Nooit meer van het padje af met

het zorgpad?

Waardigheid & Trots Congresdagen 3 en 4 juli 2017

Leila Kaddioui, Verpleegkundig specialist GGZHart voor zorg

Gedragspobleem, probleemgedrag of onbegrepen gedrag?

Gedragsprobleem:

1 richting

Oordelend

Geen context

Geen aandeel hulpverleners

Probleemgedrag:

Meer partijen

Bredere context

Neutraal?

Reflectie op eigen aandeel?

Onbegrepen gedrag:

Nodigt uit tot gedrag beter willen begrijpen en samenwerken

Oorzaken achterhalen en behandelen/manieren om er beter mee om te gaan

Reflectie op eigen aandeel2

3 3

Onbegrepen gedrag

“Al het gedrag van een cliënt dat door de cliënt en/of zijn

omgeving als moeilijk hanteerbaar wordt ervaren.

Het betreft gedrag met nadelige consequenties voor diens

kwaliteit van leven, waarbij zorgverleners een rol hebben in

het voorkomen of verminderen ervan.”(Verenso richtlijn probleemgedrag)

4 4

Onbegrepen gedrag

Onbegrepen gedrag kan zich op vele manieren uiten:

* Wanen en hallucinaties 8-15%

* Depressiviteit en angst 21%

* Agressie en agitatie 31%

* Ontremd gedrag 20%

* Prikkelbaar gedrag 34%

* Doelloos herhalend gedrag 29%

* Verbale agressie 33%

* Slaan 13%

* Apathie 34%

* Rusteloosheid 44% (Zuidema ea, 2008)

5 5

Onbegrepen gedrag

Agitatie: innerlijke rusteloosheid leidend tot ondoelmatig

gedrag, met een sterk repeterend karakter subtypen:

– Motorische agitatie: continu rondlopen, niet stil kunnen

zitten of liggen, rammelen aan deuren, tikken op tafel, alles

overhoop halen

– Verbale agitatie: continu praten, mompelen

– Vocale agitatie: jammeren, schreeuwen, roepen,

zingen, (stereotiepe) geluiden maken

Agressie: gewelddadig gedrag subtypen:

– Verbale agressie: schelden, vloeken, beschuldigen,

dreigen

– Handelende agressie: slaan, duwen, schoppen,

vernielen, met voorwerpen gooien, dreigende gebaren

maken, automutilatie

Prikkelbaarheid: zeer snel boos, geïrriteerd of ontstemd zijn

Apathie: initiatiefloos gedrag, niet tot activiteiten te

bewegen, niet uiten van emoties

Ontremming: gedrag gekenmerkt door hyperactiviteit en

controleverlies (seksueel/vraatzucht)

6 6

Conclusies

Prevalenties in beide groepen zijn hoog en hardnekkig!

Erg belastend voor cliënt/omgeving

Onvoldoende volgens de richtlijnen werken leidt tot risico’s

Onbegrepen gedrag gaat niet vanzelf weg zelfs verergeren

Vroegtijdige diagnose en adequate professionele ondersteuning is nodig

7

Probleemstelling

“Het huidige zorgaanbod aan onze cliënten met onbegrepen

gedrag is onvoldoende helder geconcretiseerd wat betreft de

beschrijving van opeenvolgende stappen, beslismomenten en

criteria in het zorgproces. Dit heeft een nadelig effect op de

kwaliteit en efficiëntie van zorgverlening.”

8

9 9

Doelstelling & resultaten:

Doelstelling:

Optimaliseren proces zorgverlening bij onbegrepen gedrag

leidend tot afname klachten.

