Siem Roelofs IV

Boven: Geleenstraat. Haweco bazaarvan ter

Tanks Geleenstraat

Najaar 1944 . Onze s tad is op 17 S e p t e m b e r 1 9 4 4

bev r l j d d o o r de A m e r l k a n e n . De A m b a c h t s s c h o o l Is

i n m l d d e l s In bes lag g e n o m e n d o o r h e t A m e r i k a a n s e

en als h o o f d k w a r t l e r . O p he t

s t o n d e n rad lozende rs o p g e s t e l d d ie

s t r e n g w e r d e n b e w a a k t d o o r s o l d a t e n . B u l t e n o m

m o c h t j e j e n o g begeven o m he t .

Gehee l o n v e r w a c h t , Ik m e e n o p een z o n d a g m l d d a g

een d o n d e r e n d m o t o r g e r a a s . naar b u l t e n . En ja

h o o r , er een c o m p l e t e c o l o n n e S h e r m a n t a n k s

de s t raa t b i n n e n . En s t o p t e z o w a a r .

B e m o d d e r d e b e m a n n l n g e n s p r o n g e n de

op de s t o e p . Ze w e r d e n n a t u u r l l j k

d o o r ons ha r te l l j k o n t v a n g e n en naar b i n n e n u i t g e n o d i g d . M a a r e e n m a a l ons b i n n e n g ingen de s o l d a t e n

m a a r b leven s taan . Ze w a r e n t e v o n d e n

ze. g e k o e t e r w a a l s p l o f t e n ze t o c h nee r o p

onze s t o e l e n . Een van m a n s c h a p p e n kan Ik m e

g o e d h e r l n n e r e n . I a m John a n d I s tay h e r e .

D a a r m e e had o n d e r k o m e n g e r e g e l d .

b leek van Nede r l andse a f k o m s t t e zl jn en

s t a m d e Den Haag. b e g o n de g r o t e

s c h o o n m a a k . spu l len u l t de t a n k w e r d e n k e u r i g

o p de s t o e p o p g e s t a p e l d Incluls de m u n l t l e . Stapels

g r a n a t e n o p En w l j s p e e l d e n daa r

t ussen d o o r . M o e t j e In deze m e e

a a n k o m e n .

Even o n v e r w a c h t s als de c o l o n n e g e k o m e n w a s , v e r d w e e n ze. Naar l a te r b leek r i c h t i n g Bas ton je . He t van

Runds te t o f f ens le f w a s I nm ldde l s b e g o n n e n . De

a f l o o p Is b e k e n d m a a r h e t l o t v a n onze

s t r a a t c o l o n n e Is In neve len g e h u l d .

Boven; Aarveld

Boven; Geleenstraat, op de het

55

Siem Roelo fs V

Bill K a u f m a n n en H o w a r d W i l s o n .

Na de i n b e s l a g n e m i n g v a n de A m b a c h t s s c h o o l d o o r h e t A m e r i k a a n s e

leger , k reeg m i j n e e n pas van de A m e r i k a a n s e o v e r h e i d o m

zi jn schoo l dagel i jks t e b e z o e k e n , t e r c o n t r o l e v a n de b e z i t t i n g e n v a n de

A m b a c h t s s c h o o l . O p zekere d a g k w a m hi j t hu i s m e t e e n A m e r i k a a n s e

se rgean t .

Hi j h e e t t e Bill K a u f m a n n en w a s kok in de k e u k e n v a n h e t h o o f d k w a r t i e r .

Hi j w a s e e n geze l l ige Joodse m a n . Hi j w i s t b l i j kbaar d a t w i j e e n

J o o d s o n d e r d u i k s t e r t j e , Le t ty g e n a a m d , in huis h a d d e n e n al g a u w k reeg

o o k hi j bi j ons o n d e r d a k . A l s p o e d i g s t o n d er i ede re m o r g e n e e n so ldaa t

aan de d e u r m e t vers g e b a k k e n " h a m a n d e g e " . Als a a n v u l l i n g v a n ons

s c h a m e l e v o e d s e l r a n t s o e n in d ie d a g e n , w a t w i j h e m o p zi jn v r a a g

h i e r v a n h a d d e n v e r t e l d . Als hi j geen d i e n s t h a d , lag hi j a l t i j d b i j ons o v e r

de O o k n a m hi j a l t i j d s igaren m e e v o o r opa Roe lo fs . Hij zei d a n ,

k l i nk t n o g s teeds l egenda r i sch , " O p a , d o i y o u w a n t a b ig s iga r "? En ga f

h e m d a n e e n ech te Savana sigaar. M i j n o p a v o e l d e zich d a n v e r h e e r l i j k t .

