Seizoenen

Ecologisch leven | tuinieren | koken | Nr. 3 | 2014

2 3Colofon 3 | 2014

Colofon Inhoud

Velt vzw Vereniging voor Ecologisch Leven en Tuinieren. Verschijnt zes keer per jaar.

RedactieadresUitbreidingstraat 392c, 2600 Berchem T 03 281 74 75 -F 03 281 74 76info@velt.be www.velt.be

Activiteiten Weg & WijzerAfdelingen voeren hun activiteiten voor het meinummer in vóór 16 juni via www.velt.be/beweegt. Het gaat om de activiteiten van augustus en september. Onjuiste of onvolledige activiteiten worden niet opgenomen.Op zoek naar de contactpersoon van je afdeling? Surf naar www.velt.be en klik ‘in je buurt’ of bel 03 281 74 75. Advertenties Tarieven en praktische vereisten op aanvraag bij de redactie en op www.velt.be/adverteren. De redactie kan beslissen om advertenties niet op te nemen. Voor de inhoud van de advertenties zijn redactie noch Velt verantwoordelijk.

SeizoenenarchiefVelt-leden kunnen nummers van vorige jaargangen van Seizoenen raadplegen op www.velt.be. Registreer je (lidnummer nodig) en log in.

Word lid• België: stort € 30,00 op rekening BE51 0010 9905 5062 van Velt vzw. BIC: GEBABEBB.• Nederland: stort € 30,00 op rekening 674848 t.n.v. Velt-Nederland on-der vermelding van naam + volledig adres. IBAN: NL27INGB0000674848.BIC: INGBNL2A.• Andere landen: stort € 35,00 op rekening BE51 0010 9905 5062 van Velt vzw. BIC: GEBABEBB.

Giften (België) Steun Velt in het ijveren voor gezonde voeding en een gezonde leefom-geving. Stort een vrije gift op rekeningnummer BE51 0010 9905 5062 van Velt vzw, met de mededeling ‘gift’. Giften vanaf € 40,00 zijn fiscaal aftrekbaar.

LegatenLegaten kunnen onze vereniging een mooie impuls geven. Als je ecologie belangrijk vindt en ons werk wilt steunen, kun je Velt vzw in je testament opnemen voor een duolegaat. Met een duolegaat kun je aanzienlijk be-sparen op successierechten en zo je erfgenamen bevoordelen. Velt geniet dan mee van dit belastingvoordeel. Meer info bij jan.vannoppen@velt.be of bel 03 281 74 75.

Tweemaandelijks tijdschrift van Velt 42ste jaargang – mei-juni 2014

Hoofdredactie: Bart Coenen, bart.coenen@velt.be Eindredactie: Reine De Pelseneer, reine.depelseneer@velt.beLay-out: Bart Coenen en Reine De Pelseneer Redactieraad: Sara Adriaensen, Natascha Boudewijn, Liesbet Corthout, Lieven David, Lieven Gekiere, Riet Janssens, Luk Naets, Lies Rottiers, Nadia Tahon, Marc Temmermans, Anne Marie van Dam, Peter Vande Moortele, Frank Van Keirsbilck, Pepijn VerheyenWerkten mee aan dit nummer: Frank Anrijs, Lieven David, Peter Druwé, Geertje Meire, Luk Naets, Dorien Pelckmans, Karen Remans, Lies Rottiers, Nadia Tahon, Jan Vannoppen, Huguette Van Renterghem, Joost ZonneveldFotografen & illustratoren: Lieven David, Leen De Pelseneer, Hugo De Smaele, Fritzelblitz, Bernd Haynold, Jeroen Heyman, Stefan Jacobs, Reej Masschelein, Geertje Meire, Phill Sellens, Jesscia Spengler, Alois Staudacher

Administratie: Karin Holemans, karin.holemans@velt.be Lay-outconcept: Kurt Cornelis, www.sfumato.be Druk : Druk in de Weer, www.drukindeweer.beVerzending: Boes & Co, www.boesenco.be

V.u.: Leen Laenens, Eikendreef 19, 2390 Westmalle

zoomWilgentunnel gedoopt tot ‘Het Aloïspad’

CoNsumENT/ColumN

ECo-aCTiEfMieke Vanderhaeghen maakt zelf huishoudproducten

TuiNAlleen en toch samen tuinieren in De Zavelhof

Zellik heeft een samentuin vol pitUit de kruidentuin: veldzuring

Maak van je berm een wildeplantentuinFrank Anrijs van Yggdrasil over natuurlijk tuinieren

VErbEEldOver de goedgelovigheid

CuliNairWaarom groenten weleens vergeten raken …

wEg & wijzEr

zoEkErTjEs

lEzErs rEagErEN/uiTgEsprokEN

uiTgEliChT

lEdENVoordElEN

5

6

14

810121634

13

18

23

37

30

32

42

Foto: Alois Staudacher

→

Wilde peenWilde peen (Daucus carota) is een plantensoort uit de Schermbloemenfa-milie die in de zomer in veel bermen langs onze wegen te zien is en vooral opvalt als de vruchtzetting heeft plaatsgevonden. Dan vormt zich immers uit zaden en teruggevouwen omwindselbladen een mooie, warrige bol.De wilde peen dook op in de berm naast het huis van Velt-lesgeefster Huguette Van Renterghem toen ze dit plekje omvormde tot een wildeplan-tentuin (p. 16). De plant komt voor in de hele Benelux. Ze onderscheidt zich van de eet-bare wortel doordat de penwortel wit, vertakt en minder vlezig is. De wilde peen wordt 30-90 cm hoog en is rijk aan caroteen en vitamine B. Onze eetbare wortel stamt van de wilde Peen af. Bron: floravannederland.nl. Frank Anrijs van permacultuurproject

Yggdrasil vertelt over natuurlijk tuinieren, een passie die al snel zijn hele leven beïn-vloedde. p. 34

Waarom geraken groenten soms vergeten? En hoe kunnen we ze toch weer een glans-rol geven in tuin en keuken? Lees er meer over en ontdek lekkere recepten vanaf p. 18.

Verander een saaie berm in een gevarieerde wildeplantentuin met de tips van Huguette Van Renterghem. p. 16

54 ZoomRedactioneel

Wilgentunnel gedoopt tot ‘Het Aloïspad’als dank voor de Velt-tuincoach

Geen pesticiden in mijn tuin of winkel

Tekst jan Vannoppen

Op 21 maart was het precies 40 jaar geleden dat de oprichting van Velt officieel gepubliceerd werd in het Belgisch Staatsblad. Voor Velt is 2014 dus een jubile-umjaar. Houd alvast 8 november 2014 vrij in je agenda voor het jubileumfeest!

Een moestuinpaadje van basisschool Vijverbeek in Asse krijgt de naam ‘Het Aloïspad’. De school dankt hiermee Aloïs Stylemans, de vrijwillige Velt-tuincoach die de kinderen en leerkrachten iedere donderdag onderdompelt in de geheimen van ecologisch tuinieren. De basisschool startte twee jaar geleden met het moestuinproject. Bij de start van het nieuwe tuinseizoen stond Aloïs Stylemans een mooie verrassing te wachten: De leerlingen vormden een erehaag om hem te verwelkomen en aan het einde wachtte de directeur met het nieuwe naam-bordje voor de wilgentunnel. Dank en proficiat aan Aloïs!

→ mos-blogasse.skynetblogs.be

Aloïs Stylemans, Velt-bestuurslid en moestuinlesgever aan het werk in de schoolmoestuin van GO-Vijverbeek in Zellik. Foto: Reej Masschelein.

Het is nog maart als ik dit stukje schrijf. De lente zit helemaal in de lucht en al wie een tuin heeft ziet het gras opschieten. Voor vele mensen het signaal om rub-berlaarzen aan te trekken, de oude jeans uit de kast te halen en de tuin in te duiken. Sommigen beschouwen hun tuin als een aards paradijs of Hof van Eden, voor anderen is het eerder een slagveld, waar ze met bestrij-dingsmiddelen de vijand te lijf moeten gaan.

De cartoon van ZAK in De Morgen van 21 maart gaf het treffend weer: ‘We zitten met lente in de tuin’, zegt een met gifspuit bewapende man terwijl hij strijdlustig de tuin in trekt.

Dit jaar vieren we veertig jaar ecologisch bewustzijn in Vlaanderen. Veertig jaar geleden, ontstond de Vereniging voor Ecologisch Leven en Tuinieren, vandaag kortweg Velt genoemd. Onder impuls van de pioniers die elkaar destijds in die vereniging gevonden hebben, en samen met hun opvolgers, werd succesvol de strijd aangebon-den met DDT en met alle latere bestrijdingsmiddelen die de rol van DDT overnamen. Dergelijke bestrijdingsmid-delen zijn immers overbodig in een gezonde, natuurlijke tuin en bovendien uiterst schadelijk voor mens, dier en plant. Ons probleem met de uitstervende bijenpopulatie is daar het meest recente en tragische gevolg van.

Veertig jaar geleden was ecologisch bewustzijn geen evidentie, maar wel een noodzaak. Zonder de groene be-weging zouden we vandaag in een Vlaanderen leven met nog steeds stinkende visloze rivieren, met weggekapte bossen en een met nitraten oververzadigde bodem.Ook vandaag is het niet allemaal rozengeur en mane-schijn, maar het tij is duidelijk gekeerd. Een nieuwe ge-

neratie ecologisten steekt de kop op en laat overtuigend van zich horen. Ze maken de evidente verbinding tussen respect voor de natuur, leven volgens de seizoenen, de waarde(n) van voedsel en economische zelfredzaamheid.

Onder de impuls van Velt en andere ecologische vereni-gingen werd in de loop van de afgelopen veertig jaar het gebruik van herbiciden en pesticiden fel terug gedrongen en werden beperkingen op de verkoop en het gebruik van dergelijke producten zelfs binnen een wettelijk kader vastgelegd.Toch blijkt dat ook vandaag nog atlijd niet voldoende te zijn. Een grote groep tuiniers en landbouwers blijft zweren bij de gemakzuchtige maar onverantwoorde hou-ding om ongewenste planten, insecten en dieren dood te spuiten. Terwijl dergelijke producten in principe uitsluitend in tuinwinkels verkocht mogen worden, voorzien van deskundige – en ontradende? – uitleg, blijven ze ook vandaag nog opduiken in gewone supermarkten. Hoog tijd dat men de wetgeving in die zin nog verstrengt.

Weet je niet hoe je ‘onkruid’ op een gepaste manier kunt beheren, dan mag je altijd bij Velt te rade komen. Velt helpt iedereen graag op weg naar een ecologische manier van tuinieren en leven. Bijvoorbeeld tijdens de Velt-ecotuindagen. Op 31 mei en 1 juni ontvangen 200 ecologische tuiniers in Vlaanderen en Nederland ons in hun prachtige natuurlijke tuinen. Mooie bloemen en planten, lekkere groenten en fruit, aangename plekjes om te verpozen; en dat allemaal zonder pesticiden, herbici-den of kunstmest.

Ja, bij Velt kunnen we dat!

6 7Consument Consument/Column

ColumnLets do it!

Tekst suskewied

Voor een info-avond loopt de Congreszaal van het ontmoe-tingscentrum aardig vol. Het publiek bestaat voor zowat de helft uit energieke dertigers en veertigers, de overigen zijn vooral vitale gepensioneerden. Vol verwachting laten ze zich onderdompelen in het Lets-systeem en ze luisteren naar de getuigenissen van ervaren Letsers.Lets, hoezo? Lets staat voor local exchange trading system: een systeem van lokale ruilhandel dat uit Engeland naar hier is overgewaaid. Het ruilen bestaat erin dat diensten en goederen die de deelnemers onder elkaar uitwisselen worden vergoed via een betaalsysteem van lokale munten zoals de ‘noppes’ (Amsterdam), ‘pollekes (handjes)’ (Antwerpen), ‘blussers’ (Mechelen) of ‘torekes’ (Gent). Zo wordt voor een dienst zoals het gras afrijden of een strijkbeurt een vergoe-ding gehanteerd van 20 pollekes per uur. Voor goederen – een tweedehands kinderbedje of een bakje aardbeiplantjes – zet de aanbieder de vraagprijs om naar de lokale munt, bijvoorbeeld 1 polleke per halve euro. De Letsers kunnen in onderling overleg uiteraard van deze richtlijnen afwijken en in sommige gevallen zelfs een betaling in geld vragen, zoals een kleine kilometervergoeding voor een transport met de auto. Het slimme van het systeem, in vergelijking met een buren- of vriendendienst, zit hem in de lokale solidariteit: jij gaat babysitten bij A terwijl je daarna enkele boeken koopt bij B, en C op zijn beurt bij A een kettingzaag leent. Daar-naast ontdek je in je eigen gemeente flink wat verrassende gelijkgestemde zielen.Na de info-avond besluit drie vierde van de aanwezigen tijdens een instapmoment om Letser te worden. Iedereen vult een lijstje in met vraag en aanbod en betaalt het lidgeld van € 5,00 voor een jaar. Een overzicht van wat wordt aangebo-den en de vragen van alle Letsers komt elk jaar terecht in de ‘Kieslijst’ en kun je ook ieder moment online opvragen.Mijn eerste prille Lets-ervaringen zijn veelbelovend. Nicky en Wouter zijn al jarenlang Velt-lid. Ze hebben net een grote verwaarloosde volkstuin kunnen inpikken, maar de op-ruimwerken leveren twee karrenvrachten plastic golfplaten en stukken glas op die ik mee naar het containerpark mag afvoeren. Kristien verletst zowat haar hele inboedel omdat ze naar een gemeenschapshuis in Gent verhuist. Als ik bij haar aanbel, blijkt ze nog een klant te zijn geweest van mijn natuurvoedingswinkel, 25 jaar geleden. En Lieve heeft wel mooie stoffen om zelf een dekbedje te maken voor haar klein-zoon, maar geen naaimachine die de klus kan klaren; ze kan bij ons terecht voor een namiddag stikwerk. Op mijn vraag echter om samen een dode krulwilg te vellen komt geen reactie uit de Lets-groep. Dan toch maar weer een beroep gedaan op trouwe buurman Herman: ‘Let’s go for it!’

Margarine krijgt geen palm

We weten het amper, of staan er niet bij stil, maar in zowat de helft van de producten in de supermarkt is kokosvet of palm(pit)olie verwerkt, op het etiket vermomd als ‘plantaar-dige oliën en vetten’. Dit geldt voor voedingsmiddelen zoals kant-en-klare soep of chocoladerepen, maar ook voor was-middelen en cosmetica. Margarines en smeervetten spannen natuurlijk de kroon. Wereldwijd is daardoor de productie van palmoliën de laatste 30 jaar vertienvoudigd, tot 54 miljoen ton. Indonesië en Maleisië zijn met 90 procent de voornaam-ste leveranciers.Palmolie heeft de vroeger gebruikte oliën uit koolzaad, soja en zonnebloemen moeiteloos verdrongen door de tot tien keer hogere opbrengst per hectare. Zelfs het feit dat de palm-vruchten die de olie leveren alleen manueel kunnen worden geoogst is geen bezwaar: aan goedkope arbeidskrachten is ter plekke geen gebrek. Deze werknemers, een dikwijls onont-warbaar kluwen van vaste krachten, contractarbeiders en on-betaalde helpers (kinderen en vrouwen), zijn er vandaag zelfs slechter aan toe dan in de koloniale tijden: in 1937 konden ze met een dagloon nog 4,37 kg rijst kopen én genieten van heel wat sociale voorzieningen, in 2007 is hun koopkracht gedaald tot 3,7 kg rijst, zonder extra’s.Een ander bekend pijnpunt van de palmolieproductie is de massale vernietiging van het regenwoud en de turfbodem waarop het woud groeit, waardoor jaarlijks miljoenen tonnen CO2 vrijkomen. Tussen 2007 en 2012 is de oppervlakte aan palmolieplantages in Indonesië met maar liefst 32 procent toegenomen. Sinds 2004 zijn er onder impuls van de mach-tige Zwitserse distributieketen Migros en het Wereldnatuur-fonds WWF initiatieven genomen voor een meer duurzame olieproductie onder de koepel van de RSPO (Roundtable on Sustainable Palm Oil). De vraag daarbij blijft of we zulke grootschalige monoculturen ooit echt duurzaam kunnen noemen. Voor enkelen is een RSPO-certificering toch een stap in de goede richting die, samen met een door Europa verplichte etikettering in 2014, kan leiden tot meer transpa-rantie en keuzemogelijkheid voor de consument. Omdat het gebruik van RSPO-gecertificeerde olie een vlootje margarine van 500 g amper 0,04 cent (€ 4,00 per ton) duurder maakt, verzocht Öko-Test (OT) de fabrikanten van 20 mar-garines en smeervetten de herkomst van hun plantaardige olie aan te geven. Hiervoor scoren alleen de biomargarines het best, inclusief garanties voor minimumlonen. Een grote speler als Unilever wenst voorlopig niet verder te gaan dan de garantie dat er tegenover elke ton palmolie die ze verwerkt een gelijke hoeveelheid gecertificeerde olie wordt geprodu-ceerd. Tegen 2020 zou Unilever dan nog uitsluitend deze laatste gebruiken.Daarnaast liet OT de kunstboters analyseren om na te gaan of ze schadelijke substanties zoals 3-MCPD en glycidylesters bevatten die het gevolg zijn van raffineren bij te hoge verwer-kingstemperaturen. Ten opzichte van de testresultaten van vijf jaar geleden kon OT een duidelijke verbetering vaststel-len, maar uitgerekend bij een aantal biomargarines is er op dit punt nog heel wat werk aan de winkel.