Resultaten:

De inzet van psychofarmaca en VBM zoveel mogelijk

beperken;

Onbegrepen gedrag verminderen of voorkomen;

Toename zelfvertrouwen medewerkers in omgaan met

onbegrepen gedrag;

Psychofarmaca & VBM beperkenPsychofarmaca:

Antidepressiva, antipsychotica, anxiolytica, hypnotica, antidementie middelen

Neemt beetje af maar niet voldoende: 64%61%

Alleen AP & AD in geringe mate afgenomen

“Hard” bewijs voor inzet weinig beschikbaar of:

Soms bewijs dat het NIET effectief is (bij dementie)

Vaak: geen juiste duur/indicatie

Psychosociale interventies, scholing, medicatie review van belang

AP: te vaak en te lang voorgeschreven wens wettelijke vertegenwoordiger;

Werkzaamheid beperkt en veel bijwerkingen;

(Zuidema, 2014/2017)

10

Psychofarmaca & VBM beperken

Meest gebruikte VBM:

Bedhekken (60%)

Alarmeringssystemen (28%)

Tafelbladen (bevestigd aan bed of rolstoel om eruit vallen te voorkomen) (18%)

Medicatie (bijvoorbeeld kalmeringsmiddelen) (12%)

(Landelijke Prevalentiemeeting Zorgproblemen, 2014)

Kan leiden tot:

Onjuiste inzet (vallen voorkomen)

Lichamelijke achteruitgang, onrust, angst, ongemak

Inbreuk op privacy en zelfstandigheid

Kan als pijnlijk/onprettig worden ervaren

11

Toename zelfvertrouwen medewerkers

Onderzoek zorgprogramma “Grip op probleemgedrag” wijst uit:

Scores op de werkdruk voor medewerkers blijven hetzelfde (gemiddeld)

Scores op burnout waren laag veranderden niet tijdens implementatie GRIP

Scores op werktevredenheid stegen significant na implementatie

Wordt als bruikbaar en zinvol ervaren (S. Zwijsen ea, 2015)

12

Afname onbegrepen gedrag

Afname onbegrepen gedragafhankelijk van meerdere factoren:

+Erkenning pijn als belangrijke factor in ontstaan/voortbestaan gedrag

+“Toestandsbeeld” afdeling: Cultuur (ervaren werkdruk, eensgezinde visie,

opvolgen adviezen, medicatie awareness?). Structuur (Team: los zand

/zelforganiserend? Manager: kwaliteiten? Woonvorm: inrichting?)

+Organisatie in transitie? Bezuinigingen prioriteiten, personeelsverloop,

formatieplanning?

+Budgettering meerzorg, scholing, activiteiten

+Beschikbaarheid gestructureerd multidisciplinair overleg, psycholoog/arts

+Beschikbare kennis en kunde, cyclische scholing medewerkers,

vrijwilligers, mantelzorgers

+Implementatie en cyclische evaluatie/borging zorgpaden en zorgprograma’s

+Inzet 8 kernelementen

+ Startpunt locaties

___________________________________________________________________

=Zorgpad met o.a. GRIP & STA OP elementen13

14 14

Zorgpad Onbegrepen GedragZorgpad: beschrijving opeenvolgende stappen,

beslismomenten en criteria in het zorgproces voor

cliëntengroep met specifieke hulpvraag. Het is een

concretisering van een zorgprogramma met als doel

kwalitatieve en efficiënte zorgverlening te verzekeren.

Zorgprogramma: inhoud van de behandeling welke

opgebouwd kan zijn uit diverse zorgmodules. Met de

modules wordt een zorgprogramma samengesteld,

waardoor er een op evidentie gebaseerde behandelaanpak

beschikbaar komt voor een bepaalde groep patiënten.

15 15

Kernelementen

1 Gedegen analyse gedrag

2 Multidisciplinair werken

3 Oorzaak behandelen, niet gedrag zelf

4 Psychosociale interventies eerst uitproberen

5Toch psychofarmaca volgens richtlijn

6 Mantelzorgers zoveel mogelijk betrekken

7 Behandeling altijd evalueren

8Behandeling evalueren met extra aandacht voor staken psychofarmaca

16 16

Zorgpad: wanneer inzetten?

Zodra een cliënt gedrag vertoont wat de cliënt en of zijn omgeving als een

probleem ervaren. Dit in overleg met de behandelend arts.

