sf/fuf/ P]g, @)!( · 2020. 10. 16. · s}bLnfO{ sf/fuf/leq g]n jf xts8L nufOg] 5}g . *= Msf/fuf/df...

21
www.lawcommission.gov.np 1 sf/fuf/ P]g, @)!( nfndf]x/ ldlt k|sfzg ldlt @)!(.!).@@ @)!(.!).@# ;+zf]wg ug]{ P]g nfndf]x/ / k|sfzg ldlt != sf/fuf/ -klxnf] ;+zf]wg_ P]g, @)$^ @)$^.^.!! @= s]xL g]kfn P]g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)$* @)$(.!.* #= b08 ;hfo ;DaGwL s]xL g]kfn P]g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)%% @)%^.!.!^ k|df0fLs/0f / k|sfzg ldlt $= sf/fuf/ -bf];|f] ;+zf]wg_ P]g, @)^$ @)^$.$.#@ %= u0ftGq ;'b[9Ls/0f tyf s]xL g]kfn sfg"g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)^^ @)^^.!).& ^= n}lËs ;dfgtf sfod ug{ tyf n}lËs lx+;f cGTo ug{ s]xL g]kfn ;+zf]wg ug]{ P]g, @)&@ @)&@.^.!$ &= s]xL g]kfn P]g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)&@ @)&@.!!.!# *= s]xL g]kfn sfg"gnfO{ ;+zf]wg, PsLs/0f, ;dfof]hg / vf/]h ug]{ P]g, @)&$ @)&$.^.#) @)!( ;fnsf] P]g g+= $^ ================= sf/fuf/ ;DaGwL Joj:yf ug{ ag]sf] P]g k|:tfjgf M zflGt / Joj:yf sfod /fVg sf/fuf/ ;DaGwL g]kfn sfg'gnfO{ ;+zf]wg / PsLs[t ug{ jf~5gLo ePsf]n], >L % dxf/fhflw/fh dx]Gb| jL/ ljqmd zfxb]jaf6 g]kfnsf] ;+ljwfgsf] wf/f (# cg';f/ of] P]g agfOaS;]sf 5 . of] P]g ;+jt\ @)^% ;fn h]7 !% ut] b]lv nfu" ePsf] . u0ftGq ;'b[9Ls/0f tyf s]xL g]kfn sfg"g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)^^ åf/f lemlsPsf] .

Transcript of sf/fuf/ P]g, @)!( · 2020. 10. 16. · s}bLnfO{ sf/fuf/leq g]n jf xts8L nufOg] 5}g . *= Msf/fuf/df...

  • www.lawcommission.gov.np

    1

    sf/fuf/ P]g, @)!(

    nfndf]x/ ldlt k|sfzg ldlt

    @)!(.!).@@ @)!(.!).@#

    ;+zf]wg ug]{ P]g nfndf]x/ / k|sfzg ldlt

    != sf/fuf/ -klxnf] ;+zf]wg_ P]g, @)$^ @)$^.^.!!

    @= s]xL g]kfn P]g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)$* @)$(.!.*

    #= b08 ;hfo ;DaGwL s]xL g]kfn P]g

    ;+zf]wg ug]{ P]g, @)%% @)%^.!.!^

    k|df0fLs/0f / k|sfzg ldlt

    $= sf/fuf/ -bf];|f] ;+zf]wg_ P]g, @)^$ @)^$.$.#@

    %= u0ftGq ;'b[9Ls/0f tyf s]xL g]kfn

    sfg"g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)^^ @)^^.!).&

    ^= n}lËs ;dfgtf sfod ug{ tyf n}lËs lx+;f cGTo

    ug{ s]xL g]kfn ;+zf]wg ug]{ P]g, @)&@ @)&@.^.!$

    &= s]xL g]kfn P]g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)&@ @)&@.!!.!#

    *= s]xL g]kfn sfg"gnfO{ ;+zf]wg, PsLs/0f, ;dfof]hg

    / vf/]h ug]{ P]g, @)&$ @)&$.^.#)

    @)!( ;fnsf] P]g g+= $^

    =================

    sf/fuf/ ;DaGwL Joj:yf ug{ ag]sf] P]g

    k|:tfjgf M zflGt / Joj:yf sfod /fVg sf/fuf/ ;DaGwL g]kfn sfg'gnfO{ ;+zf]wg /

    PsLs[t ug{ jf~5gLo ePsf]n],

    >L % dxf/fhflw/fh dx]Gb| jL/ ljqmd zfxb]jaf6 g]kfnsf] ;+ljwfgsf] wf/f (#

    cg';f/ of] P]g agfOaS;]sf 5 .

    of] P]g ;+jt\ @)^% ;fn h]7 !% ut] b]lv nfu" ePsf] . u0ftGq ;'b[9Ls/0f tyf s]xL g]kfn sfg"g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)^^ åf/f lemlsPsf] .

  • www.lawcommission.gov.np

    2

    != ;+lIfKt gfd, lj:tf/ / k|f/De M -!_ o; P]gsf] gfd æsf/fuf/ P]g, @)!(Æ

    /x]sf]5 .

    -@_ of] P]g g]kfn ================= e/ lj:t[t x'g]5 .

    -#_ of] P]g g]kfn ;/sf/n] g]kfn /fhkqdf k|sflzt ;"rgfåf/f tf]lslbPsf]

    ldltb]lv k|f/De x'g]5 .

    @= kl/efiff M ljifo jf k|;+un] csf]{ cy{ gnfu]df o; P]gdf, –

    -s_ cbfntÆ eGgfn] ;jf]{Rr cbfnt, pRr cbfnt jf lhNnf cbfnt ;Demg'

    k5{ / ;f] zAbn] sfg"g adf]lhd s'g} vf; lsl;dsf d'2fsf] sf/afxL /

    lsgf/f ug{ clwsf/ k|fKt cGo cbfnt, Goflos lgsfo jf clwsf/L

    ;d]tnfO{ hgfpF5 .

    -v_ æs}bLÆ eGgfn] s'g} cbfntsf] km};nf cGtu{t ;hfo kfO{ sf/fuf/df /x]sf]

    JolQmnfO{ hgfpF5 .

    -u_ æy'g'jfÆ eGgfn] ck/fwsf] txlssft hfFra'´ jf k'k{Ifsf nflu cbfnt,

    k|x/L jf cGo clwsf/Lsf] lx/f;tdf /x]sf] jf ;fj{hlgs ;'/Iff P]g,

    @)$^ cGtu{t y'gfdf /x]sf] JolQmnfO{ hgfpF5 .

    -3_ æsf/fuf/Æ eGgfn] s}bL jf y'g'jfnfO{ s}b ug{sf] lgldQ ag]sf] jf tf]lsPsf]

    3/ sf]7f jf To:t} c¿ s'g} 7fpF / To:tf] 3/ sf]7f jf 7fpFn] rr]{sf]

    hUufnfO{ ;d]t hgfpF5 .

    -ª_ ætf]lsPsf]Æ jf ætf]lsP adf]lhdÆ eGgfn] o; P]g cGtu{t ag]sf] lgodåf/f

    tf]lsPsf] jf tf]lsP adf]lhd ;D´g' k5{ .

    -r_ æh]n/Æ eGgfn] o; P]g adf]lhd h]n/sf] sfd ug{ lgo'lQm ePsf] jf

    tf]lsPsf] JolQm ;D´g' k5{ .

    u0ftGq ;'b[9Ls/0f tyf s]xL g]kfn sfg"g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)^^ åf/f lemlsPsf] . ldlt @)@).%.! b]lv P]g k|f/De x'g] u/L ldlt @)@).$.#) sf] g]kfn /fhkqdf ;"rgf k|sflzt . s]xL g]kfn sfg"gnfO{ ;+zf]wg, PsLs/0f, ;dfof]hg / vf/]h ug]{ P]g, @)&$ åf/f ;+zf]lwt . s]xL g]kfn P]g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)$* åf/f ;+zf]lwt .