Ecover kiest voor algenolie

Nadat Ecover al in 2009 de palmolie in haar wasactieve stoffen had vervangen door Europese koolzaadolie, zet ze nu in op een volgende stap: de productie van een vloeibaar wasmiddel op basis van algenolie. Omdat men algen heel lokaal kan produceren, verkleint de ecologische voetafdruk van het wasmiddel nog meer. Eind dit jaar verwacht men het wasmiddel op de markt.In haar reclame geeft Ecover aan dat 1 op 8 Belgen voor Ecover kiest. Dit resultaat kan in de toekomst nog beter als aan de waskracht van de producten wordt gesleuteld: in een recente test van vloeibare wasmiddelen in Test-Aankoop bengelt Ecover aan de staart van het peloton ondanks de po-sitieve noten voor kleurvastheid en milieu-impact. Hopelijk zijn de algen verzot op eiwit- en zetmeel(vlekken) …

Havervlokken, met olievlekjes

Sinds Kris Verburgh in zijn boek De Voedselzandloper de lof heeft gezongen van havermoutpap kunnen de winkeliers de vraag naar havervlokken amper volgen (al is de hype nu stilaan op zijn retour). Dubbel interessant dus om een ver-gelijkende test van OT onder de aandacht te brengen. Twee resultaten springen in het oog: in drie van de vier produc-ten bevinden zich oliesporen, restanten van drukinkten in verpakkingen van recyclagepapier bijv., en in de helft van de gangbare havervlokken is voor een vlottere oogst het omstre-den herbicide glyfosaat (Roundup) gebruikt. In de biohaver-vlokken trof men verder geen sporen van pesticiden aan.

Papieren zakdoekjes: alleen bij verkoudheden

Na gebruik kunnen papieren zakdoekjes niet worden gere-cycleerd, maar de doekjes zelf kan men wel van oud papier maken: dat spaart 70 procent aan water en 60 procent aan energie in vergelijking met de doekjes van verse houtvezels. En toch hebben ze slechts een marktaandeel van 2 procent. Ze zijn te herkennen aan het ‘Blaue Engel’-label. De overige 98 procent zouden dan toch minstens moeten gemaakt zijn van hout uit verantwoord beheerde bossen. Op de 20 merken die OT heeft onderzocht prijkt in de meeste gevallen het FSC-Mix-label dat aangeeft dat een bedrijf een certificaat krijgt voor een bepaalde hoeveelheid FSC-gecertificeerde grondstof, de rest komt dan uit zogenaamd ‘FSC controlled wood’ met veel minder strikte garanties. Men maakt gemak-kelijkheidshalve de vergelijking met groene stroom: wie voor groene stroom betaalt, krijgt die niet noodzakelijk zelf uit zijn stopcontact, maar met het geld wordt elders wel groene stroom opgewekt. Twee merken dragen het nog veel zwak-kere PEFC-label dat maar steekproefsgewijs controleert of bosuitbaters in een bepaalde regio aan de verplichtingen vol-doen. Drie merken dragen geen enkel label (o.a. het bekende Tempo). OT besluit dat alleen gerecycleerde papieren zak-doekjes een optie zijn in perioden van verkoudheid; de rest van het jaar zijn stoffen zakdoeken de duurzaamste keuze.

Bronnen: Öko-Test, Test-Aankoop, Store Check

Duurzame economie kan 60.000 jobs creëren

Zeventig middenveldorganisaties (waaronder Velt) verenigd in de klimaatcoalitie lanceerden aan het begin van de lente de campagne ‘Jobs4climate’. Het initiatief belicht de jobcre-atie door duurzame investeringen. ‘Investeringen in energie-renovaties, een slim elektriciteitsnet, hernieuwbare energie en milieuvriendelijk vervoer leveren tot 60.000 extra jobs op in België. Tegelijk kunnen ze de luchtvervuiling terugdringen, de afhankelijkheid van dure fossiele brandstoffen afbouwen en de klimaatverandering afremmen. Een ontspoord klimaat-systeem is nog te vermijden als we wereldwijd, maar ook in België, voldoende investeren in emissiereducties’, zo stellen de organisaties. De campagne wil de sociaaleconomische voordelen van een sterk klimaatbeleid onder de aandacht brengen. Ze is een antwoord op het IPCC-klimaatrapport dat op 31 maart verscheen. Tijdens de campagneperiode verspreidt de klimaatcoalitie affiches en ludieke filmpjes met acteur Warre Borgmans in de hoofdrol. De campagnebeelden con-trasteren lapmiddelen voor dagelijkse problemen zoals slecht geïsoleerde woningen met de échte oplossing: voldoende investeren.

De klimaatcoalitie sluit de campagne af op 7 juni tijdens een event in de Botanique in Brussel. Op de website www.jobs4climate.be staan ludieke filmpjes die de campag-neboodschap ondersteunen.

8 9Tuin Tuin

Alleen en toch samentuinieren in De Zavelhof

Tekst geertje meire Foto’s jeroen heyman

De Zavelhof beleeft zijn tweede tuinsei-zoen. Het gedachtegoed van Transitie Leuven legde hier de bodem voor een vruchtbare (samen)werking. Het land was vroeger graasweide, kwam later braak te liggen, en wordt nu ter beschikking gesteld door de eigenaar om te tuinieren. Het is verdeeld in 28 percelen van onge-veer 50 m2. Hier dus geen tuin van ieder-een samen, maar een ‘volkstuin met een grote plus’. Want de tuiniers werken wel degelijk samen: er is een gemeenschap-pelijk gedeelte met een gereedschapshok, een composttoilet en bessenstruiken. De Velt-praktijkbegeleider staat hen geza-menlijk bij en ook de serre, de mest en de houtsnippers worden gedeeld.

duidelijkheid troef Momenteel zijn er zowat 30 actieve leden van uiteenlopende leeftijden. De Zavelhof heeft geen website, maar intern is er al een strakke organisatie: er is een soort afsprakennota, die men in de omgang al grappend ‘charter’ noemt. Alle info is voor iedereen toegankelijk via dropbox, een superhandig communicatiekanaal. De minder onderlegde computergebruikers kregen een peter toegewezen, zodat ze meer leren dan louter tuinieren.Al de taken zijn verdeeld in werkgroepen: van de lijst met de deelnemers aan de samenwerkdagen opstellen, over de orde in het gereedschapshok handhaven of

Kessel-Lo telt maar liefst drie samentuinen. Het is duidelijk dat ook stadsmensen almaar meer tuinieren. De Zavelhof, in de Zavelstraat, is een van de drie tuinen. Ik ga er een kijkje nemen op een samenwerkdag en mijn aankomst leidt al meteen tot een grappig misver-stand: ik word verward met een nieuw lid en krijg prompt een hark in mijn handen geduwd. ‘We maken het pad schoon!’ luidt de verklaring. Als even later blijkt dat ik eigenlijk voor een reportage kom, wordt het gereedschap mij even snel weer uit handen genomen …

pers en geïnteresseerden contacteren, tot festiviteiten organiseren. De tuin ligt in een woonstraat. De huizen rondom zijn stuk voor stuk voorzien van een ruime tuin, dus de buren zijn geen samentuiniers. Toch wordt de buurt zo veel mogelijk betrokken en geïnformeerd, zeker als er ( feestelijke) activiteiten plaatsvinden. Inmiddels is de achterdocht rond het project en mogelijke overlast of hinder verleden tijd. Bij de officiële opening in juni 2012 was de stad Leuven aanwezig om de nodige tuinlinten door te knippen en gratis compostvaten van de compostmeesters te schenken. De stad beschouwt de tuin wel vooral als een privé-initiatief.

Tips en trucs De tuin staat onder de hoede van praktijk-begeleider Jonas Vleugels. Jong, maar toch al een wandelend vat vol ervaring. Hij liep stage op het biodynamische bedrijf De Wriemeling en startte dit jaar met CSA-tuin ‘De Wakkere Akker’ in Herent.Als Jonas aankomt, legt iedereen het werk neer voor ‘de les’. Eerst wat theorie – hoe-wel altijd praktijkgericht – waarbij Jonas vertrekt van een vraag of iets wat speci-fiek is voor de tijd van het jaar. Vandaag legt hij uit wat je nog laat (juli-augustus) kunt zaaien en waarom. Hij brengt ook wat gereedschap mee, o.a. een vlijmscher-pe én zelfslijpende hak. In tegenstelling tot wat je misschien zou denken, moet je in periodes van aanhoudende droogte veel schoffelen en hakken. Niet alleen om het onkruid te domineren, maar vooral ter bescherming van de onderlaag. In feite breng je al harkende een beschermend laagje aan, en zo houd je de ondergrond vochtiger. Vergelijk het maar met een mulchlaag. Een weetje dat ik beslist moet onthouden, al vind ik het best jammer dat de waarheid niet strookt met mijn boerenverstand.Het gereedschap brengt een discussie op gang onder de leden: moeten ze wel of niet gezamenlijk (lees: nieuw en degelijk) materiaal aankopen? Momenteel brengt iedereen eigen gereedschap mee voor ge-meenschappelijk gebruik. Er gaat weleens iets stuk en er raakt weleens iets kwijt…

We struinen door alle tuintjes. Iedereen geeft zijn ogen de kost en ‘tuinproble-men’ worden in groep besproken. Dat de tuiniers beginnen te vergelijken, is haast

onvermijdelijk. Wie heeft de meeste cour-gettes? Bij wie bulken de aardbeiplanten van de glanzende rode vruchten? Bij de ene zijn de kolen al voetbalgroot, terwijl bij de andere de kiemblaadjes nog zicht-baar zijn. Jonas legt uit dat je echter niet naar de grootte moet kijken, maar dat je moet voelen of de kool hard is. Dán is het tijd om te oogsten, ongeacht het formaat.De zand-leemgrond is zwaar om te bewerken, vooral omdat de bodem lang weide was. Omdat de grond nog losser moet worden, had Jonas de teelt van schorseneren niet aangeraden. Deson-danks volgde tuinier Herman zijn gevoel. Terwijl ik toekijk, oogst hij met een brede glimlach zijn eerste schorseneer.

Ten strijde tegen slakkenHelaas wordt De Zavelhof veelvuldig be-zocht door de familie slak. Om de schade te beperken, zijn alle ecologische midde-len toegestaan. Naast de bekende groene escargot-korrels van Ecostyle, zie ik veel plastic flessen of kartonnen dozen die het jonge plantgoed beschermen, al dan niet met een extra dam escargot errond. Plan-ten zoals pompoenen laat men opzettelijk

in de hoogte klimmen. Sommige tuiniers experimenteren met aaltjes/nematoden van Bioslug, zonder meer de duurdere optie. De aaltjes zoeken de slakken op en dringen ze binnen via de mantelholte. Speciale bacteriën die in symbiose leven met de nematoden komen vrij in het slak-kenlichaam. Aangetaste slakken stoppen na enkele dagen met eten en sterven af. In het dode slakkenlichaam ontwikkelen zich nieuwe generaties aaltjes die op zoek gaan naar nieuwe prooien.

Je ziet in de tuin een groot aantal ma-nieren om groentebedden af te bakenen: stoeptegels, dakpannen, touw, opgehoog-de bedden, houten bakken … Daar gelden duidelijk – en gelukkig maar – geen regels voor. Voorwaarde is dat je ecologisch tuiniert, en je wordt vriendelijk gevraagd om je lapje grond zo onkruidvrij mogelijk te houden. De Zavelhof vormt een mooi, kleurrijk lappendeken met een beetje ver-scheidenheid, maar vooral veel eenheid.

Verantwoordelijke contacten: Liesbeth Provoostliesbeth.provoost@gmail.com

jonas’ tuintipsVermijd wormpjes in de erwten door vroeg te zaaien.

Schoffel de bodem in droge periodes geregeld, zodat de on-dergrond beschermd blijft.

Velt-ecotuindagenBezoek deze tuin tijdens de eco-tuindagen.

Adres: Zavelstraat z/n, Kessel-LoOpen: zondag 1 juni van 10-17 uOppervlakte: 1400 m2

Moestuin, samentuin, dierenVelt-afdeling: Leuven

10 11TuinTuin

Zellik heeft een samentuin vol pitTuinieren als hefboom voor integratie en taalverwerving

Tekst geertje meire Foto’s jeroen heyman

Begin vorig jaar startte een divers samen-gestelde groep een jaaropleiding tuinieren in deze samentuin. Er werd een oefentuin aangelegd. Boven de acht percelen van 10 m2 prijkt een groot nummer: de wis-selteelt is hier aan de macht! De bedoe-ling is zo veel mogelijk seizoensgroenten te leren kennen en aan de hand van een wekelijkse praktijksessie ook het tuinieren zelf onder de knie te krijgen. Maar dat is nog lang niet alles.

grootser en breder Ik luister naar Reej Masschelein: ‘De term “volkstuin” dekt hier geenszins de lading.De samentuin fungeert als een hefboom voor iets grootsers en breders. We creëren een ontmoetingsplek voor sociale integra-tie. Het is een experiment om anderstalige inwijkelingen onze taal aan te leren. Taal is een belangrijke voorwaarde voor de integratie in onze samenleving en de gewone taalcursussen volstaan niet. Een regelmatig gebruik in dagelijkse leefsitua-ties kan de vaardigheid vergroten; daarom verlopen de sessies in het Nederlands.’

In de buurt van de tuin wordt er nog volop gebouwd, dus Reej ziet veel nieuwe potentiële bezoekers of tuinvrienden. Nu al vind je hier, naast een mengelmoes van nationaliteiten, uiteenlopende leeftijden. Een telefoontje met de speelpleinwerking zorgde ervoor dat kinderen hier komen

Elke zaterdagnamiddag zie je mensen in de aarde wroeten aan het Molenbeekdal in Zellik. De ligging aan de zuidflank van het grootstedelijke randdorp is onverwacht, zo vlak bij de R0 en tussen de bedrijven. Tijdens mijn bezoek valt de regen genadeloos bij bakken uit de lucht, maar ik ontwaar alleen maar lachende gezichten onder de regenkappen.

spelen en insectenhuisjes timmeren. Een nabijgelegen school legt met de leerlingen een schoolmoestuin aan. In een latere fase zullen ouderen en andere passanten elkaar ontmoeten op de zitbankjes.

multicultureelDe natte werknamiddag wordt als volgt ingedeeld: oogsten (want wie zaait, zal oogsten), onderhoud van het tuingereed-schap (een ideale regenklus) en de oogst verwerken tot chutney. Na slechts enkele stappen sleep ik al de halve tuin onder mijn schoenen mee: samentuin Zellik is gezegend met zware leemgrond. De wortelen komen met min-stens evenveel aarde uit de grond. Rijpe tomaten worden geplukt, want door zo-veel regen barsten de vruchten open. De multiculturele samenstelling van de groep zorgde voor meer zuidelijke groenten in het teeltplan. De Syriërs wilden heel graag tomaten en pepers kweken. Aangezien er geen serre staat, knutselden ze een afdakje van recuperatiemateriaal.

weeuwenteeltOp het teeltplan zie ik ‘weeuwenbloem-kool’ staan. Wát? Weeuwenteelten zijn teelten die overwinteren. Weer een nieuw woord in mijn tuinvocabulaire. De bloemkoolplantjes werden op 2 augustus uitgeplant en worden in het voorjaar geoogst.

Om te beletten dat de eitjes van de koolvlieg op de grond vallen en de larven zich in de grond aan de stam vestigen, liggen er koolkraagjes rond de jonge plantjes. Dat die bescherming effectief is, is zelfs wetenschappelijk onderzocht en bewezen: de larve kan zich hoogstens 3 cm in de grond verplaatsen en kan door de koolkraag de stengel van de kool niet bereiken. Als je goed kijkt, zie je dat de kragen uit oude drankkartons zijn gemaakt. Plastic, oude binnenbanden of gewoon karton werken ook.

Na de oogst halen de tuiniers riek, schop en schoffel uit de schuur om de aarde eraf te borstelen en ze in te oliën. ‘We gebrui-ken lijnolie, maar alles wat water afstoot, werkt uiteraard prima’, leert begeleider Steven me tijdens het werk.Steven Plas – architect van opleiding, maar nu eerder ecotuinaanlegger – noemt zichzelf een ‘biokeuterboer’. Dat hij veel meer is, lees je op www.mier.be. Velt-praktijkbegeleider werd hij nadat tijdens de Velt-ecotuindagen bleek ‘dat hij zo enthousiast kon vertellen en uitleggen’. Een understatement: bij elk woord schit-teren zijn ogen en maakt zijn hele lichaam opgewonden bewegingen.

Je treft hier rijkdom en biodiversiteit op elk vlak, want Steven is een van de maar liefst drie begeleiders. Dat betekent drie verschillende invloeden en inspiratiebron-nen. ‘Ze vertellen uiteraard niet allemaal exact hetzelfde, dus soms is het ook een beetje verwarrend’, fluistert een begin-nende tuinierster me toe.

bewaren voor later‘Wie heeft er al eens chutney gemaakt?’ vraagt Steven. Voor hem ligt de oogst en hij heeft daarnaast ook wat ‘zielige’ en aangetaste groenten uit zijn eigen tuin bij. Gebruik altijd de mooiste groenten om te eten en de beschadigde, minder perfecte groenten om in te maken, zo luidt zijn advies.Steven somt de verschillende manieren om groenten en fruit te bewaren op. Bijna altijd heb je ofwel veel bewaarmiddel nodig (bijv. suiker, alcohol of azijn), ofwel veel energie (bijv. bij invriezen). Als je twee bewaarmiddelen combineert, is de toevoeging minder eenzijdig en heb je van elk minder nodig. Chutney komt uit de Indiase en Pakistaanse keuken. De saus is zuur door de azijn, zoet door de suiker en scherp door flink wat kruiden. Iets pikants toevoegen stimuleert eveneens de bewaarbaarheid. En inderdaad, hoe zuidelijker de keuken, hoe meer pepers er in de gerechten opduiken.

Vele handen maken licht werk en in een mum van tijd staat er een pot met 3,5 l groenten te dampen. Daar voegen we azijn (700 ml of een vijfde van de totale hoeveelheid) en suiker (een derde daarvan of 230 ml) aan toe. Iedereen gaat naar huis met een pot chutney, die je het best koel bewaart. Steven verzekert ons ervan dat de smaak met de tijd alleen maar beter wordt! Maar het kriebelt om de pot toch snel open te maken en te proeven …

→ www.samentuinen.wordpress.com

Velt-ecotuindagenBezoek deze tuin tijdens de eco-tuindagen.

Adres: Molenbeekdal, ZellikOpen: zondag 1 juni van 11-17 uOppervlakte: 2 areMoestuin, samentuinVelt-afdeling: Groot Asse

12 13Tuin

Tekst dorien pelckmans en karen remans, uit: Kruiden verkennen in de Vlaamse Ardennen Illustratie leen de pelseneer

Uit de kruidentuinVeldzuring

Op de heuvels van de Vlaamse Arden-nen valt heel wat te ontdekken. Een heerlijk pallet aan typische kruiden uit de streek fleurt er de wegen op. We laten je een jaar lang kennismaken met deze kruiden. Veldzuring (Rumex acetosa L.) is in dit nummer aan de beurt.

