Seizoenen

Ecologisch tuinieren | koken | leven | №.3 | 2008

2

Colofon

Velt vzw Vereniging voor Ecologisch Leven en Tuinieren. Verschijnt zes keer per jaar.

RedactiedresUitbreidingstraat 392c, 2600 Berchem T 03 281 74 75 -F 03 281 74 76info@velt.be www.velt.beV.u.: Piet Anrijs

Activiteiten Weg & WijzerAfdelingen voeren hun activiteiten voor het julinummer in vóór 16 juni via de webkalender van www.velt.be. Het gaat om de activiteiten van augustus en september. Onjuiste of onvolledige activiteiten worden niet opgenomen. Advertenties Tarieven en praktische vereisten op aanvraag bij de redactie en op www.velt.be/adverteren. De redactie kan beslissen om advertenties niet op te nemen. Voor de inhoud van de advertenties zijn redactie noch Velt verantwoordelijk.

SeizoenenarchiefVelt-leden kunnen nummers van vorige jaargangen van Seizoenen raadplegen op www.velt.be. Registreer je (lidnummer nodig) en log in.

Word lid• België: stort € 25,00 op rekening 001-0990550-62 van Velt.• Nederland: stort € 25,00 op rekening 67 48 48 t.n.v. Velt-Nederland onder vermelding van ‘nieuw lid’.• Andere landen: stort € 30,00 op rekening 001-0990550-62 van Velt.

Giften Steun Velt in het ijveren voor gezonde voeding en een gezonde leefom-geving. Stort een vrije gift op rekeningnummer 001-0990550-62 van Velt vzw, met de mededeling ‘gift’. Giften vanaf € 30,00 zijn fiscaal aftrekbaar.

LegatenLegaten kunnen onze vereniging een mooie impuls geven. Als je ecologie belangrijk vindt en ons werk wilt steunen, kun je Velt vzw in je testament opnemen voor een duolegaat. Met een duolegaat kun je aanzienlijk be-sparen op successierechten en zo je erfgenamen bevoordelen. Velt geniet dan mee van dit belastingvoordeel. Download de folder via www.velt.be of

Advertenties

Tweemaandelijks tijdschrift van Velt 36ste jaargang - mei/juni 2008

vraag hem aan op het Velt-secretariaat.Hoofdredactie en lay-out : Bart Coenen, bart.coenen@velt.be Eindredactie en lay-out : Reine De Pelseneer, reine.depelseneer@velt.be Fotoredactie: Inge Van Der Elst, fotoredactie@velt.be Werkten mee aan dit nummer: Michel Beankens, Hannelore Coene, Geertje Coremans, Veerle de Pooter, Liesbeth Janssens, Riet Janssens, Luk Naets, Greet Tijskens, Luc Vanhoegaerden, Tine Van LandegemFotografen & illustratoren:Ellie Agallou, Bart Coenen, Dom Collins, Helmut Gevert, Stefan Jacobs (cover), Liesbeth Janssens, Marcin Jochimczyk, Daniel Mroz, Jendo Neversil, Maciek Pele, Michael Simonec, Tinne Van den Bossche, Sam Veres, Philip VermeulenAdministratie: Karin Holemans, karin.holemans@velt.be Lay-outconcept: Kurt Cornelis, www.sfumato.be Druk : Druk in de Weer, www.drukindeweer.beVerzending: Boes & Co, www.boesenco.be

33 | 2008

Inhoud

REdacTionEEl

zoomEeuwige moes

consumEnT

Eco-acTiEfRozen zonder reukje aan

soRbETDe prijs van duurzame voeding

TuinEen kijkje in de serresEen nieuwe preiplaag

VERbEEld

culinaiRGeurige gerechten: bloemen op je bord

wEg & wijzER

bREEdbEEldStappen naar een ecologische tuin

zoEkERTjEs

REpoRTagEFred, George en George

lEzERs REagEREn/column/uiTgEspRokEn

uiTgElichT

lEdEnVooRdElEn

4

5

6

8

10

1315

17

18

21

25

29

30

32

34

43

4 Redactioneel

Kippen houden is een mensenrecht

Tekst geert gommers

Velt vertegenwoordigt meer dan 12.000 leden waarvan er veel op een ecologische wijze kippen houden en groenten telen. Daarom zijn we verontrust over de berichten dat eieren van kippen met buitenloop niet geschikt zijn voor menselijke consumptie.