  • www.lawcommission.gov.np

    3

    -5_ æsf/fuf/ sfof{noÆ eGgfn] h]n/sf] sfof{no ;D´g' k5{ .

    -h_ æc:ktfnÆ eGgfn]] ;/sf/L c:ktfn, l8:k]G;/L jf cf}ifwfnonfO{ hgfpF5 .

    -em_ æ;fd'bflos ;]jfÆ eGgfn] ljBfno, c:ktfn,

    :yfgLo tx, b]jfno,

    j[4f>d, cgfyfno nufot o:t} k|s[ltsf cGo lgsfo tyf ;fdflhs ;+3

    ;+:yfdf ul/g] ;]jf ;Demg' k5{ .

    -`_ æv'nf sf/fuf/Æ eGgfn] s}bLn] tf]lsPsf] ;dodf cfk"mnfO{ /flvPsf]

    7fpFeGbf aflx/ ;d]t uO{ s'g} sfd ug{ kfpg] u/L To:tf] s}bL /fVgsf]

    nflu g]kfn ;/sf/n] tf]s]sf] s'g} 7fpF ;Demg' k5{ .

    #= y'g'jf jf s}bL k"hL{M -!_ s'g} JolQmnfO{ s'g} ck/fwsf] txlssft hfFra'´ jf

    k'k{Ifsf nflu y'gfdf /fVg' kg]{ ePdf lghnfO{ k|rlnt g]kfn sfg'g adf]lhdsf]

    y'g'jf k"hL{ lbO{ cGo clwsf/Lsf] lgoGq0fsf] sf/fuf/df /fVg' kg]{ eP ;DalGwt

    sf/fuf/ sfof{nonfO{ klg ;f] adf]lhdsf] hgfp lbg'k5{ .

    -@_ s'g} cbfntsf] km};nf adf]lhd s'g} JolQmnfO{ s}b ug'{kbf{ lghn] s'g

    sfg'g cGtu{t s] ck/fw u/] jfkt s] slt ;hfo x'g] km};nfdf s'g ldltb]lv s'g

    ldlt;Dd s}b x'g] ePsf]5 ;f] ;a} vf]nL s}b 7]sL d'2f km};nf ePsf] tLg lbg leq

    s}bL k"hL{ lbO{ ;f] s'/fx¿ / lghsf] jtg, jif{, j0f{ / x'lnof ;d]t vf]nL sf/fuf/

    sfof{nosf gfpFdf k"hL{ n]vL sf/fuf/ k7fO{ lbg'k5{ .

    -#_ y'lgg] jf s}b kg]{ s'g} JolQmsf] pkbkmf -!_ jf -@_ adf]lhd lbOPsf]

    k"hL{ a'´L glnPdf ;f] a'´L glnPsf] Joxf]/f hgfO{ glhssf] Ps c8\8fsf

    xflsdsf] ;f]xL k"hL{df ;fIfL ;xL u/fO{ /fVg' k5{ .

    $= y'g'jf jf s}bL a'l´lng] M -!_ k|rlnt g]kfn sfg'g adf]lhd /Lt k'¥ofO{ y'Gg jf

    s}b ug{ k7fOPsf] JolQmnfO{ sf/fuf/ sfof{non] a'l´lnO{ k|rlnt g]kfn sfg'g

    adf]lhd y'gfdf jf s}bdf /fVg'k5{ .

    bf];|f] ;+zf]wgåf/f yk . s]xL g]kfn P]g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)&@ åf/f ;+zf]lwt .

  • www.lawcommission.gov.np

    4

    -@_ k|rlnt g]kfn sfg'g adf]lhdsf] /Lt gk'¥ofO{ s'g} JolQmnfO{ y'Gg jf

    s}b ug{ k7fOPsf]df sf/fuf/ sfof{non] a'l´lnO{ k"hL{ adf]lhd lghnfO{ y'gf jf

    s}bdf /fvL /Lt gk'u]sf] s'/fx¿ vf]nL /Lt k'¥ofpgsfnflu ;DalGwt clwsf/L

    ;dIf n]vL k7fpg' k5{ .

    %= y'g'jf jf s}bLsf] tnf;L lng] M-!_ s'g} y'g'jf jf s}bLnfO{ sf/fuf/ leq k|j]z

    u/fpFbf lghsf] tnf;L lng' k5{ / s'g} xltof/ jf lglif4 j:t' km]nf k/]df ;f] sAhf

    ug'{ k5{ .

    -@_ k|rlnt g]kfn sfg'g adf]lhd y'g'jf s}bLn] sf/fuf/ leq n}hfg kfpg]

    jf lghsf] pkof]usf] lgldQ sf/fuf/ leq k7fpg x'g] lghsf] b}lgs Jojxf/sf]

    lgldQ rflxg] eGbf a9\bf dfn;fdfgx¿ y'g'jf jf s}bLnfO{ cfjZos ePsf] avt

    lbg] u/L h]n/sf] lhDdf /fVg' k5{ .

    ^= y'g'jf jf s}bLnfO{ /fVg] Joj:yf M -!_ y'g'jf jf s}bLnfO{ y'Gbf jf s}b ubf{ b]xfo

    adf]lhd /flvg]5 M–

    -s_ k'?if / dlxnf 5'6\ofO{ kfP;Dd 5'§f5'§} 3/df / ;f] ge}

    Pp6} 3/df /fVg' kg]{ ePdf k/:k/ e]63f6 jf s'/fsfgL ug{

    gkfpg] u/L ;f] 3/sf] leGbf leGb} efudf,

    -v_ y'g'jf / s}bL Pp6} sf/fuf/df /fVg] Joj:yf ePsf]df v08

    -s_ sf cwLgdf /xL y'g'jf / s}bL 5'6\ofO{ oyf;Dej 5'§f5'§}

    efudf,

    -u_ v08 -s_ / -v_ sf cwLgdf /xL PSsfO{; jif{ d'lgsf] /

    PSsfO{; jif{ dflysf] s}bL jf y'g'jfnfO{ 5'6\ofO{ oyf;Dej

    leGbf leGb} efudf,

    -3_ v08 -s_ / -u_ sf clwgdf /xL b]jfgL d'2f / kmf}hbf/L

    d'2fsf s}bLnfO{ 5'6\ofO{ oyf;Dej leGbf leGb} efudf,

    n}lËs ;dfgtf sfod ug{ tyf n}lËs lx+;f cGTo ug{ s]xL g]kfn P]gnfO{ ;+zf]wg ug]{ P]g, @)&@ åf/f ;+zf]lwt .

  • www.lawcommission.gov.np

    5

    -ª_ /f]uL y'g'jf jf s}bLnfO{ 5'6\ofO{ oyf;Dej leGb} efudf .

    -r_ kfun / cw{kfun y'g'jf jf s}bLnfO{ 5'6\ofO{ oyf;Dej leGb}

    efudf .

    -@_ kmf}Hbf/L d'2fdf ;hfo kfPsf s}bLnfO{ cfjZostfg';f/ PSn} leGb}

    sf]7fdf /fVg x'G5 .

    -#_ o; bkmf adf]lhd y'gfdf /x]sL dlxnfsf] ;'/Iffsf] nflu k|x/L

    v6fpFbf sDtLdf Pshgf dlxnf k|x/L v6fpg' kg]{5 .

    &= g]n xts8L gnufOg] M s}baf6 efuL kqmfp k/]sf] jf s}baf6 efUg] pBf]u ug]{ jf

    bkmf @@ sf] pkbkmf -@_ adf]lhdsf] s'g} sfd s'/f ug]{ s}bL afx]s cGo y'g'jf jf

    s}bLnfO{ sf/fuf/leq g]n jf xts8L nufOg] 5}g .