Veldzuring, ook wel ‘zurkel’ genoemd, wordt tot 60 cm hoog. De bladeren zijn langwerpig en hebben voetslippen; de bloemen staan in een enkelvoudige pluim. Veldzuring is tweehuizig, dat wil zeggen dat er mannelijke en vrouwelijke planten van zijn soort zijn.

In de Vlaamse Ardennen noemen ze hem ook ‘suurkel’ of ‘sulkaart’.

Veldzuring is winterhard. In het wild komt hij voor in zure, vochtige weilanden, langs akkers, beken en rivieren. Veldzu-ring is de waardplant van vuurvlinders.

De bladeren kun je eten; pluk ze in mei en juni zolang ze nog zacht zijn. Veldzuring geeft aan salades een zurig accent. Voeg de bladeren ook eens toe aan soep of stoof ze zoals spinazie. Veldzuring is een vast ingrediënt voor ‘paling in ’t groen’.

De plant dankt zijn zure smaak aan het gehalte aan organische zuren, vooral aan het oxaalzuur. Dit zuur zit ook in rabarber die tot dezelfde familie behoort. Het gebruik ervan wordt afgeraden aan personen met nier- of blaasstenen en aan reumapatiënten.

aardappelpuree met zurkel (4 pers.)

• 1 kg aardappelen • 2 dl melk• 50 g roomboter• peper • zout• een handvol fijngesneden zurkel

Kook de aardappelen en giet ze af. Zet ze weer op het vuur met de melk, de boter en de zurkel. Laat weer koken. Stamp fijn. Voeg peper en zout toe.

Voor wie vol nostalgie terugkijkt naar ‘de tijd van toen’, een variant: ‘Tatjes-pap’ met karnemelk. Vervang in het recept hierboven 2 dl melk door 7,5 dl karnemelk.

Verbeeld

Tekst peter druwé Illustratie hugo de smaele

Over de goedgelovigheidFilosoferen over het tuinhek heen

De zwoele avondlucht weegt op het bewegingloze, door hitte lamgeslagen groen. De vormen in de tuin ogen loom en zwaar. Achter de platen laat Gaston een luide scheet. Dat gebeurt wel vaker. Als hij merkt dat ik in de buurt ben, krijg ik te ho-ren dat hij het speciaal voor mij doet, om me een beetje op te vrolijken. De hemel beantwoordt het schot van Gaston met zacht gerommel. Onweer in de lucht. Blauwgrijze wolken met zwarte koppen sluiten langzaam de hemel. Hier en daar geven opengewerkte holten een oplichtende, bruingele kleur prijs. Een on-gezonde tint, een geel als van ouderdom. Uiensoepkleur.

Mijn buurman komt eraan, voorzichtig wa-dend door een onherbergzaam landschap van pollen wild gras, woekerend onkruid en stoutmoedig opschietende scheuten van bomen en struiken. Hij arriveert ter hoogte van de bonen en begroet me door tabaksdraadjes van tussen zijn lippen te spuwen. Hij rookt sinds mensenheugenis

van die zware sigaretten zonder filter, uit een lichtblauw pakje.‘Staan ze mooi?’ vraagt Gaston, zijn hoofd in de richting van de staakbonen bewegend. ‘Heel mooi’, antwoord ik monter. ‘Zo werd het voorspeld, zo zal het uitkomen.’ Er valt weinig te mopperen, zoals mijn planten er momenteel bijstaan. Ze winden zich gezwind de hoogte in. Rond iedere staak klimmen zowat vijf ranken, weel-derig in blad en vol witte bloempjes. Dit uitmuntende moes zal andermaal rijkelijk dragen. Het hoofd scheef, een oog dichtgeknepen, steekt Gaston een sigaretje op. De bran-dende lucifer schermt hij af met de hand-palm. Na enkele korte trekken volgt een lang en diep inhaleren, wat meteen een zware rochel oplevert. Opnieuw brommen er aan de horizon onweerswolken.‘Wie niet horen wil, moet voelen.’ Ik raad hem dat roken al jarenlang af. ‘Ach, onnozelaar, met al je spreuken!’ spuwt buurman terug, me de rug toeke-rend. ‘Je bent er ver mee geraakt.’

Ik sta hier wel vaker te staren naar die bonen. Ik doe dat al van kindsbeen af, van toen er nog niet getwijfeld werd aan Jaap en zijn bonenstaak. Als kind geloofde ik werkelijk dat staakbonen tot in de hemel konden groeien, als je maar de juiste soort had geplant en je voldoende vertrouwen kon opbrengen.

Toen dat sprookje uiteindelijk zijn geloof-waardigheid verloor, maakte men me wijs dat je de plant met eigen ogen kon zien groeien. Heel erg traag, weliswaar, maar toch net merkbaar. Ik moest alleen maar roerloos blijven staan en in stilte – lang-durig en uitermate aandachtig – naar het topje van dat groeikrachtige gewas staren. Hoeveel keren heb ik niet urenlang voor de bonen gestaan, vergeefs wachtend. Hoe vaak ook werd ik er niet naartoe gestuurd om te staren. Telkens als men van mij af wilde, zocht ik goedgelovig de bonenstaken op. Nooit heb ik de minste siddering of de kleinste golving ontwaard, terwijl ik uiterst geconcentreerd wachtte tot een klimrank naar links, tegen de zon in, wat verder om de stok zou klimmen.

Vervolgens spelde men mij op de mouw dat het groeien hoorbaar moest zijn, als je maar aandachtig genoeg luisterde. Ergens moest dat productieve gewas toch wat kraken bij het kruipen en zachtjes kreunen van groeigenot.

Het moest maar eens waar zijn, denk ik nu vaak als ik naar de bonen kijk. Mijn staren gaat voorbij elke hoop en ieder verlangen, maar het brengt troost. Soms sluip ik de tuin in met als enige doel het bekijken van de bonen, om zo even terug in een on-schuldige tijd te belanden.

14 15

Schuimend bicarbonaat en geurige kruidenMieke Vanderhaeghen maakt zelf huishoudproducten

Tekst en foto’s geertje meire

Eco-actief

Velt viert in 2014 haar 40ste verjaardag. In het kader van dit feestjaar laten we graag en-kele bekende en minder bekende Velt-leden aan het woord over hun passie.Herboriste Mieke Vanderhaeghen creëert kruidige huishoudproducten: milieuvriendelijk, goedkoop én doeltreffend. Speciaal voor Seizoenen geeft ze haar beste recepten prijs.

Eco-actief

madam duindoornOp het toilet zie ik in plaats van de wijd-verspreide (Ecover-)wc-reiniger een gla-zen fles op de grond staan. ‘Rozemarijn-wc-reiniger’, verkondigt het met de hand beschreven etiket. Mieke Vanderhaeghen doet duidelijk meer met kruiden dan ze over een slaatje snipperen. Tussen haar zelfgebrouwde wondermiddelen komt Mieke tot leven.

Wommelgem mag dan weinig landelijk klinken, Miekes achtertuin is onverwacht groot en groen. Daarnaast bewerkt ze met haar man nog een stuk (bouw)grond als moestuin én sinds twee jaar helpt ze mee in de Dodoenstuin in Schilde. Deze lang verwaarloosde kruidentuin, opgedragen aan de grote Vlaamse kruidkundige Rembert Dodoens, wordt beetje bij beetje opgeknapt door een groep herboristen en Velt-vrijwilligers. Mieke mag zich voorzit-ster noemen.Zo is ze dicht bij Antwerpen stad toch omringd door flink wat aarde om in te wroeten en door kruiden om te verzorgen en vooral véél te gebruiken.

Kruiden kwamen onverwacht in Miekes leven: in de wachtzaal van Syntra, waar zoonlief zich voor een cursus lassen inschreef, stootte ze op de opleiding herborist. Nu, vijf jaar later, heeft Mieke ook de opleidingen kruidenverwerking en kruidenteler met succes gevolgd. Haar eindwerk over duindoorn leverde haar de bijnaam ‘Madam Duindoorn’ op. Ik voel haar graag aan de tand …

binnen handbereik‘Vaak stel ik vast dat mensen allerlei krui-den in hun huis en tuin hebben, maar dat ze ze nauwelijks gebruiken. Kruiden als tijm of rozemarijn hebben het echter no-dig om geknipt en gesnoeid te worden. Zo stimuleer je de verhouting. Het helpt om kruiden zo dicht mogelijk bij je keuken te zetten in plaats van in een afgelegen hoekje van de tuin.’Vroeger knipte ze zelf ook slechts af en toe passieloos een blaadje basilicum van de plant. Toen ze een basiscursus ‘schoon-maakmiddelen maken’ mocht geven, is haar zoektocht naar kruiden voor huis-houdproducten pas echt begonnen.

beschadigde gootsteen‘Ik voel een drang om te verkondigen hoe je gewone kruiden zonder veel moeite kunt gebruiken bij een ecologi-sche manier van poetsen’, zegt Mieke enthousiast. ‘Ooit bracht ik mijn inox gootsteen onherstelbare schade toe met een antikalkproduct. Toen iemand zich met ‘destop’-gootsteenontstopper van het leven beroofde, was de maat voor mij vol en haalde ik de ouderwetse schoonmaak-middelen boven.’Nu zweert ze bij slechts vier producten: soda(kristallen), Marseillezeep (Castil-lezeep), azijn en citroen. Bicarbonaat ver-richt ook wonderen, maar is wat duurder. O ja, (verse) kruiden mogen natuurlijk niet ontbreken!

dromen van een forum‘In mijn dromen zie ik een forum over “ecologisch huishouden” op de website van Velt, met recepten, een agenda vol vormingsmomenten, en een plaats waar creatievelingen hun zelfgemaakte schoonmaakrecepten en weetjes kunnen uitwisselen. De drie voorwaarden luiden als volgt: het moet een kruid bevatten, het moet eenvoudig zijn én – niet onbelang-rijk – doeltreffend.’ Op beurzen merkt Mieke alvast veel interesse. ‘Ik voel me er altijd heel populair’, lacht ze.

aan de slag!Wil je zelf kruiden gebruiken in eigen middeltjes, dan moet je deze boeken volgens Mieke beslist in huis halen: • Groot handboek van geneeskrachtige kruiden van Geert Verhelst• Aromecum van Harmen Rijpkema (over aromatherapie)

Met deze drie recepten van Mieke kun je alvast aan de slag.

wasverzachter• 0,5 l water• 1,5 el lavendel, viooltjes, kamille, munt of citroenmelisse • 150 g (natrium)bicarbonaat • 250 g azijn• etherische olie naar keuze, bijv. kamille voor de witte was en lavendel voor de donkere

Kook het water. Voeg de lavendel, viooltjes, kamille, munt of citroenme-lisse toe en laat even trekken. Zeef het aftreksel.Meng alles in een voldoende grote pot, want azijn en natriumbicarbonaat rea-geren fel op elkaar. (Mieke twijfelt over de beste volgorde, dus we proberen het uit en gieten de azijn over het bicar-bonaat. Het schuimt er lustig op los! Je doet het dus maar beter omgekeerd …)

Tips voor gebruikGebruik één dopje per wasbeurt.Je kunt het bicarbonaat ook weglaten, al maakt het je wasgoed nog net iets zachter. Je zou ook puur bicarbonaat kunnen gebruiken als wasverzachter.Bicarbonaat zakt een beetje naar de bodem, dus af en toe schudden is wenselijk.

→ www.velt.be/werkgroepdodoenstuin

Natuurlijke schuurzeep• 1 kop natriumbicarbonaat (voor het schuren)• 0,5 kop Marseillezeep of een andere plantaardige vloeibare zeep (of ezelin-nenmelkzeep)• 8 of meer druppels etherische olie, bijv. ontsmettende zoals eucalyptus, citroen of salie

Alles mengen en klaar!

spoelwater voor het toilet• 1 l water• 25 g of een handvol tijm/rozemarijn (vers of gedroogd)• 6 el azijn• 10 of meer druppels etherische olie van tijm/rozemarijn

Maak een aftreksel van het water en de tijm of rozemarijn. Giet daarvoor warm, maar niet-kokend water over de kruiden en laat afkoelen in een geslo-ten recipiënt. Zeef en voeg de azijn toe.Als het water minder dan 40° Celsius is, kun je de etherische olie erbij doen.

Tips voor gebruikGiet het ‘s avonds in het toilet en spoel niet door. De etherische olie laat wel een kleine aanslag na. Dat kun je ver-helpen door wat alcohol (bijv. wodka) toe te voegen.

16 17Tuin

‘Soms geeft loslaten heel mooie resultaten’Maak van je berm een wildeplantentuin

Tekst huguette Van renterghem Kadertekst lies rottiers Foto’s phill sellens, bernd haynold, fritzelblitz

Velt-ecotuinlesgeefster Huguette Van Renterghem woont ongeveer een kwarteeuw in haar huis, een periode waarin er veel veranderde. Ooit hoorde het toe aan een gezin waarvan de vader een boomgaard had. De straat werd heraangelegd en schuin achter het huis kwam een sloot die het overtollige water uit de polders afvoert. Het huisje werd door de nieuwe weg van het grootste deel van zijn vroegere grond afgesneden, waardoor er nu vooraan een smalle spie grond ligt tussen de weg en de boomgaard. Op die plek legde Huguette Van Renterghem een kleine wildeplantentuin aan. Ze vertelt er graag over …

Toen wij hier kwamen wonen, werd de smalle strook voor ons huis gebruikt als vrachtwagenparkeerplaats. De overbuur-man had afbraakmateriaal van zijn huis gebruikt als verharding. Daarop kwamen na verloop van tijd stof en zand terecht en plantjes begonnen te groeien. De buur-man maaide het veldje geregeld om het ‘proper’ te houden, waardoor er uiteinde-lijk voornamelijk gras groeide.

VerkeersbordOp een bepaald moment plaatste de gemeente halverwege het veldje een verkeersbord. Zo kon de vrachtwagen er niet meer geparkeerd worden; er was niet meer voldoende ruimte.Vanaf dan namen wij een deel van het plekje in gebruik. Met veel moeite stopten we palen in de grond en tussen de stenen. We plaatsten er nog gaas rond en creëerden zo een heerlijk weitje voor onze konijnen. De dieren kunnen er lekker genieten en wij hoeven het gras niet meer te maaien. Er verschenen al snel diverse plantjes tussen het gras: veel hondsdraf, madeliefjes, brandnetels en de tweejarige grote kaardenbol. Als het erg droog is, verdorren veel stukken gras vanwege de stenige ondergrond. Dan komen er kale stukken grond tevoorschijn waar weer andere planten kunnen groeien, planten die beter tegen de droogte kunnen.

maaien voor de wielerkoersDe rest van de berm – naast de weg – werd niet meer gemaaid en hij wordt ook niet kort geknaagd, dus daar gebeurden andere boeiende dingen. Er groeien nu kruiden die typisch zijn voor deze zware polderklei: witte dovenetel en paarden-bloem in de lente, prachtig wuivende grassen in de zomer (voornamelijk krop-aar en glanshaver), wilde peen en veel boerenwormkruid in de nazomer. Het boerenwormkruid groeit enorm hoog, soms wel tot anderhalve meter. Ik bind het dan vast aan de draad, omdat de

planten de neiging hebben om plat op de weg te gaan liggen.Elk eerste weekend van juni is er kermis in het dorp en dan herstelt men de weg voor de wielerkoers. De bermen krijgen ook een eerste maaibeurt. Vroeger vond ik dat jammer: al die prachtige planten die op het punt stonden om open te bloeien werden brutaalweg gekortwiekt. Nu zie ik er ook een voordeel in: de achterste planten maait men niet en ze komen eerder in bloei dan de voorste, die op hun beurt steviger zijn en niet moeten worden opgebonden. Zo is er een gespreide bloei.

brunel

Tuin

Deze tactiek kun je ook in de tuin toe-passen: door laatbloeiende vaste plan-ten voor de langste dag (21 juni) terug te knippen zullen ze steviger blijven en minder gemakkelijk omvallen. De bloei komt dan wel wat later. Dit kan bijvoorbeeld bij flox (Phlox paniculata), Helenium of hemelsleutel (Sedum telep-hium). Knip de stengels om en om tot twee derde terug. Op die manier krijg je stevigere planten en een gespreide en dus langere bloeiperiode.

plantenlijstjeDit zijn de planten die in onze berm voorkomen:• heelblaadje (Pulicaria dysenterica)• boerenwormkruid (Tanacetum vulgare)• wilde peen (Daucus carota)• duizendblad (Achillea millefolium)• brunel (Prunella vulgaris)• wilde pastinaak (Pastinaca sativa)• gele morgenster (Tragopogon pratensis)• kropaar (Dactylis glommerata)• glanshaver (Arrhenatherum elatius)• kaardenbol (Dipsacus fullonum)• paardenbloem (Taraxacum officinalis)

morgensterIn de berm groeit ook een morgenster, een plant die je helaas maar heel weinig ziet.De brandnetels verwijder ik grotendeels. Er staan er in de buurt genoeg voor de vlinders en hier komen er veel fietsers en wandelaars langs met kindjes. De brand-netels staan verspreid tussen de andere planten. Ik trek ze uit met zo veel moge-lijk wortels eraan vast, in de hoop dat de planten een beetje uitgeput geraken en de strijd opgeven. Dat is best een karwei. De brandnetels belanden vervolgens op de composthoop.

Voorts heb ik geen werk aan deze wilde-plantenborder. Ik heb me ooit voorgeno-men om hem af en toe te maaien – zeker eens per jaar – om hem wat minder voed-selrijk te maken, maar op kleigrond is dat onbegonnen werk. De grond is heel rijk en zal dat ook blijven. Eventuele zaailingen van struiken trek ik met de hand uit. Zo verhinder ik de natuurlijke successie en blijft de berm open.Niets speciaals, zo’n berm, denk je mis-schien. Dat klopt, maar als ik in het dorp rondkijk, is dit wilde strookje wel een uitzondering. Onze ene buurman maait zijn berm elke week en de andere spuit enkele keren per jaar met gif. Ook in andere straten zie ik dat er vaak gemaaid wordt. Zo krijgt vooral gras de kans om te groeien. De bloemen die tot voedsel van bijen, vlinders en insecten zouden kunnen dienen worden meedogenloos ‘onthoofd’. Jammer! Soms geeft ‘loslaten’ en minder ingrijpen heel mooie resultaten.

