5 augustus 2009 ZORGGROEP MANNA ENSCHEDE

Pagina 1

“Small is beautiful”…….. maar ook in de ouderzorg?

In de laatste decennia heeft er binnen de intramurale ouderenzorg in Nederland een explosieve ontwikkeling plaatsgevonden van fuserende zorginstellingen voor ouderen. In 2008 en 2009 zijn er in Nederland 45 fusietrajecten van zorginstellingen en het einde is nog niet in zicht. De bestuurlijke overwegingen voor een fusie liggen voornamelijk in het verbeteren van de bedrijfsprestaties, een sterke strategische plaatselijke en/of regionale positie en vooral een kwaliteitsverbetering van de zorg en dienstverlening. De vraag die natuurlijk gesteld moet worden is of bewoners cq cliënten hier echt beter van zijn worden. Blijft ook de vraag of er bij gefuseerde instellingen daadwerkelijk betere bedrijfsresultaten worden geboekt en of de kwaliteit van zorg inderdaad meetbaar is verbetert. Over het algemeen leert de ervaring dat gefuseerde zorginstellingen nauwelijks of geen verantwoording afleggen over behaalde resultaten na een fusie. En ook bij de [nieuwe] toezichthouders blijft het veelal oorverdovend stil. In de belevingskwaliteit van cliënten en medewerkers zijn er na een fusie vaak minder positieve signalen zoals; Ik ken en zie onze directie niet meer, het afnemen van de bestuurlijke beheersbaarheid, een vertragende besluitvorming, een toenemende bureaucratie, en last but not least een verlies aan identiteit van de zorginstelling dat soms zelfs kan leiden tot een institutionele identiteitscrises. Maar de centrale vraag is natuurlijk wat het directe resultaat voor bewoners/cliënten is, maar helaas ook hier is nog weinig of geen onderzoek naar gedaan. Een van de gevolgen van de toenemende fusies van zorginstellingen voor ouderen is dat er voor de toekomstige bewoners/cliënten minder keuze is. Ofschoon de NMa [de uitvoeringsorganisatie van de Mededingingswet] fuserende instellingen toetst op dit criterium blijkt in de praktijk voor de kritische zorgconsument dat een verminderde keuze voor zorginstellingen plaatselijk en/of reginaal wel degelijk aan de orde is.

Maar hoe zit het dan met die “kleine” zorginstellingen voor ouderen? Kunnen kleine instellingen geen optimale kwaliteit leveren en is het bedrijfseconomisch niet meer verantwoordt om een instelling met 80 zorgplaatsen te exploiteren?

Wij gingen op bezoek bij Wessellien de Jong, bestuurder van de Zorggroep Manna in Enschede. Wessellien is sinds 1998 werkzaam als bestuurder bij de stichting Zorggroep Manna in Enschede. De zorginstellingen is gelegen in het centrum van Enschede en sinds 2002 gehuisvest in een nieuwbouwsetting van een appartementencomplex voor 55+ en een zorginstellingen voor ouderen. In totaal zijn er 87 zorgplaatsen en een personeelsformatie van 80 medewerkers.

Kan een instelling met 87 verzorgingsplaatsen een professioneel management voeren is onze eerste vraag aan Wessellien de Jong?

Met volle overtuiging zegt Wesselien ja!, maar natuurlijk ook wij hebben een fase van bestuurlijke professionaliteit moeten doorlopen. In het verleden werden management functie ingevuld op MBO niveau maar tegenwoordig hebben onze leidinggevenden een HBO + niveau en ik merk dat we mede hierdoor in staat zijn onze eigentijdse problemen aan te pakken.

Ik denk, vervolgd Wessellien, dat wij ons kunnen onderscheiden door een in omvang klein, kwalitatief hoog en vooral slagvaardig management. Ons Management Team bestaat uit een controller, een manager zorg/welzijn, een beleidsmedewerker en de bestuurder.

5 augustus 2009 ZORGGROEP MANNA ENSCHEDE

Pagina 2

De controller en de beleidsmedewerker zijn parttime in dienst en onze ervaringen over deze constructie is buitengewoon positief. In principe ben ik er op uit om managers veel eigen speelruimte te geven en draagvlak te creëren. Onze MT leden werken taak en mens gericht en vooral “taakvolwassen” Het klinkt misschien vreemd maar ik neem zelden zelfstandig besluiten. Ik wil vooral met mijn mede MT leden draagvlak creëren en ze betrokken ja zelfs “medeplichtig” maken aan alle besluiten die binnen het MT aan de orde komen. Misschien is dat wel het resultaat van een klein maar vooral slagvaardig en professioneel MT.

