Editoriaal

We zijn vertrokkenven inspelen op evoluties en tendensenin de samenleving en om er waar nodigook kritische vragen bij te stellen. Netomdat economische groei en winst-maximalisatie niet de enige maatstavenmogen zijn, maar ook rechtvaardigheid,duurzaamheid, solidariteit en diversiteit.

En omdat we een reputatie te verdedi-gen hebben. Sociaal-culturele volwas-senenorganisaties zijn immers vaak zelfde motor van innovatie. De sectorneemt een niet te miskennen laboratori-umfunctie op. Er wordt flink geëxperi-menteerd met nieuwe werkvormen,methoden en interventiestrategieën. En op het vlak van inhouden en thema’swordt meermaals pionierswerk verricht.

Om al die redenen startte Socius vorigjaar een meerjarentraject rond sociaal-culturele innovatie: het SCI-traject. Een traject waarbij we innovatie willenzichtbaar maken, praktijkkennis willen

ontwikkelen en de competenties van dewerkers in de sector om innovatief aande slag te gaan, willen versterken.

We doen dit zeer gericht rond tien the-ma’s, tien SCI-gebieden die we hebbenafgetoetst in de sector en waar we viaeen lerend netwerk van professionalsde nodige tijd en ruimte voorzien omervaringen te delen en te experimente-ren met innovatieve sociaal-culturelepraktijken.

De tien SCI-gebieden zijn sinds januarivoor open verklaard. De skiliften zijngeolied, de monitors staan klaar en deskipassen kennen gretig aftrek. Geenreden dus om zelf niet de latten aan tetrekken. We zien je dan ook graag terugop een van onze pistes.

Max Frans

Innovatie lijkt wel een toverwoord.Op de markt en in beleidskringenverschijnt innovatie slag om slin-ger als dé sleutel om onze wel-vaart in stand te houden en omeconomische groei te realiseren.Maar ook in de social profitsectorsteekt de vraag naar innovatiesteeds meer de kop op.

Moet ook de sociaal-culturele volwas-senensector mee op de innovatieve

kar springen? Wij denken van wel. Natuurlijk kunnen we het economischinnovatiediscours niet zomaar toepas-sen op onze sector. Daarenboven heefthet sociaal-cultureel volwassenenwerkal een sterke en eigenzinnige traditieals het op maatschappelijk innoverenaankomt.

Maar toch is het belangrijk dat we alssector blijven werken aan onze innova-tieve kracht. Om gevat te kunnen blij-

IN DIT NUMMER:

Moeder, waarom innoveren wij? 2

De pet van de vrijwilliger dragen 3

Netwerk Vlaanderen en de financiële crisis 4

Lokaal geld voor gemeenschapsvorming 5

Anders gaan organiseren? 6

Werken met een nieuwe ploeg 7

Zicht op kennis 8

Van micro naar macro 9

Werken aan interculturele competentie 10

Woorden en beelden k(l)eurig kiezen 11

Stevige leeskost 12

Jaarprogramma 2012

Sterk werk, dat is wat dagelijks de duizen-den beroepskrachten, freelancers en vrijwilligers uit de sociaal-culturele vol-wassenensector presteren in het vormge-ven van een duurzame, democratische ensolidaire samenleving. Sterk werk is ookwat Socius in 2012 wil ondersteunen,verder ontwikkelen en zichtbaar maken.

Alle acties, trajecten en projecten diewe dit jaar op touw hebben staan,zijn ondergebracht in 4 werkclustersen 1 transversaal aandachtspunt:diversiteit.

Waaraan kan je je concreet ver-wachten? De kalender in het mid-den van deze krant licht al eenflinke tip van sluier op. Maarvoor alle informatie over onsjaarprogramma 2012 kan jesteeds terecht op onze site:www.socius.be.

SOCIUSINFOBLAD VOOR SOCIAAL-CULTUREEL VOLWASSENENWERK

FEBRUARI 2012 • JG 2 • NR 01 I N F O

Een terechte bekommernis

Sociaal-culturele organisaties opereren van-daag in zeer turbulente tijden. Er zijn de ver-anderingen in de leefwereld van personenen groepen. Er zijn de voortdurend wijzi-gende systeemvereisten. Om adequaat in tespelen op, en te beantwoorden aan, die con-tinue veranderingen lijkt ‘innovatie’ vandaagwel een toverwoord. Politici, CEO’s, profes-soren,… wijzen ons er voortdurend op. Wieniet innoveert gaat ten onder. Dat is althansde onderliggende boodschap in vele be-leidsverklaringen en opinies van ‘zoge-naamd’ belangrijke personen.

We vergeten daarbij dat het praten, den-ken en handelen met betrekking tot inno-vatie steeds gekleurd is door (veelalonuitgesproken) aannames over hoe dewereld dient te draaien, er idealiter moetuitzien. Dat het praten en verder nadenkenover innovatie in een periode van financi-ële crisissen vanuit een economisch dis-cours (Cockx & Jans, 2010) geïnspireerd is,verwondert niet. Begrijpelijk en terecht datde sociaal-culturele sector kritische vragenstelt bij de heersende innovatiedwang enhet bijhorende discours. Ik doe dat ook.

Inspiratie voor innovatie

Ondanks de bovenstaande bedenkingenheeft het sociaal-cultureel volwassenen-werk er toch baat bij om te focussen opinnovatie.

Je kan als sociaal-culturele organisatie in-novatie inzetten om de interne workflowop de werkvloer te verbeteren, om nieuwedoelgroepen te bereiken, meer deelne-mers te betrekken, om nieuwe activiteitente ontwikkelen, om reeds bereikte deelne-mers te behouden, … allemaal boeiend en

In de bekroonde roman ‘Moeder, waarom leven wij?’ verhaalt Lode Zielens over het kleine

Netje dat na de dood van haar vader geconfronteerd wordt met kwesties van overleven in

een kansarme Antwerpse arbeidersbuurt. Als er weinig comfortzone is – of als die plots

wordt ingeperkt – worden we geconfronteerd met existentiële vragen en bestaanskwesties.

Herkenbaar; zeker voor de sector van het sociaal-cultureel volwassenenwerk.

te organiseren en daar een aanbod rond teontwikkelen. Het werken volgens een soci-aal-culturele methodiek houdt immers indat het aanbod van sociaal-culturele orga-nisaties tot stand komt in nauwe samen-spraak met haar deelnemers, met deburgers, met groepen in de samenleving.Sociaal-culturele organisaties steken danook voortdurend hun voelsprieten uit. Talvan technische en sociale innovaties wor-den door het sociaal-cultureel volwasse-nenwerk nauw opgevolgd, hanteerbaar envoor iedereen (be)leefbaar gemaakt (cfr. deintegratierol van het sociaal-cultureel werk;Cockx 2010). De kwestie is om dat blijvendte doen en ons daar als sociaal-cultureelwerkers permanent in te bekwamen.

Waar nodig worden er bij bepaalde inno-vaties en ontwikkelingen bovendien ookkritische vragen gesteld door sociaal-culturele organisaties (cfr. de kritischerol van het sociaal-cultureel werk; Cockx2010). Het bekritiseren van, en het on-dersteunen van kritiek op, evoluties entendensen in de samenleving gebeurtvanuit een sectoraal streven naar eenmeer rechtvaardige, duurzame, solidaireen diverse samenleving (cfr. het hante-ren van een sociaal-culturele metho-diek). Ook op dit punt is het belangrijkom daar meer inzicht over te ontwikke-len. Een beter inzicht in de kritische rolvan het sociaal-cultureel volwassenen-werk kan niet alleen de huidige genera-tie, maar ook de toekomstige sociaal-cultureel werkers behulpzaam zijn omhun job ‘nog’ beter te doen.

Maar er is meer. Sociaal-culturele orga-nisaties zijn vaak zelf de motor van inno-vatie. Dit heeft te maken met een derderol die sector vervult: de laboratorium-rol. Als medespeler op de maatschappe-lijke terreinen van educatie, cultuur,gemeenschapsvorming en activering,ontwikkelt de sector niet alleen een pas-send aanbod, maar wordt er ook geëx-perimenteerd met nieuwe werkvormen,methoden en unieke mixen van inter-ventiestrategieën. Daarnaast is het soci-aal-cultureel volwassenenwerk ookinhoudelijk en thematisch innovatief.Verschillende sociaal-culturele organisa-ties zetten meer dan eens bakens uitvoor verrassende, nieuwe, bij de meer-derheid nog ongekende – of niet meergekende – aandachtspunten en princi-

pes voor een meer rechtvaardig, duur-zaam, solidair en divers samenleven. Ditis sociaal-culturele innovatie.

Het SCI-traject

Innovatie is dus niets nieuw voor hetsociaal-cultureel volwassenenwerk. Hetis zelfs zo vanzelfsprekend dat we er on-voldoende bij stil staan. In een tijdsge-wricht waar - vanuit een hoofdzakelijkeconomische logica – iedereen opge-roepen wordt om te innoveren, delenvelen het gevoel dat ook dat er nogmaar eens bij of bovenop komt. Als hetover het sociaal-cultureel volwassenen-werk gaat, gaat deze vlieger niet op.

De sociaal-culturele sector is rijk aan innovatieve praktijken en kan verschil-lende sociale en maatschappelijke in-novaties op haar palmares schrijven.Het komt er op aan ons daar sameneven op te focussen. Deze praktijkenverkennen, in kaart brengen, daar geza-menlijke lessen uit trekken voor huidigeen toekomstige professionals en ditalles ook zichtbaar maken voor de bui-tenwereld; dat is de ambitie van het tra-ject Sociaal-Culturele Innovatie (of nog:het SCI-traject). Wie mee wil SCI-ënmet Socius en met partnerorganisatiesof wie meer wil weten over het SCI-tra-ject vindt meer informatie op www.socius.be/innovatie.

Frank Cockx

SCI-traject

vooral: ‘belang’-rijk. Veel sociaal-cultureleorganisaties nemen deze of gelijkaardigeinspanningen op in hun beleidsplan, inhun jaarprogramma. Ze passen zich daar-mee in in het dominant economisch inno-vatiediscours (meer voor onze klanten,hetzelfde voor meer potentiële klanten;zie Cockx & Jans, 2010).

Je hoort me niet zeggen dat dergelijkeambities niet van tel zijn. Het is uiteraardbelangrijk als sociaal-culturele organisatieom te overleven, het hoofd boven waterte houden, te voorzien in enige continuï-teit. Maar als de pendel enkel in die rich-ting overslaat neemt het ‘innoverenom-te-overleven’ het over van het ‘inno-veren voor-het-leven’. We staan dan nietalleen ver van de aard en de kern van hetprofessioneel sociaal-cultureel handelen.We zijn dan ook ver weg van de geschie-denis van de sector en de hedendaagseverschijningsvormen van sociaal-culturelepraktijken. De zopas uitgezette redeneringis dus maar een deel van het innovatie-verhaal voor het sociaal-cultureel werk.

Waarom de focus op innovatie?

Er zijn tal van redenen aan te gevenwaarom het sociaal-cultureel volwasse-nenwerk en innovatie samen gaan.

De eerste reden heeft te maken met het feitdat het sociaal-cultureel volwassenenwerkvan oudsher nauw aansluit bij de tenden-sen in de samenleving. Sociaal-culturele organisaties vangen signalen op in de leef-wereld en vanuit het systeem. Als midden-veldspelers gaan ze vervolgens op zoeknaar passende antwoorden. De sociaal-culturele sector heeft altijd al gesurfd op degolven van het samenleven. Het is het han-teren van een sociaal-culturele methodiekdie het de sector mogelijk maakt soepel en

flexibel in te spelen op wat demensen bezig houdt,

zich daar rondLiteratuur

Cockx, F. (2010). De functie(s) van sociaal-cultureel werk. Resultaten van een visieontwikkelingstraject met, voor en door desector van het sociaal-cultureel volwassenenwerk. Brussel: Socius.