Let op: in België is sinds 1984 het bermbesluit van kracht. Hierin staat dat bermen maar twee keer per jaar gemaaid mogen worden: een eerste keer niet vóór 15 juni en een tweede keer na 15 september. Het maaisel moet je binnen 10 dagen afvoeren. Een berm voor je woning die onder het de-creet valt zelf maaien en tot een gazon herleiden, is daarom niet toegelaten.In Nederland hebben veel gemeenten hun bermbeleid ook gereglementeerd, gebaseerd op de Flora- en Faunawet. Controleer voor je maait of ingrijpt wat de regels zijn in jouw gemeente.

Wil je zelf aan de slag met dit idee? Je kunt zo’n berm ook toepassen in je eigen tuin. Als je een gedeelte van de tuin wilt heraanleggen of als je besluit om het gazon te verkleinen, dan is een ‘bermtuin’ beslist een optie. De werkwijze hangt af van de uitgangssituatie, maar het belang-rijkste is: laat de controle los en kijk met verwondering naar wat er zich spontaan ontwikkelt. Maai een of maximaal twee keer per jaar en voer het maaisel af. Er zal een spontane en natuurlijke vegetatie ontstaan. Meer praktische richtlijnen vind je in het Velt-boek Stappen naar een ecologische tuin vanaf p. 60.

grote kaardenbol

gele morgenster

18 19Culinair

Waarom groenten weleens vergeten raken…Kies voor diversiteit in tuin én keuken!

Tekst Nadia Tahon Foto’s stefan jacobs (uit: lekker ecologisch!)

Wie geen moestuin heeft, kan met een biologisch groentepakket, in de natuurvoe-dingswinkel of in een Voedselteam geregeld genieten van tuinbonen, een bos raapsteel-tjes of een koolraap. In de supermarkten zie je koolrabi, pastinaak en spitskool, maar het aanbod blijft relatief beperkt.

De intussen ‘minst vergeten’ groenten hebben we opgenomen in de groenteka-lender (www.groentekalender.be) en in Lekker ecologisch! vind je recepten met minder bekende groenten. We geven in het boek bij recepten met een doorde-weekse groente als spinazie vaak tips over alternatieven. In het hoofdstuk over krui-den en specerijen lees je dan weer onze top tien van eetbare wilde bloemen.

lokaal aangepaste soortenHoewel vergeten groenten een amal-gaam zijn van minder bekende of liever bijzondere groenten, passen ze doorgaans goed in een ecologische tuin en op de biologische boerderij, omdat het vaak om lokaal aangepaste soorten en rassen gaat die weinig of niet ziektegevoelig zijn en die een goede opbrengst geven. Maar dikwijls hebben ze ofwel een uitgesproken smaak, ofwel verwelken ze snel. Andere groenten hebben dan weer een (te) lange bereidingstijd nodig of zijn niet geschikt voor intensieve tuinbouw of om op grote schaal in te blikken. Een eenduidige reden waarom bepaalde

groenten wel en ander niet veelvuldig werden en worden geconsumeerd, bestaat niet. Duidelijk is wel dat ‘vergeten groenten’ een verzameling is van soorten en rassen die ooit in onze streken een bron van voedsel waren, daarna een hele poos niet, en die nu terug naar waarde worden geschat.

peulvruchten voor de potagieTot de 18de eeuw at de gewone bevolking in de Nederlanden voornamelijk pap en potagie. Een potagie is een dikke soep met groente, vlees en/of vis. Stoofpotjes en soepen waren economisch interessant (één kom op één vuur) en de inhoud werd bepaald door wat er lokaal aanwezig was. In de Kempen gebruikte men vaak boek-weit en karnemelk. Als groenten kwamen naast bonen, rapen, sluitkolen, erwten, prei, ui en wortelen vooral wilde kruiden en voorlopers van de gecultiveerde groenten in de pan terecht.

Een van de eerste in cultuur gebrachte groenten bij ons zijn erwten en tuin-bonen. Zij waren tot de 18de eeuw vrij algemeen verspreid. Men droogde ze om ze in de wintermaanden of in magere jaren te eten. Deze peulvruchten zijn uit-eindelijk als basisvoedsel verdrongen door de aardappel. Van dan af werden bonen en erwten alleen nog in tuinen gekweekt. Verse doperwtjes werden hip en grand chic aan het hof van Louis XIV.

wortelen en slaHet is niet bekend sinds wanneer we gecultiveerde wortelen eten. De wortel is, naast de peulvrucht, ongetwijfeld een van de oudste groenten. In de 14de eeuw at men witte, paarse en gele wortelen. De paarse wortel is afkomstig van het Midden-Oosten en de gele wortel is een Europees gecultiveerde groente. De gele wortel werd in de 17de eeuw door Neder-landers geselecteerd tot de oranje rassen zoals we die nu kennen en hij verdrong pastinaak, gele en paarse wortel omwille van zijn zachte smaak.

Ook sla wordt sinds mensenheuge-nis gegeten. De eerste sla plukte men ongetwijfeld in het wild. In de oudheid werd sla beschouwd als een belangrijk onderdeel van een gezond dieet. Sla was eigenlijk een verzamelnaam voor verschil-lende bladgewassen waartoe ook kruiden als kervel en bladpeterselie behoorden. Sla werd als voorgerecht opgediend en vooral in de zomer gegeten. Hij werd zelfs gekookt geserveerd en voor de winter geconserveerd in pekel. Andere bladge-wassen zoals spinazie, andijvie en snijbiet waren eveneens succesvol. De Romeinen waren fan van chicoreiblad. In de 16de eeuw werd chicorei herontdekt: door bleken verhoogde de eetbaarheid ervan. De vaste kroppen van witlof raakten pas later, in de 19de eeuw bekend.

Exotische aantrekkingskrachtVariatie in voeding kwam er dankzij uitwisseling met andere landen zoals Spanje, Portugal en Italië. Columbus bracht tomaten, paprika’s en aardappelen mee. Arabische invloeden zorgden voor aubergines, rietsuiker, rijst en waterme-loen. Het duurde even voor groenten als

Veel vergeten groenten zijn terug van weg geweest. Top-chefs gaan aan de slag met hopscheuten, geven pastinaak een status van verheven groente of noemen hun restaurant naar een verloren gewaande appelsoort. Ook Velt heeft een boon voor vergeten groenten, niet alleen in de moestuin …

Culinair

Velt-ledenprijs: € 29,75 (+ € 7,00 verz.)

Stort het juiste bedrag op rek. BE51 0010 9905 5062 van Velt-Nationaal, Berchem voor België of op giro 362280 of IBAN NL72INGB0000362280 van Velt Nederland voor Nederland. Vermeld de titel, je naam en adres. Bestellen kan ook via velt.be/winkel of koop het boek bij je lokale Velt-afdeling.

aardappel en tomaat ingeburgerd raakten en wellicht oefende de exotische sfeer die er rond deze groenten hing aantrek-kingskracht uit op de rijkere klasse. Enkele groenten kregen ook een zekere delicatessestatus. Asperges vond je niet alleen bij ons; ook in Italië, rond Venetië, waren ze bekend. De fijne wilde asperges en hopscheuten – ook wel winterasperges genoemd – zijn moeilijk te bewaren en dus verdwenen ze van het toneel. Het Verenigd Koninkrijk ontdekte de asperge en liet ze invoeren. Asperges werden toen al het ‘witte goud’ genoemd. Wilde asperges vind je af en toe in de winkel. Ze zijn heel fijn van smaak en je hoeft ze niet te schillen.

Veerkrachtig ecosysteemNa WOI en zeker na WOII begon de land-bouw sterk in te zetten op rassen die hoge opbrengsten konden genereren. Dat ging ten koste van smaak, textuur en variatie. Hoe groter de uniformiteit, hoe interes-santer voor een intensieve landbouw. Of een groente tot de vergeten groenten behoort, doet er eigenlijk niet toe. Belang-rijk is wel dat de huidige diversiteit aan groenten bewaard en opnieuw verhoogd wordt, zodat minder productieve maar smakelijke rassen opnieuw gewaardeerd worden. De veerkracht van ons ecosys-teem zal er wel bij varen.

Bronnen

• Schildermans J, Sels H., Willebrands M, Lieve

schat, wat vind je lekker?, 2007.

• Van Leuven E., De Belgische groenteteelt, 1830-

1914. Aartrijke, 1990.

• Niesten E. en Segers Y., Smaken van het land.

Groenten en fruit vroeger en nu. Leuven, 2007.

• Bert Woestenborghs, stafmedewerker roerend

erfgoed, Centrum Agrarische Geschiedenis (CAG).

ontdek vier recepten

met vergeten groenten uit lekker ecologisch! op

de volgende pagina's

20 21Culinair

Voorjaarssalade met wilde kruiden

Een wandeling in de natuur of een wild hoekje in de tuin levert je de kruidige ingrediënten voor deze salade. Pluk alleen jonge blaadjes.

Bereidingstijd: 15’

1 bosje raapsteeltjes of 100 g voorjaarssla • 1 wortel • 1 handjevol vogelmuur • 8 paardenbloem- of molsla-blaadjes • 8 blaadjes zuring (zurkel) • 1 handvol duizendblad • 1 handvol look-zonder-look • 1 handvol madeliefjes • 4 paardenbloemen- Voor de saus: 2 el yoghurt • 2 el mayonaise

Meng de yoghurt en de mayonaise. Was de raapsteel-tjes of de sla en de kruiden. Rasp de wortel. Meng alles luchtig door elkaar. Geef de saus er apart bij. Bestrooi de salade met de madeliefjes en de paardenbloemblaadjes.

Oosterse rijst met linzen

Een eenpansgerecht met veel groenten. Door de combi-natie van rijst en linzen heb je een volwaardige maaltijd.

Bereidingstijd: 30’

4 koppen gare volle rijst (bijv. basmati) • 1 kop rode linzen • 400 g spitskool • 3 wortels • 2 preien • 250 g sojascheu-ten (taugé) • 2 teentjes look • 2-3 el sesamolie • sojasaus (bijv. shoyu) naar smaak • ca. 0,5 el Indonesische kruiden • 2 el gehakte peterselie

Maak de groenten schoon. Snijd de prei in ringen, de kool in kleine stukjes (je kunt hiervoor een schaaf gebruiken) en de wortels in schuine plakjes. Snipper de look. Ver-warm de olie, voeg look, prei, kool en wortels toe en bak de groenten enkele tellen onder voortdurend roeren.Roer er de Indonesische kruiden en de sojasaus door.Voeg de linzen en twee koppen water toe, zet een deksel op de pan en stoof het geheel gaar (ca. 15’). Roer er op het laatst de sojascheuten en de rijst bij en verwarm alles zonder deksel nog enkele minuten. Controleer de smaak en bestrooi met peterselie.

Tip: wil je bruine of groene linzen gebruiken, bereid ze dan volgens de aanwijzingen op de verpakking en voeg ze samen met de sojascheuten toe.

Lasagne met warmoes en feta ( foto)

Bereidingstijd: 1 u (inclusief 20’ baktijd)

200 g volkorenlasagne • 700 g jonge warmoes • 1 grote of 2 kleinere uien • 2 teentjes look • 2 (kleine) eieren • 100 g gemalen emmentaler • 150 g feta • 2,5 dl volle yoghurt • 2 tot 3 el olijfolie • nootmuskaat • peper • zout

Breng ruim water met een snuifje zout aan de kook voor de lasagne. Kook de lasagneplakken beetgaar (10 à 20’, of volgens de vermelding op de verpakking). Maak terwijl de lasagne kookt de warmoes schoon en stoom of blancheer de warmoesblaadjes. Laat de warmoes goed uitlekken en snijd hem fijn.

Giet vervolgens het water van de lasagne af en laat de plakjes uitgespreid (op een keukenhanddoek bijv.) uitlek-ken. Zo voorkom je dat de lasagneplakjes aan elkaar gaan plakken.

Snipper de ui. Verwarm 2 eetlepels olie en fruit de ui gla-zig. Roer in een kom de eieren, de yoghurt en de helft van de emmentaler goed door elkaar. Voeg de warmoes en de gefruite ui toe en brokkel de feta erbij. Breng dit meng-sel op smaak met de geperste look, wat nootmuskaat en peper, en eventueel nog een beetje zout.

Olie een ovenschaal in en bedek de bodem met lasagne-plakjes. Schep een laag warmoessaus op de lasagne en dek die af met een nieuw lasagnelaagje etc. Eindig met saus en bestrooi de schotel met de resterende gemalen kaas. Zet de lasagne ongeveer 20 minuten in een voorver-warmde oven (200-220°C).

Variant: vervang de warmoes door 700 g verse spinazie.

Culinair

22 23Culinair

Koolrabi in de wok

Een eenvoudig bijgerechtje dat goed past bij aard-appelpuree met broccoli en een salade.

Bereidingstijd: 40’ (inclusief 10’ baktijd)

4 kleine koolrabi’s • 400 g champignons • 1 kleine ui • 2 dl (soja)-room • 1 tl kervel • 1 el olijfolie • (krui-den)zout • peper

Schil de koolrabi’s en snijd ze in blokjes van 2 bij 2 cm. Snipper de ui en snijd de champignons in plakjes. Verwarm de olijfolie en wok de ui met de champignons en de koolrabi. Breng op smaak met peper en zout. Hak de kervel fijn en meng hem door de (soja)room. Voeg de room toe in de wok, laat even opwarmen en dien op.

Weg & Wijzer

antwerpen In Seizoenen verschijnt een verkorte weergave van de activiteiten. Een uitgebreide beschrijving en recent toegevoegde activiteiten vind je op → www.velt.be/kalendermini-cursus geveltuintjes

door Peter Boogaerts 19.30-22u, Vormingplus, Hanswijk-straat 74, Mechelen. € 10Inschrijven via www.vor-mingplus-regiomechelen.be.

Mechelen

komen werken!19-20.30u, Ecodemotuin, Ma-riendal z/n, Mol. Willy Helsen,

helsen.w@skynet.be. Ecode-

motuin Mol

jaarcursus

Natuurlijk moestuinieren 10-16u, Dodoenstuin, De Pont 45, Schilde. € 150 (cursus digitaal), € 200 (met geprinte cursus). Max. 20 deeln. Mieke Vanderhaeghen, mieke.zola@gmail.com.

Dodoens-Schijnvallei

onderhoudsdag Velt-tuinen 10-13.30u, Heuvels, parking Elzenbos, Stabroek. Peter Storms, stormske113@hot-

mail.com. Polder

Tuinbezoek19.30-21.30u, bij Hendrickx Rob, Horststraat 120, Arendonk. Info: http://natuurlijk-rijk.be of Myriam Pelckmans, breugelmans.pelckmans@

skynet.be. Nutstuin Turnhout

wandeling in de oude landen19.30-22u, Kasteel Veltwijck, Veltwijcklaan 27, Ekeren. Car-pooling: wie kan rijden of wenst mee te rijden, graag melden aan Paul Eelen, paul.

eelen@gmail.com. Brasschaat

Een tuin zonder groenafvaldoor Jan Van Bogaert, 20-22u, Gemeentehuis, Gemeenteplein 1, Edegem. Nestor Janssens, njanssens1@telenet.be.

Zuid-Antwerpen

bestuursvergadering20u, Venstraat 47, Schoten. Bespreken van activiteiten, nieuwtjes, etc. Ann Vanden-broucke, antjevdb@telenet.

be. ‘t Schone Schijn

biotuinieren in potten

dieven, mulchen, wieden,... door Marijke Vandierendonck. 10-12u, Nova, Schijfstraat 105, Antwerpen. Info: gina.de-mey@samenlevingsopbouw.

be of 0473 854 115. VeltApen

b.d. uitstap naar widar12.30-17u, Widar, Lipseinde 43, Merksplas. Vertrek om 10u per auto vanuit de Venstraat 49 Schoten. Samenrijden vergoeding. bauwens.ellen@

skynet.be. Werkgroep biolo-

gisch dynamisch tuinieren

siertuin zonder gifdoor Jan Van Bogaert 20-22u. Gemeentehuis, Gemeenteplein 1, Edegem. Nestor Janssens, njanssens1@telenet.be.

Zuid-Antwerpen

de teelt van keukenkruiden20-22u, Biologische nuts- en kringlooptuin, Mudaeusstraat 6, Brecht. Inschrijven via kringlooptuin@brecht.be. guy.augustijns@scarlet.be.

Noorderkempen

schoolbezoek9.15-15u, Velt-Chalet, Sluizen-straat 119, Schoten. Simonne Janssen-Meeussen, imjos@skynet.be

‘t Schone Schijn

gezellig ons werkjaar afsluiten20u, Simonne en Jos, Ven-straat 49, Schoten. Simonne Janssen-Meeussen, simjos@

skynet.be. Werkgroep biolo-

gisch dynamisch tuinieren

gezonde biogroenten en fruit 9.30-12u, Ecotuin Wiezelo, Wiezelo 61, Wuustwezel. The-mawandeling door Gilbert Van Looveren. Inschrijven via Velt-kalmthout@hotmail.

com. Kalmthout-Essen i.s.m.

Natuurpunt

Tuinbezoek19-21u, Claudy Van Raak,

Maatsheikensstraat 12, Weelde. Myriam Pelckmans, breugel-mans.pelckmans@skynet.be.

Nutstuin Turnhout

Tuinbezoek bij 2 Velt-leden13.30-17u, Van 13u30-15 u bezoeken we de tuin van Frans Van Elsacker, Vlimmersebaan 115 in Wechelderzande .Van 15u30-17 u zijn we welkom bij Ludo en Rita Wuyts-Piron, Beukenlaan 13 in Lille. Inschrij-ven via 014 51 76 73 of mail hermanblanche.rombouts@

pandora.be. Middenkempen

bezoek bioboerderij ‘t gebroek14-16u, ‘t Gebroek, Zuurbroek-straat 11, Zutendaal. Leden € 2,5. Nt-leden € 4. Inschrijven via 014 51 76 73 of herman-blanche.rombouts@pandora.

be. Middenkempen

Vlinder- en bijenplanten9.30u, Ecotuin Wiezelo, Wie-zelo 61, Wuustwezel. Thema-wandeling o.l.v. Gilbert Van Looveren. Inschrijven via Velt-kalmthout@hotmail.