    *= sf/fuf/df gfafnssf] x]/rfx M -!_ y'lgP jf s}b k/]sL :jf:gLdflg;sf] sf/fuf/

    leq 5f]/f 5f]/L hGd]5 jf b'O{ jif{ gk'u]sf] gfafns 5f]/f 5f]/L /x]5 eg] aflx/

    x]/larf/ ug]{ jfl/;jfnf eP klg lghnfO{ cfdfn] cfkm}l;t /fvL x]/ljrf/ ug{

    rfx]df sf/fuf/ leq} /fVg x'G5 . To:tf gfafns b'O{ jif{ k'u]kl5, cfjZos ePdf

    afx]s, lghnfO{ jfl/;jfnfsf] lhDdf nufO{ lbg' k5{ .

    -@_ s'g} y'g'jf jf s}bLsf] lghn] nfng kfng ug'{ kg]{ gfafns /x]5 /

    To:tf] gfafnssf] nfng kfng ug]{ c¿ sf]xL /x]g5 eg] lgh y'gf jf s}bdf

    /x'Gh]n To:tf] gfafnssf] ;Dk"0f{ x]/ ljrf/, lzIff bLIff / nfng kfng tf]lsP

    adf]lhd g]kfn ;/sf/ sf] vr{df ul/g]5 .

    -#_ afx| jif{ ggf3]sf] s'g} gfafns y'lgP jf s}b k/]df lghsf] x]/larf/ ug{

    lghsf] cfdf, afa' jf c¿ gftfbf/ sf/fuf/ leq a:g rfx]df klg a:g lbOg] 5}g .

    s]xL g]kfn P]g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)$* åf/f yk .

    n}lËs ;dfgtf sfod ug{ tyf n}lËs lx+;f cGTo ug{ s]xL g]kfn P]gnfO{ ;+zf]wg ug]{ P]g, @)&@ åf/f yk . klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .

  • www.lawcommission.gov.np

    6

    (= y'g'jf / s}bLx¿sf] l;wf vr{ / n'uf ;DaGwL Joj:yf M sf/fuf/df y'lgPsf jf

    s}b k/]sf y'g'jf jf s}bLx¿ / To:tf y'g'jf / s}bLx¿sf] bkmf -*_ sf] pkbkmf -!_

    / -@_ df pNn]v ePsf gfafns 5f]/f 5f]/LnfO{ tf]lsP adf]lhd l;wf vr{ / n'uf

    lbOg]5 .

    t/–

    -s_ s}b g7]lsO{ Psjif{ ;Dd jf ;f] eGbf a9L y'gfdf /x]sf]

    y'g'jfnfO{ n'uf lbOg]5 .

    -v_ s'g} y'g'jf jf s}bLn] cfˆgf] l;wf / n'ufsf] Joj:yf cfˆg}

    vr{df ug{ rfx]df tf]lsP adf]lhd lghnfO{ To:tf] Joj:yf

    ug{ lbOg]5 .

    !)= y'g'jf jf s}bLx¿nfO{ sfddf nufpg ] M k|rlnt g]kfn sfg'gdf cGoyf

    n]lvPsf]df afx]s s'g} y'g'jf jf s}bLnfO{ lghsf] OR5f lj?4 s'g} sfddf nufOg]

    5}g .

    t/ g]kfn ;/sf/n] y'g'jf / s}bLx¿sf] :jf:Yo, cfly{s pGglt jf ;'wf/sf]

    lgldQ cfjZos 7fg]df s'g} y'g'jf jf s}bLnfO{ s'g} sfddf nufpg] Joj:yf ug{

    ;Sg]5 .

    !)s=

    =================

    !)v=

    ================

    !)u=

    ==================

    !!= :jf:Yo / pkrf/ M -!_ dfgl;s jf zf/Ll/s la/fdL k/]sf y'g'jf jf s}bLx¿nfO{

    ;/sfl/of lrlsT;såf/f pkrf/ u/fpg' k5{ .

    klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .

    bf];|f] ;+zf]wgåf/f yk . s]xL g]kfn sfg"gnfO{ ;+zf]wg, PsLs/0f, ;dfof]hg / vf/]h ug]{ P]g, @)&$ åf/f vf/]h .

  • www.lawcommission.gov.np

    7

    t/ s'g} y'g'jf jf s}bLn] cfˆgf] vr{ nufO{ c¿ s'g} lrlsT;saf6 pkrf/

    u/fpg rfx]df tf]lsP adf]lhd To:tf] pkrf/ u/fpg cg'dlt lbOg]5 .

    -@_ s'g} y'g'jf jf s}bL c;fWo la/fdL k/L lghsf] /fd|f] pkrf/sf nflu

    lghnfO{ c:ktfnd} /fVg cfjZos 5 eGg] ;/sf/L lrlsT;sn] 7x/fO{ sf/0f ;lxt

    cfˆgf] lnlvt /fo JoQm u/]df To:tf] y'g'jf jf s}bLnfO{ g]n jf xts8L k/]sf]df ;f]

    ;d]t sf6L tf]lsPadf]lhd c:ktfndf /fvL cf}iflw u/fpg' k5{ .

    -#_ la/fdL k/L l;ls:t ePsf] s'g} y'g'jf jf s}bL afFRg] gafFRg] bf];fFwdf

    /x]sf] s'/fsf] sf/0f ;lxtsf] /fo ;/sf/L lrlsT;sn] lbPdf To:tf] y'g'jf jf

    s}bLsf] xsjfnfn] lghnfO{ 3f6 n}hfg rfx]df lghsf] /f]u lgsf] ePdf k'gM

    sf/fuf/df lkmtf{ Nofpg] Joxf]/fsf] xflh/ hdfgL sfuh u/fO{ To;/L y'lgPsf]

    7fpFsf] glhssf] 3f6df n}hfg lbOg]5 . y'g'jf jf s}bL lhDdf lnO{ 3f6 n}hfg]

    xsjfnfn] ;DalGwt y'g'jf jf s}bLsf] :jf:Yo;DaGwL k|ltj]bg n]vL k|To]s xKtf

    ;DalGwt sf/fuf/nfO{ lbg' kg]{5 .

    -$_ pkbkmf -@_ jf -#_ cGtu{t c:ktfn jf 3f6 nluPsf] y'g'jf jf s}bL

    sf/fuf/ leq} /x]sf] ;lD´g]5 / ;f] cjlw lghnfO{ x'g] s}bsf] cjlwdf s§f

    ul/g]5 .

    -%_ pkbkmf -@_ jf -#_ df pNn]v ePsf] y'g'jf jf s}bLnfO{ lgsf] ePdf

    lghnfO{ y'Gg gkg]{ ePsf]df jf lghsf] s}b Dofb e'Qmfg e} ;s]sf]df afx]s

    lghnfO{ km]l/ sf/fuf/ leq /flvg]5=== ===.

    !@= y'g'jf jf s}bL dlxnf ue{jtL ePdf M -!_ s'g} y'g'jf jf s}bL dlxnf ue{jtL

    /lx5 eg] =============== =================== hGd s}bsf] ;hfo kfPsL jf To:tf]

    ;hfo x'g] ck/fwsf] cleof]u nfu]sL y'g'jf jf Hofgdf/f afx]s c¿sf] xsdf ^

    dlxgfsf] ue{ k'u]kl5 hdfgL lnO{ 5f8L lbg'k5{ / To;/L hdfgLdf 5'6]sLnfO{

    klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .

    klxnf] ;+zf]wgåf/f lemlsPsf] .

    n}lËs ;dfgtf sfod ug{ tyf n}lËs lx+;f cGTo ug{ s]xL g]kfn P]gnfO{ ;+zf]wg ug]{ P]g, @)&@ åf/f ;+zf]lwt .

    u0ftGq ;'b[9Ls/0f tyf s]xL g]kfn sfg'g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)^^åf/f lemlsPsf] .

    s]xL g]kfn sfg"gnfO{ ;+zf]wg, PsLs/0f, ;dfof]hg / vf/]h ug]{ P]g, @)&$ åf/f lemlsPsf] .

