SmartCityConceptGent

1

Inleiding

Alzolang‘destad’bestaatzijnervisiesoverstedelijkheidontwikkeldenuitgeprobeerd.Telkens

opnieuwvondenstedenzichzelfopnieuwuit,gebaseerdopeenlangetermijnvisie,eenpolitiek

programmaofalsresultaatvandedynamiekvanhetmoment.Ookvandaagwordenconceptenals

deduurzamestad,deeco-city,dedigitalestad,decreativecity,deubiquitouscity,smartcity,future

cities,slowcities,decaringendesharingcitygelanceerd.

Strategiealsbasisvoormaatwerk

Elkestad,elkegemeenteisanders.Déslimmestadbestaatdusookniet.Inhetstrevenernaarpogen

weeenantwoordtevindenopdevraaghoedestadvandetoekomstermoetuitzien.Elkegemeente

moethierbijeeneigentrajectafleggenenzalzichtelkensopnieuwmoetenuitvinden.

Omdatantwoordteformulerenishetbelangrijktevertrekkenvandehuidigemaatschappelijke

uitdagingen.Maarwemogenooknietvergetenomvoldoendeambitietekoesterenenopzoekte

gaannaaroplossingenvoordeuitdagingenvanmorgen.Debeleids-enbeheerscyclus(BBC)biedt

hefbomenvoorhetlangetermijndenkenoverdestad.DeBBClaattoeomopbasisvaneengedegen

analyse(‘staatvandestad’)eenvisieteontwikkelenopwatonzestadofgemeenteindetoekomst

moetworden.Ookheteerstegrotepadnaarhetbereikenvandietoekomstkanworden

omschreven,doordatereenstrategievoordekomendezesjaarmoetwordenopgemaakt.

“InGentligtdefocusopdemenselijkecomponentindestadvande

toekomst.Slimmestedenbestaannietzonderhunslimmeburgers.”Ditmodelvanslimmestadverbindtmensenopnieuwmethunomgevingenstadomzomeer

efficiënteenoptimalerelatiestecreërentussenbeschikbaremiddelen,technologie,

gemeenschappen,dienstenengebeurtenissenindestedelijkeomgeving.Hetverbindenvanmensen

houdtookindatinwonersvaneenstadopnieuwmeeverantwoordelijkwordenvoorhunomgeving.

InGentvattenweditsamenalsinclusief,innovatiefenduurzaam.Stadsbestuur,bedrijven,

onderzoeksinstellingenénburgersverenigenzichomdekansenendeuitdagingendiedekennis-en

informatiemaatschappijonsbiedtmaximaaltebenutten.Databeschouwenwealsstrategischeasset,

alsonderbouwvoordeprocessenenbeslissingenindeslimmestad,maardeburgerisdeactordiein

deeersteplaatshetstedelijklevendefinieert.Daaromvertalenwede“slimmestad”inhetproper

Gentsgraagalsde“WijzeStad”

2

Dataalsvertrekpunt

Datawordendikwijlsalsobjectiefenjuistbeschouwd.Inidealeomstandighedenzijnzeeen

waarborgvoorobjectiviteit.Intussenwetenweweldatdatanietneutraalzijn,daterinterpretatie

aanverbondenis,maarzebiedenwelhouvastindecomplexestedelijkeomgeving.Zebenaderen

ietswatlijktopeengemeenschappelijketaaldiedemeestespelersindezeomgevingbegrijpen.

Datawordenzoweldooroverheid,bedrijvenalsburgersgegenereerd.Tochblijvenwedikwijls

voortbouwenoponzeeigendata.Eenmooivoorbeeldisdeomgevingsanalyseinhetkadervande

BBC.Destadsmonitorsteltdanweerindicatorensamenopbasisvanverschillendeofficiëledata.