Kalmthout-Essen i.s.m. Na-

tuurpunt

geleide lentewandeling9.30-11.45u, Mandelhoek, Wa-terstraat 1, Ingelmunster. € 3. verbekedominique@eupho-

nynet.be. Izegem

Toepassingen met brandnetel14-16u, DC Schiervelde, Schier-veldestraat 55, Roeselare. Leden € 14. Nt-leden € 19. Be-perkt aantal deeln. Info en inschrijven: lauredekeerle@

myonline.be. Roeselare

bakken met michèle19-22u, Swaenenburg, Cathil-leweg 38, Stalhille. Leden € 10. Nt-leden € 15. Michèle Nierinck, dogotel@skynet.be.

Jabbeke

05.0612.06

06.06 20.0604.0718.07

07.06

west-Vlaanderen

07.0621.0605.0719.07

09.06

10.06

12.06

12.06

14.06

15.06

17.06

19.06

23.06

25.06

29.06

14.07

20.07

26.07

27.07

01.06

02.06

03.06

24 25Weg & Wijzer

biomeel afhalen16.30-19u, Rita Neyt, Meersen-straat 15, Assebroek. Afhalen besteld biomeel. rita.neyt@

telenet.be. Brugge

biobabbel:

wat lees ik op het etiket?door Johan Deblaere 19.30-22.30u, De Wieke, Brugsestraat 9, Oostkamp. Leden € 4. Nt-le-den € 6. Jonckheere.marina@

skynet.be. Oostkamp

Tuinbeurs schone schaapjes10-18u, Vakantiehoeve Open Huis, Ieperseweg 126, Staden. €

6. Staden

info- en boekenstand11-16u, Buurthuis ‘De 3 Gapers’, Timmermanstraat 1, Oostende. ronny.severy@skynet.be.

Oostende

meer natuur in je tuin9.45-17u, samenkomen aan zaal Rinus, Beverseaardeweg 29, Roeselare. We bezoeken per fiets enkele kleine en grotere siertuinen. lauredekeerle@

myonline.be. Roeselare I.s.m.

Natuurpunt Mandelstreke

Compostdemonstratie14-16u, Marc Deketelaere, Zeeweg 2C 8490, Varsenare. roland_zwaenepoel@telenet.

be. Jabbeke

ontdek alles over de biologi-

sche kringloop: composteren!17-19u, bij Wini en Lode Bourez, Beukendreef 22, Hertsberge. Leden € 2. Nt-leden € 4. Inschr. via 050 79 03 91 of ronyen-

veerle@skynet.be. Beernem

info- en boekenstand9-12u, Buurthuis ‘t Kasteeltje, Kasteelstraat 22b, Oostende. ronny.severy@skynet.be.

Oostende

Voedingsgebreken, ziekte- en

insectenaantasting herkennen

in de fruittuin9.30-12u, bij Gilbert Putman, Lattenklieversstraat 156, Beer-nem (St. Joris). gilbert.put-man@skynet.be.

Fruitwerkgroep

Vegetarisch koken

in lei lekker land18.30-21.30u, Leilekkerland, Reepkaai zn, Kortrijk. frank.petit-jean@telenet.be. Eet-

baar Kortrijk

de ecologische siertuindoor Lieve Van Praet, 19-21u, bij Marcia De Backer, Eigen Heerd-laan 24, Sint-Andries. Leden € 3. Nt-leden € 5. rita.

neyt@telenet.be. Brugge

moestuinclub begeleid bezoek10-12u, Voedselbos de Woud-ezel, Iepersteenweg 84, Merkem. Hoe werken bio en permacultuur in de prak-tijk? sap.liliane@gmail.com.

Groot-Zedelgem

kookclub: koken met bloemen19.30-22.30u, Spes Nostra Instituut, Pastoor Staelens-straat 4, Zedelgem. Leden € 6. Nt-leden € 12. Inschrijven via magda_spillier@hotmail.com. Groot-Zedelgem

snoeien en leiden van appel-

leibomendoor Ivan Maertens 14-17u, Knokkestraat 530, Knokke-Hei-st. Ivan Maertens, ivan.1ath@

scarlet.be. Oostkust

Tuinbezoek de loverlij9-17u, De leest, Sint Jorisstraat 62, Izegem. Met carpooling. Info: verbekedominique@

euphonynet.be. Izegem

biobabbel:

groenten - en siertuin9.30-11.30u, bij Willy Verstrae-te, Beversestraat 86, Harel-beke. descheemaekerfrans@

hotmail.com. Harelbeke

daguitstap naar ieper13-20u, Ieper. Met bezoek aan de vlindertuin. Afspraak aan kerk Beitem om 13u. nico.staessens@telenet.be.

Beitem en Groot-Ledegem

familiefotozoektocht

in dadizeleInfo: magda.demeyere1@telenet.be. Groot-Ledegem en Beitem

kruidenwandelingdoor Gilbert Vandekerkhove 14u, Afspraak aan hof ter Ermstrode papestraat 7a, ledegem. nico.

staessens@telenet.be. Beitem

en Groot-Ledegem

Vegetarisch koken

in lei lekker land18.30-21.30u, Leilekkerland, Reepkaai zn, Kortrijk. frank.

petit-jean@telenet.be. Eetbaar

Kortrijk

fietstocht met bbQ13.15-21.30u, Vertrek aan SWOK, Ooststraat 4a, Staden. € 17. Roger Deleu, rdeleu@pandora.

be. Staden

workshop composteren

en bezoek aan permacultuur-

project far field9.15-17u, Kasteel Claeys-Bou-uaert, Kasteeldreef 1, Mariakerke. € 15 (broodjesmaaltijd inb.). Vertrek met de fiets. Inschr. voor 20 mei bij Erik Ingel-brecht via velt.gent@gmail.

com. Gent

bezoek aan een paar Ecotuinen13-18u, Vertrek: station van Zele, Koningin Astridplein, Zele. Al car-poolend. denisedelandtsheer@

hotmail.com. Zele-Centrum

Compost en bemesting- de-

monstratie opzetten van een

composthoopdoor Jos Van Hoecke 14-16u, bij Annie De la Marche, Stations-straat 126, Schellebelle. www.veltwichelen.be of jozefvan-

hoecke@gmail.com. Wichelen

jaarlijkse fietstocht14-17.30u, Pamelekerk, Pamele-kerkplein, Oudenaarde. mark-vandendriessche@telenet.be.

Oudenaarde

serreteelt: herfst en winterdoor Herman De Waele 20-23u, De Spiraal, Zakkaai 29, Geraards-bergen. Inschrijven via duur-zaam@geraardsbergen.be of 054 43 44 24.

Geraardsbergen

Kippen in de tuin een must voor wie ecologisch en plezierig kippen wil houden

“Dit nieuwe kippenboek van Velt geeft je alle informatie die je nodig hebt om te genieten van een toom vol gezonde kippen.”

*exclusief verzendkosten

boekhandelsprijs: € 24,50

VoorVelt-leden:

€ 19,50*

Koop het boek bij je Velt-afdeling of bestel het via www.velt.be/winkel

oost-Vlaanderen

06.06 07.06

06.06

07.0608.0609.06

07.06

14.06

14.06

14.06

15.06

15.06

20.06

20.06

22.06

25.06

28.06

29.06

29.06

29.06

juli-aug-sept

06.07

10.07

12.07

01.06

01.06

07.06

07.06

13.06

26 27Weg & Wijzer Weg & Wijzer

dagtrip Namen en omgeving7.50-21u, Stationsstraat 3B, Nazareth Eke. Busreis. Info: guido.duprez@skynet.be.

Scheldevallei

ochtendwandeling8.30-11u, ‘t Vaatje, Grote Snij-derstraat 97, Lebbeke. Deelname in de kostenRondleiding met natuurgids. franz.deblock@gmail.com.

Dendermonde

de 4 seizoenen in het Voedsel-

bos: zomerdoor Bert Dhondt, 10-18u, Het Voedselbos, Waregemsestraat 29, Nokere. € 30 voor 1 dag, € 100 voor reeks van 4 seizoe-nen. Info en inschrijvingen: www.hetvoedselbos.be.

Het Voedselbos

kruidenierskast met lage voet-

afdruk10-16u, Het Netelvuur, Veld-hoek 33, Oostwinkel. antoi-nette.bauwens@telenet.be.

Meetjesland

avondwandeling

Thee in de tuin19.30-22.30u, bezoekerscen-trum vzw Durme-Donkmeer, Donklaan 119 a, Berlare. Nt-leden € 2. Inschrijven via info@veltwichelen.be.

Wichelen

Veggie Café18-20u, Droomatelier, Huik-straat 6, Stekene. Volw. € 10, van 4-12 jaar € 6. Inschr. via 03 789 27 26 of 0486 94 61 13. Lotte De Greveleer, lotte13ci-

mi@gmail.com. Zomererf

Tuinbezoek ‘t kouterhuis19-21.30u, Dirk en Adelheid Haenebalcke-Meerschaut, Meerlaanstraat 65, BalegemLeden € 2. Nt-leden € 4. rol-and.deblauwer@skynet.be.

Scheldevallei

bezoek aan de kruisbessen

proeftuin13.30-18u, Bauwerwaan 62, Zo-mergem. € 12. Deelname in kosten bus, inkom en drank-je. Vertrek om 13u30 aan het

Station van Wichelen. Inschr. door storting van 12 Euro op rek BE58 7995 1528 1479. Max. 50 deeln. www.veltwi-chelen.be of jean.biebaut@

telenet.be. Wichelen

ontmoetingsdag14-17u, n de tuin van Betsy, Ko-ningin Astridlaan 13, Hamme. hildewauters@telenet.be.

Hamme

orchideeën9.30-11.30u, ‘t Spoor, Grote Marijve 133, Ronse. € 2. willy.debrie@skynet.be.

Vlaamse Ardennen

afhaling groenbemesters9.30-12u, De Taeye Luc, Vol-dersstraat 203, Onkerzele. lucdetaeye@telenet.be.

Geraardsbergen

bezoek aan een bijenvriende-

lijke tuin14-16u, Kakelstraat 10, Deinze. Inschrijven voor 24/06 bij mieke.roelens@telenet.be of

09 380 48 10. Leieland

Tuinenfietstocht13.15-18u, Info: lucdetaeye@

telenet.be. Geraardsbergen

dagfietstocht8-18u, Nazareth. Leden € 4. Nt-leden € 6. leen.wellens@

telenet.be. Scheldevallei

snoei en onderhoud van rozen9.30-11.30u, ‘t Spoor, Grote Marijve 133, Ronse. € 2. willy.debrie@skynet.be.

Vlaamse Ardennen

bezoek kruisbessen proeftuin9.30-17u, Bauwerwaan 62, Zo-mergem. Marc Geens, mail@

proeftuin.eu. Veldgebied

kookclub Velt-leuven19-23u, Genadedal, Velderblok 2A, Kessel-Lo. Informatie en in schrijven bij Lies Havet. lies.havet@telenet.be.

Leuven

passende integratie van gebruik-

te materialen, een meerwaardedoor Frans Desmedt 20-22u, Bibliotheek, Schoolstraat 23, Zemst. Leden € 2. Nt-leden € 3. bernadette.christiaens@tele-

net.be. Zennevallei

project groenten uit zellik14.30-17u, Proeftuin, Molen-beekdal 1, Asse-Zellik. Reej Mas-schelein, reemas@telenet.be. Groot-Asse

bezoek aan de koolzaadboerde-

rij hof ter Vrijlegem14.30-16.30u, Hof ter Vrijlegem , Boven Vrijlegem 41, Asse-Mollem. € 6 (-12 jaar € 3). Aantal deeln. beperkt. Inschr. voor 05/06 via info.groot-halle@velt.be of 02 356 22 83. Na bevestiging over-schrijven op rek. BE69 4221 0665 3178 van Velt Groot-Hal-le. Hélène Clement, helene.gil-

lis@skynet.be. Groot-Halle

opendeurdag Natuurboerderij

het bolhuis10-18u, Asdonkstraat 49, Molen-stede. Inschr. voor de lunch voor 01/06, € 20 per volwas-sene, € 12 per kind –12 op info@bolhuis.be. Emily Adams, emilyfinnadams@hotmail.

com. Duurzame voeding

bezoek Csa-boerderij de wak-

kere akker20-22u, Blakstraat 53, Herent. Leden € 2. Nt-leden € 4. Rita Vanderauwera, rita.kumbha.

mela@telenet.be. Dijlevallei

kruidenieren: zaaien en plantendoor Eva Engels 11-13u, Krui-denproeftuin, Keierberg 50, Asse. eva_engels@yahoo.com.

Groot-Asse

Cursus groentenieren14.30-17u, Proeftuin Groentenie-ren, Keierberg 50, Asse. alois.stylemans@scarlet.be.

Groot-Asse

kruidenieren:

kruiden in potten en bakkendoor Eva Engels, 11-13u, Krui-denproeftuin, Keierberg 50, Asse. eva_engels@yahoo.com.

Groot-Asse

moestuinieren in de praktijk14-16u, De Waterkuil, Water-kuilstraat z/n, Zepperen. ca-rine.lonneu@skynet.be

Sint-Truiden

bijenbeursHamont 9-17u, De Posthoorn, Stationsstraat 5, Hamont-Achel. Ivo Vandyck, velt-

peer@belgacom.net. Peer

dagreis naar de landesgarten-

schau in zulpich (duitsland)8.15-20u, Markt 21, Zulpich. Leden € 30. Nt-leden: € 40. Begeleiding door gidsen. Afdelingsleden hebben voorrang. Inschr. voor 27/05. Vertrek op de parking langs de Creemersweg/Maasme-chelen. Jozef Hermans, velt.man@telenet.be. `

Maasmechelen-Dilsen

bestuursvergadering20-22u, Franssen Vander-straeten, Natterveld 59, Kinrooi. Maurice Lambers, m.lambers@skynet.be.

Kinrooi

Veltreis9.15-17.30u, Vertrek aan Heem-park, Hoogzij 7, Genk om 9.15u. Inschrijven bij Dries Simonn

of Willy Olaerts. Genk

boerderijcomposterendoor Marc Verhofstede 10.30-15u, Kasteel Hex, Hekslaan, Heks-Heers. Vrije bijdrage voor lunch. gust.duchamps@telenet.be.

Transitietuinen Limburg

bijenbeurs9-17u, de Posthoorn, Sations-straat 5, Hamont-Achel. Ivo Vandyck, veltpeer@belga-

com.net. Peer

)kruidencursus (5 delen)door Jos Heerkens. 19.30-21.30u, Gemeenschapscen-trum, Populierenstraat 41, Vogelwaarde. Leden € 50. Nt-leden € 60 (hele cursus). Aanmelden bij Lucile Kroes, lucile@live.nl, 0114 37 47 31.

Zeeuws-Vlaanderen

werken in de tuin10-12u, Buurttuin BergbOss, Gripper, Oss.

tonoomen@dse.nl. Oss

2e Thuis-tuin bijeenkomst14-19u, de Kei, Theo Dor-replein 4, Valkenburg aan de Geul. Nt-leden € 3. Max. 25 deeln. Je kunt aan-melden via http://doodle.com/2vzecma8sk3apf8x. Info: Peter Visser, 06-46310955, info@natuurlijkgeuldal.nl.

Zuid-Limburg

het belang van bijen

(in je tuin)19-21.30u, Hulten, Wierkstraat, Gilze Rijen. Leden € 2,5. Nt-Le-den € 5. wilwouters@home.

nl. Tilburg-Breda

stuikersfeesten11-17u, Kerk, Julianastraat 2, Heikant. Lucile Kroes, lucile@

live.nl. Zeeuws-Vlaanderen

Ecologische maaltijd19-21.30u, De Wingerd in Na-tuurtuin ‘t Loo, Terlostraat 4, Bergeijk. € 15. Inschr. via 0497 574013 of annelies.vdheu-

vel@gmail.com. Bergeijk

TuinbezoekHans Detmers 19-21u, Boven Boukoul 27, Boukoul. lei-

hermans@hotmail.nl. Leudal

moestuinieren in de praktijk14-16u, Magdalenastraat 21, Heikant. Leden € 40. Nt-leden € 50. Aanmelden bij Lucile Kroes, lucile@live.nl of 0114

– 374731. Zeeuws-Vlaanderen

familiedag Velt-bladel10-15u, Info: Ton Jansen, int-

maston@upcmail.nl. Bladel

kleindierendag10-16u, Van der Poel Dier en Verblijf, Weihoek 16, Kruinin-gen. Info: Velt@MJKlippel.nl.

Zeeuwse Eilanden

werkochtend leudal u V w z10-12.30u, Bezoekerscentrum Leudal, Roggelseweg 58, Ha-elen. leihermans@hotmail.

nl. Leudal

open dag Volkstuinveren

huizen10-15u, VTV Huizen , Friese-wal 42, Huizen. P.C. Laney,

bolivia@online.nl. Gooi en

Eemland

Excursie tuinen der weldadig-

heid14-18u, Tuinen der welda-digheid, Hospitaallaan 48, Veenhuizen. info@detuinen-

vanweldadigheid.nl. Assen en

omstreken

ontmoetingsterrras10-12u, Terras van Ilse Muller, Kanaalstraat 7, Eeserveen. Mirjam Weisscher prive@

weisscher.eu. Eco van Grond

tot Mond

open tuin in lengel13.30-15.30u, Leden € 2,5. Nt- leden € 3,50. Info: anja_hen-pen@hotmail.com.