  • www.lawcommission.gov.np

    8

    lghsf] afns hGd]sf] b'O{ dlxgf ePkl5 y'Gg gkg]{ ePsf]df jf s}b Dofb e'Qmfg

    e} ;s]sf]df afx]s km]l/ sf/fuf/ leq /flvg]5 .

    -@_ pkbkmf -!_ adf]lhd s'g} ue{jtL dlxnf sf/fuf/ aflx/ /x]sf]df

    lgh sf/fuf/ leq} /x]sf] ;/x u/L lgh aflx/ /x]sf] cjlw hlt lghnfO{ x'g] s}bsf]

    cjlwdf s§f ul/g]5 .

    !#= y'g'jf jf s}bLsf] d[To' ePdf ug]{ M -!_ s'g} y'g'jf jf s}bLsf] d[To' ePdf ;/sf/L

    lrlsT;snfO{ hrfO{ lghn] ;f] s'/f k|dfl0ft u/]df ;f] a]xf]/fsf] / dg]{sf]

    hfohftsf] tfobftL d'r'Nsf n]vL ;f] avt kfnf] kx/fdf k/]sf] kfn] l;kfxL /

    y'g'jf s}bLx¿df kfP;Dd rf/ hgfdf g36fO{ ;f] d'r'Nsfdf ;fIfL u/fO{ dg]{ y'g'jf

    jf s}bLsf] hfohft w/f}6L :ofxfdf cfDbfgL afFwL h'g c8\8fdf jf cbfnt dfkm{t

    y'lgP jf s}b ePsf] xf] ;f] c8\8f jf cbfntnfO{ / ;f] dg]{ y'g'jf jf s}bLsf]

    xsjfnfnfO{ ;d]t h]n/n] tf]lsPadf]lhd ;f] s'/fsf] hgfp lbg'k5{ .

    -@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] hgfp tfd]n ePsf] ldltn] af6fsf Dofb afx]s

    k}+tL; lbg leq xsjfnfn] ;f] dg]{ y'g'jf jf s}bLsf] hfohft lng cfPdf tf]lsPsf]

    /Lt k'¥ofO{ lghnfO{ ;f] hfohft lbg'k5{ . ;f] Dofb leq s'g} xsjfnf gcfPdf ;f]

    hfohft lnnfd laqmL u/L cfPsf] gub :ofxfdf cfDbfgL afFwL ;/sf/L sf]ifdf

    bflvn ug'{k5{ .

    -#_ d/]sf] s'g} y'g'jf jf s}bLnfO{ lghsf] jfl/;n] p7fO{ n}hfg rfx]df

    cGoyf ug{ cfjZos ePdf afx]s ;f] jfl/;sf] lhDdf nufO{ lbg' k5{ . ;f] adf]lhd

    jfl/;n] p7fO{ gnu]df jf s'g} jfl/; g} gePsf]df tf]lsPadf]lhd sf/jfO{ ug'{k5{ .

    !$= e]63f6 / kq Jojxf/ M -!_ s'g} y'g'jf jf s}bLn] jf To:tf] y'g'jf jf s}bLl;t c¿

    s'g} JolQmn] e]6 jf kq Jojxf/ ug{ rfx]df, tf]lsPsf] cj:yfdf afx]s, e]6 jf kq

    Jojxf/ ug{ tf]lsPadf]lhd lbOg]5 .

    n}lËs ;dfgtf sfod ug{ tyf n}lËs lx+;f cGTo ug{ s]xL g]kfn P]gnfO{ ;+zf]wg ug]{ P]g, @)&@ åf/f ;+zf]lwt .

    u0ftGq ;'b[9Ls/0f tyf s]xL g]kfn sfg'g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)^^åf/f lemlsPsf] .

  • www.lawcommission.gov.np

    9

    t/ o; pkbkmfdf n]lvPsf] s'g} s'/fn] s'g} y'g'jf jf s}bLsf] sfg'gL

    ;Nnfxsf/nfO{ To:tf] y'g'jf jf s}bLl;t tf]lsPadf]lhd e]6 ug{ afwf k'¥ofpg]

    5}g .

    -@_ pkbkmf -!_ df ul/Psf] Joj:yfsf] lj?4 s'g} kq Jojxf/ ul/Psf]df

    To:tf] ;a} kq OToflb gi6 ug{ ;lsg]5 .

    !%= y'g'jf jf s}bLnfO{ c8\8f jf cbfntdf xflh/ u/fpg] M -!_ s'g} d'2f dfldnfdf

    k|df0f jf s'g} cfjZos s'/f a'‰gsf] nflu s'g} c8 \8f jf cbfntn] s'g} y'g'jf jf

    s}bLnfO{ xflh/ u/fpg cfjZos ePdf b]xfo adf]lhd ug'{k5{ M–

    -s_ cbfntn] eP ;f] s}bL jf y'g'jf y'lgP jf s}b k/]sf] sf/fuf/

    sfof{nonfO{ ;f]´} k"hL{ u/L k7fpg],

    -v_ c¿ c8\8fn] eP ;f] y'g'jf jf s}bL h'g c8\8f jf cbfnt

    dfkm{t y'lgP jf s}b k/]sf] xf] ;f] c8\8f jf cbfntnfO{ k"hL{

    n]vL k7fpg] .

    -@_ pkbkmf -!_ sf] v08 -v_ adf]lhdsf] k"hL{ cfPkl5 ;f] y'g'jf jf

    s}bLnfO{ y'Gg] jf s}b 7]Sg] c8\8f jf cbfntn] klg ;f] k"hL{ adf]lhd To:tf] y'g'jf

    jf s}bLnfO{ k"hL{ n]vL k7fpg] c8\8fdf xflh/ u/fpgsf] lgldQ ;DalGwt sf/fuf/

    sfof{nonfO{ k"hL{ n]vL k7fO{ lbg'k5{ .

    -#_ pkbkmf -!_ sf] v08 -s_ adf]lhd jf pkbkmf -@_ adf]lhdsf] k"hL{

    kfPkl5 h]n/n] klg To:tf] y'g'jf jf s}bLnfO{ tf]lsPadf]lhd xflh/ u/fpg' k5{ .

    !^= sf/fuf/ k|zf;g ;DaGwL Joj:yf M -!_ cfˆgf] Onfsf leqsf] sf/fuf/sf] k|zf;g

    Pj+ ;f] ;DaGwL cGo ;a} Joj:yfsf] ;fdfGo /]vb]v ug]{ st{Jo ;DalGwt k|d'v

    lhNnf clwsf/Lsf] x'g]5 .

    -@_ k|To]s sf/fuf/sf] lgldQ Pshgf h]n/ / lgh dftxtsf cGo sd{rf/L

    g]kfn ;/sf/af6 7]lsPsf] ;+Vofdf /xg]5g\ .

    s]xL g]kfn P]g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)$* åf/f ;+zf]lwt .

