SMK kunstcollectie catalogus

100
Een blik op de kunstcollectie van de Sint Maartenskliniek BEWEGEN TUSSEN LICHAAM EN GEEST

description

SMK kunstcollectie catalogus

Transcript of SMK kunstcollectie catalogus

Page 1: SMK kunstcollectie catalogus

Een blik op de kunstcollectie van de Sint Maartenskliniek

BEWEGEN TUSSEN LICHAAM EN GEEST

Page 2: SMK kunstcollectie catalogus
Page 3: SMK kunstcollectie catalogus

1

Page 4: SMK kunstcollectie catalogus

2

Page 5: SMK kunstcollectie catalogus

3

Een blik op de kunstcollectie van de Sint Maartenskliniek

BEWEGEN TUSSEN LICHAAM EN GEEST

Page 6: SMK kunstcollectie catalogus

4

Kunst draagt bij aan de beweeglijkheid van onze gedachten.

Kunst kan de gedachten a� eiden van wat ons als patiënt of medewerker in de Sint Maartenskliniek dagelijks bezighoudt.

Kunst is een onderdeel van de wereld buiten het ziekenhuis.

Kunst slaat een brug tussen het leven in de Sint Maartenskliniek en daarbuiten.

Page 7: SMK kunstcollectie catalogus

5

Voorwoord 6

Carolein Smit 10Diane Dyckho� 14Raoul Teulings 20Harrie Gerritz 24Alexander Bobkin 30vGtO 36Geert-Jan van Oostende en Dorien Stöver 40Mynke Buskens 46Jos van Gessel 48Diederik Grootjans 52Jac. Splinter 56Arno Arts 58Aernout Mik 62Inge Hondebrink 66Gonda van der Zwaag 70

Een wandeling door de collectie 74Een selectie uit de collectie gra� ek 84Dankwoord 88Gegevens van de kunstenaars 90Geraadpleegde literatuur 94Colofon 95

INHOUD

Page 8: SMK kunstcollectie catalogus

6

MENSEN EN KUNSTDat een kliniek zich ook bezighoudt met het verzamelen van kunst is geen vanzelfsprekendheid. Een ziekenhuis is een organisatie ten dienste van mensen! De bestaansreden voor een ziekenhuis is op de eerste plaats de zorg voor en de behandeling van patiënten. Mensen staan in alle opzichten voorop. Toch hee� de Sint Maartenskliniek er twintig jaar geleden voor gekozen een kunstcommissie in het leven te roepen, omdat men ervan overtuigd was dat kunst in belangrijke mate de zorgtaak van de organisatie ondersteunt. De motivaties die de kunstcommissie in de loop der jaren hee� omschreven in haar beleidsplan geven helder aan waarom: op de eerste plaats maakt goed ge-kozen kunst de omgeving mooier. Juist in perioden van ziekte of als men a� ankelijk is van zorg, kan een mooie omgeving ondersteunend zijn in het genezingsproces, al is het maar door de mogelijkheid afgeleid te worden in positieve zin. Voor de medewerkers draagt een fraaie omgeving bij aan het werkplezier, wat uiteindelijk ook de zorg weer ten goede komt. Daarnaast vermeldt de kunstcommissie dat de kunst voor zowel patiënten, bezoekers als medewerkers de mogelijkheid tot re� ectie creëert. Hierdoor kan kunst bijdragen aan de ‘geestelijke beweeglijkheid’, wat de vitaliteit van mensen en hun omgeving versterkt. Vanaf de oprichting van haar kunstcommissie onderstreept de Raad van Bestuur van de Sint Maartenskliniek dit belang van de kunst voor de zorg.

DIT BOEKMet dit boek wil de Sint Maartenskliniek een impressie geven van zowel haar kunstcollectie als de rol die kunst in de kliniek speelt. Onze kunstcollectie bestaat inmiddels uit ongeveer vierhonderd werken. De ruim vij� ig werken die in dit boek werden opgenomen, zijn dus slechts een greep uit wat er de voorbije twintig jaar aan kunst is verzameld. Dit boek is geen overzichtscatalogus. Er is voor gekozen het boek op te vatten als een wandeling langs een aantal van de meest kenmerkende werken in de collectie. Werken van Alexander Bobkin en andere prominente kunstenaars uit de streek, zoals Harrie Gerritz, Diane Dyckho� , Diederik Grootjans, Geert-Jan van Oostende en Jos van Gessel. Deze werken zijn niet alleen gezichtsbepalend, ze zijn ook representatief voor een aantal thema’s dat in de collectie aan de orde komt. Klassieke thema’s zijn bijvoorbeeld: portretten van weldoeners, religieuze mystiek en het uitbeelden van de zorgverlening. Later kreeg kunst meer relatie met de functie van de ruimtes in ziekenhuizen. In de tekst worden deze thema’s in een breder historisch perspectief geplaatst. De consequentie van de gemaakte keuzes is dat de lezer sommige werken zal missen. Dit zegt uiteraard niets over de kwaliteit van de werken die niet in het boek werden opgenomen. Tegelijkertijd wordt hiermee duidelijk dat na lezing het verhaal niet af is. In de collectie van de Sint Maartenskliniek valt nog veel meer bijzonder werk te ontdekken.

Ik geloof dat dit boek een geslaagde impressie gee� van de bijzondere kunstcollectie van de Sint Maartenskliniek. De lezer krijgt een goede indruk van de zorgvuldige werkwijze van de kunstcommissie, die hee� geresulteerd in een kwalitatief hoogstaande kunstcollectie. Voor iedereen die de Sint Maartenskliniek bezoekt, hetzij als patiënt, bezoeker of medewerker, kan deze kunstcollectie een verrijking zijn.

Berthe de Jongnamens de Raad van Bestuur

Page 9: SMK kunstcollectie catalogus

7

Sylvia van NoyeEenwording 1999Textiel mobiel

Wiegerinck Architecten, Arnhem Architectuur centrale gang van de nieuwbouw1998

Page 10: SMK kunstcollectie catalogus

8

Page 11: SMK kunstcollectie catalogus

9

Page 12: SMK kunstcollectie catalogus

10

Carolein Smit

Bron: www.omroepbrabant.nl - Interview met de kunstenaar (bijdrage van P.P. Windhorst), n.a.v. de tentoonstelling ‘Huid en Haar’, Kunsthal Rotterdam - 2010

“Ik vind het interessant om te bedenken: je krijgt één keer de kans en dat is ‘nu’, dit leven. Daarna is het weg. Ik vind dit enerzijds beangstigend, maar anderzijds ook wel mooi.”

Page 13: SMK kunstcollectie catalogus

11

Zusters van de Choorstraat2001140 cm hoogBrons

Page 14: SMK kunstcollectie catalogus

12

Page 15: SMK kunstcollectie catalogus

13

Page 16: SMK kunstcollectie catalogus

14

Diane Dyckho�

“In menige cultuur speelt de boom een belangrijke rol en is hij een universeel gegeven. Een dode holle boom, omgezet in transparant acrylaat, is het uitgangspunt geweest voor het kunstwerk en beklemtoont de kwetsbare vergankelijkheid van de totale mens. De roodgekleurde glazen knikkers, die zich in het beeld bevinden, zijn de symbooldragers van de kwetsbare punten in ons lichaam, zenuwknopen, cellen, kernen en kwetsuren.”