Achterhoek gezond en duur-

zaam

werkochtend leudal a b 10-12.30u, Bezoekerscentrum Leudal, Roggelseweg 58, Ha-elen. leihermans@hotmail.

nl. Leudal

Vlaams-brabant

limburg

Nederland

Elke laatste

zaterdag van de maand

14.06

14.06

15.06

17.06

17.06

20.06

20.06

21.06

21.06

22.06

28.06

28.06

29.06

06.07

06.07

07.1207.13

02.06

06.06

07.06 14, 21, 28.06

05, 12, 19, 26.07

14.06

15.06

17.06

21.06

21.06 28.06 19.07 26.07

19.07

Tuinwerkzaamheden 9-12u, Natuurtuin ‘tLoo, Terlostraat 4, Bergeijk. Henk van Herk, 0497

57 22 62. Bergeijk

werken in de Velt-tuin. Bos-straat 25, Valkenswaard. peet.

janssen7@planet.nl. Valkens-

waard

werkochtend kruidentuinen 9-13u, Hopveld 21, Gemert-

Bakel. Gemert

Ellke wo vm en za

nm

Elke do vm

Elke di ochtend

Ecologische maaltijd, 19u in de Wingerd, € 15.00. Inschr.: Annelies vd Heuvel, 0497 57 40 13; annelies.vdheuvel@

gmail.com. Bergeijk

Elke 1e vrijdag

v/d mnd

06.06

14.06

18.06

21.06

29.06

06.07

05.0612.0628.06

(les 3, 4, 5)

07.0614.0621.0628.06

07.06

07.06

08.06

13.06

16.06

21.0619.07

22.06

28.06

28.06

28.06

29.06

05.07

06.07

26.07

2928 Weg & Wijzer Weg & Wijzer

Velt viert feest op 8 november. Noteer het alvast in je agenda!

Op 8 november wordt het Antwerpse Sint-Felixpak-huis en de omgeving hét mekka voor iedereen met interesse in ecologisch leven en tuinieren. Velt viert haar 40ste verjaar-dag en deelt haar opge-bouwde rijkdom met het brede publiek. Via een rijk, divers en uniek programma voor jong en oud, stopt Velt zichzelf en het ecologisch leven en tuinieren in een hedendaags jasje: verleidelijk, hip, ‘lekker ecologisch’.

Velt daagt alle leden, vrijwilligers en lesgevers uit om passie, unieke uitvindingen, kennis, tips & tricks actief te delen. Samen doen, delen, leren, proeven en genieten is mogelijk dankzij diverse luiken van het programma waarbij concrete, toegankelijke eco-acties voor huis, tuin en dagelijks leven centraal staan. Uiteraard maken we ook tijd om samen te klinken op nog vele jaren eco-activiteit!

Een greep uit het programma:• Studievoormiddag: over biodiversiteit in de tuin.• Recyclage-atelier: we gaan creatief aan de slag met mate-riaal dat niet meer nuttig wordt gebruikt.• Tentoonstelling ’40 jaar samen eco-innoveren en inspi-reren’.• Ecocultureel dagmenu voor jong en oud. Aan diverse kramen dagen we kinderen uit om te experimenteren. Vol-wassenen krijgen een rijk ecologisch-cultureel dagmenu als suggestie (bijv. bezoek aan het MAS, de Badboot, de beurs Hout en Groen Wonen etc.)• ‘Made at home’-café, met verrassend lekkere ‘zelf te bereiden’ eco-producten.• Eco-doe-het-zelversmarkt met originele, goedkope, ver-rassende, verleidelijke en haalbare tips voor iedereen. Laat je verrassen door de diverse infokramen, demonstraties en workshops.• Ecoruilbeurs: breng jouw specialiteit mee en ruil het voor kennis, kunde of lekkers van andere Velt-leden en bezoekers. Alles kan en mag geruild worden: zaden, plan-ten, recepten, ingemaakt lekkers, boeken, gereedschap, zelfgemaakte potjes…

Plan een dagje met het hele gezin naar Antwerpen op 8 november! Je keert vast en zeker huiswaarts met een koffer vol eco-inspiratie en motivatie voor eco-activiteit in huis, tuin en keuken.

Graag tot dan,De jubileumploegInfo en suggesties: jubileum@velt.be

Lekker ecologisch! bundelt meer dan 500 recepten én bevat een schat aan informatie. Een totaalboek dat je laat snuisteren, ontdekken en genieten.

Velt-ledenprijs: € 29,75 (+ € 7,00 verzendkosten)

Koop het boek bij je Velt-afdeling of bestel het via www.velt.be/winkel

Smakelijk en duurzaam koken is nu gemakkelijker dan ooit!

20 duotickets te winnen!p. 42

30 31Lezers reagerenLezers reageren

Zend je brief naar redactie@velt.be of per post t.a.v. de redactie.

permacultuur 1Eerst en vooral bedankt voor het artikel over permacultuur. Ik had hierover echter nog een vraag: als er niet wordt gespit en als de bodem bedekt wordt (met bijv. houtsnippers), hoe wordt er dan gezaaid? Maak je op de plekken waar er wordt gezaaid de bodem vrij of wordt alles voorgezaaid? En als de bodem bedekt is, hoe zaai je dan? Verwijder je eerst de mulchlaag en zaai je dan en zo ja, hoe werk je dan je zaadjes in zonder de grond te spitten of te verkruimelen? Breng je de mulchlaag pas terug aan als je plantjes uitkomen? Of zaai je alles voor en maak je dan gaatjes in je mulchlaag waar je de plantjes zet?michael geeroms

Antwoord van Lieven David, Velt-medewerker moestuinOnder een mulchlaag is de bodem vanzelf al mooi verkruimeld: vooral de pieren werken daar maandenlang aan. Voor meer info over mulchen kijk je op www.velt.be/mulchen. Spitten doe ik al een kwarteeuw niet meer: de woelriek is een ergonomisch alternatief. (zie www.velt.be/woelriek). En voor de volledigheid: in maart harken we de wintermulch weg, zodat we volop kunnen zaaien en planten. Vanaf half mei (na de ijsheiligen dus) brengen we weer laagjes mulch aan. Die zijn gemakkelijk tijdelijk op te schuiven voor zaai- en plantwerk.

permacultuur 2Ik volg een cursus permacultuur en ik zie dat daar dankbaar gebruik wordt gemaakt van karton als bodembedekking, een han-dig hulpmiddel tegen opkomende onge-wenste planten. Ik stelde al aan verschil-lende mensen de vraag: wat met de lijm in

het karton, wat met de drukinkten en wat met de samenstelling van de grondstoffen (bijv. uit recyclage)? Kan dit in biologische tuinbouw, is dat ecologisch verantwoord? Ik heb daar tot nu toe nog geen duidelijk antwoord op gekregen. Kunt u mij daar meer over vertellen?Erik de wilde

Antwoord van Lieven David, Velt-medewerker moestuinKarton bestaat voornamelijk uit oud papier en houtvezels. De lijm is polyvi-nylacetaat of vooral behanglijm (gemo-dificeerd zetmeel): beide stoffen worden volop in de voedingsindustrie gebruikt en breken vlot af tot organische stoffen. De meeste drukinkt wordt tegenwoordig gemaakt op basis van soja. Kortom: al-lemaal vrij natuurlijke basis- en afbraak-stoffen. Uiteraard vermijd je fel bedrukt karton en verwijder je plastic, nietjes en andere onnatuurlijke materialen. Karton hoef je maar één keer als afdekmiddel te gebruiken, met name om doorlevende onkruiden te laten afsterven en zo een perceel te ontginnen. Leg het karton dan dik en overlappend genoeg, en dek het af met een laag compost, grasmaaisel, stro, snippers, naargelang het een groentebed of wat anders moet worden.

peulvruchten kokenIn het januarinummer van Seizoenen staat in de tekst van het artikel met als titel ‘De geur van huiselijkheid en warmte’ dat gedroogde peulvruchten lang moeten ko-ken. Dit zie ik ook altijd in kookboeken en recepten geschreven staan. Als ik dat lees, denk ik steevast: zonde van het nutteloze energieverbruik en het lange wachten. Die lange kooktijd kun je perfect vermijden voor kleine en grote peulvruchten door

ze de dag ervoor te laten weken. Hierdoor wordt de kooktijd slechts 5 minuten in een gewone kookpan! Bovendien heeft deze werkwijze het voordeel dat er meer smaak in de gekookte peulvruchten zit en dat er tijdens het voorweken in de boon al enzymen in actie kwamen om de in de peulvrucht aanwezige voedingsstoffen om te zetten in makkelijker verteerbare stoffen. Hierdoor vermijd je winderigheid als nevenverschijnsel van het eten van peulvruchten. Drie vliegen in één klap!Na het voorweken kook je linzen gaar door ze op te koken en op de verwarmde elektrische plaat (geen inductie) nog wat te laten staan (5’). Voorgeweekte tuinbo-nen en kikkererwten zijn na vijf minuten koken en eveneens een vijftal minuten laten staan op de verwarmde plaat gaar.Erik marchand

Antwoord van Nadia Tahon, diensthoofd KennisLinzen en kleine peulvruchten in vijf mi-nuten gaar koken lijkt me zeker haalbaar, maar voorgeweekte bonen koken in vijf minuten lijkt me erg kort. Mijn ervaring is dat ze toch zeker twintig minuten tot een half uur nodig hebben. Maak jij een onderscheid? Een kookplaat warmt bo-vendien nog een tijdje door; met gas zul je niet hetzelfde resultaat hebben.

Reactie van Erik Marchand op het antwoord van Nadia TahonIk heb de proef op de som genomen en nog wat bijgeleerd! Ik nam linzen, kik-kererwten en tuinbonen en zette ze te week. Ik heb ze gisterenavond gekookt met de chronometer erbij. Ik nam vanaf het kookmoment van elk wat na 1, 3, 6, 7, 10, 15 en 20 minuten en liet de kookpan ‘afkoelen’ op de kookplaat waardoor er nog een hooibakeffect van 5 minuten mag

worden gerekend.Hieruit kwamen de volgende resultaten. Linzen zijn eetbaar vanaf 1 tot 7 minuten kooktijd (voor mensen die al eens graag hun bijtspieren gebruiken). Vanaf 7 minu-ten worden ze boterzacht en hoeft men er niet veel bijtkracht meer op te zetten. Kikkererwten zijn tussen de 1 en 15 minuten koken voor de bijters een plezier en voor de voorstanders van boterzacht is minstens 15 minuten koken ideaal.Tuinbonen zijn voor bijters niet te bijten tot 10 minuten koken. Op 15 minuten koken zijn de bijters tevreden en vanaf 20 minuten koken zijn de tuinbonen boterzacht.Een langere kooktijd tot 25 minuten (5 minuten geteld voor afkoelen op elektrisch verwarmde hete kookplaat) gaf geen extra zacht effect voor de drie soorten peulvruchten.Als besluit kan ik dus stellen, niette-genstaande dat ik in het verleden graag knabbelde, dat ik in de toekomst voor de zachtgekookte peulvruchten zal gaan en dus de nieuw bevonden kooktijden zal gebruiken.

VerspillingDe creativiteit waarvan sprake in het artikel ‘Creatief koken tegen verspilling’ in het maartnummer van Seizoenen is ons thuis met de paplepel ingegeven. We had-den het, op zijn zachtst gezegd, niet breed thuis en eten verspillen was dus uit den boze. Een koelkast hadden we zelfs niet, alleen een kelder om iets koel te houden of bewaren.Het gaat mij om het deel ‘Goed bewaard’, waar er staat: ‘Overschotten van warme spijzen zo gauw mogelijk koelen is de boodschap. Rauwe groenten kook je het best even voor je ze bewaart. Van zodra ze afgekoeld zijn, horen alle restjes in de koelkast thuis.’ Vanuit mijn werkervaring als technisch commercial in koeltechniek zou ik hier graag nog iets aan toevoegen:• Je kunt de restjes het best niet op kamer-temperatuur laten afkoelen maar beter onmiddellijk in de koelkast of diepvriezer zetten.• Als ik soep maak, dan koel ik de ketel in de gootsteen in koud (regen)water af.Van zodra het kookproces stopt gaat de kolonie bacteriën aan de slag. In de kritieke temperatuurzone (35 - 60°C) gaat dat zeer snel. Dat is precies de zone waarin het verschil in temperatuur tussen de eetwaren en de omgevingstemperatuur kleiner wordt en de koeltijd almaar langer. Daarom is rustig op kamertemperatuur laten afkoelen niet geschikt. Zeker niet in het geval van een pan soep (ongeveer 6 l).Het omgekeerde geldt ook. Als je iets uit de diepvriezer haalt, doe je dit het best meteen in de pan of pot. Ik laat nooit iets uit de diepvriezer ontdooien in de koel-kast en al zeker niet op kamertempera-tuur. Je zou hier tegenin kunnen brengen dat het energieverspilling is om warme

gerechten in de koelkast of diepvriezer te zetten, maar het gaat hier om een hygiënische wijze van bewaren en niet om energiebesparing.Ik vind mensen aanzetten tot ‘niet weg-gooien’ zeer goed. Nu nog de gewoonte op gang krijgen dat in eethuizen minder wordt opgediend of dat je voor klei-nere porties kunt kiezen. Het moet een gewoonte worden dat je je overschotten in een eethuis doodleuk kunt inpakken en mee naar huis kunt nemen in plaats van weg te kieperen.walter de keersmaecker

Eerste Velt-voorzitterOmer Vandeursen werd in het maartnum-mer van Seizoenen door Roger Haeck onterecht de eerste voorzitter van Velt genoemd. Ik heb daarom de volgende mail naar Roger Haeck gezonden:‘Dag Roger,Het doet altijd goed over een goede be-kende te lezen. Alleen een paar onnauw-keurigheden: de stichters van ‘Vrienden van de biologische land- en Tuinbouw’ in 1971 kwamen uit het Roeselaarse: Omer (voorzitter) en Jules uit Pittem. Ben bij hen beiden nog geweest. Jan Heyman kwam er iets later bij en werd in 1973 ondervoorzitter van Beveren-Roeselare, onder Omer. Op 20 januari 1974 werd Jan de eerste (en enige) erevoorzitter van de vzw Velt en niet Omer.’Over de beginjaren van Velt heb ik geschreven op mijn blog: http://blog.seniorennet.be/fruitdaniel willaeys

© Jessica Spengler (cc)

‘De toon van het [meest recente IPCC-]rapport is alarmistisch en apocalyptisch. De gevolgen van klimaat-verandering worden overschat. Die overschatting wordt in

de hand gewerkt door een zelfselectie van auteurs en referenten in het panel.’

Volgens klimaateconoom richard Tol klooien

ambtenaren – niet gehinderd door enige kennis van zaken – aan teksten van wetenschappers.

daarom stapt hij uit het VN-klimaatpanel (ipCC). In De Telegraaf, 10 april 2014.

‘We moeten streven naar een meer kwaliteitsvolle consump-tie, waardoor we een economie krijgen die meer kansen biedt aan een grotere groep mensen. Door kritisch te zijn

als consument kunnen we ook concurrentievervalsing van buiten uit afblokken.’

jonathan holslag, expert internationale politiek en auteur van het boek ‘de kracht van het paradijs.

hoe Europa kan overleven in de aziatische eeuw.’In Metro, 24 februari 2014

‘Wij verstaan de natuur niet, maar in de tuin proberen we het toch. Een tuin is ons heiligdom in de wildernis. Je voelt het als je door een kerkhof wandelt, ook als je niet gelooft.’

an olaerts, columniste en journalisteIn De Standaard, 14 april 2014

‘We zouden het technologietribalisme – mijn technologie is beter dan de jouwe, dus ik zal die van jou tegenwerken – achter ons moeten kunnen laten. In theorie kunnen we de

maatschappij helemaal reorganiseren, het kapitalisme en de concurrentie vervangen door samenwerking, en gedrag zo veranderen dat veel minder energie nodig is. Maar dat zal niet zo snel gebeuren. […] Dromen zijn niet genoeg om de

klimaatverandering te beheersen.’

klimaat- en energieconsultant stephen Tindale. op theecologist.org, 8 april 2014.

32 33Uitgelicht

de laatste paling

Sterke verhalen over ons eten annemarie geleijnse en rineke van houten

Paperback, 192 pagina’s

Uitgeverij Oostenwind, 2013

ISBN 978-94-91481-02-4

€ 17,50

Van ‘stuiterdrank’ tot ‘raw food’ en van kokende kunstenaars tot onzinmarketing van ambachtelijke chips. Het onlangs verschenen De Laatste Paling, met als ondertitel ‘sterke verhalen over ons eten’ gaat over ons voedsel en hoe wij daar in alle verscheidenheid mee omgaan. Het is geschreven door de onderzoeksjournalis-ten Annemarie Geleijnse en Rineke van Houten die een zeer prettig leesbaar boek hebben afgeleverd. De veelbesproken plofkip ontbreekt, maar de auteurs nemen de lezer onder andere mee naar een live slacht van koe Fleur in Limburg, gaan op bezoek bij dames in ‘t Gooi die met hun coöperatie direct groente van de boer kopen en doen een Volendamse paling-kwekerij aan. Daarmee gaan Geleijnse en Van Houten op zoek naar de oorsprong van ons voedsel en ze doorprikken en passant verschillende mythen over ons eten. Zo stellen ze terecht de vraag hoe duurzaam de populaire Pangafilet nu eigenlijk is, laten zij zien hoe wij voor de gek gehouden worden met bronwater dat even verderop gewoon uit de kraan komt en weten we nu dat Nederlandse kaas niet altijd Nederlandse kaas is. Tenminste, die kan wel in Nederland verpakt zijn, maar de melk kan net zo goed uit Polen of Duitsland komen.

Uitgelicht

de upcycleVoorbij duurzaamheid – ontwerpen voor overvloed

michael braungart en william mcdonaugh

Search Knowledge, 2013

ISBN 9789055948215

283 p.

€ 19,95

Bij ons zijn Michael Braungart en William McDonough vooral bekend van Cradle to Cradle (2002). Met dat boek leverden ze misschien wel het meest invloedrijke ecologische manifest van het eerste decennium van de 21ste eeuw. Omdat hun denkwijze evolueerde en ze merkten dat een aantal van de in Cradle to Cradle beschreven begrippen verkeerd geïnter-preteerd werd, voelden Michael Braungart en William McDonaugh de behoefte om deze opvolger te schrijven. Zo werd bijv. hun bekende verklaring ‘afval = voedsel’ vaak onjuist beschreven als ‘gesloten kringlopen’. Voortaan hebben ze het liever over ‘voedingsstoffenbeheer’.