  • www.lawcommission.gov.np

    10

    !&= h]n/ / cGo sd{rf/Lsf] st{Jo M -!_ h]n/sf] st{Jo b]xfo adf]lhdsf] x'g]5 M–

    -s_ sf/fuf/sf] ;a} ldl;n, lstfa, sfuhft Pj+ dfn;fdfgx¿

    / of] P]g jf o; P]g cGtu{t ag]sf] lgod adf]lhd lghsf]

    lhDdf nufOPsf] ;a} rLh Pj+ dfn;fdgx¿ ;'/lIft ¿kn]

    /fVg],

    -v_ y'g'jf s}bL efUg gkfpg] u/L kfnf] kx/fsf] aGbf]a:t ug]{ /

    To:tf] kfnf] kx/fdf vl6Psf JolQm cfˆgf] sfddf ?h' xflh/

    /x]sf] jf g/x]sf] jf To:tf] JolQmn] cfˆgf] sfd st{Jo

    /fd|f]l;t kfng u/]sf] jf gu/]sf] s'/fsf] /]vb]v ug]{,

    -u_ o; P]gsf] cGo bkmf jf o; P]g cGtu{t ag]sf] lgod jf

    cGo k|rlnt g]kfn sfg'gdf n]lvP adf]lhdsf] c¿

    st{Josf] kfng ug]{ .

    -@_ k|To]s h]n/n] cfˆgf] lgldQ ;/sf/L tj/af6 7]lsPsf] 7fpFdf lgjf;

    ug'{k5{ / ;DalGwt k|d'v lhNnf clwsf/Lsf] cg'dlt glnO{ ;fwf/0ftof /ftL

    sf/fuf/ 5f8L cGt st} hfg x'Fb}g .

    -#_ sf/fuf/ leq jf sf/fuf/af6 aflx/ s'g} lrh jf dfn;fdfg Nofpg

    n}hfg nfUbf sf/fuf/df To; avt kfnf] kx/fdf /x]sf] kfn] l;kfxLn] hfFrL z+sf

    nfu]sf] JolQmsf] tnf;L ;d]t lng' k5{ / s'g} lglif4 j:t' Nofpg jf n}hfg nfu]sf]

    jf sf/fuf/sf] s'g} ;DklQ aflx/ n}hfg nfu]sf] km]nf k/]df h]n/nfO{ t'?Gt ;f]

    s'/fsf] ;"rgf lbg'k5{ .

    -$_ sf/fuf/sf s'g} sd{rf/L h]n/ jf ;DalGwt k|d'v lhNnf clwsf/Lsf]

    cg'dlt ljgf sf/fuf/af6 cg'kl:yt /xg x'Fb}g .

    -%_ sf/fuf/sf sd{rf/Lx¿sf] cGo st{Jo tf]lsPadf]lhd x'g]5 .

    !*= DofbeGbf a9L y'Gg jf s}b ug{ gx'g ] M -!_ Dofb tf]lsO{ y'lgP jf s}b k/]sf

    y'g'jf jf s}bLnfO{ ;f] Dofb k'u]kl5 / k|rlnt g]kfn sfg'g adf]lhd clwsf/ k|fKt

    s]xL g]kfn P]g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)$* åf/f ;+zf]lwt .

  • www.lawcommission.gov.np

    11

    clwsf/Laf6 5f]8\g cfb]z e} cfPsf y'g'jf jf s}bLnfO{ ;f] cfb]z adf]lhd rf}aL;

    306f leq h]n/n] y'gf jf s}baf6 d'Qm u/L lbg'k5{ .

    -@_ k'k{IfnfO{ y'lgPsf] y'g'jfsf ;DaGwdf lgh sf/fuf/ leq y'lgPsf] ^

    dlxgf;Dddf klg s}b Dofb 7]lsPsf] /x]g5 jf lghnfO{ y'gfaf6 d'Qm ug]{ cfb]z

    cfPsf] /x]g5 eg] ;f] ^ dlxgf gf3]sf tLg lbg leq h]n/n] ;f] ;DalGwt ;a} s'/f

    vf]nL To:tf] y'g'jfnfO{ y'Gg cfb]z lbg] cbfntsf] k'g/fj]bg ;'Gg] cbfntdf

    k|ltj]bg ug'{k5{ .

    -#_ s'g} y'g'jf jf s}bLnfO{ 5f8\g' kg]{ u/L km};nf jf cfb]z ePsf]df

    To;sf] ;"rgf cljnDa ;DalGwt sf/fuf/nfO{ k7fO{ lbg'k5{ .

    -$_ pRr cbfntsf] d'Vo GofofwLz jf GofofwLzn] k'g/fj]bg cbfntsf]

    k|fb]lzs clwsf/ If]q leqsf] sf/fuf/sf] jif{df slDtdf Ps k6s lg/LIf0f ug'{

    kg]{5 / To;/L lg/LIf0f ubf{ s'g} JolQm 7]lsPsf] s}b eGbf a9L cjlw s}bdf /x]sf]

    jf k|rlnt sfg'gn] y'Gg kfpg] eGbf a9L cjlw y'gfdf k/]sf] b]v]df To:tf] s}bL jf

    y'g'jfnfO{ t'?Gt 5f8L lbg] cfb]z lbg ;Sg]5 / To:tf] cfb]z ePsf]df To;sf]

    kfng ug'{ ;DalGwt h]n/sf] st{Jo x'g]5 . k'g/fj]bg cbfntsf] d'Vo GofofwLz jf

    GofofwLzn] s'g} s}bL jf y'g'jfnfO{ t'?Gt 5f8L lbg] cfb]z lbPsf]df / sf/fuf/

    lg/LIf0f ubf{ o; P]g adf]lhd gePsf] jf gu/]sf] cGo s'/f b]v]df ;f] s'/f ;d]t

    v'nfO{ ;jf]{Rr cbfnt / g]kfn ;/sf/ , u[x dGqfnodf k|ltj]bg k7fpg' kg]{5 .

    -%_ s'g} sd{rf/Lsf] x]nrqm\ofO{af6 s'g} y'g'jf jf s}bL k|rlnt

    sfg'gadf]lhd eGbf a9L ;do;Dd y'gf jf s}bdf /x]sf] b]lvPdf jf o; P]g

    adf]lhd gePsf] jf gu/]sf] cGo s'g} s'/f b]lvPdf To:tf] sd{rf/L pk/ ljefuLo

    sf/jfxL eO{ ;hfo x'g]5 .

    klxnf] ;+zf]wgåf/f yk .

    s]xL g]kfn P]g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)&@ åf/f ;+zf]lwt . klxnf] ;+zf]wgåf/f yk .

  • www.lawcommission.gov.np

    12

    !(= sf/fuf/sf] hfFr M -!_ k|To]s k|d'v lhNnf clwsf/Ln] cfkm} jf cfkm" d'lgsf

    cl;i6]06 k7fpg]5 . ^ dlxgfdf Ps k6s / cfjZos b]v]df hlxn];'s} klg cfˆgf]

    dftxtdf /x]sf] sf/fuf/sf] hfFr ug'{ u/fpg' k5{ .

    -@_ pkbkmf -!_ cGtu{t hfFr ug{ uPsf k|d'v lhNnf clwsf/L jf

    cl;i6]06n] b]xfosf s'/fx¿sf] hfFr ug'{k5{ M–

    -s_ s}b Dofb 7]lsPsf] s}bLn] Dofb k'u]sf] lbg l/xfO{ kfPsf] 5

    jf 5}g,

    -v_ k|rlnt g]kfn sfg'g adf]lhd x'g' ug'{ kg]{ c¿ sfd s'/f ;f]

    adf]lhd eP u/]sf] 5 jf 5}g .

    -#_ pkbkmf -@_ adf]lhdsf] s'/f hfFRbf s'g} sfd s'/f k|rlnt g]kfn

    sfg'gsf] jlv{nfk eP u/]sf] b]lvPdf bkmf @) df n]lvPsf]df ;f]xL adf]lhd / ;f]

    bkmfdf gn]lvPsf] s'/fdf tf]lsP adf]lhdsf] sfd sf/jfxL ug{ u/fpg k5{ .