Dezedatageeftonsinfooverhethedenenstaatonstoeominbeperktematedeevolutievande

omgevingindegatenhouden.Dezedatadietoelatendestrategieoptevolgenenbijtesturenzijn

voornamelijk‘tragedata’.Ervaltnogheelwatpotentieelterealiseren,nietenkelvoorwatbetreftde

monitoringvandeomgeving,maarookopvlakvandemonitoringvandeimpactvanhetgevoerde

beleid,demetingvandeeffectiviteitenefficiëntievandewerkingvanonzeadministratiesten

opzichtevandebuitenwereld,endemonitoringvangegevensdiehetonze‘managers’en

leidinggevendenmogelijkmoetmakenomdewerkingbijtesturen.Intussenzijnerookheelwat

techniekenontwikkelddietoelatenomveelgroterevolumesaandatateverzamelen,teverwerken

entevisualiseren.Endanhebbenwehetnognietoverdeschataandatadiebeschikbaarisbijonze

stakeholdersofoverhetmetenvanrealtimegedragenhetomzetteninindicatoren.

Hetgrotevraagstukisechterhoewedezedatabruikbaarmakenenhoeweerinformatieuit

destilleren.Echtinteressantwordthetalsdatastromengecombineerdwordendoorverschillende

spelers,voorhuneigendoeleinden.Hierligthetpotentieelvanopendata,linkeddataenbigdata.

Hetlevertverschillendeinformatiestromenopenlaattoeomanalysesuittevoeren,zodatwekennis

genereren.Doordiekennisslagenweerveelbeterinomtebegrijpeninwelkecontextweopereren.

Enfinaalleidtdatbegriptotwijsheid…zelfsindeGentsebetekenisvanhetwoord.

Technologieofkennis?

IndeeersteSmartCityconceptenwastechnologiehetbepalendelement,niettoevalligvanuitde

industriegeformuleerd.DeplatformenensystemendiegrotespelerszoalsSiemens,CiscoenIBM

aanbiedenzijnvaakniethaalbaarvooreengemeentemetbeperktemiddelen.Degrotebedrijven

3

richtenzichdanookindeeersteplaatsopgrotestedenmetditobudgetten:

verkeersgeleidingssystemen,warmtenetten,slimmemetersenslimmenetwerkengaanmobiliteit-

enenergievraagstukkenaanpakken.

Hetisintussenduidelijkdatnieuwetechnologiegeendoelopzichis,maareenessentieelinstrument

isomoplossingenvoordetoekomstteontwikkelen.Hetbiedtheelwatmogelijkhedentotinnovatie,

alszetoelaatomdeinformatieenkennisbuitenhettechnologischplatformtedelen.

“Technologielaattoeomdealoudeproblemeninonzestedenopeen

vernieuwendemanieroptelossen.”Tegelijkertijdmerkenwedattechnologienietneutraalis.Devorm,detoegankelijkheidendenodige

skillsomditgoedtegebruikenzalookdeimpactopdeburgersgaanbepalen.

Gecombineerdmetdeonvoorspelbaarheidvanhoeburgerstechnologieinzettenvoorhun

doeleindenwerdhetSmartCityconceptuitgebreidmetdesmartcitizen,enkomenanderevragen

rondbeheer,beleidenparticipatieineensmartcitynaarboven.

InGentwillenweverzekerendatkleinerespelersooktoeganghebbentotdetechnologieende

netwerken.Ookmetgoedkopetechnologiekanjeslimmeresultatenbekomenalsjedeoffline

netwerkenaanspreektendedataookvooranderenterbeschikkingstelt.

Samenwerkenisslim

Weonderschattenvaakdecollectievewijsheiddieinonzestedenaanwezigis.Naasthet

stadsbestuurgaanookOCMW’s,autonomegemeentebedrijven,gemeentelijkevzw’s,

intercommunales,politiezonesenhulpverleningszonesoverdiverseaspectenvanhetstedelijk

beleid.Daarnaastziejeookhetmiddenveld,bedrijven,scholen,universiteitenenhogescholen,

onderzoeksinstellingen,nutsbedrijvenenbedrijvenfederatiesdiedestadmaken.Ookdestedelingis

veranderd.Elkvandezestakeholdersheefthaarmeningenhaarexpertise.Eenstadsbestuurheeft

dusnietaltijdhetlaatstewoordoveralleaspectenvanhetstedelijkeleven.