Kunstwerk voor stiltecentrum van de Sint Maartenskliniek, Nijmegen2005140 x 60 x 45 cmAcryl, glazen knikkers

Bron: website van de kunstenaar

Page 17: SMK kunstcollectie catalogus

15

Kunstwerk voor stiltecentrum van de Sint Maartenskliniek, Nijmegen2005140 x 60 x 45 cmAcryl, glazen knikkers

Page 18: SMK kunstcollectie catalogus

16

Page 19: SMK kunstcollectie catalogus

17

Page 20: SMK kunstcollectie catalogus

18

De Komst van het Bloedkoralen Hemelmannetje2006-200755 x 72 cm, uit een reeks van 12 foto’sDigitaal bewerkte foto, geprint volgens lambdaprocedé, gevat in acryl

Page 21: SMK kunstcollectie catalogus

19

Page 22: SMK kunstcollectie catalogus

20

Raoul Teulings

“Ik begon met de vraag hoe het oog een gefotografeerd of gedrukt beeld ziet.… Met andere woorden: hoe is het mogelijk dat we een beeld beschouwen als een representatie van de werkelijkheid?”

Bron: website van de kunstenaar

Page 23: SMK kunstcollectie catalogus

21

“Ik begon met de vraag hoe het oog een gefotografeerd of gedrukt beeld ziet.… Met andere woorden: hoe is het mogelijk dat we een beeld beschouwen als een representatie van de werkelijkheid?”

Quelle (bruikleen gemeente Nijmegen)1990120 x 80 cmFotoprint, hout

Page 24: SMK kunstcollectie catalogus

22

Page 25: SMK kunstcollectie catalogus

2323

Page 26: SMK kunstcollectie catalogus

24

Harrie Gerritz

Bron: catalogus ‘Harrie Gerritz’ n.a.v. tentoonstelling in Museum Het Valkhof, 2011

“Ik hoef niet meer naar buiten te gaan om het landschap te bekijken. Ik werk met de herinneringen uit het landschap. In het atelier verwerk ik de tekens tot composities en het licht, het seizoen, gaat er overheen.”

Page 27: SMK kunstcollectie catalogus

25

Huis voor vriendschap2005450 x 220 cmInstallatie in cortenstaal

Page 28: SMK kunstcollectie catalogus

26

Page 29: SMK kunstcollectie catalogus

27

Genesis 2000(9 x) 55 x 75 cmSerie van 9 zeefdrukken

Page 30: SMK kunstcollectie catalogus

2828

Page 31: SMK kunstcollectie catalogus

2929

Big Final2003160 x 140 cmAcryl op doek

Page 32: SMK kunstcollectie catalogus

30

Alexander Bobkin

“Wat je schildert is niet belangrijk, de ‘mentale’ werkelijkheid erachter gee� leven aan een kunstwerk.”

Bron: website van de kunstenaar

Page 33: SMK kunstcollectie catalogus

31

Uit de serie ‘De Grote Reis’ 199275 x 100 cmOlieverf op papier/op paneel

Page 34: SMK kunstcollectie catalogus

32

Details uit Hommage aan J.R.R. Tolkien

Page 35: SMK kunstcollectie catalogus

33

Hommage aan J.R.R. Tolkien1999200 x 150 cmOlieverf op doek

Page 36: SMK kunstcollectie catalogus

34

Droomschip2002150 x 150 cmOlieverf op doek

Page 37: SMK kunstcollectie catalogus

35

Page 38: SMK kunstcollectie catalogus

36

vGtO (Terry van Gurp & René Oudenhoven)

“vGtO reist door het rijk van de haast wezenloze alledaagsheid, waarbij zij de slingerende sloopkogel van esthetisch normbesef probeert te ontwijken. Het zijn immers vaak de triviale dingen, zonder enige artistieke pretentie, die opeens kunnen zorgen voor een (bijna pijnlijk) eerlijke en onthullende ervaring.”

Bron: website van de kunstenaars

Page 39: SMK kunstcollectie catalogus

37

195360 X – Dierbare Taferelen uit Twee Steden Geborduurd in Wol2004217 x 390 cm

Kruissteek borduurwerk, hout, multiplex, papierprint

Page 40: SMK kunstcollectie catalogus

38

Page 41: SMK kunstcollectie catalogus

39

Page 42: SMK kunstcollectie catalogus

40

Geert-Jan van Oostende en Dorien Stöver

“Terwijl we ten behoeve van patiënten met een hersenletsel alle ruis in de wandschilderingen dienden te vermijden, hebben we het werk ter plekke gerealiseerd - te midden van de ruis van dagelijkse zorg op de afdeling. De wandschilderingen vormen kleine verhalen uit het dagelijks bestaan. De beeldtekens die we gebruikten zijn echter ontleend aan het werk van kunstenaars door de eeuwen heen: een boom van Jacob de Gheyn, een hert van Pisanello, een denkende man van Auguste Rodin, enzovoort.”

Bron: interview met de kunstenaars, augustus 2011

Page 43: SMK kunstcollectie catalogus

41

Details uit een 17-delige wandschildering voor de afdeling Revalidatie 2008/2009Acrylverf op glasvezelbehang

Page 44: SMK kunstcollectie catalogus

42

Page 45: SMK kunstcollectie catalogus

4343

Page 46: SMK kunstcollectie catalogus

4444

Page 47: SMK kunstcollectie catalogus

4545

Page 48: SMK kunstcollectie catalogus

46

Mynke Buskens

“Ik maak tekeningen. Het zijn tekeningen waardoor ik de structuur van iets kan onderzoeken. De structuur van het leven eigenlijk.”

Bron: website van de kunstenaar/video-interview uit 2005 in Huis te Hurwenen

Page 49: SMK kunstcollectie catalogus

47

Zogspoor1996120 x 155 cmGra� ettekening op papier

Page 50: SMK kunstcollectie catalogus

48

Jos van Gessel

“Voor ‘Souvenir voor Pskov’ heb ik me laten leiden door het romantisch verlangen dat als een rode draad door mijn werk loopt. Een souvenir is voor mij een aandenken, een blijvende herinnering aan de plaats waar ik ben geweest. Door dit te koesteren, kan ik als het ware weer even naar die plaats teruggaan.”

Bron: brochure ‘ Souvenir voor Pskov’, november 2002

Page 51: SMK kunstcollectie catalogus

49

Souvenir voor Pskov2002120 x 360 cmAcrylverf op doek (tweeluik)

Page 52: SMK kunstcollectie catalogus

50

Head over Heels2001180 x 120 cmAcrylverf op doek

Page 53: SMK kunstcollectie catalogus

51

Page 54: SMK kunstcollectie catalogus

52

Diederik Grootjans

“Ik heb mijn alledaagse, zichtbare omgeving als onderwerp van mijn schilderkunst. Echter, het onderwerp doet er niet zo heel veel toe... het is de aanleiding om te komen tot waar het uiteindelijk om gaat: het schilderen zélf.”

Bron: gesprek met de kunstenaar - 2011

Page 55: SMK kunstcollectie catalogus

5353

Page 56: SMK kunstcollectie catalogus

54

Groenestraat200540 x 120 cmAcryl op mdf

Page 57: SMK kunstcollectie catalogus

55

Berg en Dalseweg, hoek SMK200540 x 120 cm Acryl op mdf

Page 58: SMK kunstcollectie catalogus

56

Jac. Splinter

“ZETS NOT FANNY!!”