    @)= sf/fuf/ hfFr kl5 ug'{kg]{ sf/jfO { M bkmf !( adf]lhd sf/fuf/ hfFRg] k|d'v

    lhNnf clwsf/L jf cl;i6]06n] sf/fuf/sf] hfFr u/]kl5 b]xfosf s'/fdf b]xfo

    adf]lhd ug'{k5{ M–

    -s_ y'g'jf jf s}bL Dofb eGbf a9L y'lgP jf s}b k/]sf] b]lvPdf To:tf y'g'jf jf

    s}bLnfO{ t'?Gt y'gf jf s}baf6 d'Qm u/L ;f] y'g'jf jf s}bLnfO{ y'Gg] jf s}b

    ug]{ c8\8f jf cbfntnfO{ ;f] s'/fsf] ;"rgf lbg] .

    -v_ k'k{Ifsf nflu y'lgPsf] JolQmsf] ;DaGwdf h]n/n] bkmf !* sf] pkbkmf -@_

    adf]lhdsf] sf/jfO{ gu/]sf]df ;f] ug{ nfpg] .

    -u_ sf/fuf/sf s'g} sd{rf/Ln] cfˆgf] st{Jo kfng gu/]sf] jf st{Jo kfngdf

    nfk/jfxL u/]sf] b]lvPdf lgh pk/ d'2f jf cGo sf/jfO{ rnfpg kg]{ ePdf

    k|rlnt g]kfn sfg'g adf]lhd To:tf] sf/jfO{ cfkm}n] ug{ x'g]df cfkm}n] ug]{

    / cfkm}n] ug{ gx'g]df ;f] s'/fsf] hgfp ;DalGwt clwsf/LnfO{ k7fpg] .

    s]xL g]kfn P]g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)$* åf/f ;+zf]lwt .

  • www.lawcommission.gov.np

    13

    @!= y'g'jf jf s}bLn] lalGtkq, b/vf:t OToflb lb+bfsf] sfo{ k|0ffnL M -!_ s'g}

    y'g'jf jf s}bLn] s'g} d'2f dfldnfsf ;DaGwdf s'g} c8\8f jf cbfntdf lbg'kg]{ s'g}

    lkm/fbkq, k|ltpQ/kq, k'g/fj]bgkq, lalGtkq, b/vf:t hgfp OToflb ;f] c8\8f jf

    cbfntdf bflvn ug{nfO{ cfkm" y'lgP jf s}b k/]sf] sf/fuf/ sfof{nodf bflvn

    u/]df ;f] sfof{non] Dofb leqsf] eP lghsf] ;lx5fk u/fO{ k|rlnt g]kfn sfg'gn]

    b:t"/ nfUg]df b:t"/ ;d]t a'´L lnO{ To:sf] lg:;f lbO{ sfuh b:t"/ bflvn u/]sf]

    ldlt ;d]t n]vL h'g c8\8f jf cbfntdf k7fpg' kg]{ xf] ;f] c8\8f jf cbfntdf

    rnfgL;fy tLg lbg leq k7fO{ lbg'k5{ .

    -@_ pkbkmf -!_ adf]lhd sf/fuf/ sfof{noaf6 rnfg e} cfPsf] sfuhkq

    ;DalGwt c8\8f jf cbfntn] a'´L lnO{ k|rlnt g]kfn sfg'g adf]lhd ug'{k5{ .

    -#_ y'g'jf jf s}bLn] cfkm" y'lgPsf] jf s}b k/]sf sf/fuf/df Dofb tfl/v

    leq} pkbkmf -!_ df n]lvPsf] sfuh b:t"/ a'´fPsf]df Dofb tf/Lv hfg ;St}g .

    @@= sf/fuf/ ;DaGwL ck/fw M -!_ s;}n] o; P]g cGtu{t ag]sf] lgodsf] alv{nfk

    sf/fuf/ leq jf sf/fuf/af6 aflx/ s'g} rLh jf dfn;fdfg NofPsf] jf nu]sf] jf

    ;f] ug]{ pBf]u u/]sf] jf s'g} y'g'jf jf s}bLnfO{ dgfxL ul/Psf] s'g} rLh jf

    dfn;fdfg lbP jf k'¥ofPsf] jf ;f] ug]{ pBf]u u/]sf] jf s'g} y'g'jf jf s}bLl;t kq

    Jojxf/ u/]sf] jf sf/fuf/sf s'g} sd{rf/Ln] hfgL hfgL jf nfk/jfxL u/L ;f]

    s'/fx¿ x'g lbPsf] jf s'g} JolQmn] dfly n]lvPsf] s'g} ck/fwsf] b'?T;fxg lbPsf]

    7x/]df To:tf] JolQm jf sd{rf/LnfO{ ^ dlxgf ;Dd s}b} jf b'O{ ;o ?k}ofF;Dd

    hl/jfgf jf b'a} x'g ;Qm5 .

    -@_ s'g} y'g'jf jf s}bLn] lgDglnlvt s'g} sfd s'/f u/]df lghnfO{ r]tfjgL

    lbg jf c;n rfnrng afkt b08 ;hfoaf6 s'g} 5'6sf] ;x'lnotaf6 al~rt ug{

    jf kGw| lbgdf ga9fO{ PsfGt 7fpF jf sf]7fdf y'Gg jf dlxnf / /f]uL afx]s c¿

    y'g'jf jf s}bLsf] xsdf Ps dlxgfdf ga9fO{ klxn] g]n gk/]sf]df g]n 7f]Sg, g]n

    k/L ;s]sf]df xts8L xfNg / g]n xts8L kl/;s]sf]df h~hL/ xfNg ;lsg]5 M–

    n}lËs ;dfgtf sfod ug{ tyf n}lËs lx+;f cGTo ug{ s]xL g]kfn P]gnfO{ ;+zf]wg ug]{ P]g, @)&@ åf/f ;+zf]lwt .

  • www.lawcommission.gov.np

    14

    -s_ s'g} JolQm pk/ s'g} lsl;dn] ck/flws an k|of]u u/]df,

    -v_ s'g} JolQm pk/ ckdfghgs jf wDsLk"0f{ efiff k|of]u u/]df,

    -u_ cg}lts jf ceb| jf cg'zf;gxLg cfr/0f u/]df,

    -3_ ljgf clwsf/ g]n jf xts8L vf]n] jf efFr]df,

    -ª_ sf/fuf/sf] s'g} ;DklQ hfgL hfgL lauf/] jf gf;]df,

    -r_ s'g} ldl;n jf sfuhft gf;], lauf/], jf Roft]df,

    -5_ lgif]w ul/Psf] s'g} rLh jf dfn;fdfg lnP /fv] jf k7fPdf,

    -h_ s'g} sd{rf/L jf y'g'jf jf s}bL pk/ hfgL hfgL ´'7f]

    cleof]u nfUg] s'/f u/]df,

    -´_ la/fdL ePsf] axfgf u/]df,

    -`_ cfunfuL ePsf] jf s'g} if8oGq ul/Psf] jf s'g} y'g'jf jf

    s}bL efu]sf] jf efUg pBf]u u/]sf] jf sf/fuf/sf] sd{rf/L

    jf s'g} y'g'jf jf s}bL pk/ cfqmd0f ePsf] jf x'g] tof/L

    e}/x]sf] s'/f yfxf kfpgf ;fy hfx]/ gu/]df jf hfx]/ ug{

    OGsf/ u/]df,

    -6_ s'g} s}bL jf y'g'jfnfO{ eufPdf jf eufpg] pBf]u u/]df,

    -7_ o; P]g cGtu{t ag]sf lgodsf] alv{nfk cGo s'g} sfd s'/f

    u/fPdf .

    -#_ pkbkmf -@_ df n]lvPsf] ck/fwsf ;DaGwdf tf]lsP adf]lhdsf] Pp6f

    5'§} lstfa /fVg'k5{ / ;f] bkmf cGtu{t s'g} y'g'jf s}bLnfO{ s'g} ;hfo ePsf]df ;f]

    s'/f ;f] lstfadf hgfO{ h]n/n] cfˆgf] b:tvt ug'{k5{ .