“Toen er een vacature ontstond voor een controller realiseerde in mij dat wij slechts een dienstverband voor twee dagen konden aanbieden. Maar wij zijn er toch in geslaagd om voor twee dagen per week een AA accountant aan te trekken die eveneens een eigen bedrijf heeft. Ook van een parttime controller eisen wij een klantgerichte en professionele benadering en onze verwachtingen zijn wat dat betreft helemaal uitgekomen”.

Overigens vervolgt Wessellien zijn we niet uitsluitend een verzorgingshuis, we richten ons op thuiszorg waarvoor momenteel 100 Fte’s werkzaam zijn, we nemen deel aan hospic activiteiten in Enschede en we hebben zojuist afspraken gemaakt om woon en zorgfaciliteiten te bieden aan een beperkte groep specifieke thuis en daklozen. De financiering en uitvoering hiervan verloopt via onze thuiszorgorganisatie. Samenwerking en diversificatie zijn volgens Wessellien de sleutel om in relatief kleine omvang toch betekenisvol te zijn en kwaliteit te kunnen leveren.

Is een toekomstige fusie niet onafwendbaar om blijvend goede zorg te verlenen tegen een marktconforme prijs.

Er volgt een resoluut “ fusie….. neen”. Volgens Wessellien is haar ervaring dat grotere instellingen ontzettend stroperig en taai zijn. Naar rato investeren grote instellingen veel in management en ondersteuning door staffunctionarissen die de directe zorg niet altijd ten goede komen en het eindproduct uiteindelijk duur maken. Niemand heeft mij duidelijk kunnen maken dan fusie per definitie betere zorg oplevert dan wel bedrijfseconomisch interessant is. “Daarnaast geloven wij sterk in onze eigen kracht op opdracht. Met een flexibel en kwalitatief hoogstaand management, gemotiveerde medewerkers, goede en duurzame zorg en een gezonde exploitatie kunnen wij een kleinschalig verzorgingshuis heel goed exploiteren, sterker nog we willen ons hierdoor juist onderscheiden in de zorgmarkt voor ouderen. Natuurlijk zijn we ook naar buiten gericht met namen daar waar het gaat om samenwerking. Onze samenwerkingspartners zijn van gelijke omvang zoals met het psychogeriatrische verpleeghuis Bruggerbosch in Enschede en dan blijkt dat een wederzijdse samenwerking zeer resultaatgericht kan zijn vooral omdat we gelijkwaardig aan elkaar zijn”.

In principe blijven we op de huidige schaal doorgaan maar natuurlijk zijn er steeds weer nieuwe initiatieven cq projecten en we vragen we ons iedere keer binnen het MT af weer af “kunnen wij dit op een verantwoorde wijze behappen met behoud van kwaliteit en beheersbaarheid” Als de conclusie is dat we ons daar aan kunnen vertillen dan doen we het gewoonweg niet. Natuurlijk ben ik van mening dat bij nieuw beleid ook de benodigde middelen beschikbaar moeten zijn en dat kan voor ons ook reden zijn om bijvoorbeeld tijdelijke expertise in te huren.

5 augustus 2009 ZORGGROEP MANNA ENSCHEDE

Pagina 3

Waar ligt de onderscheidende kwaliteit van de Zorggroep Manna?

Met kwaliteit van wonen en zorg willen wij ons, aldus Wessellien, meer dan onderscheiden ten opzichte van andere [grote] zorgverleners. In principe zijn er 3 factoren die hierbij een rol spelen;

1. Natuurlijk zijn wij HKZ gecertificeerd en daarmee hebben wij een instrument om kwaliteit op hoofdlijnen te ontwikkelen en te borgen.