Dit kan immers leiden tot foute conclusies: zelf dieren houden of groenten telen, doe je best niet meer. Koop alles maar in de winkel. Dan ben je zeker dat het gecon-troleerd is. Het klinkt belachelijk, maar het is waar: zelf groenten telen en kippen houden is een mensenrecht. En de kippen zelf: die hebben recht op buitenloop.

Het Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid (WIV) maakte begin april een onderzoek bekend naar de kwali-teit van eieren afkomstig van kippen van particuliere kip-penhouders. De eieren werden in de lente en herfst van 2007 verzameld over heel België. Dit nationale onderzoek kwam er naar aanleiding van een beperkt aantal gelijk-aardige vaststellingen einde 2002 bij dergelijke eieren. Het onderzoek toont aan dat de dioxinegehalten in eieren van door particulieren gehouden kippen hoger zijn. Zij overtreffen de gevonden waarden in eieren van kippen uit professionele bedrijven. De oorzaak van deze hogere besmetting is nog steeds niet duidelijk.Mogelijke verklaringen zijn het voeder of het verbranden van hout en afval in de tuin. Daar kun je als liefhebber wat aan doen. Geen houtasse uitstrooien in je kippenhok, geen plastic en ander afval verbranden in je tuin, of geen mogelijk besmette resten van voedingsmiddelen (bijv. vet uit de frietketel) aan je dieren geven. Ook de grotere oppervlakte waarin kippen bij liefhebbers scharrelen kan ervoor zorgen dat de dieren meer dioxines via in de bodem aanwezige insecten of regenwormen binnenkrij-gen. Kun je als particulier nog met een gerust hart kippen houden voor de eitjes?

De ecologische kippenliefhebber gaat uit van het natuur-lijke gedrag van kippen. Kippen zijn echte scharreldieren en daarvoor hebben ze veel ruimte en afwisseling nodig.Als blijkt dat er door de buitenloop dioxines in de eieren terechtkomen, moet de oorzaak van de besmetting worden aangepakt. Als veilig voedsel telen of kweken op een natuurlijke wijze onmogelijk wordt door externe vervuiling, dan moet dáár wat aan gebeuren. En niet omgekeerd. Een hoog ozongehalte los je niet op door ouderen en kinderen binnen te houden, maar door het verkeer en andere bronnen van vervuiling aan te pakken. Een hoog dioxinegehalte los je niet op door te kiezen voor tegennatuurlijke oplossingen, maar door maatregelen te nemen tegen die dioxine-uitstoot.

En dát moet de doelstelling blijven. Nu mogen onze kip-pen niet meer buiten scharrelen, misschien mogen onze kinderen binnen tien jaar ook niet meer in de tuin spelen.

Op 1 april stond de telefoon op het Velt-secretariaat roodgloeiend. De aanleiding daarvoor was de bericht-geving in enkele kranten over dioxines in kippeneieren en schadelijke stoffen in moestuingroenten. Ongeruste kippenliefhebbers en moestuiniers belden om uitleg: ‘Dit is toch geen aprilgrap?’ Velt-landbouwexpert Geert Gommers stelde intussen een dossier samen: Het standpunt Kippen houden is een mensenrecht geeft de visie van Velt weer op deze berichtgeving. Daarnaast is er een reeks Tips voor kippenliefhebbers en eierfanaten, met een bijbehorend overzicht van labo’s waar je terechtkunt voor analyses. Deze infor-matie vind je op www.velt.be. Wie niet over internet beschikt, kan dit document opvragen bij de redactie.Lees ook de lezersreacties p. 32.