O o k k w a m ons r e g e l m a t i g b e z o e k e n e e n zekere H o w a r d W i l s o n . Als hi j

k w a m d o o k hi j m e t e e n a c h t e r de p i a n o en spee lde p r a c h t i g e muz iek . Hij

w a s mus i cus en o m zi jn h a n d e n t e o n t z i e n m o c h t h i j in h e t leger

f u n g e r e n als c h a u f f e u r v a n de l e g e r a a l m o e z e n i e r . N o g k l i nk t in m i j n

m u z i e k g e h e u g e n e e n b e r o e m d p i a n o s t u k v a n Johannes B r a h m s .

A a n be ide A m e r i k a a n s e bev r i j de rs b e w a a r ik de bes te h e r i n n e r i n g e n .

D E

Boven en Links; reclame voor het rookgenot.

56

Astrid Crijns Sommer Muzenlaan 126 6411 AH Heerlen

Terworm Februari 2012

Herinneringen aan Wereld Oorlog II en de

Toen het Duitse leger op 10 mei 1940 Nederland

binnen was ik bijna 12 jaar (geboren 1928) en

woonde met mijn ouders en broer Paul in de

Hamerstraat 25 te Heerlen.

Het werd een sombere ti jd en niemand had het

vermoeden dat de bezetting 5 jaar zou duren!

werd Er werden levensmiddelen

bonnen uitgedeeld en punten Met

mijn vriendin Mia reden we op de fiets naar een

boerderij in Voerendaal om daar te halen,

die wij in geemailleerde kannen aan het stuur hingen.

Op weg naar Voerendaal via kasteel Terworm en verder

de spoorlijn kwamen wij voorbij weilanden. Daar waren

Duitsers in tenten gelegerd en in het voorbij fietsen werden

wij weleens nagefloten. Wij waren enigszins bang en gingen er

vandoor.

Mijn vader had boeren familie in Schinnen en daar mocht hij

per maand spek, eieren, bloem en boter komen halen, maar

dan wel in voor textiel punten. Dan was er feest,

pannenkoeken werden gebakken en konden we nog eens

heerlijk smullen!

De Joden moesten sterren dragen. In de Hamerstraat woonde

een Joodsechtpaar Horn. Meneer Horn schaamde zich voor

deze ster en droeg altijd een regenjas over zijn arm om hem te

verbergen. Zij zijn later gedeporteerd en wij hebben nooit

meer iets van hen gehoord. Wij wisten toen nog niet wat dit

betekende!

Als je 's-avonds met je

ouders in

de stad liep leek Heerlen

wel een spookstad. Alle

ramen moesten verduisterd

worden, geen lichtstraal

mocht naar buiten.

Van textielpunten werden

beddenlakens gekocht

geimpregneerd en dan tot regenjassen verwerkt. Schoenen in

de etalage hadden allemaal dezelfde en waren veel te

Naar school, alleen voor meisjes in de Klompstraat, lagere en

ging ik steeds te voet via Lindeplein, Heilig Hartplein,

Vader en moeder Sommer

Zoon Sommer (rechtsj Joodse vriend

Horn (regenmantel verdekt de Joodse Ster).

59

mm

( ... ,.

Ml

'..

...

. >

.

. >

r. ......

If-" IJ.5.A,

Markt enz. Het voordeel is geweest dat ik als 80-

plusser nog met de wandelingen mee kan.

Ook de Hamerstraat werd op een gegeven moment van

brandbommen voorzien, gelukkig lagen er zandzakken voor het keldergat. Aken werd door

vliegtuigen vanuit Engeland aangevlogen en enkele dropten hun bommen te vroeg zodat ze bij ons

terecht kwamen.

Later op de avond hoorden wij dat Aken in lichterlaaie stond en inderdaad konden we via ons platdak

de vuurzee goed zien. Op het kerkplein is ook een bom gevallen. Mevrouw Keulartz van de slager

daar heeft toen een oog verloren. Ik was op dat ogenblik bij mijn vriendin Mia in de Oranje

Nassaustraat hoek Dautzenbergstraat op bezoek. Opeens luchtalarm en wij alien de kelder in. De

grond schudde en alles tri lde, wij ook. Ik kon dus niet naar huis en logeren. De volgende

morgen, op weg naar huis, zag ik van Schunck Glaspaleis alleen nog maar het paleis, want rondom

het gebouw lag alles vol

Nadat de Duitsers Nederland, Belgie en Frankrijk bezet hadden via de radio (die wi j later

moesten inleveren) het lied gegen Engeland".