Cockx, F. & Jans, M. (2010). Innovatie, tussen traditie en toekomst. Eentheoretisch onderzoek naar de betekenis van innovatie voor sociaal-culturelepraktijken. Brussel: Socius.

2

Moeder, waarom innoveren wij?

Foto: Dries Calus

Riet Janssens en Katelijne Schiltz, Velt

Riet, welke inzichten deed jij op?

(RJ) Werken met vrijwilligers is als wer-ken met iemand die je dierbaar is. Steunbieden, luisteren, betrokkenheid tonen,samen nadenken, samen bouwen aaniets moois. Wat geldt voor het opbouwenvan een relatie en goede vriendschap-pen, geldt ook in het vrijwilligerswerk.Geef aandacht aan hoe de persoon zichvoelt. Zorg dat iedereen zich gewaar-deerd, belangrijk, 'noodzakelijk' voelt.

Hebben jullie tips genoteerd of al zaken

besproken met jullie collega’s?

(KS) Het is van belang om steeds ‘de grondvan de zaak’ voor ogen te houden. Het isgoed om, samen met je vrijwilligers, regel-matig in vraag te stellen hoe een bepaaldeactie, een vraag die je stelt, … bijdraagt aanhet grote verhaal van je vereniging. Vanuitdit perspectief handelen, en daarbij steedseen persoonlijke, authentieke en respect-volle benadering hanteren, is erg belangrijk.(RJ) We hebben het geheel aan inzichtenbesproken tijdens een dienstvergadering.We kwamen tot de conclusie dat de ‘onder-dompeling’ in de plaats van de vrijwilliger

ontzettendboeiend was

voor onszelf. Het helptje om in je dagelijks werk steeds dejuiste vragen te stellen, om ‘de pet vande vrijwilliger’ te dragen. Hier willen wezeker verder mee aan de slag.

Vrijwilligers verenigen en behouden, wiekan daar beter tips over geven dan vrijwilli-gers zelf? Bij Velt geven een vijftiental vrij-willige 'bewegingscoaches' lokale afde-lingen en groepen raad over groepsbindingen engagement. Het pilootproject kreeg dePrijs voor het Vrijwilligerswerk van deVlaamse Gemeenschap en de VerenigdeVerenigingen. Het waren vrijwilligers vanVelt-afdelingen die met het idee op deproppen kwamen. In hun zoektocht naarvoortdurende vernieuwing en verandering,zochten ze naar ideeën om ook de nieuwstegeneraties eco-activisten bij de werking tebetrekken. De oplossing lag in hun eigenvrijwilligerswerking. Meer info over hetproject ‘Vrijwilligers coachen vrijwilligers’van Velt vind je in de praktijkenbank vanSocius (www.socius.be/praktijkenbank).

Maarten Loncin, KVG Vorming

Maarten, wat heb jij geleerd

tijdens de inspiratiedag?

((ML) Ik heb geleerd dat een degelijk ont-

haal van nieuwe vrijwilligers ergbelangrijk is. Veel hangt immers

af van de eerste indruk die eenkandidaat-vrijwilliger krijgt vanjouw organisatie. Kandidaat-vrijwilligers stellen zich heelwat vragen: “Is dit een leven-dige organisatie?” “Kan ikhier mijn ei kwijt?” … Elkevrijwilliger die zich bij KVGaanmeldt heeft een kennisma-kingsgesprek met mij of iemandvan mijn collega’s. Tijdens zo’ngesprek vertellen we over KVG enluisteren we naar wat de vrijwilligergraag zelf wil doen. Deze inspiratiedag isvoor mij een bevestiging dat we op datvlak goed bezig zijn. Het is ook goed omhoren dat er niet minder vrijwilligers danvroeger zijn. Maar ze hebben minder tijden ze willen hun engagement kiezen. Ennatuurlijk ook: vrijwilligerswerk moet ple-zant zijn! Die boodschap geef ik maar alte graag mee aan onze KVG-afdelingen.

Elisabeth Seeuws, Vormingplus Gent-Eeklo

Elisabeth, wat is er bij jou blijven hangen?

(ES) Door de voordracht van de Nederlandseprofessor Lucas Meijs heb ik mijn reeds eer-der opgedane kennis in een fris kleedje kun-nen steken. Hij reikte me een aantal nieuwemodellen aan waarmee ik tijdens vormings-activiteiten of veranderprocessen aan deslag kan gaan. De opkomst van ‘geleid vrij-willigerswerk’ is ook blijven hangen: dezoektocht naar strategieën om vrijwilligers-werk te bevorderen en wat daarin de rol vanhet vormingswerk kan zijn. En ten slotte hebik geleerd dat de ‘kandoe’-methode moge-lijkheden biedt om in onze organisatie aanverandering te werken.

Elisabeth neemt deel aan het SCI-traject(zie pagina 2), meer bepaald aan hetSCI-gebied ‘Sterk vrijwilligerswerk’. Daarkomen vragen aan bod zoals: Hoe om-gaan met nieuwe vormen van vrijwilli-gerswerk? Enkele traditionele structurenin het verenigingsleven moeten aange-past worden, maar hoe beginnen we eraan? Steeds meer mensen willen zichengageren voor één project, zonder datze op vaste tijdstippen een minimumaan engagement moeten waarmaken.Hoe kunnen we inspelen op deze ten-dens? Ook het ‘management’ van vrijwil-ligers is aan vernieuwing toe. Tijdenshet SCI-traject komen aspecten van kwa-liteit en talentontwikkeling ter sprakesamen met de inzet van sociale mediaen nieuwe vormen van waardering. Je vindt meer informatie over het SCI-gebied ‘Sterk vrijwilligerswerk’ opwww.socius.be (klik op het thema ‘Innovatie’).

Line Windey

Het vrijwilligersbeleid van sociaal-culturele organisaties moet afgestemd

zijn op de veranderingen die vrijwillige inzet en betrokkenheid anno

2012 kenmerken. Tijdens de ‘Inspiratiedag vrijwilligersbeleid’ van

7 november 2011 ging Socius dieper in op enkele belangrijke

uitdagingen op dit vlak voor sociaal-culturele organisaties.

Waren de deelnemers achteraf ook daadwerkelijk geïnspireerd?

Wij legden ons oor te luisteren bij enkele van hen.

Sociaal-culturele praktijken en vrijwilligers zijn niet te scheiden.Het vrijwilligerswerk staat vandaag echter voor heel wat uitdagingen. Alles wat je als sociaal-cultureel werker moet weten, vind je terug op

www.socius.be. Klik op het thema ‘Vrijwilligers’ en snuister door eenschat aan informatie, praktijkvoorbeleden, publicaties en nog veel meer.

3

De pet van de vrijwilliger dragen

Vrijwilligers

Socius biedt aan

• 26 april: Workshop 'Vrijwilligersbeleid in kleine organisaties'• 13 december: Studiedag 'Het organiseren van betrokkenheid.Een andere omgang met vrijwillige inzet'Surf voor meer informatie naar www.socius.be/kalender.

Foto: Tievo

Foto: Freya Maes

'Netwerk Zelfhulp Vlaanderen' dat later 'Netwerk Vlaanderen' werd, is

opgericht in 1981 als organisatie die fondsen inzamelde om goedkoop

geld uit te lenen aan social-profit organisaties en kleine coöperatie-

ven. In die jaren moesten die organisaties voor kaskredieten een

rente tot 18% betalen! Een vijfde van de subsidies diende aldus

om de winsten van de banken te verhogen.

Netwerk Vlaanderen en de financiële crisis

(Kristien Vermeersch)Als sociaal-culturele be-

weging denken we al jaren naover de rol van geld in de samenle-

ving. We hebben altijd vragen gesteldover hoe geld onder meer door financi-ële instellingen wordt gebruikt. Voor onskomt de crisis dan ook niet onverwacht.In de voorbije jaren hebben we succes-volle campagnes gevoerd rond investe-ringen in een aantal segmenten van dewapenindustrie, rond investeringen inmilieuvervuilende bedrijven of in bedrij-ven die de mensenrechten schenden oftotalitaire regimes ondersteunen. Voor2012 is de kernvraag waar we rond wer-ken, hoe we als burgers weer greep kun-nen krijgen op het financieel systeem.Dat systeem is zo ingewikkeld gewordendat gewone burgers en ook politici hetniet meer weten.

Daarom willen we dit en volgende jareneen campagne met sociale actie en ookvorming opzetten rond het financiëlesysteem en hoe burgers hier inspraak inkrijgen: Hoe zit de financiële wereld in el-kaar? Welke spelers zitten er op diemarkt? Wat is de rol van de banken? Envan de overheid? Wat is financiële spe-culatie? Hoe wordt er gespeculeerd rondvoedsel- of energieprijzen? Welke kana-len hebben burgers of de samenlevingom inspraak te hebben, om het demo-cratisch deficit in de sector terug te drin-gen? Voor de ontwikkeling van eenvormingspakket hebben we eenGrundtvig-project ingediend met Europese partnerorganisaties.

Netwerk Vlaanderen heeft ook heel wat

actie-ervaring. Wat staat er nog op het

getouw?

(KV) Ons vijfpuntenprogramma rond definanciële sector, de N€P-eisen, krijgtversterkte aandacht. Waar gaat het om:• Banken investeren in échte activitei-

ten, niet in ingewikkelde financiëleproducten.

• Banken investeren pro-actief - en aanvoordelige tarieven - in activiteitendie mens en milieu vooruit helpen.

• Banken investeren niet langer in maat-schappelijk schadelijke activiteiten.

• Banken bieden volledige transparan-tie over hun investeringen.

• Banken nemen definitief afstand vanactiviteiten in belastingparadijzen.

In september van vorig jaar organiseer-den we rond dit programma een studie-dag onder de noemer 'Hoe herwint desamenleving haar greep op het bank-wezen?' Ter opvolging werken we nueen campagne, acties en vorming uit.Welke acties er concreet gepland wor-den, houden we nog even binnenska-mers... maar een pittige casino lijkt onswel iets.

Hoe kan het sociaal-cultureel werk zijn

stem laten horen in deze transitie?

(KV) Het sociaal-cultureel werk kan heelwat betekenen bij het tot stand komenvan een eerlijker en ethischer financieelsysteem. Veel sociaal-culturele organi-saties maken maatschappelijk keuzesmaar ze leggen niet de link met geld.Ze werken bijvoorbeeld rond schonekleren, rond de Noord-Zuid verhoudin-gen, eerlijke handel, maar de verbin-ding met het financieel systeem wordtweinig of niet gemaakt. Ze pleiten voormaatregelen om klimaatveranderingtegen te gaan, ze bouwen een werkinguit rond eerlijke en gezonde producten,maar hun geld brengen ze onder bijniet-ethische banken.

De sector kan ook een bijdrage leverenin het tot stand komen van een eerlijkerfinancieel systeem. Bij de analyse van

de thema's waarrond ze werken kan ookde factor geld bekeken worden. Wan-neer we protesteren tegen de oorlog inIrak of Afghanistan moeten we ons geldniet onderbrengen in banken die inves-teren in wapenfabrieken. Wanneer wepleiten voor schone energie moet onsgeld niet gespaard worden bij bankendie investeren in bijvoorbeeld kolen- ofkerncentrales ... Veel organisaties kun-nen de invalshoek waarrond ze werkenook gebruiken om de rol van het geldter discussie te stellen. Als we rond dieverschillende thema's gaan samenwer-ken en onze krachten bundelen, kunnenwe echt iets betekenen. Zo zette Net-werk Vlaanderen in 2011 samen decampagne 'Bankroet' op met WWF België, Greenpeace België, BBL, KWBen Friends of the Earth Vlaanderen &Brussel. Mede dankzij die campagnewerd er voor een kolencentrale in deAntwerpse haven geen nieuwe milieu-vergunning afgeleverd. Ook voor onzecampagnes tegen investeringen vanbanken in de wapenindustrie werkten wesamen met Vredesactie en Vrede. Als weonze krachten bundelen kunnen we heelwat bereiken. Zo bewerkten we – ook in-ternationaal – een verbod op het gebruikvan en investeringen in clustermunitie.Of voerden banken als ING en BNP Paribas een restrictiever wapenbeleid.