Wenn ist das Nunstück ...1998 92 x 72 cmBoekdruk, twee kleuren

Bron: Monty Python - the complete words / deel 1

Zowel het citaat als de tekst in het kunstwerk van Jac. Splinter verwijst naar de eerste episode van de televisieserie Monty Python’s Flying Circus (‘Funniest Joke in the World’, of ook wel ‘Killer Joke’ genoemd). Het citaat is een uitspraak van John Cleese, als Gestapo-o� cier, vlak voor hij ster� aan de (in het kunstwerk opgenomen) dodelijke grap.

Page 59: SMK kunstcollectie catalogus

5757

Page 60: SMK kunstcollectie catalogus

58

Arno Arts

“Door de tijd zijn mijn werken steeds conceptueler geworden. Net als Warhol en Lichtenstein ben ik met iconen bezig. Ik maak een verslag in beeld- tekens a� omstig uit zowel de actuele als de klassieke cultuurtraditie en communiceer daarmee over de hedendaagse samenleving. Mijn eigen werk analyserend, begreep ik op een gegeven moment dat ik, hoewel niet gelovig, toch een sterke hang naar religiositeit heb. Religie is niet alleen geloof maar vooral ook cultuur.”

Bron: interview met de kunstenaar, augustus 2011

Page 61: SMK kunstcollectie catalogus

59

Ontwerp voorProspectus ad montes pulchros ubi herbae salutares crescunt2004

Page 62: SMK kunstcollectie catalogus

6060

Page 63: SMK kunstcollectie catalogus

61

Prospectus ad montes pulchros ubi herbae salutares crescunt2004 300 x 670 cmAcrylverf op paneel

Page 64: SMK kunstcollectie catalogus

62

Aernout Mik

“Analoog aan de onduidelijke status die de beschadigde mens in de samenleving hee� , moet ook deze aap ruimte krijgen, daar waar die eigenlijk niet gepland is. Hoe gaan we om met ‘het andere’ dat te midden van ons lee� ?”

Bron: brief van de kunstenaar - aangaande de conceptbeschrijving, januari 1994

Page 65: SMK kunstcollectie catalogus

63

Aap1998afmeting variabelInteractieve installatie - diverse materialen

Page 66: SMK kunstcollectie catalogus

64

Schetsontwerp voor AapMaquette

Page 67: SMK kunstcollectie catalogus

65

Page 68: SMK kunstcollectie catalogus

66

Inge Hondebrink

“Mensen en emotie zijn voor mij de motor. Het mag niet alleen maar mooi zijn, een beeld moet leven. Ik wil mijn verhaal kwijt en ik wil met mijn werk mensen ook van binnen raken.”

Bron: artikel ‘Fotograaf Inge Hondebrink: Mijn werk is mijn hobby’ / PF magazine voor fotografen, juni 2004

Page 69: SMK kunstcollectie catalogus

67

Schoenenteam (uit de serie: Communicatie in de Revalidatie)199440 x 60 cmFotoprint

Page 70: SMK kunstcollectie catalogus

68

Protheseteam (uit de serie: Communicatie in de Revalidatie)199440 x 60 cmFotoprint

Page 71: SMK kunstcollectie catalogus

69

MeerminSydney Paralympics, september 200060 x 80 cmFotoprint

Page 72: SMK kunstcollectie catalogus

70

Gonda van der Zwaag

Und meine Seele spannteweit ihre Flügel aus,� og durch die stillen Lande,als � öge sie nach Haus

Bron: uit het gedicht ‘Mondnacht’ (1837) van Joseph von Eichendor�

Page 73: SMK kunstcollectie catalogus

71

Und meine Seele spannte weit ihre Flügel aus, � og durch die stillen Lande, als � öge sie nach Haus1997450 x 175 cmBrons

Page 74: SMK kunstcollectie catalogus

72

Page 75: SMK kunstcollectie catalogus

73

Page 76: SMK kunstcollectie catalogus

74

OVER HET BEGIN – KUNST ZIEN ALS TOEGEVOEGDE WAARDETijdens de meest emotionele momenten in het leven - geboorte, puberale weerspannigheid, verliefdheid, euforie, angst of stress, ziekte en pijn, dood - kan de mens een intense behoe� e voelen aan bijzondere uitingen van creativiteit. Op dergelijke momenten be-se� en we het scherpst hoe sterk diverse vormen van kunst vat op ons hebben: een lied dat ons raakt, een gedicht dat ons plotseling veel meer zegt dan voorheen het geval was, een schilderij dat ons overweldigt, een beeld dat ons intens beroert. Uitgaande van dit besef is het niet verwonderlijk dat velen vinden dat kunst in een ziekenhuiscontext, een plek waar emotie nu eenmaal altijd om de hoek kijkt, van bijzondere betekenis kan zijn.

Ook binnen de Sint Maartenskliniek (SMK) wordt sinds twin-tig jaar intensief over kunst nagedacht. Met het vooruitzicht op de nieuwbouw besloot het management (equivalent van de te-genwoordige Raad van Bestuur) in 1992, dat er meer nodig was dan enkel aankleding en verfraaiing om het ziekenhuis van een zinvolle, bezielde inrichting te voorzien. Vanuit die � loso� e werd een speciaal team geformeerd van personeelsleden, a� omstig uit verschillende afdelingen, die wilden bijdragen aan het onderzoek naar hoe kunst daarbij een toegevoegde waarde kan zijn.

De kunstcommissie, zoals men dit team hee� genoemd, kreeg als taak culturele activiteiten en inzet van kunst binnen de SMK te be-vorderen. Het spreekt voor zich dat een dergelijke opdracht de no-dige kennis vraagt, en het vergde uiteraard tijd en inspanning van de betrokken medewerkers om de nodige kennis op dit gebied te verwerven. In het begin was er nog niet echt sprake van een bewust

verzamelbeleid. In die periode deed de SMK nog voornamelijk een beroep op organisaties van buiten, zoals kunstverhuurcentra en galeries. Een andere bron van kunstvoorziening was de gemeente Nijmegen, die werken van de CBK-regeling in bruikleen gaf. De kunstwerken – toen ging het meestal om gra� ek – werden inge-lijst en in de openbare ruimten van het ziekenhuis gepresenteerd. Geleidelijk aan ontwikkelde zich echter een traditie van exposeren en het organiseren van kleine tentoonstellingen, en daaruit volgde stapsgewijs de opbouw van een kunstcollectie. Tegenwoordig wor-den op diverse plekken in het ziekenhuis met een vaste regelmaat wisselende tentoonstellingen ingericht. Er zijn door de jaren heen in de gebouwen van de SMK een aantal vaste centrale plaatsen ontstaan waar dergelijke exposities plaatsvinden. Daarnaast hee� de SMK inmiddels een kunstcollectie opgebouwd die bestaat uit ongeveer 400 werken.

ACTIE – REACTIEDe presentatie van kunst op diverse plaatsen in het ziekenhuis lokte uiteraard reacties uit bij zowel personeel, patiënten als bezoekers. Meestal waren deze positief, maar het kwam natuurlijk ook voor dat een werk niet door iedereen even enthousiast werd ontvangen. Kunst wekt immers allerhande emoties op, waardoor meningen kunnen uit-eenlopen. Door na te denken over en te anticiperen op die reacties, zijn door de jaren heen ideeën ontwikkeld over wat kunst nog meer zou kunnen betekenen voor de organisatie. Er werd nagedacht over de mogelijke diverse functies van kunst in het ziekenhuis. In 1996 werkte de SMK voor het eerst een kunstbeleidsplan uit, met daarin een visie op de kunstcollectie. Sinds die tijd is de visie geregeld bijgewerkt en aangescherpt op basis van nieuw verworven inzichten.

