de dood en het stervensproces en van Lommel gaat ook vragen over euthanasie, reïncarnatie en orgaandonatie niet uit de weg. Voorzichtig, helder, duidelijk, goed gedocumenteerd is dit boek een aanrader voor een ieder, die zich met deze boeiende materie wil bezig houden en die geintrigeerd is door de vele nieuwe inzichten in bewustzijn en bijna-dood ervaringen. Jaap Dekker

40

Hidayat Inayat-Khan 90 yearsDVD samengesteld door Sonja Boogaard en Hamida Verlinden, uitgegeven door de International HQ of the Sufi Movement, Den Haag 2007, prijs € 10,=

In vijf ‘hoofdstukken’ van elk een kwartier geeft deze Engelstalige DVD, gemaakt ter gelegenheid van zijn negentigste verjaardag, een treffend beeld van het hoofd van de Soefi Beweging, Pir-o-Murshid Hidayat Inayat-Khan. Het is niet louter een levensverhaal, want de DVD geeft ook een beeld ‘van binnen uit’ van de geschiede-nis van de Soefi Beweging en de kern van de Boodschap. Het is inspirerend hoe Hidayat Inayat-Khan deze kern in enkele rake zinnen neerzet in het eerste deel van de film. Als we daarna met hem enkele voorwerpen bekijken die te vinden zijn in het soefi-museum in de Haagse Banstraat, ontstaat ook een ontroerend beeld van de brenger van deze Boodschap, zijn vader Hazrat Inayat Khan. Een apart hoofdstuk is ingeruimd voor de muziek die Hidayat Inayat-Khan heeft gecomponeerd. Tussen de bedrijven door krijgen we daar vlagen van te horen. Naast deze muziek behoort de Federation of the Sufi Message tot zijn levenswerk. Dat blijkt niet alleen uit de liefhebbende woorden die deelnemers aan een bijeen-komst van de Federation over hem spreken, maar ook uit de nadruk die hij zelf legt op het belang ervan, in een apart deel van de film hierover. Hidayat Inayat-Khan typeert op positieve wijze de diverse stromingen binnen het soefisme als leden van een familie, met elk een andere voornaam maar dezelfde achternaam. Deze variatie biedt een diversiteit aan mensen de kans om, ieder langs zijn of haar eigen invalshoek, de eenheid van religieuze idealen te beleven, die Hazrat Inayat Khan zo na aan het hart lag.Uit de DVD komt Hidayat Inayat-Khan naar voren als een ruimhartig mens. Hij wordt door een van de geïnterviewden gekenmerkt als een mengeling van “dig-nity and delightful humor”. Deze lichte maar waardige toets hebben de samenstel-lers van de DVD ook weten te treffen en dat maakt dit tot een waardevol document voor wie na een eerste kennismaking de Beweging en zijn Pir-o-Murshid van dich-terbij wil leren kennen. De korte inleiding die Hamida Verlinden heeft geschreven completeert dit beeld.Kariem Maas

Forum Vraag: waarom dragen de personen die dienst doen aan het altaar bruine robes en waarom hebben sommigen zilveren knopen en anderen bruine knopen? Antwoord: de robe dient om de individualiteit van de persoon te bedekken. Je bent dienaar aan het altaar. De bruine knopen zijn voor de cherags, de zilveren knopen voor de sirajs, die een grotere verantwoordelijkheid hebben.Ameen Carp

41

Soefi-centrainformatie, adressen en activiteiten

ALGEMENE INFORMATIESoefi Beweging NederlandAlgemeen SecretariaatAnna Paulownastraat 78, 2518 BJ Den Haag. tel 070 346 15 94. fax 070 361 4864.email <sufiap@hetnet.nl>Secretariaat is open van 10 tot 13 uur, maar op dinsdag gesloten. B.g.g.: tel 070 364 45 90Financiën: dhr. F.H.Lint, tel 06 41 84 77 27Nationaal Vertegenwoordigerdhr. Ameen L.W. Carp, Den Haag.tel 070 364 4590. fax 070 361 4864.email < sufipublications@hetnet.nl > Nationaal secretarismw. L. (Wahdud) Grashuis, Albert- Verweystraat 126, 2274 LM Voorburg.tel 070 364 4590 (overdag).tel 070 387 1705 (thuis).email < sufipublications@hetnet.nl >Office Representative GeneralBanstraat 24, 2517 GJ Den Haag.tel 070 365 7664.email < sufihq@xs4all.nl >Internetwww.soefi.nl (nationale site).www.sufimovement.org (international site). Administrateur Soefi-gedachtedhr. C.M. van Beek, penningmeester Soefi Beweging Nederland, Den Haag.postgiro 777555. tel 076 597 6335. email < cmvbeek@westbrabant.net >