De behandelend arts heeft de regie over het zorgpad.

17 17

Zorgpad: de 9 stappen

9 stappen

Geen sprake meer van onbegrepen gedrag? Dan hoef je rest stappen niet meer

te doorlopen

18 18

Stap 1 Probleembeschrijving- en verheldering

Wat doe je als zorgmedewerker als je onbegrepen gedrag signaleert?

* Beschrijf voor wie het gedrag een probleem is en sinds wanneer het zich

voordoet

* Ga na of dit gedrag een gevaar is voor cliënt zelf en of voor de omgeving:

acuut of niet?

* Maak, i.o.m. arts, eventueel een eerste inventarisatie van het gedrag

19 19

Stap 2 Uitsluiten van oorzaken door lichamelijke

factoren/medicijngebruik

Wat doe je als arts?

* Voer lichamelijk/neurologisch/bloedonderzoek uit

* Controleer de medicatie

* Probeer lichamelijke problemen te verhelpen/verzachten: PIJN??!

* Inzet FT/ET/wondvpk/logo?

20 20

Stap 3 Nadere probleemverkenning

Wat doe je als arts samen met de psycholoog?

* Stem af wie het psychiatrisch onderzoek gaat uitvoeren

Wat doe je als psycholoog?

* Verhelder de hulpvraag verdergedrag analyse met VZ

* Kijk in cliëntendossier en in levensverhaal naar aanknopingspunten

* Ga in gesprek met cliënt/mantelzorgers/zorgmedewerkers/vrijwilligers

ondersteuning en begrip kweken/levensloop uitvragen/psycho educatie

* Medische vragen? Naar arts verwijzen

21 21

Stap 4 Probleemdefinitie

Wat doe je als team?

* Tijdens BZO/bewonersoverleg: samen analyse verder aanvullen

* Gezamenlijk voorlopig standpunt over ontstaan onbegrepen gedrag

* Meerdere vormen van onbegrepen gedrag bij cliënt? Stel dan prioriteiten

22 22

Stap 5 Aanvullende diagnostiek

Wat doe je als team?

* Bepaal samen tijdens BZO welke aanvullende diagnostiek er nodig is

Wat doe je als arts?

* Overleg met psycholoog over consultvraag bij specialist

Wat doe je als psycholoog:

* Aanvullende diagnostiek gericht op cliënt en op systeem

23 23

Stap 6 Formuleer het doel

Wat doe je als team?

Overleg gezamenlijk tijdens BZO over het gewenste gedrag:

* Welk gedrag willen we zien?

* Moet het: voorkomen worden, verdwijnen, verminderen, geaccepteerd?

* Overleg gezamenlijk tijdens BZO globaal over de interventies die bij beoogde

doel zouden kunnen passen

24 24

Stap 7 Interventieplan maken

Wat doe je als zorgmedewerker samen met de psycholoog?

* Nadere uitwerking/concretisering mogelijke interventies met afspraken in een

interventieplan mantelzorgers betrekken!

Wat doet de psycholoog?

* Opstellen omgangsadvies, eventueel crisissignaleringsplan,

coaching/PE team, mantelzorgers, vrijwilligers

Altijd doen:

*Mantelzorg/familie betrekken, bewonersoverleg

25 25

Stap 8 Evaluatie

Wat doe je als team?

* Tijdens BZO bespreek je of het doel wel of niet bereikt is

* Doel bijstellenstap 6 of 9

* Behandeling bijstellen stap 7 of 9

* Nadere diagnostiek stap 5 of 9

26 26

Stap 9 Kernteam onbegrepen gedrag

Is het gewenste doel ondanks de interventies niet bereikt? En blijft er voor de

cliënt of zijn omgeving een probleem bestaan? Dan kan i.o.m. de arts het

kernteam onbegrepen gedrag ingeschakeld worden. Deze kun je benaderen via

………@sintjacob.nl of bellen.