Sociaal-culturele organisaties die vor-ming aanbieden kunnen ook een aan-bod rond de financiële crisis of hetinvesteringsbeleid van banken in hunprogramma opnemen. En ten slottekunnen organisaties zichzelf ook eenaantal vragen stellen: Waar zitten wemet ons geld? Stellen we ons kritischop tegenover onze huisbankier? Welkeinvesteringen willen we niet en welkejuist wel? Wat zijn de maatschappelijkegevolgen van ons financieel handelen?Heel wat organisaties hebben al conclu-sies getrokken en hun spaargelden on-dergebracht bij de op dit momentmeest ethische bank, Triodos.

Johan De Vriendt

4

Langzamerhand vervelde NetwerkVlaanderen tot sociaal-culturele bewe-ging toen het besef doorbrak dat er metons spaargeld wapens gekocht werden,het milieu vervuild, de mensenrechtengeschonden, dictatoriale regimes onder-steund, enzoverder. De taak van krediet-verschaffer werd ondertussenovergenomen door Netwerk Rentevrij(zie www.rentevrij.be). Het anders,ethisch, omgaan met geld werd de focusvoor de werking van Netwerk Vlaanderendat in maart overigens een andere naamkrijgt. Via een hele resem campagneskregen de banken en hun foute investe-ringen het zwaar te verduren.

Enkele jaren geleden brak, met het fail-lissement van grote Amerikaanse ban-ken, een bankencrisis uit die vorig jaareen systeemcrisis werd en waarbij eenaantal Europese landen dreigen failliet tegaan. Ook het sociaal-cultureel werkwerd in 2010 het slachtoffer van dit 'casi-nokapitalisme'. Zware besparingen in decultuursector leidden tot vele ontslagen.En we zijn er nog niet zo zeker van of decultuursector in 2012 de dans zal ont-springen. We vroegen aan Kristien Vermeersch, coördinator van NetwerkVlaanderen, wat die sociaal-culturele beweging doet en hoe ook het sociaal-cultureel werk zijn stem kan laten horen.

Praktijken

Foto

: Net

wer

k V

laan

der

en

5

Het is crisis en dat zullen we geweten hebben. Op het ogenblik dat we

dit schrijven hebben we de pensioenhervorming al achter de rug,

zijn de prijzen van veel goederen en diensten verhoogd en

houden we ons hart vast voor de begrotingscontrole die voor

februari aangekondigd wordt. En toch zijn er verenigingen die

er voor kiezen om op een andere manier bezig te zijn met geld.

tussen allochtonen en autochtonen be-vorderen of kortgeschoolden of alleen-staande vrouwen bereiken.

Toch was het niet voor de hand liggendom in de KAV LETS-projecten op testarten. Op bestuursniveau zag men demogelijkheden wel, maar er rezen veelvragen: is een LETS-groep nog eenKAV-groep? En moeten de leden lidgeldbetalen? Staan dergelijke KAV-LETS-groepen ook open voor mannen? Weschreven en projectdossier uit om de fi-nanciering rond te krijgen. Bij de uit-bouw van de experimenten konden weook beroep doen op de ondersteuningen de expertise van LETS Vlaanderen.Aanvankelijk schrok dit steunpunt welwat van onze vraag. Zij vroegen zich afof een christelijke organisatie als KAVwel open genoeg was om mee samente werken. We maakten ze duidelijk datwe niet inzetten op het ronselen vanzieltjes, dat is al lang voorbij. We slui-ten niemand uit, getuige daarvan isonder meer onze interculturele werking.

En dan zijn jullie gaan experimenteren?

(EB) Toen de financiering rond was,konden we beginnen met drie experi-menten. Voordien was er al een stuur-groep opgericht die het project zoubegeleiden. We kozen ervoor om testarten in Schoten, Aalter en Kessel-Lo.De LETS-groep in Aalter werkt nu alprima. Het experiment in Kessel-Lo,vooral gericht op allochtone vrouwen,liep uiteindelijk op niets uit omwille vanlogistieke problemen en het feit dat degroepen die we aanspraken al overbe-vraagd waren. We verlegden toen onzeaandacht naar Vilvoorde. Die groepstaat net als die in Schoten in de start-blokken. We hebben er goede hoop opdat die experimenten gaan lukken.

Ondertussen hebben we ookeen groep lets@work opge-

richt. Het gaat hier omwerknemers van de or-

ganisaties die in beideAeropolisgebouwenhun zetel hebben(nvdr: in deze gebou-wen huizen organisa-

ties die verbonden zijnmet het ACW).

Deze werkne-mers nemen aande LETS-groep deelten persoonlijken titelen ruilen goederen of dien-sten die niets met het werk temaken hebben. Alles moet gebeuren inprivétijd. Het kan bijvoorbeeld gaan omhet vertalen van een brief, een massage,samen winkelen, een gidsbeurt of rond-leiding in de thuisstad. We wilden met ditinitiatief een informeel netwerk tot standbrengen of versterken waarin de mensendie in dit gebouw werken elkaar beterleren kennen of waarin nieuwe kansen totsamenwerking gegenereerd worden.

Wordt KAV beter van die experimenten?

(EB) Het is niet onze bedoeling om metdie LETS-groepen leden te werven, alzijn er leden van de KAV die ook deel-nemen aan die lokale muntsystemen.Het is ook zo dat enkele deelnemers lidgeworden zijn van onze vereniging.Maar KAV biedt de methode in de eer-ste plaats aan om lokaal in te zetten opgemeenschapsvorming, om mensenbeweging te laten maken.

Welke toekomstperspectieven biedt

LETS voor de KAV?

(EB) We zetten nu alles in om nieuweKAV-groepen op te richten. LETS hou-den we als middel achter de hand. Wewillen er een belangrijk signaal meegeven dat er lokaal beweging kan ge-maakt worden. Anderzijds voelen we

ook dat er in zusterorga-nisaties als KWB belangstelling is voorlokale munten. We hebben onze experi-menten daar al toegelicht. Ook op hetniveau van de ACW-koepel is er belang-stelling. Zo namen we deel aan eenACW-studiedag rond complementairemunten waar we merkten dat er veel in-teresse is maar nog wel wat koudwater-vrees. Met LETS kan je een belangrijksignaal geven dat er lokaal bewegingkan gemaakt worden.

Via onze experimenten hebben we ookeen aantal dingen geleerd. Bij alloch-tone vrouwen bijvoorbeeld, merktenwe dat ruilen van goederen en dienstenzeer gewoon is. Zij beschikken nogover informele netwerken die wij allang zijn kwijtgeraakt. Via LETS kunnendie netwerken terug kansen krijgen.Verder denken we ook dat intergenera-tioneel letsen mogelijk kan worden alsje op de oude systemen van dienstver-lening voortborduurt. We denken erook aan om ruilsystemen tussen afde-lingen te promoten. Zo kunnen afdelin-gen elkaar wederzijds versterken.

Johan De Vriendt

Meer weten?

Wie meer wil weten over LETS kan terecht op dewebsite van LETS-Vlaanderen (www.letsvlaanderen.be).Verder is er nog het artikel ‘LETS, time banking en anderecomplementaire munten’ (J. De Vriendt in WisselWERK-cahier '09, ‘De Grond-Wet’, p. 241-249). In dit artikelwordt onder meer ingegaan op de rol van het soci-aal-cultureel werk.

Waar het reguliere geld er rechtstreeksof onrechtstreeks de oorzaak van is datgemeenschappen uit elkaar vallen, ziemaar wat er in Griekenland gebeurt,wordt geld hier ingezet voor gemeen-schapsvorming. We gingen praten metEva Brumagne van de KAV. De 'Vrouwendie bewegen' hebben een experiment af-gerond waarbij ze in drie gemeenten eenlokaal geldsysteem (LETS of Local ex-change and trading system) bij wijze vanproef introduceerden voor gemeen-schapsvorming. We gingen praten metdirecteur Eva Brumagne.

Hoe is KAV ertoe gekomen om te experi-

menteren met LETS?

(Eva Brumagne) Toen ik nog werktevoor Ecolife was ik al vertrouwd metLETS. Ik schreef toen het boek ‘Zuinigleven. Tips voor kleine en grote bespa-ringen’ (KAV-De Standaard, 1997).Daarin wordt ook het Letssysteem be-schreven. Een artikel in het Wissel-WERK-cahier ‘De Grond-wet’ (Socius,2009) overtuigde me dat dergelijke lo-kale geldsystemen ook bruikbaar zijn inverenigingen als de KAV. Het is een tra-ditie binnen onze vereniging om allerleiprojecten te ontwikkelen die inspelenop maatschappelijke fenomenen, zoonder meer onze brochure ‘Pak eenstoel en zet u erbij!’ over het wegwer-ken van drempels in het verenigingsle-ven, onze workshops rond ‘Donderdag,Veggiedag’ en de online community‘vriendinnen.be’. LETS past in dit rijtje.Het past bovendien in de uitvoeringvan ons beleidsplan waarbij we willeninzetten op het bereiken van diversedoelgroepen. Met dergelijke projectenkan je werken aan intergenerationeleuitwisseling, kan je de samenwerking

Praktijken

Lokaal geld voor gemeenschapsvormingFoto: Mieke Termont - KAV

Andere tijden

Sociaal-culturele volwassenenorganisatieskan je vanwege hun missie en maatschap-pelijke opdracht zonder twijfel tot de socialprofitsector rekenen. Die sector kent echtermeer organisatievormen dan de vzw, denkmaar aan de ‘stichting van openbaar nut’ of‘vennootschappen met sociaal oogmerk’.Deze organisatievormen lijken meer moge-lijkheden te bieden om een aantal bijzon-dere uitdagingen aan te gaan.

‘Marktwerking’ en ‘vraaggericht werken’zijn niet langer theoretische begrippen dieexclusief tot het domein van winstgerichteondernemingen behoren. Integendeel, zedoen stapsgewijs hun intrede in de dage-lijkse werking van elke social profitorgani-satie. Deze organisaties opereren steedsmeer in een concurrerende omgeving,waarbinnen klantgerichtheid, competitivi-teit, kwaliteit, efficientie en effectiviteit zeerbelangrijk zijn. Een strak onderscheid tus-sen de verschillende sectoren lijkt dus nietlanger relevant. Geen enkele social profitor-ganisatie kan het zich immers permitterenom louter op ideologische gronden vorm tegeven aan haar beleid.

Mentale omslag

In tegenstelling tot een vennootschapnaar Belgisch recht, heeft een vzw in deeerste plaats een maatschappelijke doel-stelling en geen commerciële. Dat wil nietzeggen dat een vereniging zonder winst-oogmerk, in bijkomende orde geen winstmag maken. Dat mag ze wel degelijk. Hetis alleen niet toegelaten deze winst uit tekeren aan de leden van de vereniging.

Anders gaan organiseren?

Dergelijke winsten mogen enkel aange-wend worden om het maatschappelijkdoel te realiseren en dus nooit als per-soonlijk materieel voordeel van de leden.

Vennootschappen met sociaal oogmerkverschillen niet van andere handelsven-nootschappen zoals cvba, nv, bvba ...maar hebben ervoor gekozen om inhun statuten bijkomende voorwaardenop te nemen. Deze voorwaarden bena-drukken dat de vennootschap niet deverrijking van haar vennoten nastreeften beschrijven nauwkeurig het socialedoel van de onderneming. Bovendienmoet de vennootschap een jaarverslagopmaken over de manier waarop ditdoel wordt verwezenlijkt.

Tijdens de Socius-studiedag ‘Organisato-rische uitdagingen’ (juni 2011), werdeneen aantal combinaties van organisatie-vormen naar voor geschoven waarbijeen coöperatieve vennootschap met ‘be-perkte aansprakelijkheid, sociaal onder-nemen’ (CVBA-so) in combinatie met éénof meerdere vzw’s als vennoten, uitzichtgaf op het aansnijden van nieuwe mark-ten, het financieren van infrastructuur,het tegengaan van de onzekerheid vansubsidiëring, de ‘war on talent’, enz.