AMSTERDAMdhr. Jos van de Heuvel, tel. 020 673 29 46

Universele Eredienst:Ignatiushuis, Beulingstraat 11, Am sterdam.• 1e en 3e zondag van de maand 11 uur. Op de 3e zondag voorafge gaan door de Confraternity of the Message 10.30 uur.

APELDOORNOrientatiemiddagen over Soefisme, 2e zondag van de maand van 14-16 uur bij:Corrie & At de Roos, Beemterweg 70, 7341 PD Beemte-Broekland (bij Apeldoorn) tel 055 323 1633.

ARNHEMmw. M. de Caluwé - Rombout. Groningensingel 423, 6835 ER Arnhem.tel 026 321 3650. Studieklassen in overleg.

Universele Eredienst:Vrijmetselaarsgebouw, Arnhemsestraatweg 360, Velp (Gld).• 1e zondag van de maand om 11 uur.

ASSENCoördinator Iman Stam, Mr.P.J.Troelstralaan 236, 9406 BE Assen. tel 0592 707 202 en 06 40 59 90 32Studiebijeenkomsten en klassen voor belang-stellenden, broeder-zusterschapsleden en moerieds.

Informele Eredienst:Vrijmetselaarsloge, Eschstr.43A, Assen.• 3e zondag van de maand om 11 uur.

BREDACoordinator: mw. Rika Lackin, Ambachtenlaan 13, 4813 HA Breda.tel 076 521 4832.

Universele Eredienst:Waalse Kerk, Catharina straat 83-bis, Breda.• 3e zondag van de maand om 11 uur.

DEN HAAGdhr. L. W. Carp, Anna Paulowna straat 78, 2518 BJ Den Haag.tel 070 364 4590. fax 070 361 4864.email < sufipublications@hetnet.nl >dhr. A.S.G. Lange, J.F. Kennedy Plantsoen 65, 2252 EV Voorschoten. tel 071 561 8084. email < sglange@casema.nl >Om de week op maandag: studie- en medi-tatieklas. Maandelijks een open Soefi-avond en een spirituele film-avond.Programma op aanvraag.

Universele Ere dienst:Anna Paulownastraat 78, Den Haag.• elke zon dag om 11 uur, voorafgegaan door de Confraterni ty of the Message om 10.30 uur.

DEVENTERmw. Hayat Anna Westenberg, centrumleider, De Dennenhoek 3, 7431 EM Diepenveen, tel 0570 532 347. Email <annahay28@g.mail.com>

Universele Ere dienst: Noorderbergstraat 9, 7411 NJ Deventer.• 3e zon dag van de maand om 11 uur.

EINDHOVENmw. K. Bredée-van Ginkel, tel 040 283 2518. Jacob Catsstraat 28, 5671 VR Nuenen. email< soeficentrum.eindhoven@gmail.com >

Universele Ere dienst:Eckartdal, Nuenenseweg 1, Eindhoven.• 1e zondag van de maand om 11 uur, voorafge gaan door de Confraternity of the Message om 10.30 uur.

42

FRIESLANDmw. S. Cornelissen, tel 0513 431 940. Heide 6, 8521 DG Sint Nicolaasga. mw. Y. Veenstra, Wommels. tel. ’s avonds 0515 576 244.Maandelijks meditatieavonden.

Universele Ere dienst:Bij de Put 15, Leeuw arden. • 1e zondag van de maand om 11 uur.