Dezelokaleactorenzijngedoemdtotsamenwerken.Wezienvaakeencomplexkluwenvanbeheers-

ensamenwerkingsovereenkomsten,diegeencoherentinhoudelijkgeheelvormen,laatstaaneen

gezamenlijkerichtingwijzen.Ookinitiatiefnemenmoetkunnen,zonderverpletterdtewordenonder

4

hetgewichtvandedo’sendon’tsvanonzebureaucratie.Alsoverheidmoetenweruimtegevenaan

dieburgerinitiatievendieeenstapvormenindetoekomstvandestad.

Maarditisnietzaligmakendalsjedezesamenwerkingsverbandenenco-creatieopportuniteitenniet

verbindtmetdebredestrategieenvisieopdetoekomst.Netdoordegefragmenteerde

bevoegdhedenenverregaandespecialismeswordenuitdagingenandersgepercipieerd.Hetvinden

vaneengemeenschappelijkefocusdiemeerisdanhettoevalligterritorialeisessentieel.

DaaromzijnerinGentverschillendeinitiatievenopgezetvolgenshetquadruple(overheid,bedrijven,

academiaenburgers)ofquintuplehelixmodel(overheid,bedrijven,academia,burgersen(creatief)

middenveld).Zowordenoplossingenbedachténuitgetestvoorlokalemaatschappelijkeuitdagingen

enopportuniteiten.Hetmaaktdatweeenenormeslagkrachtmobiliseren.Hetbetekentdatook

onzelokaleadministratiesslimmermoetenworden,endatonzelokalepoliticiinstaatmoetenzijn

omhetprimaatvandepolitiekopzijtezetten.Politicienambtenarenmoetennietalleenderuimte

geven,maarmoetenookbereidzijnmeetewerkenaandergelijkeinitiatieven.

Delokaleuitdagingenvanvandaagstoppenuiteraardnietaandehuidigebestuurlijkestadsgrenzen.

Datheeftmeninheelwatvandeonsomringendelandenallangbegrepen.Stadsregionale

samenwerkinginFrankrijk,NederlandenOostenrijkwordtalsnoodzakelijkaanzienomde

toekomstvisieopdestadterealiseren.InFinlandhebbende6grootstestedenzichverenigdin1

allesomvattendesmartcitystrategie,deSixCitiesStrategy.Viaopeninnovatie,opendataenopen

participatiewillendeze6stedennietalleenhuninternationalecompetitiviteiteneconomischegroei

garanderen,maarvooralzichsamenklaarmakenvoordetoekomst.

5

SlimmeprojectenHetvoorbeeldvanhetLivingLabhierboven,kangezienwordenalsvoorbeeldvaneen‘slimproject’.

Binnenhetlivinglabwordenprojectenopgestartdieuitvoeringgevenaandeambitiesende

prioriteitenuitdestrategievandegemeente.Zulkeprojectenzijndekernvandetransitievaneen

klassiekegemeentelijkeorganisatienaareengemeentedieklaarisvoordetoekomst.

GROEPGENT

DeGROEPGENTwildebestuurlijkeslagkrachtverhogendoordesynergietussendeverschillendelokaalbevoegdeoverheidsinstantiesterealiseren.DeGroepGentbestaatuithetstadsbestuur,OCMW,Digipolis,politie,deautonomegemeentebedrijven,hethavenbedrijf,…Erwordtnietenkelgezochtnaargezamenlijkeadministratieveondersteuning,maarelkepartneronderschrijftdelangetermijnstrategievervatindeBBC.Eénvandewerkpunteniso.a.bekijkenhoedata-uitwisselingindezecontextkanwerken.