5Zoom

Eeuwige moes

Op donderdag 29 mei om 22.50 u zend de NPS op Nederland 2 de documentaire Eeuwige Moes van Catherine van Campen uit.

Ruurd Walrecht raakte al jong in de ban van historische gewassen en begon een levenslange kruistocht voor het behoud ervan. Deze Don Qui-chote van de zeldzame groentesoorten bouwde een indrukwekkende collectie van honderden met uitsterven bedreigde gewassen op. De meester-teler emigreerde echter van de ene op de andere dag naar Zweden. Een bont gezelschap achterblij-vers vertelt het verhaal van deze bezeten teler en

zijn Groene Ark, want zijn levenswerk blijkt voor ons allen van belang.

De tv-uitzending van Eeuwige Moes valt samen met de bijeenkomst van ministers en staatshoofden in Bonn tijdens de VN-conferentie rond biodiversiteit, waar de documentaire ook getoond zal worden. De wereldgemeenschap bespreekt daar de maatregelen die genomen moeten worden om de voortgaande vernietiging van de natuur en de wereldwijde teruggang van biodiversiteit tegen te gaan. Met name het verlies van soorten in de landbouw is een bedreiging voor de voedselvoorziening op onze planeet.

ledenvoordeel: De dvd van Eeuwige Moes wordt na de tv-uitzending uitgebracht. Velt-leden betalen € 14,00 (incl. btw en verzendkosten) in de plaats van de normale prijs van € 17,00 (incl. btw en verzendkos-ten) voor einde juni te bestellen via: eeuwigemoes@velt.be.

6 Consument

Biofruit op school

Naar aanleiding van de bioweek in de zomer van 2004 start-ten een tiental Leuvense scholen met een wekelijks stuk biofruit voor alle leerlingen. Vier jaar later, en na een brede bekendmaking van de mogelijkheid om voor bio te kiezen, tekenen ook in Beersel alle scholen in voor het volgende schooljaar. Daarmee kiest tien procent van alle scholen met een fruitabonnement vanaf volgend schooljaar voor biolo-gisch fruit. Op vraag van de kindergemeenteraad ondersteunt de gemeente Beersel scholen die kiezen voor biofruit, omdat het gifvrij is en omdat het met zorg voor de natuur wordt geteeld. Biofruit van hier zorgt voor weinig transportkilome-ters. Maar ook fairtradebananen krijgen een plaats omdat een eerlijke prijs voor de producent belangrijk is.

→ www.biofruitopschool.be

Herkomst duidelijk aangeven verplicht

Vanaf dit jaar moet in heel Europa bij elke te koop aangebo-den groente of vrucht de herkomst vermeld staan. Dat zal een hele steun zijn voor die verbruikers die belang hechten aan seizoensproducten van dichtbij huis. Voor minder kies-keurige consumenten kan deze aanduiding misschien verhel-derend werken in de stijl van: ‘Komt mijn struik broccoli echt helemaal uit Egypte?’ Nu nog een tekentje erbij dat aangeeft hoe het transport is gebeurd − vliegtuig, vrachtwagen of boot − en we kunnen nog gerichter kiezen. In een artikel over de ecobalans van biologische produc-ten in Schrot & Korn staan rond vervoer en energie enkele verrassende cijfers en bedenkingen. Zo heeft men aan de universiteit van Bonn de energie berekend die nodig is om appelen die einde maart in Nieuw-Zeeland zijn geplukt, per boot naar Europa te voeren en in april in Duitsland te verkopen. Daarnaast werd de berekening overgedaan voor appels die in Bonn in oktober zijn geoogst en vervolgens tot april in een koelcel werden opgeslagen. De Nieuw-Zee-

Foto hannelore coene

landse bleken ‘slechts’ 27 procent meer energie te hebben verbruikt. Op de website van de Nederlandse invoerder Eosta (www.natureandmore.com) kun je per vrucht en volgens het land van oorsprong aflezen hoeveel CO2 een kilo vertegen-woordigt. Voor Royal Gala appels uit Argentinië ingevoerd per schip is dat 163 g, zowat evenveel als de uitstoot van een middenklasse auto per kilometer. Conclusie: de efficiëntste manier om de CO2-uitstoot te beperken is gaan winkelen met de fiets!