Met De Upcycle pogen Braungart en McDonough een plan op te stellen dat voorbij duurzaamheid denkt en werkt aan een wereld waarin menselijke han-delingen positieve effecten hebben en overvloed creëren. Duurzaamheid gaat voor de auteurs niet over ‘minder dingen slecht doen’, maar over ‘meer dingen goed doen’. Volgens Anne-Marie Rackhorst, de uitgever van deze Nederlandse vertaling, gaat De Upcycle daarom ook over ‘hoe we kunnen bijdragen aan een gezonder en kwalitatief hoogwaardiger leven zonder de angst dat we daarmee de planeet te kort zullen doen’. Daarmee vat ze de essentie van het werk goed samen, want enerzijds bouwt dit boek voort op het ideeëngoed rond ecologie en duurzaam-heid, maar aan de andere kant is het ook een flinke kritiek op het ‘traditionele’ of gangbare ‘ecologisme’. Michael Braungart en William McDonaugh rekenen immers

Exotisch en dichtbij

Nick Trachet

ASP, 2013

ISBN 9789057183423

128 p.

€ 19,95

Exotisch en dichtbij is een bundeling van 30 culinaire columns die Nick Trachet tussen 2006 en 2013 schreef voor het Brusselse weekblad Brussel Deze Week. Nick Trachet, een marien zoöloog, werkte jarenlang in de tropen en verpopte zich na zijn terugkeer tot culinair journalist met een voorkeur voor weinig bekende soorten groenten en fruit uit verre oorden. Zijn recept: kijk met een wetenschap-pelijke blik naar je onderwerp, neem niet alles (wat op het internet staat) zomaar aan voor waar en experimenteer zelf. Voor Nick Trachet is koken chemie en natuurkunde, maar dat betekent niet dat zijn columns droge technische productbe-schrijvingen zijn. Nick Trachet doorspekt ze met anekdotes, getuigenissen van migranten en humor. Een aanpak die blijkbaar werkt, want in de Nederlandse culinaire televisiereeks De wilde keuken werd Nick Trachet al ‘de beste culinaire publicist van de Lage Landen’ genoemd. Nick Trachet gaat in elk stuk op culinaire ontdekkingsreis bij de exotische winkels in Brussel en durft er het ‘vreemde voed-sel’ uit de rekken te halen. Wat is het, wat doet men ermee en waar komt het vandaan? Een aantal van de zogenaamd weinig bekende ingrediënten die in Exotisch en dichtbij aan bod komen, klinkt Velt-leden allicht helemaal niet zo onbe-kend in de oren. Bataat (zoete aardappel) en quinoa kregen jaren geleden al een plekje in de ecologische keuken en ook okra, ginkgo en papaja zijn geen vreem-den meer. Maar dat is misschien anders met nopales (of cactusvijg), ramboetan (uit Maleisië en familie van de lychee) en kwanga (staafjes gestampte maniok ver-pakt in de bladeren van de ngungu). In de

Brusselse winkels vind je werkelijk alles wat de wereld te bieden heeft. Gezouten kwal bijvoorbeeld, uit de bloeiende Aziati-sche kwallenindustrie. Trek? Nick Trachet heeft het voor je uitgeprobeerd!bart Coenen

Het zijn stuk voor stuk inzichtelijke verha-len over ons voedsel, waarbij ook de con-sument niet ontkomt aan een kritische beschouwing. Want hoewel almaar meer mensen bewust met hun voedsel willen omgaan, laten zij het verantwoorde, maar duurdere voedsel net zo vaak toch maar even liggen. Het is de grote groep van het ‘twijfelende midden’. Toch is er een voorhoede die met stads-landbouw en een nieuwe voedselbewe-ging droomt van directe betrokkenheid en controle over haar voedsel, hoewel het claimen van ons eten met octrooien door grote voedselfabrikanten gewoon door-gaat. ‘Monsanto wordt de Microsoft van de voedselproductie’, tekenen de auteurs op uit de mond van een van hun gespreks-partners. Maar dat wil niet zeggen dat zij een van beide kanten kiezen. Geleijnse en Van Houten lijken vooral inzichtelijk te willen maken hoe over verschillende voedselkwesties wordt gedacht. Dat is verdedigbaar, maar omdat de auteurs pretenderen voedselmythes te doorprikken, pakt dat soms overtuigend uit, maar soms ook niet. Zo heeft het hoofdstuk over boter op een heel prettige manier iets nuchters als we lezen: ‘In de kern blijft boter boter’. Dat klinkt gek, maar alle opschriften als ‘met boter-smaak’ of ‘met botermelange’ zijn holle marketingteksten die niks met boter te maken hebben. Dat is lekker duidelijk voor de lezer. Maar soms zijn de auteurs minder overtuigend. Zo eindigt het hoofdstuk over alternatieve diëten met de opmerking: ‘Of je dan gezonder bezig bent, blijft de vraag’. Ook in het hoofdstuk over e-labels weet de lezer uiteindelijk niet hoe het nu zit. Eerst lezen we, heel ontnuchterend, dat e-labels simpelweg door de EU goedgekeur-de toevoegingen zijn. Maar helemaal aan het eind van het verhaal krijgen we toch nog even de e-labelcynici aan het woord, die toch ook een punt lijken te hebben. Terecht dat die visie niet ontbreekt, maar als lezer wil je soms toch iets vaker horen wie uiteindelijk het meeste recht van spreken heeft.joost zonneveld

Deze recensie verscheen eerder in Cashew, een eigenwijs magazine over stadstuinie-ren en lifestyle, nr. 4, 2013.→ www.cashewmagazine.nl

af met de heersende gedachte dat ‘als we niet stoppen met het verzieken van de natuurlijke rijkdommen, we onze eigen ondergang over ons afroepen’ en wijzen op fouten in deze manier van denken over het milieu (zoals de romantisering van ‘Moeder Natuur’ en de overtuiging dat we een kleinere voetafdruk moeten achterla-ten). We moeten weg uit het ‘emotioneel moeras van schuld en schaamte’, stellen ze en dit ecologisme ‘dat het plezier uit het leven haalt’ vervangen door een ‘opwaarts kijken’. Daarmee bedoelen ze dat we door zorgvuldig te kijken, na te denken en te handelen, in plaats van een kleinere negatieve voetafdruk er voor kunnen zorgen dat we een grotere posi-tieve voetafdruk hebben en uiteindelijk deel uitmaken van een goed ontworpen, ‘bewuste’ overvloed. Dit klinkt allemaal nogal vaag en dro-merig, maar in het boek geven Michael Braungart en William McDonaugh tal van praktijkvoorbeelden uit sectoren als bouw, energie en voeding (beide bekleden belangrijke functies in consulting- en architectenfirma’s en staan daardoor ook echt in de praktijk). Een heel eenvoudig voorbeeld: zonnepanelen tonen dat je, in de plaats van van het elektriciteitsnet af te willen, kunt bijdragen aan het elektri-citeitsnet.

De keuzes van Braungart en McDonaugh zijn zeker voor discussie vatbaar, maar hun positieve ingesteldheid is moeilijker te betwisten, want zoals oud-VS-presi-dent Bill Clinton het in zijn voorwoord bij De Upcycle zo handig zegt: ‘Het glas zit altijd helemaal vol, met water en lucht’.bart Coenen

Moestuinieren is hip, is het nieuwe koken: vorige keer besprak ik hier Wim Lybaert zijn boek, en dat verkoopt bijzonder vlot, hoor ik. Fijn toch, dat Bekende Vlamingen op die ma-nier ecologisch leven en tuinieren promoten.Kim Leysen van Allemaal Rokjes en Dorien Knockaert van de krant De Standaard slaan met De Moestuin van Mme Zsazsa dezelfde weg in en doen er een heerlijke schep bovenop. Wat krijg je dan, als die twee vlotte, ecologisch denkende en doende madammen een jaar lang elke week hun moestuin- en kookkunsten samenbrengen en documenteren?

Een: een doorwrochte moestuinhandleiding. Bedoeld voor beginners en doorgewin-terde tuiniers, en vooral interessant voor wie daartussen zit, denk ik. Kim denkt, droomt (wellicht) en schrijft in heldere paragrafen met curieuze titels – bijvoorbeeld: Over zaadzakjes en blote konten – en verrassende maar rake vergelijkingen.Twee: tot op heden ongeziene fiches per groente, waarop Kim onder meer telkens de kiemblaadjes heeft getekend.Drie: de klarelijntekeningen in het moestuin-gedeelte, bijvoorbeeld om de gewasrotatie te illustreren. Dat handelsmerk van Kim heeft een heerlijk Kuifjegehalte en is al grondig geoe-fend in Allemaal Rokjes. En daar had ik graag veel meer van gezien – van die tekeningen bedoel ik.Vier: heel veel doordachte keukentips van Dorien. Een aantal daarvan heb ik al eens in haar krant gezien en gretig verslonden, dus die passen hier naadloos.Vijf: wel 75 groenterecepten van Dorien, van maand tot maand, en veggie. Die recepten ogen heerlijk en ongecompliceerd, in tekst en op foto. Daarom gaan we er graag eens tegenaan.Zes: Els Menten zorgde voor massa’s foto’s waar de goesting, de sfeer, de smaken en/of de instructieve meerwaarde van af spatten.Zeven: voor zover ik iets van stijl weet, be-speur ik wat vintage-gehalte in het hele boek.

Dat alles en nog veel meer zit samen in deze twee kilo boek, waar je vanaf dag een, en tot aan je oude dag, plezier aan hebt.lieven david

de moestuin van mme zsazsa

dorien knocaert en kim leysen

Manteau, 2014, 352 p.

ISBN 9789022328941

€ 29,99

www.lagarnasette.netPrachtige plek in de Auvergne, voor wandelaars en vegetarische smulpapen! Kamer, eigen tent of yourte, rust, biologische maaltijden: hartelijk welkom!

34 35Tuin Tuin

‘Permacultuur start vaak bij gezonde voeding’Frank Anrijs van Yggdrasil over natuurlijk tuinieren

Tekst frank anrijs Foto’s lieven david

Ik ben vroeger nooit bewust bezig geweest met gezonde voeding. Pas toen mijn kinderen geboren waren, ben ik echt beginnen nadenken over voeding. Mijn beide zonen hebben lang last gehad van allergieën, met alle gevolgen met luchtwe-gen en gezondheid vandien.In de zoektocht naar oplossingen en alter-natieven kom je telkens toch weer bij de basis uit, en dat is gezonde voeding.

In lezingen, cursussen en artikels maak ik graag de vergelijking met planten. Voor planten is de bodem de basis, en die moet dus perfect in orde zijn. Voor mensen is voeding de basis, dus moet die ook

helemaal goed zijn. En dan bedoel ik niet zonder plekjes en alles even groot, maar wel dat er veel voedingsstoffen moeten inzitten en zeker geen gif of chemische toevoegingen!

Van zodra je jezelf verdiept in natuurlijk tuinieren breidt zich dit uit naar alle aspecten van je leven. Dat is een evolutie die je niet kunt tegenhouden. Ik denk dat dat bij veel mensen herkenbaar is.

het project ‘Yggdrasil’Omdat mijn ouders in 2012 het project Yggdrasil wilden afbouwen en minder wilden werken, heb ik beslist om in het

project te stappen, opdat het niet zou verdwijnen. Op het vlak van permacul-tuur in België speelt Yggdrasil immers een belangrijke rol. Ik bevond me op dat moment ook op een kruispunt en wou een andere wending geven aan mijn leven, dus dat kwam mooi samen. Achteraf gezien was het een logische stap, al heb ik wel ernstig getwijfeld.

In 2012 heb ik een digitaal luik (natuur-lijkemoestuin.be) aan het project van mijn ouders gekoppeld, omdat in deze tijd internet dé bron van informatie bij uitstek is. Het is een ideale manier om onze manier van tuinieren eenvoudig te verspreiden en zo veel mensen te helpen bij hun zoektocht naar informatie.

op zoek naar kennisIn het Engels kun je behoorlijk wat vinden over natuurlijk tuinieren, maar in het Ne-derlands is dat al een stuk moeilijker. Die informatie is dan nog vaak een vertaling uit het Engels, uit boeken die spreken over andere klimaatzones en die andere plan-ten gebruiken. Dat maakt het allemaal niet eenvoudig om te weten hoe je precies te werk moet gaan.Als er iets is dat ik gemerkt heb sinds ik gestart ben, dan is het wel dat er immens veel mensen op zoek zijn naar informatie over natuurlijk tuinieren, op zoek naar kennis zodat ze hun drempelvrees kunnen overwinnen en van start gaan.

bewust omgaan met voedselNiet uitsluitend mensen die in dezelfde si-tuatie zitten als ik – waarbij de zoektocht gestimuleerd wordt door jonge kinderen – maar mensen van alle leeftijden worden zich bewust van de verkeerde manieren waarop men momenteel voedsel produ-ceert.

Men zegt weleens dat tuinieren een hype is geworden die snel weer zal overwaaien. Dat geldt misschien voor mensen die beginnen met gangbaar tuinieren, maar wie natuurlijk wilt tuinieren heeft hier een duidelijke reden voor en is heel overtuigd.En zo’n belangrijke reden is altijd een goede motivator om effectief in actie te schieten. Van zodra je begonnen bent met natuurlijk tuinieren, vallen de voordelen meteen op en vraag je jezelf meermaals af waarom niet iedereen zo tuiniert.Voor buitenstaanders lijkt het misschien heel rommelig, vreemd of gewoonweg verkeerd als ze zien dat je niet spit en dat alles bedekt wordt met stro, bladeren en ander organisch afval. Maar als je weet waarom je niet mag spitten en als je weet waarom je moet mulchen, dan is het al-lemaal zo logisch dat de klik snel gemaakt is. Bovendien is natuurlijk tuinieren veel minder intensief en tijdrovend zodat er geen weg terug is van zodra je ermee bezig bent.

Niet wat, maar hoeOm natuurlijk te tuinieren hoef je beslist niet allemaal vreemde en oneetbare groenten te zetten. Het gaat perfect met

onze gewone soorten. Niet wat je kweekt, maar hoe je het kweekt, is belangrijk. Met de natuur mee, of er koppig tegenin. Ik wist heel snel welke weg ik wilde volgen.

Ik merk wel duidelijk dat veel mensen het op één punt heel moeilijk hebben wanneer ze overschakelen of beginnen. Tijdens rondleidingen, cursussen, en in e-mails vragen mensen hoe wij plagen be-strijden. Als ik vertel dat we niet bestrij-den – nooit – en dat we geen problemen hebben met luizen, rupsen en vogels, dan reageren ze vol ongeloof. Maar we hebben er door onze jarenlange ervaring en na heel veel proberen en zoeken een systeem voor ontwikkeld. Het is heel logisch en het sluit dicht aan bij de manier waarop de natuur werkt. Dat is altijd het beste.

Combineren volgens de natuurDe bedoeling is om de plaaginsecten te verwarren en te zorgen dat hun zintuigen worden misleid. Hierdoor vinden ze hun voedsel niet en krijg je nooit grote proble-men. Wij noemen dit systeem ‘Schijnbare Chaos’ omdat het op het eerste zicht lijkt alsof alles lukraak door elkaar staat, maar niets is minder waar.

Uiteraard krijgen wij in onze tuin ook te maken met luizen, rupsen en andere plaaginsecten. Maar goed ook! Want zij zijn het voedsel voor onze medewerkers: de natuurlijke vijanden zoals vogels, lieveheersbeestjes, wespen en mieren. Ze moeten allemaal aanwezig zijn voor een tuin in evenwicht, anders werkt het niet.Een paar plaaginsecten op je planten kan trouwens geen kwaad; nultolerantie is nergens goed voor. Zolang de hoeveelheid rupsen op je kolen beperkt blijft tot hier en daar een rupsje, krijg je geen kleinere kolen. Als er slechts hier en daar wat luis op een plant zit, is er geen probleem. Volg je onze manier van combineren, dan zul-len deze luizen zich niet verspreiden en kunnen ze hun populatie niet opbouwen.‘Schijnbare Chaos’ is een effectieve manier van plaagbestrijding zonder gebruik van bestrijdingsmiddelen – zelfs geen ecologi-sche – en zonder veel extra moeite.

Natuurlijk tuinieren gaat uiteindelijk over een manier van tuinieren waarbij je probeert om almaar minder in te grijpen, en waarbij je het voortouw aan de natuur zelf geeft. Nu denken veel mensen dat al-les dan vol beestjes zit of dat onkruid alles

Omdat zijn ouders altijd heel bewust omgingen met voe-ding en meer dan 16 jaar geleden het project Yggdrasil op-startten, zat Frank Anrijs dicht bij de bron en was de overstap naar natuurlijk tuinieren voor hem snel gemaakt. De microbe verspreidde zich al snel naar alle aspecten van zijn leven.

36 37ZoekertjesTuin

overwoekert. Maar dat is absoluut niet zo. Ik ben beducht voor onkruid en probeer dan ook op allerlei manieren te vermijden dat dit in onze tuin staat.

mulchen, mulchen, mulchenDe beste manier om onkruid te voorko-men, is veel mulchen. Mulchen vormt een heel belangrijk onderdeel van natuurlijk tuinieren en biedt gigantisch veel voorde-len, zoals dus onkruidgroei voorkomen.

Wieden gebeurt nog wel in een natuur-lijke tuin, dat kun je niet vermijden. Maar er komt veel minder onkruid voor en wat er toch in slaagt zich te vestigen, kun je heel gemakkelijk uittrekken. Het onkruid wortelt in de losse mulchlaag en is daar-door eenvoudig te verwijderen. In onze moestuin moet je niet elke week rond-gaan met de hak. Eén keer per maand met een emmer door de tuin gaan om hier en daar iets uit te trekken is voldoende.

Een tweede voordeel van mulchen is dat je het bodemleven stimuleert. Geef je het bodemleven organisch materiaal, dan gaat het zich goed voelen en zich sterk vermenigvuldigen. Dat is heel belangrijk, want het bodemleven zal de structuur van je bodem vormen.