2. Nog belangrijker is volgens Wessellien de Jong de houding van medewerkers, de betrokkenheid naar individuele bewoners en dus gewoon aandacht van alle medewerkers binnen onze instelling aan onze bewoners. Wessellien vervolgd, zelf ben ik een mensenmens en dat verwacht ook van mijn medewerkers. Het maakt eigenlijk deel uit van onze instellingscultuur en wij werken er voortdurend aan om dat ook te verbeteren. Persoonlijk ken ik alle bewoners bij naam, ken achtergronden en omstandigheden van individuele bewoners en dat maakt het bijna tot een professioneel familiegevoel. Ik wil aldus Wesselien voortdurend de spreekwoordelijke gevoelstemperatuur van onze bewoners kunnen meten en als dat nodig is direct tot actie overgaan.

3. Uit het cliënten raadpleegonderzoek van december 2008 uitgevoerd door “cliënt & kwaliteit”scoren wij gemiddeld gesproken goed, ofschoon er altijd verbeterpunten blijven.

Welke rol vervult de cliëntenraad met betrekking tot zeggenschap en kwaliteit.

Onze cliëntenraad is de thermometer van de belevingskwaliteit. De cliëntenraad organiseert huiskamergesprekken en persoonlijke interviews waar bewoners openhartig vertellen over hun ervaringen van kwaliteit van zorg, welzijn en wonen. Onze voorzitter van de cliëntenraad is een voormalige medewerker van Polaroid in Enschede die zich bezighield met kwaliteitsonderzoek en daar zijn we eigenlijk heel erg blij mee. Gelukkig scoort onze cliëntenraad hoog in de regionale en landelijke LOC en de uitkomsten van de cliëntenraad nemen wij buitengewoon serieus.

Wat betekent de certificering van HKZ voor de Zorggroep Manna.

Volgens Wesselien de Jong is het in deze tijd bijna ondenkbaar om je niet te conformeren aan objectieve criteria van een kwaliteitssysteem. Vaak hoor je volgens Wesselien dat de procedures van HKZ bureaucratisch en omslachtig zijn. Dat is voor ons reden geweest om alle procedures te digitaliseren via ons Intranet en er op die manier efficiënt mee te werken. Maar ik wil er gelijk aan toevoegen dat het begrip kwaliteit uit het hart van de medewerkers moet komen. Als het hart niet op de goede plaats zit dan doen we het gegarandeerd verkeerd ondanks HKZ. Onze kwaliteit zit ook in het gemoedelijke en de benaderbaarheid van bewoners naar alle lagen van de organisatie aldus Wessellien.

Overigens zijn we als Zorggroep Manna gevraagd om deel te nemen aan een pilot voor “We care”. Het is de bedoeling dat we onderzoek gaan doen naar de belevingsgerichte zorg binnen onze instelling. Er komen steeds meer signalen over de onderbelichte menskant, terwijl het gedrag van zorgverleners - en dat blijkt uit alle onderzoeken - uit het oogpunt van kwaliteitsbeleving bij klanten cruciaal is.

5 augustus 2009 ZORGGROEP MANNA ENSCHEDE

Pagina 4

Wat is de ambitie van Zorggroep Manna voor de komende 5 jaar.

Voor Wessellien is het scenario voor wat betreft de ontwikkeling van het bewonersprofiel wel duidelijk. De komende jaren zal het aantal bewoners met een verpleeghuisindicatie aanzienlijk toenemen. Op dit moment heeft ruim 30% van onze bewoners al een verpleeghuisindicatie. Wij zien ons verzorgingshuis veranderen in een woonverpleeghuis waar wij bewoners intensive zorg kunnen aanbieden. Voor de meer complexe zorg blijven bewoners aangewezen op de reguliere en specialistische verpleeghuizen. De eerste actie die wij als Zorggroep Manna nu al hebben ondernomen is een driejarig scholingsproject voor onze zorg medewerkers. In dit kader zijn wij, aldus Wessellien, gestart met de opleiding voor verpleegkundige. Voor al voor onze huidige medewerkers die de ambitie hebben voor verdere scholing willen wij ze kansen bieden, maar ook voor externe kandidaten.