Een wandeling door de collectie

Page 77: SMK kunstcollectie catalogus

75

DE KERNDe kern van het beleidsplan, dat van begin af aan als anker hee� gefungeerd, berust op een uitspraak van Rudi Fuchs, toenmalig di-recteur van het Stedelijk Museum in Amsterdam:

“De vrije verbeelding en de kritische intelligentie die in beel-dende kunst uitdrukking krijgen, dragen bij aan de geestelijke beweeglijkheid van de medewerkers.” 1

Dat kunst aanzet tot denken en daarom voor zowel personeel als patiënt bijzonder zinvol kan zijn, werd vanaf het begin in de be-leidsvisie onderkend en verwoord. Voor de patiënten biedt kunst de mogelijkheid om de gedachten te verzetten, om af en toe afge-leid te worden in positieve zin, maar ze biedt ook de mogelijkheid tot re� ectie. Voor het personeel kan kunst ruimte creëren voor nieuwe inzichten en op die manier ‘geestelijke beweeglijkheid’ be-werkstelligen, wat de vitaliteit van de persoon en zijn (werk)om-geving versterkt.

THUIS IN DE OMGEVINGMet de tijd kreeg men meer en meer inzicht in de regionale kunst-scene. De SMK kocht onder andere vanaf een bepaald moment de gra� ekmappen ten bate van het kerkje van Persingen aan, waar gerenommeerde kunstenaars uit de regio aan meewerkten. Kun-stenaars die in deze collectie vertegenwoordigd waren, zijn onder anderen Ronald Tolman, Robert Terwindt, Harrie Gerritz en Ad Merx. Ook via contact met galeries maakte men kennis met in-teressante regionale kunstenaars en men ging over tot het gericht bezoeken van hun ateliers. In 1996 bezocht de kunstcommissie bijvoorbeeld voor het eerst het atelier van Alexander Bobkin, een

kunstenaar a� omstig uit Rusland maar sinds begin jaren ’90 in de omgeving van Nijmegen wonend en werkend. Vanaf die tijd is een belangrijk aantal werken van deze kunstenaar aangekocht. Op eenzelfde manier werd een band opgebouwd met enkele andere prominente kunstenaars uit de streek zoals Harrie Gerritz, Diane Dyckho� , Diederik Grootjans, Geert-Jan van Oostende en Jos van Gessel. Hun werken vertegenwoordigen de kern van de collectie van de Sint Maartenskliniek.

KUNST ALS STIJLELEMENT VAN HET HUISVoor een organisatie die ten dienste staat van mensen die zorg no-dig hebben, vormt het werken met kunst uiteraard geen kernacti-viteit. Dit betekent automatisch dat het verzamelen of tentoon-stellen van kunst in perspectief moet staan van die primaire taak van de geneeskunde en zorgverlening. Maar dat in het beleidsplan gesteld wordt dat kunst een belangrijk ‘stijlelement’ van het huis is, dat de organisatie daar bijzondere waarde aan hecht en dat daarin een belangrijke aantrekkingskracht van de instelling ligt, wijst erop dat de SMK het belang van kunst voor zowel het imago van het ziekenhuis als het primaire doel dat ze dient, wenst uit te dragen.

TRADITIE De SMK is uiteraard niet de enige zorgorganisatie die kunst ver-zamelt; er bestaat een lange internationale traditie binnen deze sector. De SMK hee� zich weliswaar nooit diepgaand bezonnen over haar collectiebeleid in relatie tot een (inter)nationale histo-rische context van kunstcollecties binnen zorginstellingen, toch is het interessant vast te stellen dat haar kunstverzameling in veel aspecten overeenkomsten vertoont met andere verzamelingen uit

1) Dit citaat werd opgenomen in het concept van de kunstbeleidsnota, toege-voegd aan het verslag van de commissievergadering van 7 maart 1996.

Page 78: SMK kunstcollectie catalogus

76

dezelfde sector. Wat ook opvalt, is dat zowel klassieke thema’s ei-gen aan oude ziekenhuiscollecties uit de gotiek, renaissance en ba-rok, als moderne onderwerpen en benaderingen van kunst die in de negentiende en twintigste eeuw hun intrede deden in collecties van medische centra, in de nog jonge kunstcollectie van de SMK terug te vinden zijn. Klassieke thema’s zijn bijvoorbeeld: portret-ten van personen die voor de ziekenhuisorganisatie van betekenis waren, religieuze mystiek, voorstellingen van medisch-technische vooruitgang en het uitbeelden van de zorgverlening. Later zien we dat deze thema’s meer en meer ingeruild worden voor onder-werpen die juist niets met de medische sector te maken hebben. Kunst dient dan soms meer als pure a� eiding van datgene waar het binnen de organisatie feitelijk om draait. Bovendien komt er in de twintigste eeuw meer aandacht voor verschillende functies van ruimten binnen de medische centra en daar speelt men met kunst graag op in.

PORTRETTEN VAN WELDOENERSEen klassiek en veel voorkomend thema voor kunst in de oude hos-pitaalcollecties is het portretteren van weldoeners of belangrijke geneeskundigen. Ook de kunstverzameling van de SMK bevat een portretserie van voormalige bestuursleden. De visie op dit collec-tieonderdeel is echter veranderd, in die zin dat men het thema van-daag de dag niet meer als kernpunt binnen de collectie beschouwt.

Een werk dat in dit verband enigszins afwijkt van een klassiek por-tret, maar toch relevant is om te noemen, is het werk ‘Zusters van de Choorstraat’ (2001) van Carolein Smit. Dit in opdracht ver-vaardigde bronzen beeld staat namelijk symbool voor de oprich-ters van het ziekenhuis. De kloosterorde Zusters van de Choor-

straat, opgericht in 1820, stichtte de SMK in 1936. De zusters van deze orde hebben decennialang een belangrijke rol gespeeld in de zorg voor de patiënten. Smit stelt in haar hommage aan de nonnen twee gestileerde � guren in habijt voor. Het beeld is voorzien van talloze gaatjes, waardoor het doorzichtig wordt als een blad dat verweerd is tot rag� jn gaas. Hierdoor maakt de kunstenaar van dit gestileerde portret tegelijk een memento mori, een artistieke cre-atie die tot doel hee� ons als toeschouwer eraan te herinneren dat we sterfelijk zijn. Vanwege de verwijzing naar de stichters kan dit werk beschouwd worden als een moderne invulling van een eeu-wenoude traditie van hommage aan belangrijke weldoeners van de kliniek.