GRONINGENmw. M.C. van Boon, tel 050 525 1519 bgg: fam.Lieftinck tel 0598-430422email < soefcentgron.vanboon@tiscali.nl >1 avond in de maand: musical tuning en me-ditatie; 1 avond in de maand: stilte en medita-tie; 1e maandag van de maand: gespreks-avond.

‘S HERTOGENBOSCHCoördinator: dhr. Latif Raatgevertel 06 41 68 32 27

Universele Eredienst:Cen trum de Poort, Luy benstraat 48,‘s Hertogenbosch, op 14/10/2007, 9/12/2007, 27/01/2008 en 13/04/2008.

HILVERSUMdhr. A. Antonius, Arent Krijtstr 13 II, 1111 AG Diemen. Klas voor belangstellenden: 1e maandag van de maand; voor deelname bellen met: tel 020 690 7129 of mailto < anandaaa@hotmail.com >

Universele Eredienst: ‘De Ver eniging’, Ou de Engh weg 19, Hilversum (vlak bij het gemeentehuis).• 2e en 4e zondag van de maand 11 uur.

REGIO KATWIJK, WASSENAARRegioleider: drs. J. Belt, Eykendonck 32, 2211 SG Noordwijkerhout. tel 0252 373 145. Wakil Huis Universel: mw. Z. Le Rütte. tel 071 880 2656.

Universele Eredienst:Universel Murad Hassil, Zuid duinseweg 5,2225 JS Katwijk aan Zee.• 1e, 3e en 4e zondag van de maand 11 uur. Confrater nity of the Message op de 1e en 3e zondag om 10.30 uur. Iedere 4e zondag spreekt Karimbakhsh Witteveen.

ROTTERDAMCoördinator dhr. Bauke de Wreede,Anna Paulownastraat 78, 2518 BJ Den Haag.tel 0624646694 email <bwreede@orange.nl> Studie- en belangstellendenavonden: 1e maandag van de maand, opgave vooraf.secretariaat: dhr.Henk Rooseboom, tel 015 262 4375. email < rotterdam@soefi.nl >

Universele Eredienst:Soeficentrum Provenierssingel 41, 3033 EG Rotterdam (achter het CS).• 2e en 4e zondag van de maand, 11 uur.

TILBURGdhr. M. Achterberg & mw. N. Ach terberg, Chopinstraat 26, 5011 VK Tilburg.tel 013 456 3241.

Universele Eredienst:Er is nog geen nieuwe locatie gevonden. Natuurlijk kunt u al tijd terecht in de nabij ge-legen centra: Breda, Eindhoven of ‘s Hertogenbosch.

TWENTEmw. M. Evers-Brinkman, tel. 06 48 34 48 44. Ganzendiepstraat 18, 7607 LZ Almelo. email < evers-brinkman20@zonnet.nl >

Universele Eredienst:Nivoncentrum, Lodewijkstraat 1, 7553 LB Hengelo.• 2e zondag van de maand om 11 uur, voorafge gaan door de Confraternity of the Message om 10 uur.

UTRECHT / BILTHOVENdhr. W.S. van der Vliet, Juliana van Stolberg-laan 6, 6961 GB Eerbeek. tel. 0313 650 334.

Universele Ere dienst: Huize ‘Het Oosten’, Jan Steenlaan 25, Bilthoven. • laatste zondag van de maand om 11 uur.

BOxMEERDansen van Universele Vrede in de Kapel van ‘t Kloosterhuis, Grotestraat 69, Sambeek (Gem.Boxmeer).Info: mw. Hanna Reijnders, tel 0478 571 033.

ZEELAND Middelburgmw. Nuria Gortzak, Troelstralaan 18, 4571 VC Axel. tel. 0115 530 599.Studiebijeenkomsten, 2e dinsdag van de maand. info mw. A. van Schaik, tel 0118 412 875.

Uni versele Ere dienst:Gebouw de Vier Elementen, Breeweg100 te Middelburg. • 1e zondag van de maand om 11 uur.

ZUID LIMBURGContactpersoon: Ruud Marinus, Castelmorelaan 42, 6213 CW Maastricht. tel. 06 54 36 78 24. Er zijn maandelijkse bijeenkomsten en om de twee maanden op zaterdagmorgen open klassen.