Gedaan met spitten, gedaan met dat jaarlijkse beulenwerk. En raar maar waar, zonder spitten krijg je na enkele jaren resultaten waarvan je mét spitten alleen maar kunt dromen: grond met een per-fecte structuur, kruimelige donkere grond waarin je zonder moeite 20-30 cm diep kunt gaan met de blote hand.Het lijkt te mooi om waar te zijn, maar ik verzeker je: ook in jouw tuin is dit mogelijk, op welke grond dan ook. Door organisch materiaal toe te voegen en door niet te spitten, verbeter je de grond sterk.

soms een moeilijke transitieIk merk dat spitten, wieden en wisselteelt er bij veel tuiniers stevig zit ingebakken. En dat is ook logisch. Als je nooit anders hebt gezien en gehoord, dan is het even schrik-ken om te leren dat spitten verkeerd is.In handboeken over tuinieren vertelt men steevast dat je de bodem jaarlijks moet spitten om een goede structuur te krijgen. Eigenlijk klopt dat niet. Meer en meer geraken tuiniers en boeren overtuigd van de voordelen van niet spitten.

Het spaart veel werk uit en het is beter voor het bodemleven. Wel moet je er re-kening mee houden dat bij een overgang van spitten naar bedekken het enkele jaren duurt voordat de bodem boterzacht wordt en een perfecte structuur krijgt. Or-ganisch materiaal speelt hier een cruciale rol in.

minder opbrengst?Tijdens rondleidingen krijgen we soms de opmerking dat het voor ons eenvoudig is om op zo’n grote oppervlakte groenten te kweken en dat te combineren met allerlei voorzieningen om natuurlijke vijanden aan te trekken. In een kleine stadstuin of in een volkstuin is het niet vanzelfspre-kend om een takkenril te bouwen, om bessenstruiken te zetten langs de rand, om een poel te voorzien … De ruimte is beperkt en al deze elementen nemen plaats in.Zo blijft er minder over voor groenten en wordt de moestuin minder productief. Zeker als je ook zelf mulchplanten zet om zelfvoorzienend te zijn in mulchmateri-aal. Hier heb ik toch enkele bedenkingen bij.

Begin je met je natuurlijke moestuin, dan bestaat de eerste fase uit uitgebreid observeren en plannen. Door de juiste planten en constructies op de juiste plaats te zetten, bereik je dikwijls al heel veel op een kleine oppervlakte. Probeer bijvoorbeeld zo veel mogelijk functies te

verzinnen voor één element. Zo kan een takkenril dienen als afsluiting, wind-scherm, warmtekring, nestplaats voor vogels, insectenhotel en opslagruimte van snoeihout. De mogelijkheden zijn zeer uit-gebreid, maar moet je telkens aanpassen aan de omstandigheden in de tuin.

Want uiteindelijk is permacultuur een ontwerpsysteem, een manier om de verschillende elementen in je tuin te laten samenwerken zodat je met zo weinig mo-gelijk moeite en problemen een optimaal resultaat bereikt.Er zijn ook verschillende manieren om opbrengst uit je tuin te meten. Je kunt naar de pure kilo’s van je groenten kijken, of het veel breder zien. Je kunt bij je opbrengst ook de solitaire bijen in je bij-enhotels meetellen, je kunt de diversiteit aan leven en de herwonnen vrije tijd meerekenen.In een natuurlijke moestuin is groenten kweken niet het enige dat belangrijk is. Genieten, rusten, ontspannen en verwon-derd zijn over de kracht, het vernuft en de schoonheid van de natuur zijn minstens even belangrijk.Tuinieren met de natuur zorgt ervoor dat je je tuin en voedsel kweken anders gaat bekijken en dat je uiteindelijk je manier van leven ook door andere ogen ziet.

→ www.natuurlijkemoestuin.beSchrijf naar Velt of e-mail zoekertjes@velt.be. Plaats je zoekertje op www.ecozoekertjes.be.

Af te halen: oude nummers van

Seizoenen (ca. 20 jaargangen). 0486 50 27 67

(Leo Van Huysevoort, Beekstraat 5, Mortsel).

Gratis

Enthousiastelingen die graag

meehelpen om een stuk akkergrond in Melsele

(Beveren) verder om te toveren tot een leuk

plekje waar het gezellig is om te werken en te

genieten. Er werden al fruitbomen en kleinfruit

aangeplant en grond vrijgemaakt om groenten

te kweken. Er is ruimte om te experimenteren

en zelf te creeëren (bijv. speeltuigen voor

kinderen, kunst, schuilplaatsen voor dieren, een

poel, een kruidentuin). Het gaat om genieten,

ontdekken, samen-zijn en natuurlijk tuinieren.

Info of interesse: 0486 28 29 80,

jeroen.cattoor@gmail.com.

Gezocht

Mijn moeder heeft een grote tuin

en kan die niet meer zelf onderhouden. Heeft

iemand interesse om er groenten te kweken

en/of een dier te houden? Dit is gratis in ruil

voor wat groenten. De grond ligt in Izegem

(Bosmolens) en is ongeveer 20 bij 30 m. Bel

naar 057 30 05 96 of stuur een e-mail naar

marc_vulsteke@hotmail.com.

Gezocht

Wie beschikt er over een

motoculteur frees en ploeg? Wie kan er als

hobby jaarlijks een moestuin van 5 are frezen

en ploegen van de Velt-leden uit Hooglede? Na

25 jaar wil ik stoppen met dit werk. Als Velt-lid

wil ik het wat rustiger aan doen en dit laten

voor de jongere generatie. Ik zoek iemand uit

West-vlaanderen die mijn plaats wil innemen

om moestuinen te frezen en te ploegen vanaf

volgend jaar, 2015.Prijs o.t.k. met de eigenaars.

Marcel Castelein, Delaeystraat 64, 8830

Hooglede. 051 70 29 49.

Gezocht

In Kalmthout: landelijke woning

op 200 m van de Kalmthoutse heide. Grote

natuurlijke tuin. Ideaal voor natuurliefhebbers,

fietsers en wandelaars. Instapklaar, 3

slaapkamers, grote leefkeuken, aparte

woonkamer, schuur en garage. € 380.000.

0477 390 634. immoweb nr. n° 4894561.

te koop

De bloemen van een mannelijke

kiwiplant in een serre. Dit om onze vrouwelijke

plant te bevruchten. Onze mannelijke planten

bloemen (nog) niet. Pirre, 0496 86 22 84

pirre.ackermans@hotmail.com.

Gezocht

I.v.m. een nieuwe baan in België

ben ik op zoek naar een huurappartement/-

woning in de Vlaamse Rand rond Brussel. Met

tuin, huur max. € 800, vanaf 1 juli. Mocht

iemand iets weten, dan hoor ik het graag!

elineprinsse@gmail.com

Gezocht

Albezon Vakantiekampen (Zuid-

Frankrijk) zoekt jongeren en begeleiders.

Albezon organiseert sinds 1976 geëngageerde

kampen waar bewust zelf biologisch en

vegetarisch gekookt wordt. Brood wordt

gebakken in de cuisinière of de oude broodoven,

en dit zo veel mogelijk met streekproducten.

Daarnaast werk je er zelf in de moestuin, op de

terrassen en tussen de fruitbomen.

www.vakantiekampen.blogspot.be

Gezocht

Planten van aardbei, rode

bes, zwarte bes, witte bes, dille, oregano

en nog zoveel meer. Contacteer Nicole via

nicoledegols@yahoo.com of 052 21 80 50. Prijs

is afhankelijk van de hoeveelheid en de grootte

van de plant: € 0,50 tot max. € 3,00 per stuk.

te koop

Jonge Ronquières kalkoenen.

Goede onkruideters (zoals boterbloem,

brandnetel, paardenbloem en distel). Sterk ras.

Marc en Charliene, 053 70 69 55.

te koop

Soay schapen. Sterk ras, hoeft

men niet te scheren, ontwormen of hoefkappen.

Indien voor consumptie: vlees smaakt naar ree.

Marc en Charliene, 053 70 69 55.

te koop

elzenbosLeeftuinen - moestuinen - boomgaarden| Aanleg - onderhoud - snoeien | Permacultuur - mulchen - kringlooptuinieren | Natuurlijke omheiningen - stapelmuren - kleine metselwerken | Vlaams-Brabant en aanliggende | 0478 52 59 32 willem.cloots@hotmail.com

Mandenvlechterij De kimContemporary craftsman. Modern en eigentijds vlechtwerk, Ergonomische en maat manden, design en ambachtelijk, kunst objecten, gevlochten hekwerken en speeltuin onderdelen. Biologisch geteelde wilgwww.mandenvlechterij-dekim.com

B&B koornemoezen | ecologische kamer met bio-ontbijt Bed & Breakfast Koornemoezen heeft maar één suitekamer en dat is een bewuste keuze. Zowel de verblijfplaats als de tuin zijn eventjes van jou alleen. De suite is volledig apart van het woonhuis: je hebt dus alle privacy mét een ongelooflijk mooi uitzicht op de tuin, de weiden, de velden en de bossen rondom. De kamer is ingericht met ecologisch verantwoorde en natuurlijke materialen. Het ontbijt is volledig bio naar jouw smaak! Jouw ledenvoordeel: 5% | Adres: Koornemoezen 7 8210 Zedelgem/Brugge, +32 (0)50 34 22 01, info@koornemoezen.be, www.koornemoezen.be

eco-care hoveniers & ontwerpbureau Loek Gorris Advies, creatieve tuinontwerpen, aanleg en onderhoud van natuurrijke tuinen. Ook voor dakvegetaties, vijvers, hemelwaterhergebruik (watertuinen). | Info | info@gorris.nl, www.eco-care.nl.

Vakantie in Midden-portugal! Kom naar onze ecoboerderij en geniet van de prachtige omgeving, rust en bergen. Plek voor 1 tot 10 personen! Mogelijk om mee te eten of te helpen in de tuin | Meer info: www.facebook.com/Vale das Portas of mail naar monaschon@hotmail.com

Les Fontanelles Minicamping, huurtenten en een vakantiehuis op wielen op onze kleinschalige biologische boerderij in de Dordogne. Rust en ruimte, af en toe een kampvuur, sterren aan de hemel en uilen in het bos. +33547989037, www.lesfontanelles.fr

Vakantiehuis in de Dordogne Welkom zijn, je thuis voelen op een bijzondere plek in de natuur. Heerlijk genieten van de rust en ruimte. Gelegen op de grens van de Corrèze en Haute-Vienne. We zien je graag tegemoet | Meer info op www.laveyrat.com

Vakantiehoeve Wilgenhof 20 km van Brugge, Gent, de zee. Rustig, groen, gastvrij, comfortabel. Nabij bos. Wandelen, fietsen, cultuur. Grote ecologische tuin, lekkere gezonde maaltijden met producten uit eigen biotuin. 6 Kamers (18p) en 1 app (5p) | Info | Folder: Pot-en Zuidhoutstraat 4, 9990 Maldegem-België, +32 50 71 53 66, info@wilgenhof.be,www.wilgenhof.be

ontmoeting met het Franse platteland? op zoek naar rust en ruimte? Zuid-Frankrijk – Gers/Haute Garonne - aan de voet van de Pyreneeën! Boerderij met zwembad en alle modern comfort. | Info | Kijk op www.vakantiehuisinfrankrijk.be | Marc Dufraing, 0032 495 52 02 22 of mdufraing@hotmail.com

Sanen melkgeit lammetjes, betjes.

De moeders zijn geselecteerd op melkgifte.

Contact: Brigitte Degrootte, 058 29 99 36.

te koop

38 39

40 41

42 43Ledenvoordelen Publicaties

Velt-publicaties voor belgië en Nederland• Kippen in de tuin Nieuw!€ 19,50 (+ € 5,00 verz.)• Lekker ecologisch! Nieuw!€ 29,75 (+ € 7,00 verz.)• Lang leve de oogst Nieuw!€ 3,95 (+ € 1,55 verz.) • Bessen uit de tuin € 19,95 (+ € 4,30 verz.) • Vier verrassende Velt-boekjes€ 12,20 (+ € 4,30 verz.) • Seizoenen op smaak€ 8,50 + ( € 2,50 verz.)• Handboek Ecologisch Tuinieren€ 29,95 (+ € 9,50 verz.)• De Ecologische SiertuinZolang de voorraad strekt. € 24,95 (+ € 4,30 verz.)• Ecologisch Tuinieren voor Beginners € 5,95 (+ € 2,50 verz.)• Groenbeheer, een verhaal met toekomst Actieprijs!€ 55,00 (incl. verz.) • Groene gids voor kleine kids€ 3,95 (+ € 1,55 verz.) • Stappen naar een ecologische tuin€ 31,50 (+ € 5,00 verz.)• Pim Pompoen Kwartetspel € 9,00 (+ € 2,50 verz.) • Mijn eigen kleine moestuin € 9,00 (+ € 2,50 verz.) • Bijzondere groentegids€ 3,95 (+ € 1,55 verz.) • Sierlijk & kruidig€ 3,95 (+ € 1,55 verz.)• Groenten in potten€ 3,95 (+ € 1,55 verz.)

andere publicaties voor belgië en Nederland• Biodiversiteit in België Actieprijs!€ 32,75 (incl. verz.)• De Brooddoos€ 21,50 (+ € 3,00 verz.)• Natuurlijk€ 14,95 (+ € 3,00 verz.) • Burgers beheren openbaar groen als ecologische moestuin (ervaringsverslag Dulomiproject)€ 8,00 + (+ € 2,00 verz.)

→ www.velt.be/winkel

De publicaties zijn verkrijgbaar door storting van het bedrag,

verzendingskosten inbegrepen, op de rekening van je afdeling of

op rek. BE51 0010 9905 5062 van Velt Nationaal, Berchem voor

België of op 362280 van Velt Nederland voor Nederland (IBAN:

NL72INGB0000362280), met vermelding van naam en adres. Je krijgt de

publicatie per post thuis bezorgd. Je kunt ook boeken kopen bij je afdeling

of ze daar afhalen. Dan bespaar je de verzendingskosten op de publicaties

waar deze afzonderlijk vermeld staan. Neem contact op met je plaatselijk

bestuur. Dit zijn ledenprijzen. Vermeld bij storting de titel van de uitgave.

Nog meer voordelen!Met je Velt-lidkaart kun je intussen genieten van meer dan 150 ledenvoordelen. Ontdek ze allemaal op → www.velt.be/voordelen

jardins & loisirs, op 29 mei in ChevetogneOp donderdag 29 mei kun je genieten van een toptuinevene-ment op het prachtige provinciaal domein van Chevetogne. Hier vonden de opnames van het RTBF-programma Jardins & Loisirs plaats. Luc Noël, de ster van dit programma, zal dan ook niet ontbreken. Dit jaar staat Jardins & Loisirs in het teken van de vlinder.

Het provinciale domein van 550 ha is een ode aan de natuur en de tuin. De oorspronkelijke verscheidenheid aan land-schappen werd er aangevuld met thematische tuinen: de landschapstuin, de haagbeukenlaan, de Hervé Bazin-tuin, de braamstruikentuin, etc. Het domein is bovendien voorzien van ludieke zones met tien spectaculaire speeltuinen. Adres: Provinciaal Domein Chevetogne, 5590 Chevetogne Praktisch: donderdag 29 mei van 10-18 u. Toegansprijs: € 10,00 (kinderen -6 jaar gratis). +32 (0)14 28 60 80. info@happenings.be→ www.jardinsetloisirs.be

aarde-nd-werkIn de coöperatieve kruidenvennootschap Aarde-nd-Werk kweken en verwerken lokale telers kruiden tot een 100 procent lokaal geproduceerd assortiment van thee- en keukenkruiden. Samenwerkingen zijn intussen opgezet met het Drongengoed, het Maldegemveld en het Leen, maar ook privétuiniers vinden binnen de coöperatie een afzet met planten zoals rozenbottel, meidoorn of linde. Onder de naam Kleur en Kruid lanceert Aarde-nd-Werk 4 nieuwe productlij-nen van biologisch gecertificeerde plantenpoeders met een 100 procent lokale herkomst. Elke lijn bestaat uit 5 soorten plantenpoeders vergezeld van een bijsluiter met recepten. Tel-kens producten die geur, kleur en smaak geven aan je bereidin-gen. Aan de slag dus om zelf je kruidenkerrie samen te stellen!Jouw voordeel: 25 procent korting op de productlijn Kleur en Kruid op vertoon van je lidkaart, tot het einde van dit jaar.Adres: Aarde-nd-werk cvba-so, Veldhoek 33, 9931 Oostwinkel 0032 (0)9 259 98 91→ www.aardendwerk.be

Eco & fair: een nieuw winkelmodelIn 2011 startten vzw Climaxi, vzw ’t Uilekot en Oxfam-We-reldwinkel Herzele samen de winkel Eco&Fair. Daar willen ze diverse producten met een maatschappelijke meerwaarde samenbrengen. Eco&Fair probeert zo veel mogelijk maat-schappelijke meerwaarde te combineren: eco én sociaal is de slogan en daaronder groeperen de initiatiefnemers ecolo-gische, biologische, fairtrade- en streekproducten. Climaxi neemt producten van een aantal Italiaanse bio- en sociale coöperaties op (pasta’s, tomatensauzen, tapenades, pesto) en de biowijnen van Fairwine. Daarnaast vind je bij Eco&Fair producten van enkele sociale werkplaatsen uit eigen land: De Loods (siropen en jam), De Kruiderie (gedroogde kruiden) en de biomelk van Biodia. Vzw ’t Uilekot zorgt voor streekpro-ducten (bier en sterke drank uit de regio) en een aanbod van cultuurproducten: boeken, dvd’s en cd’s van huisartiesten. In zijn café verkoopt ’t Uilekot overigens ook zo veel mogelijk dingen uit het Eco&Fair assortiment en een 3000-tal tweede-handsboeken. Jouw voordeel: 5 procent korting op boeken, cultuurproduc-ten en wijnen op vertoon van lidkaart.Adres: Groenlaan 39, 9550 Herzele. 053 62 64 36→ www.climaxi.be

20 duotickets te winnenJardins & Loisirs deelt 20 duotickets uit onder de lezers van Seizoenen. Stuur voor 26/05 een e-mail met als onderwerp ‘Jardins & Loisirs’ naar redactie@velt.be om kans te maken.

Kom de geheimen ontdekken van de prachtige ecotuin of boomgaard van zowat tweehonderd tuineigenaars. Laat je inspireren door een pientere en gezonde manier van tuinieren en vier mee de 40ste verjaardag van Velt! www.velt.be

Velt-ecotuindagen31 mei & 1 juni 2014!

40Vier mee!jaar Velt