RELIGIE, MYSTIEK EN HISTORISCH PERSPECTIEFEen tweede belangrijk thema dat we in de vroegste kunstcollecties van zorginstellingen terugvinden is de religie. Uiteraard hee� dit te maken met de vaak zorggerichte taak en doelstelling van christe-lijke kloosterordes. De religieuze kunst hee� gedurende eeuwen de taak gehad antwoord te geven op vragen over complexe emoties en gevoelens van het mens-zijn, voornamelijk door er op herkenbare wijze uitdrukking aan te geven. Een vermenging van symboliek en realisme maakte dit mogelijk. Door uit te drukken hoe martelaren helse pijn waardig doorstonden en door de voorstelling van zowel het mededogen als de vervoering van de christenmens, bood de christelijke schilderkunst troost aan wie zwaar leed ondervond. Oude schilderijen met Bijbelse taferelen, waarvan vele ooit in op-dracht van ziekenhuizen zijn gemaakt, tonen die thema’s in een leefomgeving die quasi identiek is aan die van de schilders zelf. De Bijbelse verhalen handelend over de lijdensweg, de geboorte,

Page 79: SMK kunstcollectie catalogus

77

de lamme, de kreupele, de zieke, de dood; gedurende eeuwen werden ze verbeeld in een voor de kunstenaar eigentijds kader. Die vervlechting van symboliek en werkelijkheid zorgde ervoor dat de toeschouwer zich volledig kon inleven in en vereenzelvi-gen met de belevenissen en de gemoedstoestand van personen op het schilderij. Hieruit blijkt hoezeer religieuze thematiek fungeert als metafoor voor het menselijk bestaan en daardoor verstaanbaar en herkenbaar is voor iedereen.

De romantische revolutie hee� onze kijk op het leven – onze emoties, ons denken, ons beleven van de wereld en onze blik op de geschiedenis – drastisch veranderd. De beleving van de na-tuur roept tegenwoordig sterke en ook uiteenlopende gevoelens op: nietigheid, eenzaamheid, maar ook geborgenheid, harmo-nie, zuiverheid, levensenergie en een spirituele verbondenheid met de natuur, zijn typisch romantische stemmingen en waar-nemingen.

Uit de romantiek stamt het inzicht dat iedere periode haar eigen waarheid kent en dat het beeld van de werkelijkheid op een ge-geven moment drastisch kan verschillen ten opzichte van vroe-ger. Men ging anders naar het verleden kijken. Met de opkomst van de historische Bijbelkritiek verdwijnen de voorstellingen van Bijbelse verhalen in een eigentijds kader langzaam maar ze-ker naar de achtergrond. Vanaf dat moment worden de mystieke en contemplatieve voorstellingen gaandeweg abstracter. De letterlijke voorstellingen van de verhalen van Christus maken plaats voor breder interpreteerbare zingevende voorstellingen, waarin de emotie van de mens op een indirecte manier verbeeld werd. Bijvoorbeeld door de nietige mens af te beelden in een

indrukwekkend, ongerept landschap. In de twintigste eeuw wordt deze thematiek op nog veel abstractere wijze vertaald: minder her-kenbare � guratie, maar juist meer accenten op compositie, kleur, lijnvoering en een uitgekiende materiaal- en techniekkeuze.

Nog altijd zijn er kunstenaars die voortborduren op die erfenis van de romantiek. Het onderwerp van verinnerlijking en mystiek spreekt de laatste jaren weer in versterkte mate tot de verbeelding en er is ook een aanzienlijk aantal kunstwerken in de collectie van de SMK dat daar uitdrukking aan gee� . Een sprekend voorbeeld is het werk ‘Zogspoor’ van Mynke Buskens, een zwart-wittekening van een rivierlandschap dat een verstilde, poëtische sfeer oproept. Maar we kunnen in dit verband ook zeker niet voorbij gaan aan de reeks werken van Alexander Bobkin. Zowel zijn meer abstracte werken als zijn schilderijen waarin een vorm van � guratie voor-komt, dragen die mystieke sfeer uit. In zijn werken zien we, ver-weven in een in schemering gehulde, individuele mythologie, ver-wijzingen naar zowel zijn Siberische wortels als naar de westerse cultuurtraditie.

WETENSCHAP EN TECHNIEKNog even terug naar de tijd voor de romantiek. Een thema dat vooral in de zeventiende eeuw in zwang raakte in kunst bestemd voor ziekenhuizen, was de voorstelling van wetenschappelijke innovaties. De in schilderijen afgebeelde medische innovaties – denk aan ‘De anatomische les van Dr. Deijman’ (1656) van Rem-brandt – tonen de groeiende interesse voor de wetenschappelijke ontwikkelingen die de Gouden Eeuw in Nederland en daarbuiten kenmerkte. Net als de religieuze thematiek en het portretteren van weldoeners en medische grootheden, is ook dit historische thema

Page 80: SMK kunstcollectie catalogus

78

binnen de hedendaagse kunstcollecties van zorginstellingen op de achtergrond geraakt. Toch is dit type werk in relatie tot de collectie van de SMK interessant om te vermelden. Dit vanwege het bijzon-dere kunstwerk ‘Aap’ van Aernout Mik.

‘Aap’ is wellicht het spectaculairste kunstwerk uit de SMK-collec-tie, en zeker het internationaal bekendste werk uit de verzameling. De installatie bestaat uit een levensecht beeld van een orang-oe-tan, geplaatst in een seminatuurlijke omgeving die doet denken aan een dierenverblijf in een moderne dierentuin. Deze kunst-installatie is eind jaren ’90, met middelen uit de 1%–regeling en met adviserende steun van de Mondriaanstichting, speci� ek voor de nieuwe gang van het ziekenhuis ontworpen. Het werk toont op een eigentijdse manier de indrukwekkende, en in zeker opzicht ook wel schrikbarende, innovatieve mogelijkheden van de robo-tica. ‘Aap’ hee� een linkerarm met nagenoeg dezelfde functies als een menselijke arm. Daarnaast kunnen ook de kop, ogen, mond-hoeken en romp bewegen. De huid is eveneens speciaal ontwik-keld. Het technisch mechanisme maakt dit kunstwerk interactief. Wanneer men ‘Aap’ aanraakt of in zijn buurt komt, reageert hij via infraroodsensoren en microfoons op de prikkels uit de omgeving. Kortom, ‘Aap’ illustreert hedendaagse techniek en wetenschap van het hoogste niveau. Technologie waarmee men steeds dichter te-gen de menselijke karakteristieken en eigenheden aanleunt. ‘Aap’ is daarmee ook een perfecte metafoor voor de doelstelling van de Sint Maartenskliniek, die zich vooral wil specialiseren in houding en beweging.2

De link leggen tussen dit werk en de tijd van Rembrandt is des te interessanter wanneer we daarbij in ogenschouw nemen dat men

in die tijd al gefascineerd – of beter nog, geobsedeerd – was ge-raakt door het fenomeen ‘automaat’ vanwege de anatomische ont-dekkingen uit die tijd. De � losoof René Descartes (1596–1650) schreef dat de mechanismen in het lichaam van mens en dier vergeleken konden worden met de werking van een machine. De mens onderscheidde zich volgens hem enkel door zijn rationele ziel. In vervolg daarop schreef de arts en � losoof Julien O� ray de La Mettrie (1709-1751) in 1747 zijn beroemde werk ‘l’Homme machine’. Uitermate geïnteresseerd in de mechanica, vergeleek La Mettrie het lichaam met een klok. Ondanks he� ige kritiek op deze theorie paste zijn visie goed bij de toenmalige tijdgeest. Voorstel-lingen van automaat-achtige poppen, zoals Wolfgang von Kempe-lens automatische schaakspelen, boekten op de ‘salons’ van die tijd uitermate veel succes.

