Veroudering, testosteron en fracturen bij mannen

Mariëlle Emmelotklinisch geriaterUMC Utrecht

Inleiding

• 1/3 van alle osteoporotische fracturen komen voor bij mannen

• Bij 50% van de fracturen bij mannen wordt een onderliggende secundaire oorzaak voor de osteoporose gevonden

Testosteron metabolisme

0

10

20

30

40

50

60

70

30 40 50 60 70 80 90

Testosterone(nmol/ l)SHBG (nmol/ l)

DHEA (umol/ l)

Age

Vermeulen and Kaufman, 1995

Testosteron en veroudering

Oorzaken andropause

• Verminderd aantal Leydig cellen

• Verminderde productie van testosteron door de leydig cellen

• Verminderde respons op LH/FSH

Percentage hypogonadale mannen

18 201279

332

350

251

94

0

20

40

60

80

100

Per

cen

tage

20-29 30-39 40-49 50-59 60-69 70-79 80+

Age Decade

Free T Index

Testosterone

Harman, et al. J Clin Endocrinol Metab 86:724, 2001

Relatie hypogonadisme - fracturen

• Vermindering van de botminerale dichtheid

• Verhoogde valneiging

Effecten van castratie op het bot

• 1e jaar: 5-10% daling BMD

• Na 1e jaar: geleidelijke verdere achteruitgang

• Verhoogde botturnover

Effecten van hypogonadisme bij mannen op het bot

• Mannen met hypogonadisme hebben een significant lagere BMD en een hoger risico op fracturen

• Dit wordt vooral veroorzaakt door een toegenomen botresorptie

609 mannen > 60 jrMean follow-up: 5.8 jr

Meier, C. et al. Arch Intern Med 2008;168:47-54

Relatie testosteron en fracturen

Relatie testosteron en vallen

• Mannen met hypogonadisme hebben minder spiermassa en meer vetmassa

• Dit gaat gepaard met een afname van spierkracht, een achteruitgang van het fysiek functioneren en een verhoogd valrisico

Relatie testosteron en vallen

Orwoll, E. et al. Arch Intern Med 2006;166:2124-2131.

2587 mannen65-69 jrFollow up: 4 jr

VraagstellingVraagstelling• De effectiviteit van testosteron-suppletie in

vergelijking tot placebo bij mannen tussen de 60 en 80 jaar met een leeftijdsgerelateerde afname van het testosteron op:– functionele mobiliteit– lichaamssamenstelling– cognitieve functies– stijfheid van de aorta en cardiovasculaire risicofactoren– botdichtheid– seksueel functioneren– kwaliteit van leven– veiligheid (prostaat, leverenzymen, hematol. parameters)

Emmelot-Vonk, Verhaar et al. Jama 2008;299:39

MethodenMethoden

Design:• gerandomiseerde, dubbelblinde, placebo-

gecontroleerde interventie trialAantal proefpersonen:• 237Duur van de behandeling:• 26 wekenStudie-medicatie:• testosteron-undecanoate 40 mg 2 dd 2 capsules• placebo

Emmelot-Vonk, Verhaar et al. Jama 2008;299:39

ResultatenResultaten• Spiermassa neemt toe en vetmassa neemt af• Spierkracht en functionele mobiliteit onveranderd• Verbetering glucose huishouding• Afname totaal cholesterol en HDL-cholesterol

• Geen verandering BMD, vaatwandstijfheid, cognitie, QoL en

seksueel functioneren

• Testosteron suppletie was veilig en werd goed verdragen

Emmelot-Vonk, Verhaar et al. Jama 2008;299:39

DiscussieDiscussieWaarom zou testosteron niet werken?

• Testosterongehalte te hoog

• Mannen waren te gezond

• Suppletie duur te kort

• Dosis testosteron te laag

Wat zeggen andere studies?

• Geen studies gedaan naar de effecten van testosteronsuppletie op de fractuur- of valincidentie

• Wel studies naar de effecten van testosteron suppletie op BMD en spiermassa/kracht– Echter studies van matige opzet

Wat zeggen andere studies?

• Geen studies gedaan naar de effecten van testosteronsuppletie op de fractuur- of valincidentie

• Wel studies naar de effecten van testosteron suppletie op BMD en spiermassa/kracht– Echter studies van matige opzet

Meta-analyse testosteronsuppletie en BMD – beschrijving studies

1e auteur participants T T interventie Duur

(mnd)

• Amory 2004 48, lft 71 10.2 TE 200 mg/2 wkn im 36

• Crawford 2003 34, lft 60, corticoster 14.5 TE 200 mg/2wkn im 12

• Fairfield 2001 50, lft 36, aids 22.6 TE 200 mg/week 3

• Hall 1996 30, lft 61, RA 16.0 TE 250 mg/mnd im 9

• Howell 2001 35, lft 41, leydig dysf 13.3 T patch 2.5 mg/d 12

• Kenny 2001 67, lft75 BT 3.2 T patch 5 mg/d 12

• Reid 1996 16, lft 61, corticoster 12.6 TE 250 mg/mnd im 12

• Snyder 1999 108, lft 73 12.7 T patch 6 mg/d 36

Totaal 8 studies, 388 participants

Tracz, M. J. et al. J Clin Endocrinol Metab 2006;91:2011-2016

Meta-analyse testosteronsuppletie en BMD

LWK Femoral neck

Tracz, M. J. et al. J Clin Endocrinol Metab 2006;91:2011-2016

Meta-analyse testosteronsuppletie en spierkracht

• Testosteronsuppletie geeft een toename van de spiermassa, echter wisselende effecten op spierkracht

• Meta-analyse uit 2006:– 11 studies

– 455 participants

Meta-analyse testosteronsuppletie en spierkracht

Ottenbacher KJ et al. JAGS 2006; 54:1666-1673

Conclusies

• Bij het ouder worden neemt de concentratie testosteron in het lichaam af

• Dit is geassocieerd met een verhoogd fractuurrisico (afname BMD, verhoogd valrisico)

• De effecten van testosteronsuppletie op het fractuurrisico zijn nog onduidelijk.