43

ZWOLLEdhr. C. Koster, Tijnje 48, 8032 LR Zwolle. tel 038 454 1817.

Informele Eredienst:Engelandseweg 19, Wezep.• 2e zondag van de maand om 10 uur.

Universele Eredienst:Bloemen dalstraat 11, Zwolle.• 4e zon dag van de maand om 11 uur.

BELGIËmw. L.D. Deslée, Sport straat 100, B-9000 Gent. Vertegenwoordiging nationale broeder- en zusterschaps activiteiten in België. Centrum oost-Vlaan deren: tel / fax: 09 222 1030. Broederschapsactiviteit vanaf 17.30 uur, om de 14 dagen op maan-dag. Centrum Inayat: Frans Baelenstr. 9, B-2100 Deurne.tel 03 321 0052.Thema-avond:• 1e woensdag van de maand 20.30 uur.

VERENIGING SOEFI CONTACTwww.soefi-contact.nlAlkmaardhr. M.Schouwenaar, Vatropperweg 5, 1779 GE Den Oever. tel 0227 512 265.email < soefi.noordwest@planet.nl >

Universele Eredienst:Fnidsen 37, RemonstrantseKerk, Alkmaar.• 1e zondag van de maand om 11 uur. Bussum mw. E. Schurink, Gooilaan 15, 1406 LC Bussum. tel 035 691 2990.dhr. E.H.K. Logtmeijer. tel 035 691 8347. email < lion182@zonnet.nl > Haarlemdhr. J.W. Hutter, tel. 023 540 2019. email < j.w.hutter@alumnus.utwente.nl >dhr.L.B.E.W. van der Putt, tel.023 537 0585.

Universele Eredienst:Soefi-huis, Burgwal 38zw-40 te Haarlem. • 2e en 4e zondag van de maand, 11 uur.

VERTEGENWOORDIGER SUFI RUHANIyAT NL

Arienne en Wim van der Zwan, Peace in Motion, tel 00 32 8638 7882. email < samark@peaceinmotion.info >

SOEFI ORDEdhr. Wali Ali van Bruggen, Hageldor 1, 6631 GV Nederweert, tel 06 24 67 87 35 email <robbertvanbruggen@chello.nl>

SUFI WAyTamarah Benima, tel 020 662 3535. email < tamarah@dds.nl > www.sufiway.nl

ROBES Mensen die een robe willen laten makenkunnen contact opnemen met: Ulma Moerenburg, tel 0252 223 012

CONTRIBUTIEREGELING 2008 • Moerieds betalen per jaar: Alleen EchtpaarLaag € 90,00 € 135,00Normaal € 145,00 € 217,50Hoog € 215,00 € 322,50

• Broederschapsleden, Vrienden van de Soefi Beweging Nederland en leden van de Kerk van Allen betalen: € 50,- per jaar.Broederschapsechtpaar € 75,00 per jaar.• Dit is inclusief het abonnement op de Soefi-gedachte• Alléén een abonnement op de Soefi-gedachte: € 16,00 per jaar (=incl. porto Ned.)

LIDMAATSCHAPPENEr bestaan verschillende vormen van lidmaat-schap van de Soefi Beweging:Moeried:dit zijn personen die de inwijding in de Inner-lijke School van de Soefi Beweging hebben ontvangen en de esoterische klas sen en de esoterische training volgenBroeder-zusterschapslid:dit zijn zij, die de idealen en doelstelling van de Soefi Beweging ondersteunen.Lid van de Kerk van Allen:dit zijn zij, die zich speciaal aangetrokken voelen tot de Universele Eredienst; dit ver-langt niet dat zij ook om inwijding vragen.Vriend van de Soefi Beweging:men kan zich opgeven als Vriend van de Soefi Beweging, als men een ondersteuning aan het Soefiwerk wil gevenBelangstellende:een ieder, die zich op wil geven als belangstel-lende en de informatie over de soefi-activitei-ten wil verkrijgen

DARGAHFinanciële bijdragen: – Voor het sociale, culturele en extra soefi-

werk bij de Dargah, postbanknr: 616577 t.n.v. Stichting Dargah te Zwolle

– Voor de organisatie en het normale onder-houd, de lopende soe fi-activiteiten en de Urs-viering bij de Dargah, de in richting van de nieuwbouw en van het guest house, bankrekening 43 02 43 626 t.n.v. Dargah-fonds te Den Haag

44

– Voor schenkingen van boeken enz. voor de nieuwe bibliotheek (alle talen!): neem con-tact op met Walia en Wali van Lohuizen tel 020 - 627 6424.