GHENTLIVINGLAB

ViahetGhentLivingLabwordteennetwerkgeïnitieerdwaargeïnteresseerdebedrijven,alleonderwijsinstellingenuitGentenburgerssamenkunnenwerkenaanverschillendeSmartCityuitdagingen.Ditresulteerdeo.a.indeontwikkelingvaneendigitaalplatformterondersteuningvaneenbuurtgebondenruilmunt(Torekes),verschillendedesignsessiesindeaanloopnaardenieuwestedelijkewebsiteenversneldeuitwisselingvanrelevanteinformatietussendeverschillendepartners.OnlangsresulteerdeditineensamenwerkingmetAGORIA,deBelgischetechnologiefederatie,omprojecteninGentoptezettenrondslimmemobiliteit,smartlivingendatamanagement.

PARTICIPATIEPLATFORM

HetParticipatieplatformiseenmodulaireuitbreidingopdestedelijkewebsite.Burgerskunnenerideeënlancerenrondverschillendethema’s(jeugd,ruimtelijkeordening,mobiliteit,burgerbegroting,voedsel…)enmeedetoekomstvandestadbepalen.Zowerdenopruimtevoor.gent234creatieveideeënverzameldoverderuimtelijkeordeningvandestad.

CROWDFUNDING.GENT

Hetcrowdfunding.gentplatformiseenprimeurvoorVlaanderen.Gentenaarsmeteenconcreetideeomhunstadmeevormtegeven,kunnenerfinancieringeneendraagvlakvindenvoorderealisatieervan.

6

Bijvoorbeeld:ishetdeambitieomtegeneenbepaaldedatumeenpercentagevanhet

gebouwenpatrimoniumvandegemeenteenergie-efficiëntertemaken,dankandithetvoorwerp

uitmakenvaneenproject,waarbijsamenmetdestakeholders,bedrijvenendeacademischewereld

naar(technologischondersteunde)oplossingenwordtgezocht.Louterdeaankoopvaneen

bestaandeoplossingzaldoorgaansnietvolstaan.Delokalesituatiemoetinrekeningworden

gebrachteneenaangepasttrajectmoetwordenafgelegd.Eengedegenonderzoeknaargoede

praktijkenenbestaandeslimmeoplossingenisuiteraardessentieel.

Cruciaalisdatdeprioriteitenvoldoendescherpwordengeformuleerd,datzeondersteundworden

doorcijfermateriaalendatopvolgingkanwordengegarandeerd.Veelprojecteninstedenen

gemeentenkunnenindrukwekkenderesultatenvoorleggen,maarwordennadiennietverankerdin

deregulierewerking,laatstaandatderesultatengebruiktwordenalsvoedingsbodemvoorandere

projectenofvooruitrolinanderegemeenten.

Ditheeftenerzijdstemakenmethetexperimenteelkaraktervanheelwatoplossingen,metde

problemendiekunnenopduikenophetvlakvanintellectueleeigendomsrechtenenmogelijkheden

rondvermarkting,maaranderzijds(nogsteeds)metdeverkokeringvanadministratieswaardooreen

algemenevisieopslimmeoplossingenoplokaalniveauuitblijft.Tenslottewordenonzegemeenten

ooknogsteedstevaakgezienalsproefgebiedofproeftuinennietalsvolwaardigepartner.

Slimlokaalbesturen

NetzoalsbedrijfsmodellenzoalsgehanteerddoorAmazon,Google,Spotify,enrecenterNetflix,

Bitcoin,AirBNB,Uber,een‘disruptive’effecthebbenoponzegeheleeconomiewaardoor

veranderingnoodzakelijkis,isdehuidigemaatschappelijkeevolutievanco-creatieenco-productie

disruptiefvoordemanierwaaroponzepolitiekenonzeoverhedenzijngeorganiseerd.Politieken

administratiemoetenzichzelfheruitvindenompermanentklaartezijnvoorhetmeewerkenaanhet

vormgevenvandestadendegemeentevandetoekomst.

Indestormvaninnovatieentechnischeontwikkelingenmogenlokalebesturennietgezienworden

alslijdendevoorwerpen.Delokaleoverhedenhebbenhetmandaatgekregenombinnendeeigen

grenzendetrekkertezijnvanhetvormgevenvandestadinallemogelijkeaspecten,endusdespilte

zijndiehetraderwerkvandeslimmestadlaatdraaien.Dooralslokaleoverheideenactieverolopte

nemenvermijdenwedatgrote(nuts)bedrijvenmetveelpersaandachtnieuwetechnologische

7

oplossingenaankondigen,maardaarbijweinigtotgeenaandachthebbenvoorhetdraagvlakvan

dezetechnologieindestadendemogelijkhedenervanvoorhetverbeterenvandelevenskwaliteit

vandebewoners.