    @#= y'g'jf jf s}bLsf] rnfgL M y'g'jf jf s}bLnfO{ Ps 7fpFaf6 csf]{ 7fpFdf rnfg ubf{

    tf]lsP adf]lhd rnfg ug'{k5{ .

  • www.lawcommission.gov.np

    15

    @$= s}bL y'g'jf efu] jf eufPdf ;hfo M -!_ y'g'jf jf s}bL afx]s c¿ s;}n] y'g'jf

    jf s}bLnfO{ eufPdf jf eufpg] pBf]u u/]df lghnfO{ b]xfo adf]lhd ;hfo

    x'g]5 M–

    -s_ ;DalGwt c8\8f jf cbfnt jf sf/fuf/sf sd{rf/Ln] 3";

    vfO{ jf d/df]nflxhf u/L eufPsf] /x]5 eg] 3"; vfPsf]df

    ;f] 3";sf] lauf] ;d]t hkmt u/L lghnfO{ M–

    -!_ === === ===

    -@_ ========= hGd s}bsf] ;hfo kfPsf] s}bL jf To:tf]

    ;hfo x'g] ck/fwsf] cleof]u nfu]sf] y'g'jf eufPsf]

    eP bz jif{ s}b},

    -#_ c¿ y'g'jf jf s}bL eufPsf] eP 3"; vfPsf]df ;f]

    3";sf] lauf] adf]lhd hl/jfgf ;d]t u/L b'O{ jif{b]lv

    ^ jif{;Dd s}b} .

    -v_ v08 -s_ df n]lvP afx]ssf cGo ;/sf/L sd{rf/Ln] 3";

    vfO{ jf d/df]nflxhf u/L eufPsf] /x]5 eg] 3"; vfPsf]df

    ;f] 3";sf] lauf] ;d]t hkmt u/L lghnfO{ M–

    -!_ === === ===

    -@_ =========== hGd s}bsf] ;hfo kfPsf] s}bL jf To:tf]

    ;hfo x'g] ck/fwsf] cleof]u nfu]sf] y'g'jf eufPsf]

    eP ^ jif{ s}b},

    -#_ c¿ y'g'jf jf s}bL eufPsf] eP 3"; vfPsf]df ;f]

    3";sf] lauf] adf]lhd hl/jfgf ;d]t u/L b'O{ jif{b]lv

    ^ jif{;Dd s}b} .

    b08 ;hfo ;DaGwL s]xL g]kfn P]g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)%% åf/f lemlsPsf] .

    s]xL g]kfn sfg"gnfO{ ;+zf]wg, PsLs/0f, ;dfof]hg / vf/]h ug]{ P]g, @)&$ åf/f lemlsPsf] .

  • www.lawcommission.gov.np

    16

    -u_ ;DalGwt c8\8f jf cbfnt jf sf/fuf/sf sd{rf/Ln] v08

    -s_ df n]lvP adf]lhd gu/L cfˆgf] st{Jo kfngdf

    nfk/jfxL dfq u/L eufPsf] /x]5 eg] lghnfO{ ^ dlxgf;Dd

    s}b} jf b'O{ ;o ?k}ofF;Dd hl/jfgf jf b'a} .

    -3_ ;/sf/L sd{rf/L afx]s c¿ s;}n] eufPdf lghnfO{ M–

    -!_ === === ===

    ============== hGd s}bsf] ;hfo ePsf]

    s}bL jf To:tf] ;hfo x'g] ck/fwsf] cleof]usf]

    y'g'jf eufPsf] eP kfFr jif{ s}b},

    -@_ c¿ y'g'jf jf s}bL eufPsf] eP b'O{ jif{;Dd s}b} jf

    kfFr;o ?k}ofF;Dd hl/jfgf,

    t/ o; v08 adf]lhd ;hfo ubf{ efUg]

    y'g'jf jf s}bLnfO{ ePsf] jf x'g ;Sg] afFsL s}bsf]

    cfwf eGbf a9L x'g] u/L ;hfo ul/g] 5}g .

    -ª_ s;}n] s'g} y'g'jf jf s}bL eufpg] pBf]u u/]sf]df ;f] y'g'jf

    jf s}bL efUg gkfpFb} hfx]/ ePsf]df ^ dlxgf ;Dd s}b} jf

    b'O{ ;o ?k}ofF ;Dd hl/jfgf .

    -@_ pkbkmf -!_ sf] v08 -s_, -v_ jf -u_ df n]lvPsf JolQmn] s'g} y'g'jf

    jf s}bL eufPsf]df lauf] ;d]t a'‰g jf lbnfpg kg]{ /x]5 eg] ;f] eufpg]

    JolQmaf6 e/L e/fp ug'{k5{ .

    -#_ s}b Dofb 7]lsPsf] s}bL efu]df klqmPkl5 lghnfO{ afFsL s}bsf] 8]9L

    a9fO{ ;hfo x'g]5 .

    -$_ s'g} y'g'jf efu]df d'2f km};nf ePkl5 lghnfO{ ePsf] ;hfodf lghn]

    efUg' eGbf cl3 y'gfdf a;]sf] cjlw s§f u/L afFsL x'g] ;hfodf 8]9L a9fO{ ;hfo

    b08 ;hfo ;DaGwL s]xL g]kfn P]g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)%% åf/f lemlsPsf] .

    s]xL g]kfn sfg"gnfO{ ;+zf]wg, PsLs/0f, ;dfof]hg / vf/]h ug]{ P]g, @)&$ åf/f lemlsPsf] .

  • www.lawcommission.gov.np

    17

    sfod u/L To;df lgh efUg' eGbf cl3 jf kl5 y'gfdf /x]sf] hDdf cjlw s§L

    u/L afFsL /xg cfpg] ;hfo x'g]5 .

    -%_ pkbkmf -#_ jf -$_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg ;f] pkbkmfx¿

    adf]lhd 8]9L a9fO{ ;hfo sfod ubf{ efUg] y'g'jf jf s}bL h'g ck/fwdf s}b k/]sf]

    xf] ;f] ck/fwdf x'g ;Sg] ;hfosf] pkNnf] xbsf] ;jfO{ eGbf a9L x'g] u/L ;hfo

    sfod ul/g] 5}g .

    -^_ pkbkmf -#_, -$_ jf -%_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg ;f]

    pkbkmfx¿ adf]lhd ;hfo ubf{ aL; jif{ eGbf a9L s}b} x'g] u/L ;hfo ul/g] 5}g .

    @%= sf/fuf/sf sd{rf/Ln] cfˆgf] st{Jo kfng gu/]df ;hfo M h]n/ jf sf/fuf/sf

    c¿ s'g} sd{rf/Ln] o; P]gsf] jf o; P]g cGtu{t ag]sf] lgodsf] jf clwsf/

    k|fKt clwsf/Ln] lbPsf] cfb]zsf] alv{nfk u/L cfˆgf] st{Jo kfng gu/]df jf hfgL

    hfgL cfˆgf] st{Jo kfngdf nfk/jfxL b]vfPdf jf cg'dlt glnO{ cfˆgf] sfd 5f]8L

    st} uPsf] jf uon k/]sf] b]lvPdf lghnfO{ o; P]gsf cGo bkmfdf s'g} vf;

    s'/fsf ;DaGwdf vf; ;hfo tf]lsPsf]df ;f]xL adf]lhd / ;f] adf]lhd

    gtf]lsPsf]df cj:yf cg';f/ tLg dlxgf ;Dd s}b} jf b'O{;o ?k}ofF;Dd hl/jfgf

    jf b'a} x'g]5 .