Bron: Schrot & Korn

Engelse appels

Zelfs in een topjaar voor appels, zoals 2007, bestaat driekwart van het aanbod aan appelen in de Britse supermarkten uit vruchten die zijn geïmporteerd uit Nieuw-Zeeland, Zuid-Afrika, de VS, Duitsland, Frankrijk en Nederland. Gangbare appelboeren klagen dat supermarkten prijzen betalen die amper de onkosten dekken en sturen om de haverklap controleurs van het pakstation. Voor de lokale bioboer is er evenmin een doorkomen aan: ‘Supermarkten verdelen enkel nationaal én aan de scherpste prijs.’En toch is diversifiëren voor fruitkwekers lonend, mits het verhaal wordt gebracht via kleinere lokale winkels en groenteboeren. Een bioteler die voordien enkel Cox-appels en Conference-peren had staan, teelt ondertussen met succes 40 variëteiten en zijn klanten zijn er dol op. Zelfs het hobbelige uiterlijk schrikt hen niet af.

Bron: Food Magazine

Komkommertijd wordt anders

Aan de universiteit van Wageningen (NL) is een vergeten komkommersoort gereanimeerd: de oerkomkommer. Hij ziet er wat uit als een buitenmaatse augurk, met stekelige donker-groene schil. De oerkomkommer is perfect geschikt voor de biologische teelt. Een andere biologische nieuweling die hier en daar al in een winkelrek kan opduiken is de lentekomkom-mer, een mediumformaat met lichtgroene schil.

Bron: Ekoland

Minder afval = minder betalen

De Afvalkrant van de intercommunale IGEAN heeft de proef gedaan. Ze kocht negen producten in dezelfde winkel in twee versies: met statiegeld of in wegwerpverpakking, in diverse kleine potjes of in één blik of bokaal. De afvalarme selectie produceerde 265 g aan lege verpakkingen, de andere maar liefst 698 g. Voor de afvalarme producten bedroeg te totaalsom € 14,97, veel economischer dan de ‘verspilversie’ waarvoor men maar liefst € 22,85 diende te betalen, of de helft méér!

Bron: De Afvalkrant

73 | 2008

Driemaal textiel

ModderpakkenVoor kinderen die graag buiten spelen kopen ouders bij voor-keur modderbroeken of -pakken die met bretellen worden opgehouden en die onderaan dikwijls voorzien zijn van een elastiek om de broekspijpen omlaag te trekken. De bedoeling is de peuters droog en de onderkleding vrij van modder of grasvlekken te houden. Daarom zijn de meeste modderpak-ken gemaakt van kunststof en worden ze behandeld met een veelvoud aan bedenkelijke scheikundige stoffen.Öko-Test (OT) liet dertien broeken testen. In de praktijktest werd o.a. gekeken naar de waterdichtheid voor en na een schuurbeurt. Slechts één pak liet geen vocht door bij de nage-bootste glijbewegingen. Voor de aanwezigheid van verdachte chemische stoffen zijn de testresultaten dramatisch: de meeste pakken bevatten hoge dosissen organische tinverbin-dingen, ftalaten, PAK’s en/of optische witmakers. Alleen de broek Tells Wetwear Buddelhose TB 50 haalde een ‘bevredi-gende’ totaalscore. Dat een aantal pakken voorzien is van het Öko-Tex Standard 100-label is voor OT geen voldoende garantie omdat er maar naar een beperkte lijst bedenkelijke stoffen wordt gekeken. Indien je toch een modderpak koopt, beveelt OT aan om het kledingstuk voor het dragen in de wasmachine te wassen.