Delokaleoverheidmoetervoorzorgendatburgersenhetmiddenveldbetrokkenkunnenwordenin

hetdenkenoverenhetwerkenaanhunstadvandetoekomst.Metanderewoorden:co-creatiein

allebetekenissenentoepassingenisessentieel,enhetzijnonzestads-engemeentebesturendiede

poortzijntotenmotorvormenvoorhetco-creërenmetdestakeholdersindeeigengemeenschap.

Lokaleoverhedenhebbenhierineenevenwaardigestemalsregionale,nationaleeninternationale

overheden,deindustrieendeacademischewereld.

Conclusie

Omalsstadklaartezijnvoortoekomstigeuitdagingenenmaatschappelijkeevolutiesishetgoedom

zichzelfconstantenbewustopnieuwuittevinden.Dezichsteedsverderontwikkelende

technologieën,ophetvlakvanICT,mobiliteit,energie-efficiëntie,menselijkeinteractie,bieden

enormekansenomonzegemeenschappenslimmertemaken.Technologiemoetdaarbijgezien

wordenalsde‘enabler’enmaggeendoelopzichworden.Zestaatinfunctievanoplossingenvoor

maatschappelijkeuitdagingen.Ineensmartcitystaatdemensvoorop.

LORA&THETHINGSNETWERKGENT

LoRaiseennieuwe,goedkopetechnologiedietoelaatomviaradiotechnologieveeltoestellenteverbinden.HetInternetofThingszalviadezetechniekeenvluchtkunnennemen.DetelecomreuzenherkennenhetpotentieelenbereideneengroteuitrolinVlaanderenvoor.GentwerkthiervoorsamenmetProximus.

Tegelijkertijdwordenerinternationaleinitiatievenopgezetomviacrowdsourcingkleinschaligenetwerkenoptezetten.ZoookinGentwaardeinitiatiefnemersvan‘TheThingsNetwerkGent’alsnelcontactvondenmetdeStadGent.Ditbetekentdatzowelzwareverbruikersalskleinschaligeprojectentoegangzullenhebbentotdezetechnologie.HetStadsbestuurheeftzoookeenextratoolomdatateverzameleneneeninfrastructuuraantebiedendiebedrijvenenburgerskunnengebruikenvoorhuneigendoeleinden.

8

OmeenechteslimmestadtewordenishetnoodzakelijkomtevertrekkenvanuitheteigenDNA,de

kennisvandestad,degemeenschapendestakeholders.Eenbewustomgaanmetdata,diedata

aggregerenenanalyserenisessentieelomdiekennisteverwerven.Samenmetdestakeholderskan

eenvisievoordetoekomstwordenontwikkeldendievisiekanwordennagestreefdopeenslimme

manier.

Dievisiekomttotuitinginslimmeprojecten.Samenwerkingenco-creatiemetallebelanghebbenden

indegemeenteiseenbelangrijkevoorwaardevoorzulkeprojecten.Maaromdatde

maatschappelijkeuitdagingennietstoppenaandestadsgrenzenwordterbestookdaarbuiten

gekekenvoorsamenwerking.Daarnaastmoetendeslimmeprojectenuitvoeringgevenaande

(gemeenschappelijkbepaalde)prioriteitenvandestad.

Zulkeaanpaksteltnieuweeisenenuitdagingenaanhetlokaalbestuurendeadministratie.Omechte

co-creatiemogelijktemakenmoetenzeeenactieverolopnemenzonderdatzealtijddebeslissingen

zelfzullenkunnenbepalen.Bestuurenadministratiemoetenmeerinderolvanregisseuren

bemiddelaarkruipenomderuimtetussengroteenkleinespelerstebepalen.