    @^= of] P]g cGtu{tsf] d'2f dfldnf rnfpg] / x]g]{ clwsf/ M -!_ k|rlnt cGo

    g]kfn sfg'gdf h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg y'g'jf s}bL efu] eufPsf] jf bkmf

    @@ sf] pkbkmf -!_ cGtu{tsf] d'2f dfldnf x]/L lsgf/f ug]{ clwsf/ h'g Onfsfsf]

    sf/fuf/sf] s}bL jf y'g'jf xf] ;f]xL Onfsfsf] lhNnf cbfntnfO{ x'g]5 .

    -@_ bkmf @@ sf] pkbkmf -@_ cGtu{tsf] ck/fwsf] 7f8f] hfFra'´ u/L ;hfo

    ug]{ clwsf/ ;DalGwt h]n/nfO{ x'g]5 / lghn] o; pkbkmf cGtu{t lbPsf] s'g}

    cfb]z pk/ k'g/fj]bg nfUg] 5}g .

    t/ o; pkbkmf cGtu{t h]n/n] s'g} y'g'jf jf s}bLnfO{ ;hfo u/]sf]df

    To:tf] ;"rgf ;DalGwt k|d'v lhNnf clwsf/LnfO{ lbg'k5{ .

    s]xL g]kfn P]g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)$* åf/f ;+zf]lwt .

  • www.lawcommission.gov.np

    18

    -#_ k|rlnt cGo g]kfn sfg'gdf h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg bkmf @%

    cGtu{tsf] ck/fw ;DaGwL d'2f dfldnf x]/L lsgf/f ug]{ clwsf/ ;DalGwt k|d'v

    lhNnf clwsf/LnfO{ x'g]5 . k|d'v lhNnf clwsf/Ln] u/]sf] To:tf] lg0f{o pk/

    ;DalGwt lhNnf cbfntdf k'g/fj]bg nfUg]5 .

    -$_ bkmf @@ sf] pkbkmf -!_ bkmf @$ / bkmf @% cGtu{tsf] ck/fwsf]

    txlssft u/L d'2f rnfpg] st{Jo ;DalGwt h]n/sf] x'g]5 / ;f] adf]lhd

    txlssft ubf{ s;"/df d'l5Psf] JolQmnfO{ lu/ˆtf/ ug]{ s'g} JolQm jf :yfgsf]

    tnf;L lng], cleo'QmnfO{ aofg u/fpg], ;/hdLg d'r'Nsf tof/ ug]{ ;d]t k|rlnt

    g]kfn sfg'gn] k|x/Ln] kfP ;/xsf] ;a} clwsf/ h]n/nfO{ x'g]5 / To:tf] txlssft

    ubf{ klxn]b]lv y'gf jf s}bdf /x]sf afx]s cleo'QmnfO{ tf/Lvdf /fVg] jf hdfgLdf

    5f8\g] af/] cbfntnfO{ eP ;/xsf] clwsf/ klg cfjZostfg';f/ h]n/nfO{ x'g]5 .

    -%_ pkbkmf -$_ cGtu{t h]n/n] lu/ˆtf/ u/]sf] JolQm dWo] klxn]b]lv y'gf

    jf s}bdf /x]sf JolQm afx]s c¿nfO{ af6fsf Dofb afx]s rf}jL; 306f eGbf a9L

    lx/f;tdf /fVg' kg]{ ePdf h]n/n] d'2f x]g]{ clwsf/Lsf] cg'dlt lnO{ a9Ldf ;ft

    lbg ;Dd yk lx/f;tdf /fVg' x'G5 .

    @&= lgod agfpg] clwsf/ M -!_ g]kfn ;/sf/n] o; P]gsf] p2]Zo sfof{lGjt ug{

    lgodx¿ agfpg ;Sg]5 .

    -@_ pkbkmf -!_ n] lbPsf] clwsf/sf] ;j{;fdfGotfdf k|lts"n k|efj gkg]{

    u/L tL lgodx¿åf/f vf;u/L b]xfosf s'/fsf] Joj:yf ug{ ;lsg]5 M–

    -s_ y'g'jf / s}bLx¿sf] sf/fuf/ leq k|j]z lgoGq0f Pj+ 5'6sf/f,

    -v_ y'g'jf / s}bLx¿sf] juL{s/0f,

    -u_ y'g'jf / s}bLx¿nfO{ ;/sf/Lof vr{af6 lbOg] n'uf, l;wf

    ;lxt cGo ;'ljwfx¿,

    s]xL g]kfn P]g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)$* åf/f ;+zf]lwt .

    s]xL g]kfn P]g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)&@ åf/f yk .

  • www.lawcommission.gov.np

    19

    -3_ y'g'jf / s}bLx¿n] jf lghx¿l;t c¿n] e]63f6 jf kq

    Jojxf/ ug]{ Joj:yf,

    -ª_ y'g'jf / s}bLx¿n] lbPsf] lgj]bgkq, b/vf:t, ph"/L,

    k|ltpQ/kq jf k'g/fj]bgkq ;DalGwt c8\8f jf cbfntdf

    rnfg u/L k7fpg] Joj:yf,

    -r_ y'g'jf / s}bLx¿sf] rfn rngsf] /]s8{ /fVg], c;n

    rfnrng ePsfsf] ;hfo 5f]6\ofpg] Joj:yf Pj+ clwsf/,

    -5_ y'g'jf jf s}bLx¿sf] lzIff, :jf:Yo, ;bfrf/ Pj+ cfly{s lxt

    ;DaGwL Joj:yfx¿,

    -h_ y'g'jf jf s}bL efUg nfu]sf] jf sf/fuf/ leq pkb|j jf

    czflGt u/]sf] cj:yfdf lghx¿ pk/ xftxltof/sf] k|of]u

    ug]{ Joj:yf,

    -´_ sf/fuf/ leq jf sf/fuf/ aflx/ s'g} dfn;fdfg Nofpg

    n}hfg lgif]w ug]{ Joj:yf,

    -`_ y'g'jf jf s}bLnfO{ rnfg ubf{ jf NofpFbf n}hfFbf ug'{kg]{

    Joj:yf Pj+ sf/jfO{,

    -6_ k|d'v lhNnf clwsf/L jf lghsf] cl;i6]06n] sf/fuf/sf]

    hfFr ubf{ jf ul/;s]kl5 ug'{kg]{ Joj:yf Pj+ sf/jfO{,

    -7_ h]n/n] bkmf @@ sf] pkbkmf -@_ cGtu{t s'g} y'g'jf jf

    s}bLnfO{ ;hfo ubf{ ckgfpg' kg]{ sfo{k|0ffnL Pj+ To;

    ;DaGwdf /fVg' kg]{ lstfa af/],

    -8_ c;fWo la/fdL k/L jf c¿ s'g} sf/0fn] s'g} y'g'jf jf

    s}bLnfO{ 5f8\g' kg]{ cj:yfdf ug'{kg]{ sf/jfO{ .

    @*= vf/]hL M b]xfosf k|rlnt g]kfn sfg'g vf/]h ul/Psf] 5 M–

    -s_ d'n'sL P]g vf]/ ´]nvfgfsf] dxn,

    -v_ vf]/ ´]nvfgf ljifo ePsf] u}x| ;jfn ;gb,

    -u_ d'n'sL P]g cbfntL aGbf]a:tsf] dxn %! gDa/ .

    s]xL g]kfn P]g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)$* åf/f ;+zf]lwt .

  • www.lawcommission.gov.np

    20

    b|i6JoM -!_ g]kfn sfg'g -;+zf]wg_ P]g, @)@$ åf/f ¿kfGt/ ePsf zAbx¿ M–

    æh]nÆ sf] ;§f æsf/fuf/Æ .

    -@_ s]xL g]kfn sfg'g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)^# adf]lhd ¿kfGt/ ePsf zAbx¿M–

    æ>L % sf] ;/sf/Æ sf] ;§f æg]kfn ;/sf/Æ .

  • www.lawcommission.gov.np

    21