ELEMENTEN RITUEELinfo: mw. Sitara Rosdorff. tel 0297 285 244. email < sitara.siddharta.rosdorff@casema.nl >

MENSEN MET LEESBEPERKINGWie Soefi-boeken liever af en toe beluistert, dan op de gebruikelijke manier leest, kan zich wenden tot: Loket aangepast-lezen, Postbus 84010, 2508 AA Den Haag; tel. 070 338 15 00 fax. 070 338 15 50email <klanten@aangepast-lezen.nl>

Nieuw: de iLiad, de digitale boeken-lezer

Dit apparaat, een doos met een beeldscherm, is een hulp voor hen die moeite hebben met lezen. Er kunnen digitale boeken en andere documenten op worden gedownload. De let-tergrootte kan worden aangepast en de tekst blijft op het scherm. Het formaat is iets groter dan een gewoon gebonden boek en de dikte is een paar centimeter. Het weegt 450 gram en blijft dit gewicht houden ongeacht hoeveel boeken er in zitten. De redactie kent een moeried, die alle beschikbare Complete Works van Hazrat Inayat Khan erop heeft ge-zet, na het downloaden van de site van de Nekbakht Foundation; zie bij internetadres www.nekbakhtfoundation.org/home2.htmZo kan deze persoon niet alleen lezen maar ook op een trefwoord in de tekst zoeken. iLi-ad werkt op batterijen, zodat de boeken gele-zen kunnen worden waar je je maar bevindt. Heeft u belangstelling, kijk dan op internet: http://www.iliad.nl/

SOEFI-KALENDER15 maart ‘08 Bezinningsdag Murad Hassil

(op uitnodiging).06 april ‘08 Regiodag Oost, in Arnhem.

17 mei ‘08 Soefidag Murad Hassil, Thema: Idealisme.

07 juni ‘08 Nationaal Comité, Den Haag.INTERNATIONALE ZOMERSCHOOL 2008

12 t/m 16 juli 1e deel zomerschool17 juli vrije dag18 en 19 juli retraite20 t/m 24 juli 2e deel zomerschool25 t/m 27 juli Soefi-dagen, voor moerieds,

broederschapsleden en serieus belangstellenden. Inlichtingen: Ulma Moerenberg (tel. 0252 223 012) of Herma Ardesch (tel. 020 691 36 59)

RETRAITERetraite in het Italiaanssprekende Tessin (Malvaglia) bij Dahnya Bozzini-van Gelder, op 16, 17 en 18 mei 2008 onder leiding van Murshid Karimbakhsh Witteveen. inlichtingen: email <dwhbvg@sirline.com>

RIDDERKERK, 27 DECEMBER 2007Beste mensen,De afgelopen maand heb ik van een aantal Soefi-organisaties afscheid genomen. Het contact is gelukkig niet geheel verbroken, want ik blijf voor het Algemeen Secretariaat in de Anna Paulownastraat de financiën bij-houden. Ook voor eventuele problemen met betrekking tot het werk van het secretariaat blijf ik beschikbaar, tel 06 41 84 77 27Ik dank allen heel hartelijk voor alle goede wensen en gaven die ik van jullie mocht ont-vangen. Karin van der Mey en Willemijn Keer-Ydo zullen zeker de honneurs goed waarnemen: tel 070 346 15 94Met vriendelijke groet, Nawab Lint.

CHINEES GEZEGDE

Als er licht is in de ziel,

zal er schoonheid zijn in de mens.

Als er schoonheid is in de mens,

zal er harmonie zijn in het huis.

Als er harmonie is in het huis,

zal er rust zijn in het land.

Als er rust is in het land,

zal er vrede zijn op aarde.