Het vzw-statuut biedt ook wel wat moge-lijkheden maar hiervoor is wel een men-tale omslag nodig bij de professionele envrijwillige medewerkers. Bovendien moeter bijkomend geïnvesteerd worden in‘fundraising expertise’ en moet de ar-beidstijd in organisaties herschikt worden.

Prijsdifferentiatie

Naast fondsenwerving zijn er nog anderemogelijkheden om de financiële slag-kracht van sociaal-culturele vzw’s te ver-sterken. Prijscalculatie en -differentiatie

is een andere en sneller te realiserenmogelijkheid. Op deze manier laat jede prijs afhangen van de reële kostvan de activiteiten, de draagkrachtvan het publiek en de vraag.

Een vaststelling tijdens de studiedag‘De dure vogels’ van Locus (maart2011) was onder meer dat: “Het me-rendeel van de huidige gebruikers

6

Socius biedt aan

• 25 januari: Cursus ‘Succesvolle projectdossiers uitwerken en schrijven’

• 12 maart: Rondetafelgesprek 'Betalingsbereidheid en prijsdifferentiatie'

• 26 september: Training fondsenwerving• 11 oktober: Studiedag alternatieve

juridische organisatievormenSurf voor meer informatie naar www.socius.be/kalender.

Verenigingen, vormingsinstellingen, Vormingplus-centra en

bewegingen zijn zonder uitzondering vzw’s. Dat moet zo om-

wille van de decretale erkenning of subsidiëring. De vele uit-

dagingen waar het sociaal-cultureel volwassenenwerk mee

te kampen heeft, zorgen er echter voor dat de vzw als organi-

satievorm onder druk staat.

Werken in organisaties

wil (wat) meer betalen voor cultureleen sportieve activiteiten.Toch zijn lineaire prijsstijgin-gen een slecht idee omdat ze totparticipatiedaling leiden. Deze impact vaneen prijsstijging op de participatiegraadspeelt een cruciale rol in een sector die ge-richt is op de grootst mogelijke deelnamevan een zo breed mogelijk deel van de be-volking. Een alternatief is prijsdifferentiatie.Prijsdifferentiatie betekent dat men voorongeveer hetzelfde product een andereprijs vraagt. Hogere én lagere toegangsprij-zen zijn dan mogelijk.”. Of nog: “Een korting voor jongeren lijktplausibel gezien hun beperkte financiëleslagkracht. Een significant deel van desenioren is echter bemiddeld en heefteen hoge betalingsbereidheid die mo-menteel niet ten gelde wordt gemaakt.”.

Ook het schaalvoordeel kan helpen. Hetbundelen van krachten in (grotere) sa-menwerkingsverbanden kan bijdragenom de kosten en investeringen per or-ganisatie lager te houden.

Mensen en middelen

Inzake efficiëntie zijn organisaties er delaatste tien jaar op vooruit gegaan. Het(verplicht) invoeren van beleidsplanningen kwaliteitszorg heeft daar zeker toebijgedragen, maar ook de toename vande productiviteit door de inzet van ICTmag niet onderschat worden. Hier nogveel verder in gaan, is niet de meestaangewezen prioriteit om de slagkrachtvan de organisaties te vrijwaren.

Beleidsplannen omvatten steeds eenhoofdstuk ‘mensen en middelen’. In veelplannen gaat het slechts over een be-scheiden deel van de nota. De organisa-torische uitdagingen voor de komendebeleidsperiode hebben nochtans in grotemate met dit aspect te maken. Niet alleende ‘middelen’ maar ook de ‘mensen’ diehet plan zullen uitvoeren, moeten toerei-kend zijn. Niet eenvoudig met de ‘war ontalent’ die om de hoek komt loeren.

Hoe zullen organisaties omgaan met despanning tussen het vrijwaren van finan-ciën - zeg maar commerciëler denken -en het behouden en werven van compe-tente professionele en vrijwillige mede-werkers? De sociaal-culturele sector trektgeen medewerkers aan omwille van dehoge verloning of extralegale voordelen,maar dankzij de maatschappelijke doel-stelling die de organisatie realiseert.Menselijke waarden blijken nog steedseen belangrijke drijfveer te zijn om voorde social profitsector te kiezen.

Tijdens onze studiedag rond organisatori-sche uitdagingen stelden we een groei-ende interesse vast in alternatieve enbijkomende middelen en een meer com-mercieel gericht management. Die inte-resse kan leiden tot nieuwe en zelfsinnovatieve kansen voor de organisatiesmaar houdt ook gevaren in. Het verwer-ven van de nodige financiële ademruimte,kan op zich zoveel energie en middelenopslorpen dat de missie van de organisa-tie en het engagement van de medewer-kers naar de achtergrond verschuiven. Hetkan niet zijn dat vzw’s evolueren naarwvz’s (winstgevende vereniging zonderdoel). Eén van de weinige troeven dieonze sector op de arbeidsmarkt heeft, vanengagement je job maken, zou zo kunnenverdwijnen.

De zoektocht naar een nieuwe verhou-ding tussen social profit, commercie,maatschappelijk ondernemen en financi-ële leefbaarheid is nog lang niet teneinde. Socius zal niet nalaten in de ko-mende periode nieuwe pistes in kaart tebrengen en samen met de sector moge-lijke alternatieve richtingen te verkennen.

Jon Goubin

Foto: Marc Vervoort

Verenigingen

Volkshogescholen

Arch’educ – Vormingplus Halle-VilvoordeURL: www.archeduc.be

Vormingplus CitizenneURL: www.citizenne.be

Vormingplus Gent-EekloURL: www.vormingplusgent-eeklo.be

Vormingplus KempenURL: www.vormingpluskempen.be

Vormingplus LimburgURL: www.vormingpluslimburg.be

Vormingplus Midden en Zuid West-VlaanderenURL: www.vormingplusmzw.be

Vormingplus Oost-BrabantURL: www.vormingplusob.be

Vormingplus regio AntwerpenURL: www.vormingplusantwerpen.be

Vormingplus regio BruggeURL: www.vormingplus-brugge.be

Vormingplus regio MechelenURL: www.vormingplusregiomechelen.be

Vormingplus regio Oostende-WesthoekURL: www.vormingplusoostendewesthoek.be

Vormingplus Vlaamse Ardennen-DenderURL: www.vormingplusvlad.be

Vormingplus Waas-en-DenderURL: www.vormingplus.be/waas-en-dender

August VermeylenfondsURL: www.vermeylenfonds.be

ACLI-Vlaanderen (deel van Feniks vzw)URL: www.acli-vlaanderen.be

ADR-VlaanderenURL: www.adrvlaanderen.be

AIF, Multiculturele Federatie van Zelforganisaties

URL: aif.scw.beAmnesty International Vlaanderen

URL: www.aivl.beATB De Natuurvrienden

URL: www.natuurvienden.beçavaria

URL: www.cavaria.be

ConTempoURL: www.vzwcontempo.be

curieusURL: www.curieus.be

DavidsfondsURL: www.davidsfonds.be

De Vlaamse VolkstuinURL: www.volkstuin.be

Federatie Onafhankelijke Senioren (FedOS)URL: www.fedos.be

Federatie van Marokkaanse Verenigingen URL: www.fmv-vzw.be

Federatie van Marokkaanse Democratische Organisaties (FMDO)

URL: www.fmdo.be

Federatie van Vooruitstrevende Verenigingen (CDF)

URL: www.cdfvzw.be

Federatie van Zelforganisaties in Vlaanderen (FZO-VL)

URL: www.fzovl.be

Federatie Wereldvrouwen (deel van Feniks vzw)

URL: users.skynet.be/federatiewereldvrouwen

Federation of Anglophone Africans in Belgium (FAAB)URL: www.faabonline.org

Forum van Vlaamse Vrouwen (FVV)URL: www.vlaamsevrouwen.org

GezinsbondURL: www.gezinsbond.be

Humanistisch-Vrijzinnige Vereniging (HVV)URL: www.h-vv.be

Internationaal Comité (IC)URL: www.internationaalcomite.be

KAV - Vrouwen die bewegenURL: www.kav.be

KVG-VormingURL: www.kvg.be

KVLV - Vrouwen met vaartURL: www.kvlv.be

kwbURL: www.kwb.be

Landelijke GildenURL: www.landelijkegilden.be

Latijns-Amerikaanse Federatie (LAF)URL: www.lafederacion.be

Liberaal Verbond voor Zelfstandigen (LVZ)URL: www.lvz.be

Liberale Beweging voor Volksontwikkeling (LBV)

URL: www.lbvvzw.beLiberale Vrouwen

URL: www.liberalevrouwen.beLinx+

URL: www.linxplus.be

markantNetwerk van Ondernemende Vrouwen

URL: www.markantvzw.beMasereelfonds

URL: www.masereelfonds.beNeos - netwerk van ondernemende senioren

URL: www.neosvzw.be

OKRA – trefpunt 55+URL: www.okra.be

Oxfam WereldwinkelsURL: www.oww.be

PasarURL: www.pasar.be

Platform van Afrikaanse GemeenschappenURL: www.afrikaansplatform.be

RodenbachfondsURL: www.rodenbachfonds.org

SimilesURL: www.similes.be

S-PlusURL: www.s-plusvzw.be

Turkse Unie van BelgiëURL: www.turkseunie.be

Unie van Turkse VerenigingenURL: www.utvweb.be

Unizo-Vorming - zelfstandige ondernemersURL: www.unizo.be

VOS Vlaamse Vredesvereniging URL: www.vosnet.org

Vereniging voor Ecologisch Leven en Tuinieren (Velt)

URL: www.velt.be

Vereniging voor Ontwikkeling en Emancipatie van Moslims (VOEM)

URL: www.voem-vzw.be

Vereniging voor personen met een handicap (VFG)

URL: www.vfg.be

VIVA-SVV Socialistische VrouwenverenigingURL: www.viva-svv.be

Vlaamse actieve seniorenURL: www.vlaamseactievesenioren.be

Vlaamse VolksbewegingURL: www.vvb.org

VOSOG Scouting voor volwassenenURL: www.vosog.eu

vtbKultuurURL: www.vtb.be

WelzijnsschakelsURL: www.welzijnsschakels.be

WillemsfondsURL: www.willemsfonds.be

Ziekenzorg CMURL: www.ziekenzorg.be

JANUARI FEBRUARI MAART APRIL MEI JUNI

MA

DI

WO

DO

VR

ZA

ZO

MA

DI

WO

DO

VR

ZA

ZO

MA

DI

WO

DO

VR

ZA

ZO

MA

DI

WO

DO

VR

ZA

ZO

MA

DI

WO

DO

VR

ZA

ZO

MA

DI

01

02

03

04

05

06

07

08

09

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

01

02

03

04

05

06

07

08

09

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

01

02

03

04

05

06

07

08

09

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

01

02

03

04

05

06

07

08

09

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

01

02

03

04

05

06

07

08

09

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

01

02

03

04

05

06

07

08

09

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

Socius-kalender 2012

7 & 8 juniIntroductiecursus sociaal-cultureel volwassenenwerk11 mei

• Vormingstraject 'Groeien in kwaliteit'

• Workshop 'Competentiekader sociaal-cultureel werker'

19 januariStartbijeenkomst 'Nieuwe vormen van verenigen' (SCI-traject)

28 februariStartbijeenkomst 'De stad is van ons'(SCI-traject)

25 januariCursus 'Succesvolle project -dossiers uitwerken en schrijven'

26 januariStartbijeenkomst 'Sterk vrijwilligerswerk' (SCI-traject)

27 januariStartbijeenkomst 'Omgaan met culturen' (SCI-traject)

10 februariVormingst raject 'Kennis- en informatiemanagement'

29 maartVormingstraject 'Kennis- en informatiemanagement'