Overigens blijven we ons bewust van het feit dat er ook ouderen zullen blijven die een vorm van beschermd wonen nodig hebben. In onze beleidsvoornemens willen wij deze doelgroep ook naar de toekomst blijven bedienen. Onze focus is naast zorg ook vooral gericht op welzijn en dat blijkt onder andere uit het feit dat we voor alle bewoners een individueel gericht activiteitenplan opstellen. Wij willen graag alle mogelijke randvoorwaarden scheppen zodat bewoners aan een scala van activiteiten kunnen deelnemen. Maar ook een weekopening op de maandagochtend onder andere in aanwezigheid van een MT lid en een weeksluiting op vrijdag behoren tot de activiteiten waarmee wij onze bewoners zoveel als mogelijk willen betrekken in de woongemeenschap. Onze belangrijkste doelstellingen zijn dat wij naar de toekomst op een hoger niveau zorg willen leveren zowel voor het toekomstige woonverpleeghuis maar ook als hoofdaannemer voor onze hospic activiteiten en de thuiszorg. Voor ons dus alle reden om ons zowel kwantitatief en kwalitatief verder te ontwikkelen en te onderscheiden aldus Wessellien.

Hoe staat het met de financiële bedrijfsresultaten van de Zorggroep Manna.

Met enige trots, aldus Wessellien, hebben we in het boekjaar 2008 een positief resultaat behaald van € 95.000, = ondanks het feit dat onze thuiszorgorganisatie nog geen winst laat zien. De tarieven vanuit de WMO zijn nog steeds onder de maat om een sluitende exploitatie voor de thuiszorgactiviteiten te verkrijgen. Daarnaast hebben wij geen Alfa hulpen wat dus resulteert in hogere uurtarieven. Daar staat wel tegenover dat wij medewerkers in de thuiszorg betere arbeidsvoorwaarden kunnen bieden onder andere door scholing. Maar aldus Wessellien, in algemene zin is een kostenbewuste exploitatie het resultaat van alle medewerkers waar we ook voortdurend aandacht aan schenken. Verder moeten wij natuurlijk voldoen aan de norm voor reserve aanvaardbare kosten en willen we voor de komende jaren nieuw beleid ontwikkelen waar financiële reserves voor nodig zijn.

Welke trends in de zorg zullen voor de Zorggroep Manna van betekenis worden.

Telemedicine

In het verzorgingshuis zie ik hier vooralsnog nauwelijks een toekomst. Wij willen als Zorggroep Manna vooral persoonlijke aandacht in de face to face situatie behouden en bewoners zeker niet “op afstand” bedienen.

Toekomstige wettelijke kaders voor meer zeggenschap van cliënten.

5 augustus 2009 ZORGGROEP MANNA ENSCHEDE

Pagina 5

Onze dienstverlening is uiteindelijk bestemd voor onze cliënten dus het lijkt mij logisch dat er voor cliënten een belangrijke plaats is in de beleidsvoorbereiding en besluitvorming. Persoonlijk, aldus Wessellien, wil ik er wel voor waken dat we geen “wettelijke”cliëntenvertegenwoordigers krijgen die teveel vanuit een éénzijdig perspectief naar de operationele organisatie kijken. Als je dat heilig verklaard heb je al heel snel een probleem met je bedrijfsvoering. Dat neemt niet weg dat wij zelf van mening zijn dat de invloed op beleid door middel van de cliëntenraad door ons gestimuleerd wordt. Als voorbeeld wil ik graag noemen dat we overwegen om de kwaliteit van de maaltijdvoorziening te verbeteren. Wat mij betreft aldus Wessellien kan dat niet anders dan met een volledige betrokkenheid en instemming van de cliëntenraad.

Liberalisering van het vastgoed.

Wij hebben als Zorggroep Manna een bewuste keuze gemaakt om vastgoed niet in eigen beheer te willen hebben. Al onze gebouwen hebben wij gehuurd ofschoon we natuurlijk wel rekensommen hebben gemaakt. Maar de rentelasten, de instandhouding en het onderhoud van gebouwen resulteren toch in een afweging om over te gaan tot huurovereenkomsten. Wij richten ons primair op de kerntaken zorg en welzijn en daar past een huurconstructie voor vastgoed uitstekend bij.

Kleinschaligheid is voor ons een kwaliteitskenmerk geworden

5 augustus 2009 ZORGGROEP MANNA ENSCHEDE

Pagina 6

Ook voldoende aandacht voor de buitenruimten.

Kerntaken liggen bij zorg & welzijn en niet in vastgoedbeheer

5 augustus 2009 ZORGGROEP MANNA ENSCHEDE

Pagina 7

Kwaliteit is vooral individuele benadering van bewoners

Mevrouw drs. W.M. de Jong Directeur Zorggroep Manna.