TECHNIEK EN EMPATHIEEen essentieel verschil tussen de representatie van de technologie en wetenschap in kunstwerken van destijds en het hedendaagse werk van Aernout Mik is het emotionele, empathische aspect. In tegenstelling tot bijvoorbeeld de rationele anatomische voorstel-ling op de schilderijen uit de Gouden Eeuw, is ‘Aap’ een kunstwerk dat “voor de mensen is”. Zij moeten er een relatie mee kunnen aangaan. In de eerste plaats maakt het interactieve karakter van deze installatie dit mogelijk, maar daarnaast is de uitdrukking van kwetsbaarheid en tederheid erg belangrijk. De niet-gerobotiseerde arm wordt als gekwetste arm voorgesteld, doordat hij in een mi-tella tegen de romp wordt gehouden. De hoge aaibaarheidsfactor verleent het beeld een aandoenlijke uitstraling. Verder is de directe omgeving als een eigen speciaal domein voor ‘Aap’ ingericht. Een reeks attributen, een groot rotsblok en een dikke boomstronk,

2) Vanwege zijn kwetsbaarheid is dit werk momenteel niet in de centrale gang van het ziekenhuis opgesteld.

Page 81: SMK kunstcollectie catalogus

79

verwijst naar de oorspronkelijke habitat van het dier. Andere at-tributen illustreren een kunstmatige omgeving, die als het ware het ‘verblijf ’ moet ‘veraangenamen’, zoals een koelkast, een afgedankte autoband en kookapparatuur. In de gecreëerde omgeving herkent het publiek de verzorgende, maar toch altijd vervreemdende om-standigheid van een ziekenhuis voor een patiënt maar al te goed. Dit hyperhedendaagse, hightech, interactieve tafereel is in wezen als een fabel, een kort verhaal waarin het dier als een menselijk we-zen optreedt. Dat ‘Aap’ hier symbool staat voor zowel de gekwetste mens als het gekwetste dier, dat zijn vrijheid is ontnomen, roept compassie op.

ZORG ALS THEMAEen ander aspect dat opvalt in de collectie van de SMK is dat het ‘uitbeelden’ van de zorg, ook een thema dat sinds het ontstaan van kunstcollecties in zorgcentra veelvuldig voorkomt, slechts minimaal aanwezig is. Behalve een fotoserie uit 1998 van Inge Hondebrink zijn er geen werken in de collectie met een dergelijk thema. Die zwart-witfotoserie, die in feite een fotoreportage is van werkzaamheden binnen de afdeling Fysiotherapie, is gemaakt in de periode dat Hon-debrink zelf nog als fysiotherapeut in het ziekenhuis werkte. Destijds ontdekte zij de fotogra� e. Later hee� Hondebrink de fysiotherapie vaarwel gezegd om zich als professioneel fotograaf te bekwamen. In een latere fotoreeks, die ze als beroepsfotograaf in opdracht maakte over de Paralympics, laat ze een beeld zien van de indrukwekkende kracht van voormalige patiënten. Mensen die na revalidatie in staat zijn bijzondere prestaties te leveren, ook al moeten ze soms verder met een blijvende lichamelijke beperking. De kracht van de mens staat in deze serie centraal, niet het van zorg a� ankelijke individu. Uit deze fotoserie hee� de SMK een aantal foto’s aangekocht.

VISIEIn de lijn van het actuele collectiebeleid van hedendaagse zieken-huizen verwacht ook de SMK van een tentoongesteld kunstwerk primair dat het tot steun is van patiënten die in het ziekenhuis ver-blijven, en dat het bijdraagt aan een positieve beeldvorming van de organisatie en de ziekenhuisomgeving. Dit hee� uiteraard con-sequenties voor de selectie van kunstenaars en werken. Het kunst-werk moet passen in de omgeving, rekening houdend met de situ-atie van patiënten. Het werk mag niet als aanstootgevend ervaren worden en geen negatieve discussie uitlokken. De kunst moet zich ten slotte op een evenwichtige manier verhouden tot de omgeving.

De vraag kan gesteld worden of kunst, die zich houd aan al deze eisen of restricties, nog wel haar ware kwaliteit en kracht kan eta-leren. Wanneer we elk scherp randje willen vermijden door stel-selmatig elk aspect dat wijst naar thema’s als geweld, dood, seks, verderf, politiek en dergelijke te elimineren, bestaat het gevaar dat de gepresenteerde kunst een stil, saai muurbloempje wordt. Wordt kunst dan niet ontdaan van de betekenisvolle prikkelende zeg-gingskracht die haar essentie is? Dit zijn actuele vragen waarover zowel de ziekenhuizen zelf als kunsttheoretici die deze collecties onder de loep nemen, zich tegenwoordig buigen. Zich bezinnen op deze centrale vraag en hierover geregeld met elkaar in discussie blijven, is ook binnen de kunstcommissie van de SMK essentieel. Een van haar primaire ijkpunten is dat kunst als onderdeel van de wereld buiten het ziekenhuis een brug slaat tussen het leven in de SMK en dat daarbuiten. En hierin schuilt een dilemma, want een brug slaan tussen die twee werelden kan nu eenmaal niet geheel zonder ook wat aandacht voor meer controversiële kenmerken van de samenleving.

Page 82: SMK kunstcollectie catalogus

80

EEN SPECIFIEKE PLEK VOOR EEN SPECIFIEK WERKDe uitweg uit dit dilemma hebben ziekenhuizen vanaf de twintig-ste eeuw vaak gevonden in het creëren van concreet geformuleerde kunstopdrachten of in het zoeken naar kunstwerken die speci� ek geschikt zijn voor een welbepaalde omgeving. Ook de conclusie van de kunstcommissie van de SMK is dat alles overwogen moet worden in relatie tot de plek waar een kunstwerk gepresenteerd kan worden. Kortom, men hanteert op dit moment voor zieken-huiscollecties vaak dezelfde handvatten als voor kunst in de open-bare ruimte. Er wordt vaak gezocht naar geschikte kunstwerken die men in vakjargon ‘site speci� c’ kunstwerken noemt: een spe-ci� ek werk voor een speci� eke plek, daar komt het in de meeste situaties in de kern op neer. Voor de SMK is deze visie sinds de eeuwwisseling een belangrijk uitgangspunt. Men bezit inmiddels een aantal bijzonder geslaagde kunstwerken die verworven zijn vanuit dit uitgangspunt. Een prachtig voorbeeld van synergie tussen beeld en plaats, ont-staan uit communicatie tussen de organisatie en kunstenaar, is het werk dat Diane Dyckho� maakte voor het stiltecentrum van het ziekenhuis. Over speci� eke religieuze associaties heen hee� zij een beeld gecreëerd dat de fragiele schoonheid en tegelijk de pijn il-lustreert in de vorm van een boomstronk die de suggestie wekt van een getekend, gekwetst, doorleefd lichaam. Het is een beeld dat, in een bijzondere harmonie met de architectuur en de speci� eke doelstelling van de plek, ingetogenheid, licht, stilte en troost biedt.