26 aprilVormingstraject 'Kennis- en informatiemanagement'

13 februariStartbijeenkomst 'De kritische noot in het maatschappelijk debat' (SCI-traject)

22 & 23 maartIntroductiecursus sociaal-cultureel volwassenenwerk

19 & 20 aprilIntroductiecursus sociaal-cultureel volwassenenwerk

23 & 24 aprilVorming 'Methodisch ondersteunenvan burgerschap'

16 maartWorkshop 'Educatieve draagkracht'

16 aprilVormingstraject 'Social media strategie'

9 maartVormingstraject 'Groeien in kwaliteit'

12 maartRondetafelgesprek 'Betalingsbereidheiden prijsdifferentiatie'

1 juniVormingplus medewerkersdag

24 & 25 meiIntroductiecursus sociaal-cultureel volwassenenwerk

21 juni• Vormingstraject 'Social media strategie'• Introductiecursus sociaal-cultureel vol-

wassenenwerk

22 juniIntroductiecursus sociaal-cultureel volwassenenwerk

1 februariStartbijeenkomst 'Diversiteit: de mozaïeksamenleving' (SCI-traject)

2 februariStartbijeenkomsten (SCI-traject)• 'Sociale uitsluiting uitsluiten' • 'Naar een duurzame samenleving' • 'Geniaal digitaal'

3 februariStartbijeenkomst 'Maatschappelijk engagement anno nu' (SCI-traject)

JULI AUGUSTUS SEPTEMBER OKTOBER NOVEMBER DECEMBER

01

02

03

04

05

06

07

08

09

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

01

02

03

04

05

06

07

08

09

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

01

02

03

04

05

06

07

08

09

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

01

02

03

04

05

06

07

08

09

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

01

02

03

04

05

06

07

08

09

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

01

02

03

04

05

06

07

08

09

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

Meer informatie over onze activiteiten op www.socius.be/kalender.

19 oktober• Kennismakings- en oriëntatiedag

nieuwe medewerkers• Workshop 'Voortgangsrapporten

maken en benutten'

22 novemberTrefdag en prijsuitreiking sociaal-cultureel volwassenenwerk

30 novemberWorkshop 'Het managen van organisatieprocessen'

3 decemberCursus 'Decreet sociaal-cultureel volwassenenwerk'

13 decemberStudiedag 'Het organiseren van betrokkenheid. Een andere omgang met vrijwillige inzet.'

9 novemberWorkshop 'Sociaal-culturele methodiek'

7 septemberVormingstraject 'Groeien in kwaliteit'

19 septemberVormingstraject 'Social media strategie'

24 oktoberVormingstraject 'Social media strategie'

26 septemberTraining 'Fondsenwerving'

26 oktoberVorming 'Educatieve functie'

11 oktoberStudiedag 'Alternatieve juridische organisatievormen'

12 oktoberVorming 'Multifunctionaliteit'

Vormingsinstellingen

Bewegingen

Amarant URL: www.amarant.be

Ateliers voor WerknemersvormingURL: www.acv-online.be

Centrum voor Christelijk Vormingswerk (CCV)URL: www.ccv.be

Centrum Voor Natuur- en milieu-educatieURL: www.c-v-n.be

Centrum Zit Stil (deel van Federatie Vijftact)URL: www.zitstil.be

ComéURL: www.aclvb.be/vormingen/come

De Brug Gent (deel van Federatie KR8)URL: www.autismecentraal.com

De Brug Hasselt (deel van Federatie KR8)URL: www.vzwdebrug.be

De Kei (deel van Federatie Op-Stap)URL: www.dekei.be

Fevlado-Diversus (deel van Federatie Vijftact)URL: www.fevlado.be

Gezin en Handicap (deel van Federatie Vijftact)URL: www.gezinenhandicap.be

HalewynstichtingURL: www.halewynstichting.be

Handicum (deel van Federatie Z11)URL: www.handicum.be

Het Grote Plein (deel van Federatie Z11)URL: www.hetgroteplein.be

Het Vlaamse KruisURL: www.vlaamsekruis.be

ImpulsURL: www.impulsvorming.be

MotiefURL: www.motief.org

Natuurpunt EducatieURL: www.natuureducatie.be

PRH – Persoonlijkheid en RelatiesURL: www.prh.be

Sig (deel van Federatie Vijftact)URL: www.sig-net.be

Stichting Lodewijk de RaetURL: www.de-raet.be

TIEVO (deel van Federatie KR8)URL: www.tievo.be

Timotheus IntuïtieURL: www.timotheus.org

Uitstraling Permanente VormingURL: www.vub.ac.be/UPV

Universiteit Vrije Tijd DavidsfondsURL: www.davidsfonds.be/uvt

VIBEG (deel van Federatie Z11)URL: www.vibeg.be

Vlaamse Dienst Autisme (deel van Federatie Vijftact)

URL: www.autismecentraal.comVMG (deel van Federatie KR8)

URL: www.vzwvmg.be

Vorming en ActieURL: www.vlaamsabvv.be

Vormingscentrum Opvoeding en Kinderopvang (VCOK)

URL: www.vcok.beVormingsinstituut Rode Kruis-Vlaanderen

URL: www.rodekruis.beWIEV (deel van Federatie Op-Stap)

URL: www.wiev.beWisper

URL: www.wisper.beZorg-Saam

URL: www.zorgsaam.be

Beweging Tegen Geweld - Zijn URL: www.vzwzijn.be

Bond zonder Naam CultuurURL: www.bzn.be

ClimaxiURL: www.klimaatoproep.be

De Maakbare MensURL: www.demaakbaremens.org

De Wakkere BurgerURL: www.dewakkereburger.be

EVAURL: www.evavzw.be

GetBasicURL: www.getbasic.be

Kerkwerk Multicultureel SamenlevenURL: www.kms.be

Kif KifURL: www.kifkif.be

Koerdisch InstituutURL: www.kurdishinstitute.be

Liga voor MensenrechtenURL: www.mensenrechten.be

LINCURL: www.linc-vzw.be

MerhabaURL: www.merhaba.be

Mobiel 21URL: www.mobiel-21.be

Netwerk Bewust VerbruikenURL: www.bewustverbruiken.be

Netwerk VlaanderenURL: www.netwerk-vlaanderen.be

Onafhankelijk LevenURL: www.onafhankelijkleven.be

Pax Christi VlaanderenURL: www.paxchristi.be

RyckeveldeURL: www.ryckevelde.be

SamenhuizenURL: www.samenhuizen.be

ToemekaURL: www.toemeka.be

Vaka/Hand in HandURL: www.vaka-handinhand.org

Vluchtelingenwerk VlaanderenURL: www.vluchtelingenwerk.be

VoedselteamsURL: www.voedselteams.be

VredeURL: www.vrede.be

VredesactieURL: www.vredesactie.be

WaerbekeURL: www.portaalvandestilte.be

WelzijnszorgURL: www.welzijnszorg.be

WervelURL: www.wervel.be

zij-kantURL: www.zij-kant.be

ZOC2 - Zicht op CultuurURL: www.zichtopcultuur.be

culturele, de gemeenschapsvormendeen de maatschappelijke activeringsfunc-tie - blijven er nog vragen. Als je de uit-leg daaromtrent hoort, klinkt hetallemaal zo evident en gewoontjes,maar voor de mensen, de (bestuurs-)leden van onze groepen is het een zeergrote stap om hun werking in dat per-spectief te kaderen. Dat is een moeilijkeoefening. Voor ons is dat belangrijk

want we worden er door de admi-nistratie op beoordeeld;

ze gaan na hoe we diefuncties invullen.

Voor ons brengtdat veel onze-kerheid mee,vooral ookomdat ersoms interpre-tatieverschil-

len ontstaan.Gelukkig krijgen

we veel steun van-uit Socius en de FOV.

Ze helpen ons met de in-vulling daarvan. Voor ons was

de maatschappelijke activeringsfunctiede meest vage. In veel groepen gaan zespreken in scholen, andere groepenstaan op markten. We vroegen ons af ofhet dàt was; stilaan wordt de juiste invul-ling duidelijker. Ook de gemeenschaps-vormende functie deed vragen rijzen.Was dat nu een heel nieuwe functie enwat is de eigenheid daarvan? Is die nietverbonden met de andere functies?

De Federatie Wereldvrouwen werkt sinds

2011 samen met ACLI-Vlaanderen?

(MW) We kozen ervoor om met ACLI-Vlaanderen in 2009 een samenwer-kingsverband te vormen onder denaam FENIKS. De feniks is een mythi-sche vogel met de eigenschap telkensuit zijn eigen as te kunnen herrijzen. Debeide federaties, die overigens verderautonoom blijven werken, tellen als Fe-niks nu meer dan 146 lokale groepen enzijn in alle provincies en Brussel goedvertegenwoordigd. De samenwerking

heeft nog veel meer pluspunten. In eengrotere ploeg maakt de ervaringsuit-wisseling ons veel rijker, vooral ookomdat de medewerkers in de FederatieWereldvrouwen allemaal nieuw zijn. Dekennisdeling is op het vlak van beleids-planning en kwaliteitszorg zeker eenvoordeel.

Een volledig nieuwe ploeg bij de

Federatie Wereldvrouwen? Je kan niet

meer rekenen op de ervaring van de

'oude' medewerkers. Is dat geen handicap?

(MW) Ja, maar anderzijds is er ook eenvoordeel verbonden aan het aantredenmet een volledig nieuwe ploeg. We her-ontdekken nu de plaatselijke groepen.We worden getroffen door de gedre-venheid van die vrouwen, het is ontroe-rend om te zien hoe ze begaan zijn metde groep en de leden ervan. We zijnverbaasd om te zien hoeveel tijd en en-gagement ze er in steken, welke krachtervan uitgaat. Na een klein jaar alscoördinatrice van de Federatie kom iktot de vaststelling dat het nog wél goedgaat met onze samenleving; er is nogveel sociaal kapitaal! Dat motiveert onsbijzonder.

Johan De Vriendt

7

Mijn vraag voor dat gesprek kwamnet op tijd, want een kerstvakantie enenige tijd later zou Myriam bevallen vaneen zoontje Jitse (Gefeliciteerd Myriam!).Het werd meer dan een interview, hetwerd een uitwisseling van vragen en in-zichten, van ervaring en verwondering.

Myriam Wauters werd in april 2011 coör-dinatrice bij de Federatie Wereldvrouwen,een periode waarin de 'migranten'-vereni-gingen in volle transitie waren. Waar oor-spronkelijk voor die verenigingenuitzonderingen werden voorzien in het de-creet op het sociaal-cultureel volwasse-nenwerk, moeten zij nu aan alledecreetsbepalingen voldoen. De FederatieWereldvrouwen en ACLI-Vlaanderenvormden daartoe het samenwerkingsver-band Feniks. Dat samenwerkingsverbandis zeer welgekomen want Myriam werktmet een bijna volledig nieuwe medewer-kersploeg die op de koop toe ook eencompleet nieuw secretariaat moest uit-bouwen.

Wie is Myriam Wauters?

(Myriam Wauters) Ik studeerde politiekewetenschappen aan de VUB en droomdeervan te werken in een omgeving waarvrouwen en multiculturaliteit centraalstonden. Dat was ook de reden waaromik me verdiepte in 'vrouwenstudies' tij-dens mijn laatste opleidingsjaar. Datkwam goed van pas bij mijn werk in deFederatie Wereldvrouwen die de krachtvan allochtone vrouwen en hun vereni-gingen wil stimuleren en ondersteunen.Ik kan me dan ook perfect vinden in deempowerment-gedachte die bij de fede-ratie centraal staat. Na mijn studies wasik werkzaam op het kabinet van de mi-nister van Gelijke Kansen en als bewe-gingscoördinator bij CD&V-Limburg.Daar heb ik leren werken met groepen

Werken met een nieuwe ploeg

en kon ik erva-ren wat het bete-

kent om groepen tebegeleiden. Ik heb er ook ge-

leerd assertief te zijn; het is immers nieteenvoudig om je staande te houden ineen milieu van lokale politici en manda-tarissen. Het was dan ook een hele ver-ademing om in een milieu te werkenwaarin de ego's niet het belangrijkst zijn,maar waar samenwerking cen-traal staat. De Federatie Wereldvrouwen vertrektimmers vanuit wat vrouwen met elkaarverbindt, overethnisch-culturelegrenzen, geloofsover-tuigingen en levens-beschouwingen heen.