Het Engelse leger had een met torpedobootjagers opgebouwd en lag in het Kanaal Noord-en

Oostzee op de naar Duitse onderzeeers die zij wilden torpederen. Als eerste werd een Engelse

onderzeeboot met 2.200 jonge mariniers aan boord getorpedeerd. Geen overlevenden. Nu kwam de

revanche. De kapitale onderzeeer "De Bismarck" die nooit zou kunnen vergaan werd na

omwegen ook getorpedeerd. Met meer dan 2.000 jongen soldaten aan boord ging ze ten onder.

Laatst heb ik nog de fi lm op TV gezien over de ondergang daarvan, het waren indrukwekkende,

afschuwelijke beelden. Drie overlevenden, oude Duitsers die

gered waren, voerden het woord.

De bevrijding

Toen zagen wij opeens de Amerikanen met tanks de

Welterlaan opkomen, langs de Hamerstraat richting

Benzenraderweg. ledereen vertelde het door en liep de straat

op, wij als kinderen ook. Dat had ons het kunnen kosten,

want plotseling werd er vanuit de Kweekschool op het

Bekkerveld geschoten door enkele terugtrekkende Duitse

soldaten. De scherven ons om de oren en we zijn een

huis ingevlucht. Onze ouders kwaad toen zij dit hoorden, maar

al ben je op de geboren, heb ik toch gehad.

Heerlen werd Rest-Center. Als de soldaten van het front

kwamen konden ze in Heerlen even uitrusten, op adem

komen. In de voormalige Hema konden ze donuts eten, naar Boven; Schunck na 1 Januari bom inslag in de St Pancratiuskerk.

60

de kapper gaan en bij Verheugen ijs eten samen met een glas cola. Ook werd er gedanst in het

Glaspaleis, maar daar was ik te jong voor. Lunchroom Verheugen, "The Sugar Bowl". Vele

Heerlenaren waren ook gastvrij voor onze bevrijders. Zij werden vaker bij families uitgenodigd, zo

ook bij ons thuis. Mijn broer, die 3 jaar ouder was, sprak behoorlijk Engels en bracht soldaten mee.

Die zich dan op

de chaise longue een pijp rokend gevuld met clean tabak en zeiden: "It feels like home". Mijn moeder

natuurlijk toezicht.

De Heerlense straten werden overspoeld met tanks die ineens vertrokken, het Ardennen offensief

was begonnen.

In de Ambachtsschool was een gaarkeuken. Via de

Smedenstraat liep je naar de ingang van de speelplaats

om daar met een pannetje, na het ontbij t van de soldaten,

de restanten af te halen. En wat schetst onze verbazing:

vers gebakken en 'white bread', het was dus weer

smullen.

Ook werd de Sacramentsprocessie in eren hersteld. Op een

zondag trok de stoet door Heerlen en in de Stationsstraat

stonden we te kijken. Een groepje dames in wit te

gewaden kwam voorbij, sommige met als en

een grote groene palmtak in de hand. De Amerikanen

hadden zoiets nog nooit gezien en vroegen wat dit

voorstelde. Ik zei dat dit een maagdenkoor ('virgins')

was waarop ze vroegen of ik dit wel zeker wist. Daar kon

ik natuurlijk geen antwoord op geven.

Contact met een Amerikaan hebben wij nog gehad toen

hij richting Donau was en ons schreef dat de Donau niet

zo blauw was als het lied, maar een 'poor shade of brown' was

Eten uitdelen in de Smedestraat.

Kinderen werden vaak weggeduwd door

ouderen.

Veel soldaten sneuvelden en toen werd het enorm grote oorlogskerkhof geopend in Margraten. Op

school adopteerde bijna iedereen een graf en op open vrachtwagens werden we met een zelf

gemaakt bloemstuk in de vorm van een V van Victory richting Margraten gereden.

Toen prins Bernhard en Eisenhouwer een ceremonie in Margraten bijwoonden heb ik foto's gemaakt,

stond heel dichtbij.

Via Spoorloos, die toentert i jd informatie gaf over oorlogsverleden, hebben wij het adres van 'onze

Amerikaan' ontvangen, maar hij was in 1996 overleden. Gevonden maar overleden, stond in het

bericht. Zijn echtgenote vertelde dat hij in 1946 heelhuids was teruggekeerd, maar bijna nooit over

zijn oorlogsverleden gesproken heeft. Hij was een vrolijk persoon die graag square- en ballroom

danste.

Nawoord:

Na het einde van de oorlog heeft mijn vader mij naar familie in Brussel gebracht om aan te sterken. Ik

kwam in de Patisserie van mijn oom had ik veel gebakjes gegeten!

Astrid Crijns-Sommer

61