Een ander werk dat inspeelt op nog ongewonere omstandighe-den c.q. behoeften van een bepaalde plaats in het ziekenhuis is het wandschilderingenproject van Geert-Jan van Oostende

en zijn partner Dorien Stöver. Het betreft een gecompliceerde opdracht voor de afdeling Revalidatie, waar personen met een combinatie van fysieke en hersentrauma’s revalideren. Daar-voor wilde men graag een plaatsgebonden kunstwerk dat ‘prik-kelarm’ zou zijn. Kunst die niet mag prikkelen… het lijkt haast een onmogelijk verzoek. De kunstenaars zagen dit echter als een uitdaging. Het ging er volgens hen om te onderzoeken wat de positieve en de negatieve prikkels waren die deze specifieke toeschouwersdoelgroep ervaart. Bij de kunstwerken die voor-dien op deze afdeling aan de wanden hingen, ging het vaak om ingelijste grafiek achter glas. Het bleek dat de reflectie van het glas voor menig revaliderende een belasting vormde. Ook te schreeuwerige kleuren of te gedetailleerde afbeeldingen wer-den door de patiënten op de neuroafdeling als problematisch ervaren. Kortom, de kunstwerken hielpen de mensen niet in hun broodnodige concentratie ten behoeve van de revalida-tie. Daarom hebben de kunstenaars, rekening houdend met de door deskundigen en patiënten geleverde informatie, gezocht naar een bruikbare beeldtaal. Een beeldtaal die op een positieve wijze de aandacht trekt. Dit resulteerde in een reeks herken-bare maar sterk gestileerde beeldtekens, die samen als korte beeldverhalen rechtstreeks op de verschillende wanden in de gang van de afdeling zijn aangebracht. De beeldtekens refereren natuurgetrouw aan de werkelijkheid en tegelijk aan de kunst-historie. Een boom is afkomstig uit een schilderij van Jacob de Gheyn, een hert is ontleend aan een schilderij van Pisanello, in het silhouet van een denkende man herkennen we ‘De Denker’ van Auguste Rodin, enzovoort.

Page 83: SMK kunstcollectie catalogus

81

BLIK NAAR BUITENVerwijzingen naar de culturele en/of kunstcontext liggen in meer-dere werken van de kunstcollectie van de SMK besloten. In de sculpturale installatie ‘Huis voor vriendschap’ (2005) van Harrie Gerritz bijvoorbeeld, verwijst de kunstenaar naar zowel de regi-onale als de (inter)nationale cultuurhistorie. Via de speci� eke vorm van het huismotief refereert Gerritz aan het Nijmeegse Be-siendershuis, een historisch woonpand uit de zestiende eeuw. Dit unieke huis dat de bombardementen van de oorlog overleefde, fungeert sinds midden vorige eeuw als een belangrijke plek voor kunst en cultuur in de regio. De twee zitmeubelen in de installatie staan internationaal bekend als stoelontwerp van Gerrit Rietveld. In een eerdere versie bestond dit kunstwerk van Harrie Gerritz uit twee gestileerde huisvormen opgetrokken uit hout, met daarbij de twee stoelen van cortenstaal tegenover elkaar. Zowel de eerste ver-sie met de twee houten huizen als de huidige installatie met een huisgevel in cortenstaal, staat symbool voor vriendschap, contact en communicatie tussen twee plaatsen, twee werelden. Gerritz hee� deze installatie voor het ziekenhuis niet alleen qua materiaal aangepast. Om beter bestand te zijn tegen de tand des tijds, hee� hij bij de versie voor het ziekenhuis één van de twee huismotieven uit de eerste versie weggelaten. Het is nu namelijk het ziekenhuis-gebouw zelf dat het tweede huissilhouet vervangt.

Met het werk van Harrie Gerritz belanden we ook bij de belangrij-ke betekenis van de buitenomgeving van de Sint Maartenskliniek. We kunnen er niet zomaar aan voorbij: deze kliniek ligt op een van de mooiste plekken van Nijmegen en ver daarbuiten. Door de rust en schoonheid die de omgeving uitstraalt, speelt dit bijzondere, natuurlijke kader een belangrijke rol in het genezingsproces van

de patiënten die korte of langere tijd in het ziekenhuis verblijven. De invloed tussen het binnen en het buiten is daarom op door-dachte en prominente wijze in de architectuur uitgebuit. De SMK is zich ervan bewust hoe bijzonder dit kader is voor de presentatie van kunst en tracht de kwaliteit van de omgeving voor dit doel ten volle te benutten. De architectuur is in het bijzonder door de prominente glazen corridor, die als een ader alle afdelingen met el-kaar verbindt, ten volle op het indrukwekkend natuurschoon in de omgeving gericht. De directe omgeving van het gebouw, met het heuvelachtige beboste landschap als decor, voorziet de SMK van een exclusieve mogelijkheid om kunstwerken in buitenopstelling te tonen. Werken als de besproken installatie van Harrie Gerritz of de contemplatieve, nauw met de natuur verbonden beelden van Gonda van der Zwaag, zijn daar boeiende voorbeelden van.

TOT SLOTOngeacht of een kunstwerk in opdracht is ontwikkeld, de SMK door de jaren heen steeds meer waarde gaan hechten aan het aan-kopen van kunstwerken voor een concrete plek binnen het ge-bouw. Het ziekenhuis hee� niet primair tot doel het kunstdiscours te entameren. Maar de ervaring van de voorbije jaren leert dat een zorgvuldige afweging van de plaats voor kunstwerken in relatie tot de thematiek, de mogelijkheid creëert om binnen een zorgor-ganisatie niet alleen een harmonische band tussen omgeving en kunstwerk te bewerkstelligen, maar daar waar het past, eveneens de prikkelende en vragen oproepende kwaliteit van kunst op een zinvolle manier ruimte te bieden.

Er zijn nog heel wat interessante kunstwerken in de collectie die helaas niet aan de orde kwamen. Dit boek hee� echter niet

Page 84: SMK kunstcollectie catalogus

82

tot doel een collectieoverzicht te verscha� en, maar wil een beeld schetsen van de kwaliteit en diversiteit van de kunstcollectie. We beschouwen dit boek als een wandeling langs een aantal van de in-teressantste werken uit de verzameling. Het feit dat er nog heel wat meer interessante kunstwerken zijn binnen de muren van de SMK, nodigt hopelijk uit tot een vervolgpublicatie over een bijzonder boeiende en eigenzinnige kunstcollectie.

Page 85: SMK kunstcollectie catalogus

83

Page 86: SMK kunstcollectie catalogus

84

Een selectie uit de collectie gra� ek

Robert TerwindtIcarus 21989

Klaas GubbelsZomaar2001

Page 87: SMK kunstcollectie catalogus

85

Een selectie uit de collectie gra� ek

Dorian HiethaarBos1989

Ronald TolmanVerdwenen landschap2000

Page 88: SMK kunstcollectie catalogus

86

Marcel SchellekensEettafel1996

Wim ZurnéWild konijntje2001

Page 89: SMK kunstcollectie catalogus

87

Sven HoekstraRondleiding 1997

Bart ElfrinkLandschap2005

Page 90: SMK kunstcollectie catalogus

88

De aanleiding tot het maken van dit boek is een dubbel jubileum. Tegelijk met de viering van het 75-jarig bestaan van de Sint Maartenskliniek wordt met dit boek stilgestaan bij het 20-jarig jubileum van de kunstcommissie van de Sint Maartenskliniek. In de loop der jaren hee� de kunstcommissie een waardevolle collectie samengebracht, die de kliniek en haar omgeving op een bijzondere manier verrijkt.

De Raad van Bestuur wil graag de mensen bedanken die hebben bijgedragen aan het tot stand komen van de kunstcollectie en een aantal bijzondere kunstevenementen in de Sint Maartenskliniek.