Waren er, naast een

mentaliteitsverschil, ook

inhoudelijke verschillen tus-

sen het werken voor een poli-

tieke beweging en een sociaal-culturele

vereniging?

(MW) Ik besefte niet dat er zoveel as-pecten kwamen kijken bij het werkenvoor een sociaal-culturele verenigingzoals de Federatie Wereldvrouwen.Toen ik de introductiecursus volgdevoor nieuwe medewerkers die Sociusieder jaar inricht, ging er een heelnieuwe wereld voor me open. Ik had ergeen idee van dat het sociaal-cultureelwerk onderworpen was aan zoveel re-gels. Tijdens die cursus heb ik het jar-gon leren begrijpen en kennisgemaaktmet het decreet en ook de noodzaakvan een registratiesysteem is me duide-lijk geworden. Alles is nog niet altijdeven helder en ik zit nog met veel vra-gen, maar stukje bij beetje wordt depuzzel ingevuld. De meerwaarde vandie cursus komt nu duidelijk naarboven.

Ook rond de vier functies van het soci-aal-cultureel werk – de educatieve, de

Enige tijd terug, tijdens de brainstorm voor dit nummer van

Socius.info, opperde ik het idee om niet alleen oude ratten aan

het woord te laten. De verwondering van, en de vragen waarmee

kersverse instromers het sociaal-cultureel volwassenenwerk be-

naderen, kunnen immers heel verfrissend zijn en nieuwe

perspectieven openen. Enkele weken later, op de vooravond van

mijn pensionering, werd me gevraagd Myriam Wauters, sinds

april vorig jaar coördinator van de Federatie Wereldvrouwen met

standplaats in Genk, te interviewen. Nieuw ontmoet oud...

Socius biedt aan

• maart tot en met juni: Introductiecur-sus sociaal-cultureel volwassenenwerk(10 daags vormingstraject)

• 19 oktober: Oriëntatiedag nieuwe me-dewerkers

• 3 december: Cursus decreet sociaal-cultureel volwassenenwerk

Surf voor meer informatie naar www.socius.be/kalender.

Sociaal-cultureel handelen

Foto: Eveline Hermans - Federatie Wereldvrouwen

Foto: Marc Vervoort

Kader (P)

Het kader waarbinnende activiteit plaats-grijpt, wordt in grotemate bepaald door demissie en beleids-planning van de orga-nisatie. Daarnaast zijner ook verschillendewerkingsprocessen ofworkflows binnen eenorganisatie die even-tueel in procedures ofregels zijn uitgewerkt.

Ontwikkelen (P)

Om een activiteit voor te be-reiden, moet je een ontwikkelfase doorlo-pen. Hiervoor is input nodig. Die kankomen uit interne documentatie of uit an-dere, externe bronnen zoals publicaties,het internet of sociale media. Observa-ties, metingen, registraties en de ervaringvan de medewerkers, leveren ook nuttigeinformatie op. Bij deze input komen ooknog de resultaten die vroegere processenvan kenniscreatie hebben opgeleverd (zieverderop onder Bijsturen).

Vervolgens moet de verworven infor-matie en kennis verwerkt worden toteen activiteit wat de aanmaak betekentvan een product (bijvoorbeeld een pu-blicatie), het opzetten van een dienst-verlening (een begeleiding, cursus,enz.) of een veranderingsproces (bij-voorbeeld een sociale actie of gemeen-schapsvormende activiteit).

Uitvoeren (D)

De volgende stap in het proces is de

Om daar inzicht in te krijgen, kunnenwe drie kenniscycli of drie centrale ken-nisprocessen onderscheiden:• de kennisondersteuning bij activiteiten• de kenniscreatie• de kennisinvestering binnen de orga-

nisatieDeze drie processen zijn met elkaar ver-bonden en grijpen op elkaar in.

In dit artikel nemen we de kennisonder-steuning onder de loep. Voor de tweeandere processen kan de lezer terechtop onze website www.socius.be (klik ophet thema 'Werken in organisaties').

Zes Fasen

Om een activiteit te organiseren (eenbijeenkomst, manifestatie, evenement,cursus, enz.) is er steeds bepaalde ken-nis vereist. Naargelang het verloop vandie activiteit wordt er kennis gezocht,verwerkt, doorgegeven en bijgestuurd.

In de figuur bij dit artikel kan je zesfasen onderscheiden: (1) het kaderwaarbinnen de activiteit plaatsgrijpt, (2)de voorbereiding of ontwikkeling vande activiteit, de uitvoering (3) en het re-sultaat (4), datgene wat gedeeld wordtbinnen en buiten de organisatie (5) ende bijsturing na evaluatie (6).

De kennis waarover organisaties beschikken is

van groot belang om hun missie en doelen te

realiseren, zeker in een planningscontext.

Sociaal-cultureel werk is in grote mate ‘kennis-

werk’. De systematische omgang met en de cre-

atie van kennis, het kennismanagement, is een

belangrijk aspect van de integrale kwaliteits-

zorg in een sociaal-culturele organisatie.

Socius biedt aan

10 februari en 29 maart: Tweedaags vormingstraject kennis- en informatiemanagment. Surf voor meer informatie naarwww.socius.be/kalender.

Bijsturen (A)

Al deze fases leveren een becommentari-eerd resultaat op waaruit we lessen kun-nen trekken. Die lessen nemen we meewanneer we volgende keer een vergelijk-bare activiteit uitwerken. En we brengenze ook binnen in het proces van de ken-niscreatie als één van de inputelementen.

Plan, do, check and act

In de mindmap bij dit artikel staan de let-ters P, D, C, A voor de te doorlopen stap-pen van een verbeterproces binnen eenorganisatie: plan, do, check en act (i.e.het 'Deming wheel'). Door dit proces tedoorlopen, wordt de omgang met kennisbinnen de organisatie steeds beter enkomt ze tot verdere ontwikkeling. Wat re-sulteert in de groei van de organisatie toteen ‘lerende organisatie’ die haar kwali-teit hoog houdt en steeds beter wordt.

Jon Goubin

8

Zicht op kennis

uitvoering van wat geprogrammeerden voorbereid is. Er wordt met anderewoorden gehandeld. Als alles goed ver-loopt, is daar een evaluatie en/of ver-slag aan gekoppeld.

Resultaat (C)

Het resultaat van de activiteit wordt ge-toetst aan de verwachtingen en indica-toren. De feedback die je zo verkrijgt,wordt best geregistreerd zodat ze kanmeegenomen worden in de voort-gangsrapportage.

Delen (C)

Vervolgens kan er uitgewisseld wordenmet collega’s. Dat kan op beperkteschaal binnen de organisatie gebeuren.Maar er kan ook ruimer gedeeld wor-den in een praktijkgemeenschap vansociaal-culturele werkers of nog bredervia sociale media.

Werken in organisaties

Kader (P)• Missie/beleidsplan/jaarprogramma• Processen, workflows• Procedures, regels

Bijsturen (A)• Analyse resultaat• Lessons learned• Inspiratie kenniscreatie cyclus

Uitvoeren (D)• Reëel verloop• Evaluatie/verslag

Resultaat (C)• Indicatoren• Feedback• Registreren

Ontwikkelen (P)

• Input (zie ook cyclus kenniscreatie)

• Verwerking tot product, dienst of

veranderingsproces

Delen (C)• Peers, coach• Intranet, helpdesk• Community of practice• Communicatie en sociale media

Kennissteun bij activiteit

• Documentatie, bronnen• Communicatie en sociale media• Observaties, metingen, registraties• Ervaring

• Inhoud• Vorm• Methode, techniek

Bij elke fase: welke kennis of informatie• is nodig?• produceer je?• bewaar je?

Van micronaar macroHoe verhouden persoonlijke ontplooiing en maatschappelijke

verandering zich tot elkaar? Hoe kunnen we individuele leerpro-

cessen zinvol verbinden met maatschappelijk engagement en

actie? Tijdens de Socius-studiedag ‘Op het kruispunt van individu-

ele ontplooiing en maatschappelijke verandering’ (december 2011)

bogen meer dan 40 sociaal-cultureel werkers zich over deze vragen.

Dr. Anne Snick, coördi-natrice van Flora vzw, opende de zoek-tocht en lichtte de multilevelbenaderingtoe. Flora vzw (www.florainfo.be) is eenBelgisch open netwerk van individuen enorganisaties die samen werken aan eenduurzame en veerkrachtige samenlevingdie gelijke kansen biedt aan iedereen. Hetnetwerk van Flora zet in op een solidaireeconomie en op een goed evenwicht tus-sen vrouwelijke en mannelijke waardenen ontwikkelde daartoe een ‘multilevelbe-nadering’. Kern van die benadering is eenvisie die steunt op samenwerking tussenburgers (het microniveau), organisaties(het mesoniveau) en allerlei actoren in depolitieke, economische en academischewereld (het macroniveau).

Multilevelbril

Vertalen we deze visie naar de educatievepraktijk in vormingsinstellingen dankomen we uit bij de volgende aanbeve-ling: “Willen we individuele ontplooiingverbinden met maatschappelijk engage-ment, dan moeten we niet enkel focussenop individuele deelnemers, maar ookaandacht besteden aan hun leefomgevingen aan maatschappelijk bepaalde kansenen beperkingen in onze samenleving.”Drie landelijke vormingsinstellingen zet-ten daaropvolgend een multilevelbril open keken naar hun eigen praktijk.

Yves Larock: “Stichting Lodewijk de Raet

verruimt haar focus op individuele compe-tentieontwikkeling met procesbegeleidin-gen en projecten in de directe omgevingvan de deelnemers zelf.” Cocreatie is daar-toe een inspirerende leidraad. Wanneer in-dividuen, groepen of organisaties, diebetrokken zijn op een complexe uitdagingsamen oplossingen creëren die tegemoetkomen aan een algemeen belang danspreekt Yves Larock over cocreatie(www.cocreatie.be). Stichting Lodewijk deRaet ontwikkelt concrete initiatieven omcocreatie te faciliteren.

Natuurpunt Educatie weet als geenander individuele ontplooiing te integreren binnen de natuurbeweging.Jos Gysels: “Door de sterke historischeen organisatorische verankering binnenNatuurpunt zijn er meer dan voldoendemogelijkheden om deelnemers aan edu-catieve activiteiten ‘door te leiden’ naaractieve afdelingen, lokale of gewestelijkestudiewerkgroepen, beheersgroepenverbonden aan natuurgebieden of gid-sen- werkingen rond de bezoekerscen-tra.” Toch is dit geen evidentie en kiestNatuurpunt Educatie voor ‘betrokken-heid’ als thema van haar lopende be-leidsplan en gaat ze ook de komendejaren actief op zoek naar samenhang tussen persoonlijke ontplooiing en maatschappelijk engagement.

Timotheus-Intuïtie legt zich toe op in-tuïtieve ontwikkeling, bewustzijnsver-ruiming, persoonlijke groei en levens-verdieping. Met de vzw Magma bouwtTimotheus aan een stimulerende omge-ving en ontmoetingsplaats voor dedeelnemers aan hun vormingstraject.Begin 2011 startte de organisatie daar-enboven met ‘Hoeders van de stad’ een inspirerend experiment. PhilippeVandevorst: “Met ‘Hoeders van de stad’gaan we de uitdaging aan om het lerenin stadsbuurten zelf te stimuleren aande hand van een systeemopstellingen.We noemen het een stadsopstelling enbetrekken daar naast buurtbewonersook raadsleden bij.”

Alle bijdragen aan de studiedag en eendrie minuten durend filmpje waarin demultilevelbenadering wordt toegepastop educatieve initiatieven van vor-mingsinstellingen vind je terug opwww.socius.be (klik op het thema ‘Sociaal- cultureel handelen’).

SCI-en met een multilevelbril

Tijdens de studiedag zochten de deelne-mers in kleine groepjes naar aankno-

pingspunten met hun eigen praktijk.‘Samenwerken’ en nog eens ‘samen-werken’, dat kwam naar boven als decruciale factor om als sociaal-cultureleorganisatie betekenisvol te kunnen zijnvoor de omgeving en de samenlevingwaarin je deelnemers leren en leven.Een complementaire benadering van dedeelnemers, zijn of haar omgeving ende ruimere samenleving dwingt sociaal-cultureel werkers bovendien om te in-noveren. Er is nood aan alternatievendie complementair zijn aan de klassiekecursorische aanpak. ‘Samenwerken’ en‘innoveren’ is nu precies waar Sociusmet zijn SCI-traject werk van maakt. Demultilevelbenadering komt ongetwijfeldnog van pas tijdens de praktijkuitwisse-lingen in de SCI-gebieden ‘Maatschap-pelijk engagement anno nu’ en ‘Dekritische noot in het maatschappelijkdebat’. Je vindt meer informatie overhet SCI-traject op pagina 2 van dezekrant of op de Socius-site (klik op hetthema ‘Innovatie’).

Van ik naar wij

Naast samenwerken en innoveren heb-ben we ook nood aan concrete methoden en werkvormen om met eenmultilevelbenadering aan de slag tegaan. Flora vzw verwees tijdens de bijeenkomst naar ‘Van Ik naar Wij’, eenuitdagende methode om groepen warmte maken voor burgerparticipatie.

Linda Accou zag hierin een ideale voor-zet voor verdere professionele ontwik-keling: “Vormingplus Midden en Zuid

West-Vlaanderen onderkent het rechtvan kansengroepen op deelname aanleuke vormingsinitiatieven en zet daarop in. Daarnaast willen we werk makenvan een tweede peiler voor kansen-groepen en samen met hen op zoekgaan naar actief burgerschap.Een intensieve vorming overde methode ‘Van Ik naar Wij’kan ons daar bij helpen.”

Socius sluit zich daar graag bij aan enorganiseert op 23 en 24 april een twee-daagse vorming onder begeleiding vanSofie Giedts van Flora vzw. ‘Van Ik naarWij’ biedt sociaal-cultureel werkers eenstructuur om met groepen aan partici-patie te werken. De methode reikt werk-vormen en oefeningen aan die deel-nemers aanspreken op hun leervermo-gens, talenten en interesses en henaanmoedigen om samen te werken aaneen zelf gekozen initiatief en dit initia-tief te delen met anderen. ‘Van Ik naarWij’ leidt tot een grotere betrokkenheid,plezier in het samen zijn en goestingom samen aan iets te werken… belang-rijke stappen op weg naar burgerparti-cipatie! De methode biedt geen kant-enklare oplossingen, maar reikt een kaderaan dat groepen uitdaagt om een tra-ject te ontwikkelen dat aansluit bij huneigen leefwereld. De methode is flexi-bel in het gebruik, en biedt ruimte omzelf na te denken en op zoek te gaannaar een traject dat in ieders contextpast en door alle betrokkenen wordtgedragen. Het is de groep zelf die defi-nieert wat burgerparticipatie is en be-slist in welk burgerinitiatief ze dit wiluitwerken. Tijdens de tweedaagse vor-ming ontdek je al doende de kracht vande methode, sta je stil bij je eigen bege-leiderrol en leer je de methode te ge-bruiken, zodat je er nadien mee kanjongleren in je eigen professionelepraktijk.

Marc Jans

Socius biedt aan

23 en 24 april: Tweedaagse vorming 'Van Ik naar Wij - Methodisch

ondersteunen van burgerschap'Surf voor meer informatie naar

www.socius.be/kalender.

9

Foto: Vormingsplus Oost-Brabant

Sociaal-cultureel handelen

Hoe ga je met die dimensies aan de

slag in een organisatie?

((JS) Door je interculturele competentie inkaart te brengen. Cimic werkte een web -applicatie uit: de ‘Interculturele Compe-tentie-Wijzer’. Daarmee kan je nagaanhoe je ‘scoort’ op elke dimensie. We on-derscheiden 3 niveaus: een 1ste begin-ners-niveau geeft aan dat je je bewustbent van de betreffende dimensie, niveau2 (basis) betekent dat er een bewustzijn isén de bereidheid om aan die dimensie tewerken en niveau 3 ten slotte (gevorder-den) maakt duidelijk dat je in staat bentom met de betreffende dimensie aan deslag te gaan. Het is belangrijk om het sa-menspel tussen de 9 dimensies te zien.De ene dimensie is niet belangrijker dande andere. We bezorgen ook geen eind-score. Iedereen kan immers nog op talvan vlakken bijleren en verdiepen.We ondervinden dat het een motiverenden dynamiserend instrument is, waarbijvooral gepeild wordt naar die aspectendie reeds goed lopen en het zet aan omverder te werken op de elementen diemoeilijker zijn. Mensen ontdekken dat zereeds over heel wat basisvaardighedenbeschikken, maar ook dat ze nog verdie-pende stappen kunnen zetten.We raden aan om iedereen in de organi-satie uit te nodigen om haar of zijn inter-culturele competentie in kaart tebrengen. ‘Omgaan met verschil’ maaktimmers deel uit van het takenpakket vaniedereen. In een volgende fase kan je na-gaan of de competenties die je belang-rijk vindt in de organisatie voldoendeontwikkeld zijn bij iedereen. Basisvoor-waarde is wel dat er de openheid is omkritisch naar jezelf te kijken en dat de or-ganisatie beslist om procesmatig aan in-terculturele competentie te werken.

En dan, je weet waar medewerkers

goed op scoren en welke dimensies

meer aandacht verdienen…

(JS) Als je weet waar medewerkers goed inzijn en waar er nog kan bijgeschaafd wor-den, kan je terecht bij Entercultureel: een e-leertraject gericht opinterculturele competentie. Deze digi-tale tool richt zich tot huidige en toe-komstige leerkrachten, maar kanook gebruikt worden door iedereendie groepen begeleidt. Aan dehand van verschillende soortenoefeningen wordt het procesvan reflectie en sensibilisatiegeactiveerd, word je bewustvan je eigen referentieka-

Cimic verwijst in het handboek regelma-tig naar een paar e-tools die ze zelf ont-wikkelden. Daarover hadden we eengesprek met Joke Simons, onderzoeks-coördinator en stafmedewerker bij CIMIC.

Bij ‘competentie’ kan ik me een en ander

voorstellen, maar wat bedoelen jullie

precies met ‘interculturele competentie’?

(JS) Competenties hebben te maken metkennis, vaardigheden en houdingen dieadequaat ingezet kunnen worden in be-paalde contexten. Het is de context diebepaalt wat adequaat is. Cimic verbindthet competentiedenken en interculturali-teit met elkaar. Interculturele competentie-ontwikkeling is een levenslang proceswaarbij bewustwording als hoeksteenwordt beschouwd. Die bewustwordingleidt tot een diepere ontwikkeling van ken-nis, vaardigheden en houdingen, tot be-wustwording van de persoonlijkheid, tot

de ontwikkeling van een kritische kijk tenaanzien van zichzelf en tot creatieve enkritische manieren om met de werkelijk-heid om te gaan. Interculturele compe-tentie is in die zin het in mekaar haken enop mekaar doorwerken van Kennis, Vaar-digheden en Attitude én van een Bewust-wordingsproces. Eens gestart kan datproces niet meer teruggedraaid worden.

Dat betekent dat interculturele compe-

tentie zeer diverse aspecten omvat?

(JS) Op basis van inzichten uit ondermeer de literatuur kwamen we tot 9 di-mensies inzake interculturele compe-tentie. Het is alsof je 9-maal een brilopzet om van daaruit de ander tege-moet te treden. Het gaat om: culturelezelfkennis, culturele flexibiliteit, cultu-rele veerkracht, culturele ontvankelijk-heid, culturele kennisverwerving,culturele relationele competentie, culturele communicatieve competentie, culturele conflcithantering en culturele

multiperspectiviteit.

Meer weten?

• Cimic – Lessius, Handboek Interculturele Competentie, Politeia,

2011, losbladige gids.• De Interculturele Competentie-Wijzer zal in de loop van de maand februari online

gaan. Je kan nu al een login vragen via joke.simons@lessius.eu.

• Entercultureel: http://entercultureel.khm.be - ga naar ‘e-course’ om een gratis login aan te vragen.

Eind 2011 bracht CIMIC in samenwerking met Politeia het ‘Hand-

boek interculturele competentie’ op de markt. Daarin wordt het

concept ‘interculturele competentie’ verkend en beschreven hoe

er in verschillende maatschappelijke sectoren rond wordt gewerkt.

De publicatie reikt ook een aantal methoden en instrumenten aan

waarmee je zelf aan de slag kan.

Werken aan interculturele competentie

10

Diversiteit

Foto: Jonas Maris

der, van cultuurverschillen en van de impli-caties hiervan op begeleidings- en leerstij-len. Entercultureel biedt een reflectie- enhandelingskader, het zet aan tot nadenkenen helpt door middel van onder meer erva-ringsgerichte oefeningen de blik op jezelf teverruimen. Er zijn 8 modules, waarvanvooral de eerste 4 interessant zijn voormensen in het sociaal-cul- tureel volwasse-nenwerk: cultureel referentiekader, identi-teit en diversiteit, interculturele ervaringenen perspectiefwijziging. Trouwens, medewerkers die gevoeligerworden voor etnisch-culturele verschil-len en hun interculturele competentiebijspijkeren, zullen daar allicht ook devruchten van plukken bij de begelei-ding van groepen waar andere vormenvan verschil spelen.

Tot slot maakt Joke ons nog attent op

een andere mogelijke toepassing van

de Interculturele Competentie-Wijzer.

(JS) Medewerkers uit het sociaal-cultu-reel volwassenenwerk begeleiden lokalegroepen en afdelingen, geven cursus,begeleiden projecten, zetten campagnesop. Het is prima als zij intercultureelcompetent zijn. Maar het is ook boeiendom, in functie van het ontwikkelen vande interculturele competentie van deleden, de cursisten, het aanbod van deorganisatie onder de loep te nemen. Opwelk van de 9 domeinen en op welk ni-veau scoort een bepaald aanbod? Welkedimensie van de interculturele compe-tentie willen organisaties door middelvan een bepaalde activiteit verdiepen? Iser in het hele aanbod voldoende aan-dacht voor de verschillende dimensies?

Je merkt het … eens gestart kan een inter-cultureel bewustwordings- en competentie-proces niet meer teruggedraaid worden.

Bea Elskens

11

Woorden en beeldenk(l)eurig kiezenNajaar 2011 kregen we een exemplaar van ‘Woorden en beel-

den k(l)eurig kiezen’ van Verbal Vision in handen. De publicatie

die tot stand kwam in samenwerking met Wablieft, bevat tal

van praktische en inspirerende tips om woorden en beelden

attractiever én doelgerichter in te zetten naar personen met

een verschillende culturele en sociale achtergrond. Redenen

genoeg om de uitgave aan een kritsche blik te onderwerpen.

Boekbespreking

euze beelden is het dansen op eenslappe koord en kan je je folder beter il-lustreren met kleurpatronen of voorwer-pen. Het is dus belangrijk je eigenreferentiekader steeds in vraag te stellen.