Allereerst dank aan zowel de huidige als vroegere kunstcommissieleden voor hun inzet en betrokkenheid. Aangezien het niet mogelijk is een volledige lijst van namen te publiceren, noemen we hier alleen twee (voormalige) voorzitters van de commissie: Cathy van Beek (voormalig lid Raad van Bestuur van de SMK) en Anneke Kamps (oud-medewerker van de SMK en de huidige voorzitter). Zij hebben op hun eigen gedreven manier sturing gegeven aan de kunstcommissie en ervoor gezorgd dat de kunstcollectie van de Sint Maartenskliniek vorm hee� gekregen. Dit hebben zij samen gedaan met alle commissieleden, die wij eveneens hartelijk danken. De Sint Maartenskliniek hee� gedurende twintig jaar een beroep kunnen doen op diverse enthousiaste medewerkers die bereid waren tijd en energie te steken in het werk van de kunstcommissie. Het is door de combinatie van kennis en deskundigheid dat het mogelijk werd een bijzondere, kwalitatief hoogwaardige kunstcollectie een plaats te geven binnen de Sint Maartenskliniek.

Uiteraard danken we graag ook de vele professionals in het domein van de beeldende kunst met wie we door de jaren heen hebben samen-gewerkt: de Mondriaanstichting, de gemeente Nijmegen, Museum Het Valkhof, diverse galeries en kunstuitleenorganisaties.

En tot slot danken we de kunstenaars met wie we in de loop der jaren hebben samengewerkt. Hun werk, hun visie op de wereld en hun visie op de mens hebben menig patiënt, bezoeker en medewerker van de Sint Maartenskliniek verwonderd, gefascineerd en beroerd.

DANKWOORD

Page 91: SMK kunstcollectie catalogus

89

Kunst draagt bij aan de beweeglijkheid van onze gedachten.

Kunst kan de gedachten a� eiden van wat ons als patiënt of medewerker in de Sint Maartenskliniek dagelijks bezighoudt.

‘De Sint Maartenskliniek is er in de eerste plaats voor mensen! Kunst staat daar binnen onze organisatie ten dienste van.’

Raad van Bestuur, 2011

Kunst draagt bij aan de beweeglijkheid van onze gedachten.

Page 92: SMK kunstcollectie catalogus

90

Carolein SmitAmersfoort, 1960.Woont en werkt te Breda.www.caroleinsmit.com

Diane Dyckho�

Antwerpen (B) 1945 - Overleden te Overasselt, 2007.www.dianedyckho� .nl

Raoul Teulings

Arnhem, 1959 - Overleden te Amsterdam, 2010.www.raoulteulings.com

Harrie Gerritz

Wijchen, 1940.Woont en werkt te Wijchen.www.harriegerritz.nl

Alexander Bobkin

Novokoeznetsk (Siberië), 1952.Woont en werkt te Wijchen en Nijmegen.www.bobkin.nl

vGtO (René Oudenhoven & Terry van Gurp)René Oudenhoven 1959, Venray.Terry van Gurp 1961, Breda.Wonen en werken te Arnhem.www.vgto.nl

GEGEVENS VAN DE KUNSTENAARS

Geert-Jan van OostendeUtrecht, 1941. Woont en werkt te Beuningen en Nijmegen.

Dorien StöverEde, 1956.Woont en werkt te Beuningen en Nijmegen.

Mynke BuskensEindhoven, 1953.www.mynke.nl

Jos van Gessel

Wehl, 1956.Woont en werkt te Ooij en Nijmegen.www.gbk.nl/kunstenaar/jos_van_gessel-114

Diederik GrootjansPurmerend, 1960.Woont en werkt te Nijmegen.www.diederikgrootjans.exto.nl

Jac. Splinter

Kerkrade, 1960.Woont en werkt te Nijmegen.www.jacsplinter.nl

Page 93: SMK kunstcollectie catalogus

91

Arno ArtsBoxmeer, 1947.Woont en werkt te Arnhem.website: www.arno-arts.nl

Aernout Mik

Groningen, 1962.Woont en werkt te Amsterdam.nl.wikipedia.org/wiki/Aernout_Mik

Inge Hondebrink

Almelo, 1960.Woont en werkt te Nijmegen.www.ingehondebrink.nl

Gonda van der ZwaagHeerenveen, 1951.Woont en werkt te Plasmolen.www.gondavanderzwaag.nl

Robert TerwindtBerg en Dal, 1940.Woont en werkt te Berg en Dal.www.robertterwindt.nl

Klaas GubbelsRotterdam, 1934. Woont en werkt te Arnhem.http://nl.wikipedia.org/wiki/Klaas_Gubbels

Dorian HiethaarGorssel, 1951.Woont en werkt te Nijmegen.www.hetlievelingsbos.nl

Ronald TolmanAmsterdam, 1948.Woont en werkt te Beuningen.www.ronaldtolman.nl

Marcel SchellekensSoerendonk, 1954.Woont en werkt te Bergen (NH).www.marcelschellekens.nl

Wim ZurnéBemmel, 1953.Woont en werkt te Nijmegen.www.wimzurne.nl

Sven HoekstraNijmegen, 1954.Woont en werkt te Nijmegen.www.svenhoekstra.nl

Bart ElfrinkBeek/Ubbergen, 1954.Woont en werkt te Beek (NL) en Kleve (D).www.bartelfrink.nl

Page 94: SMK kunstcollectie catalogus

92

Page 95: SMK kunstcollectie catalogus

93

Page 96: SMK kunstcollectie catalogus

94

Gaby Wood, ‘Living dolls – A magical history of the quest for mechanical life’, Faber & Faber, Londen

Isaiah Berlin, ‘� e roots of romanticism’, Princeton University Press

Bram Kempers, ‘Zorg en kunst. Het aanzien van ziekenhuizen’, gepubliceerd in: ‘De Collectie - 25 Jaar kunstprojecten in zorginstellingen’SKOR | Stichting Kunst en Openbare Ruimte

Maryan Schrover, Harrie Gerritz, ‘De verbeelding van het rivierenlandschap’. Museum Het Valkhof

S. Stommels en A. Lemmens, ‘Alexander Bobkin, Reizen in de geest’

GERAADPLEEGDE LITERATUUR

Page 97: SMK kunstcollectie catalogus

95

Samenstelling, tekst en redactie: Andree van de Kerckhove, Ravenstein

Fotogra� e: Al het beeldmateriaal is verzorgd door Ger Loe� en, BeuningenUitzonderingen zijn:p. 16, 17 - Edward Aghina, Ravensteinp. 57, 58 - Arno Arts, Arnhemp. 61 - Marjoleine Boonstra, p. 61, 63 - Jannes Linders,

Aap (1998), In opdracht van de St. Maartenskliniek, UbbergenCourtesy: SKOR | Stichting Kunst en Openbare Ruimte

p. 65, 66, 67 - Inge Hondebrink, Nijmegen

Vormgeving:Jan-Wieger van den Berg, Nijmegen

Lithogra� e en druk:� oben O� set Nijmegen

ISBN 978-94-6190-763-9

© 2011 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvuldigd,

opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand

en/of openbaar gemaakt door middel van druk,

fotokopie, micro� lm of op welke wijze dan ook, zonder

voorafgaande schri� elijke toestemming van de auteurs

en de uitgever.

COLOFON

Page 98: SMK kunstcollectie catalogus

96

Page 99: SMK kunstcollectie catalogus
Page 100: SMK kunstcollectie catalogus

De aanleiding tot het maken van dit boek is een dubbel jubileum. Tegelijk met de viering van het 75-jarig bestaan van de Sint Maartenskliniek wordt met dit boek stilgestaan bij het 20-jarig jubileum van haar kunstcommissie. In de loop der jaren heeft de Sint Maartenskliniek een waardevolle collectie samengebracht die het ziekenhuis en de omgeving op een bijzondere manier verrijkt. Dit boek is een wandeling langs een aantal prominente werken uit die verzameling.