Persoonsgericht communiceren

Voor je met je communicatie van walsteekt, moet je meer te weten komenover je doelgroep. En dat doe je hetbest door je oor te luisteren te leggen.Een cultureel divers publiek is uiteraardeen optelsom van unieke individuen.Het komt er dus op aan gemeenschap-pelijke noden en vragen in kaart tebrengen. Aparte communicatieacties zijn boven-dien niet altijd nodig. Integendeel, zekunnen soms stigmatiserend overko-men. Merk je echter dat je met je com-municatie bepaalde groepen nietbereikt of heb je te kampen met eenachterstelling (bijv. op het vlak van par-ticipatie), dan zal je toch gericht aan deslag moeten. En hoe meer persoonsge-richt je communiceert, hoe meer aan-sluiting je zal vinden bij je doelgroep.

Testen en toetsen

Eens je materiaal klaar is, neem je bestde proef op de som. Ook in de sectorvan het sociaal-cultureel volwassenen-werk wordt nog steeds heel wat com-municatiemateriaal verspreid, zondereen voorafgaande toetsing bij de doel-groep. Nochtans kan zelfs het eenvou-dig voorleggen van je materiaal aaneen handvol personen voldoende zijn

om enkele foutieve vooronderstellingenbloot te leggen of ander onheil te voor-komen. Het vinden van geschikte per-sonen voor dat aftoetsen, impliceertwel dat je vooraf investeert in relatiesen netwerken binnen etnische gemeen-schappen.

Open deuren

Conclusie? ‘Woorden en beeldenk(l)eurig kiezen’ is een publicatie waar-van de vlag de lading dekt. Verspreidover een zestigtal pagina’s krijg je alslezer een helder overzicht voorgescho-teld van aandachtspunten die je bij hetverzorgen van je communicatie meteen cultureel divers publiek best terharte neemt. Aangezien het onderzoekzich leek te beperken tot drukwerk, blij-ven we echter op onze honger zittenwat de digitale communicatie betreft.Oneerbiedig zou je ook kunnen stellendat de publicatie heel wat open deurenintrapt. Maar misschien missen we danhet belangrijkste. De praktijk wijst im-mers uit dat organisaties vaak in de-zelfde valkuilen lopen en ze huncommunicatie door enkele kleine wijzi-gingen al aanzienlijk kunnen verbete-ren. Met ‘Woorden en beelden k(l)eurigkiezen’ hebben deze organisaties eentoegankelijke, verstaanbare én praktijk-gerichte publicatie in handen die henkan helpen bij hun communicatie meteen cultureel divers publiek. En bij huncommunicatie tout court. En dat is alheel wat.

Max Frans

Onderzoek

Verbal Vision is niet aan haar proefstuktoe als het over etnocommunicatie gaat.Zeg maar, de communicatie tussen ver-schillende gemeenschappen met een an-dere cultuur. In 2005 trok hetcommunicatiecentrum al op onderzoekuit bij organisaties om te achterhalenhoe ze gerichter konden communicerenmet een divers publiek. Dat onderzoekmondde toen uit in de brochure ‘Etno-communicatie. Communiceren met eenmulticultureel publiek’. Tijdens het on-derzoek dat aan de basis ligt van dezenieuwe publicatie, legde Verbal Visionhaar oor te luitseren bij dat cultureel di-vers publiek. Vijf organisaties lieten huncommunicatiemateriaal uittesten viadiepte-interviews, groepsgesprekken eneen enquête (digitaal en op straat). De re-sultaten leverden een pak praktische tipsop die nu op fraaie wijze gebundeld zijn.

Woorden wikken

Betekenissen worden doorgegeven viawoorden en beelden. Het zijn dan ookdeze twee aspecten die een centrale plekin de brochure innemen. Aan de handvan praktische tips krijg je al snel eengoed beeld van de belangrijkste ‘do’s endont’s’ als je je wenst te richten tot eencultreel divers publiek. De aanraders zijnmisschien niet altijd even verrassend,maar een opfrissing van wat basiskenniskan nooit geen kwaad. Bovendien leg-gen de opgenomen praktijkvoorbeeldende noodzaak van de aangereikte sugges-ties bloot. Neem nu het gebruik van ste-reotypes. Een goedbedoelde affiche metde kop ‘Allochtonen willen onze jobs’ ende onderkop ‘1 op 2 vindt er geen’ trektwel de aandacht, maar schiet zijn doelvoorbij als enkel de kop blijft hangen.Beter vermijden dus.

Communiceren in de taal van je doel-groep is een optie, zeker wanneer jecomplexe onderwerpen aansnijdt. Laatje vertaling steeds nalezen door een na-tive speaker en wees bewust van hetfeit dat een vertaling ook een implicietebelofte inhoudt. De ontvanger zal ver-wachten dat je hem of haar ook in zijneigen taal kan te woord staan.

Over beelden beschikken

De waarneming van kijkers is een se-lectief proces. Culturele en social codesbeïnvloeden de manier van kijken endus ook de interpretatie van het beeld.Wie communiceert naar een cultureeldivers publiek moet extra waakzaamzijn voor negatieve beeldvormende ef-fecten. Terecht wordt gewezen op hetbelang van visuele geletterdheid: debekwaamheid om beelden als informa-tiebronnen te begrijpen, de vaardigheidom ze te (laten) ontwerpen en om zefunctioneler in te zetten.Dat inzetten van beelden lijkt trouwenseenvoudiger dan het is. Goed aange-wend, versterken woord en beeld el-kaar. Pictogrammen, tabellen en/oftekeningen kunnen tekstmateriaal illus-treren, maar de gebruikte illustratiesmogen dan niet voor interpretatie vat-baar zijn. Zo ook wanneer je wil inspe-len op emoties zoals traditie ofnostalgie. Foto’s van specifieke produc-ten van het land van herkomst slaanzeker aan bij kijkers van de eerste gene-ratie. De tweede generatie zal eerderaangesproken worden door herkenbarebeelden in een stedelijke context. Illus-traties van het thuisland van hun ou-ders associëren zij eerder met vakantie. Afbeeldingen hebben bovendien vaakenkel een betekenis voor de zender ofkunnen onbedoeld stigmatiseren ofkwetsen. Zeker in het geval van religi-

Meer info

Woorden en beelden k(l)eurig kiezen.Communiceren met een cultureel

divers publiek Auteur: Ingrid Tiggelovend, 2011

Uitg.: Verbal Vision vzw en WablieftDe publicatie telt 64 pagina’s en kost 8

euro (excl. verzendingskosten). Bestel-len kan via www.verbalvison.be.

Publicaties

ColofonSocius.info, infoblad voor sociaal-cultureel volwassenenwerk

Redactieadres:

Socius - Steunpunt voor sociaal-

cultureel volwassenenwerk vzw

Gallaitstraat 86 bus 4 • 1030 BrusselT: 02 215 27 08 • E: welkom@socius.be

Sites:

www.socius.bewww.prettiggeleerd.bewww.laatmensenschitteren.bewww.oscaronline.be

Redactie: Max Frans, max.frans@socius.be

Vormgeving: www.ramdesign.be

Sociaal-culturele volwassenenorganisatieserkend op het decreet van 4 april 2003 ont-vangen deze publicatie gratis. Bijkomendegratis abonnementen voor medewerkerskunnen aangevraagd worden via GreetRupus (greet.rupus@socius.be).

Lezers worden uitgenodigd om te reagerenop de artikels via max.frans@socius.be.

Met steun van de Vlaamse overheid.

Stevige leeskost

www.oscaronline.be

How to win campaigns:communications for changeChris Rose

Het boek geeft voorbeelden van watwerkt en wat niet en biedt principesdie in iedere campagne inzetbaar zijn.Daarnaast verschaft de auteur achter-grondinformatie, onder meer in devorm van modellen die motivatie encommunicatiestructuur beschrijven.De nieuwe editie bevat bovendien en-kele handige tools.

Vloeibare tijden: leven ineen eeuw van onzekerheid Zygmunt Bauman

Bauman is één van de meest vooraan-staande sociale denkers ter wereld. Hijbekritiseert de moderniteit als een ratio-nele onttovering van de wereld. In ditboek gaat hij op zoek naar de bronnenvan de onzekerheid die vandaag onsleven bepaalt.

Inschakelen van kwetsbare vrijwilligers Eva Hambach et al.

Dit is een publicatie over de toeganke-lijkheid van vrijwilligerswerk voorkwetsbare groepen in het algemeen enmensen in armoede in het bijzonder,met zowel theoretische achtergrondenals praktische tips. De auteurs gaan opzoek naar de rol die vrijwilligerswerkkan spelen voor kwetsbare vrijwilligers.

60 werkvormen voor creatieve sessies Rozemarijn Dols, Josine Gouwens

Dit boek bevat inspirerende werkvor-men die de hersenen op verschillendemanieren prikkelen en geschikt zijnvoor creatieve sessies met groepen.Onder creatieve sessies wordt ver-staan: bijeenkomsten die bijdragenaan nieuwe ideeën of een gezamenlijkstreefbeeld.

De onbeholpen samenlevingMenno Hurenkamp, Evelien Tonkens

Uit onderzoek blijkt dat onvrede bijburgers vaak eerder veroorzaakt wordtdoor onbeholpenheid van burgers enpolitici dan door kwaadwilligheid. Hetis nodig dat mensen de samenlevingbeter leren kennen, zodat ze zich nietteleurgesteld afwenden. Ze moetenook gevraagd worden om mee te doen.

De innovatiebrouwerij: van idee naar vernieuwing J. Kok en N. Nauta

Dit boek is bedoeld om mensen metideeën houvast te geven in het procesdat zij moeten doorlopen om tot realisa-tie te komen. De titel slaat op een procesvan bereiding: een idee kan vergelekenworden met een ruwe diamant die keerop keer geslepen moet worden voor-aleer de waarde ervan zichtbaar is.

Informeel leren in de kun-sten: theorie en praktijken Red. Vincent de Waal

Mensen kunnen zich ook buiten hetformele kunstonderwijs en vrijetijd-scursussen kunstzinnig ontwikkelen.Ze doen dat vaak samen met anderen.Dit nummer in de reeks Cultuur+Edu-catie verkent de rijke gevarieerde prak-tijken van informeel leren in dekunsten.

Goed boek: tien kansenvoor een betere toekomst Hilde Roothart, Irene Pas

Deze trendonderzoekers bekeken dekansen voor maatschappelijke innova-tie bij burgers en bedrijven. Ze merk-ten dat er talloze initiatieven zijn dieeen beeld geven van een hoopvolletoekomst. Deze zijn een inspiratie voormensen die werk willen maken vanhun idealen.

Meer weten?

Met de regelmaat van de klok verschijnt er mate-riaal dat interessant is voor al wie bezig is met so-ciaal-culturele praktijken. We proefden een reekspublicaties voor en wat ons het best smaakte,brachten we samen in dit overzicht. Is je lees-honger niet gestild? Je vindt meer informatie

over deze en andere publicaties op www.so-cius.be. Klik in het topmenu op ‘Kennis-

bank’ > ‘Publicaties’.

Het sociaal-cultureel werk bouwt aan competentiesvan mensen. Oscar, het portfolio voor niet-formeleen informele leerervaringen, geeft deelnemers aanhet sociaal-cultureel jeugd- en volwassenenwerkzicht op de competenties die ze verwerven door-heen het volgen van vormingen en het opnemenvan vrijwilligersfuncties en -taken.

Met Oscar ondersteunen Socius en het SteunpuntJeugd het (h)erkennen van verworven competen-ties in het sociaal-cultureel jeugd- en volwassenen-werk.

Wil jij ook competentiedocumenten uitreiken aan

cursisten of vrijwilligers die in je organisatie een

vorming volgen of een engagement opnemen?

Neem dan contact op met Ronny Leenknegt

(ronny.leenknegt@socius.be) voor meer informatie.

Niet de kers: waarom kunst-en cultuurbeleid geen luxe isBart Caron

De auteur legt uit waarom cultuurbeleidgeen luxe is, maar een noodzaak. Hetboek gaat in op cultuurparticipatie, eli-taire kunst en democratisering, een di-vers cultureel Vlaanderen. Er is aandachtvoor de stille sociaal-culturele (r)evolu-tie, voor sociaal-artistiek werk, en voorhet onroerende erfgoed.