Bron: Öko-Test

MerkkledingVan merkkleding zou je mogen verwachten dat er bijvoor-beeld minder gebruik wordt gemaakt van chemische hulp-stoffen om ervoor te zorgen dat de kledingstukken vormvast zijn en sleetbestendig. OT kocht bij elf populaire modelabels drie kledingstukken voor dames: een blouse en twee T-shirts. Er werden ook hier heel wat ongewenste scheikundige stof-fen in het textiel aangetroffen, zij het in mindere mate. Voor de eindbeoordeling krijgen de kledingstukken van Benetton, Esprit, H&M, Mexx en Zero een ‘goed’. C&A, S. Olivier en Zara halen een ‘bevredigend’, Tom Tailor nog net een ‘voldoende’. De textielwaren van Mango en Street One vallen echter door de testmand.

Bron: Öko-Test

Pyjama’sOok Test-Aankoop (TA) stelt zich vragen over chemicaliën in textiel. Vooral kinderen zijn gevoelig voor kledingstukken die direct op de huid worden gedragen. TA kocht 15 kinderpy-jama’s in supermarkten en grotere kledingzaken. Ze werden onderzocht op de aanwezigheid van irriterende stoffen zoals ftalaten, formaldehyde en verboden kleurstoffen. Uiteindelijk dienden 4 pyjama’s te worden uitgesloten: die van Hema, Traffic Maffle en Zeeman omwille van te veel ftalaten, en die van Prémaman omwille van het gebruik van een verboden kleurstof. Enkel Traffic Maffle reageerde alert door onmiddel-lijk alle resterende exemplaren uit de rekken te halen.

Bron: Test-Aankoop

Luxezepen: betaalbare kwaliteit

Ze worden regelmatig als geschenk gegeven omwille van de opvallende vorm, kleur en geur, of impulsief gekocht om de partner te verwennen. Deze zogenaamde luxezepen hoeven zelfs niet duur te zijn: je hebt er al voor € 2,00 à 3,00 per stuk en in natuurvoedingswinkels vind je exemplaren van gecerti-ficeerde natuurcosmetica voor zo’n € 5,00.OT kocht 27 van deze geurige pronkstukken. De 2 natuur-zeepjes van Weleda en L’Occitane scoorden samen met 8 gangbare merken een ‘zeer goed’. De overige zepen ver-toonden vooral mankementen voor het parfumeren. In 10 gevallen werden synthetische muskusverbindingen aan-getroffen die niet alleen lang blijven geuren, maar die zich ook in het vetweefsel van mensen en vissen opstapelen en soms hormoonverstorend kunnen werken. Bepaalde andere geurstoffen zoals eugenol wekken bij gevoelige mensen al-lergische reacties op. En tenslotte mengt een derde van de fabrikanten ongewenste diëthylftalaten in zijn zeep om de geur te stabiliseren.In de categorie ‘onvoldoende’ zitten 6 geurbrokken die op 4 of 5 criteria door de mand vielen. Cynisch is wel dat net daar de drie merken bij zitten die meer dan € 20,00 voor 1 stuk zeep durven te vragen: Van Cleef, Lancôme en YSL.

Bron: Öko-Test

Foto bart coenen

Geïnteresseerd in ecologisch verantwoorde kledij gemaakt van hennep?

Kijk eens op www.hempmade.be

8

Rozen zonder reukje aanKies voor blije bloemen

Eco-actief

Tekst Reine de pelseneer Foto sam Veres

bloemen uit het zuidenOok al neemt Nederland nog zowat 60 procent van de wereldhandel in snij-bloemen voor haar rekening, steeds meer bloemen worden gekweekt in het buitenland. Met name in het Zuiden, in landen als Kenia, Ethiopië, Columbia en Ecuador. In die zuiderse landen zijn niet alleen de natuurlijke omstandigheden ide-aal, de arbeidskrachten zijn er vooral ook zeer goedkoop. De arbeiders, in hoofd-zaak vrouwen, moeten er echter vaak in schrijnende omstandigheden werken. Ze worden blootgesteld aan bestrijdingsmid-delen, waarvan sommige in het Westen verboden zijn omdat ze zo schadelijk zijn. De kledij die de arbeiders dragen biedt on-voldoende bescherming. De werknemers hebben nauwelijks rechten, ze werken voor een hongerloon en in drukke perio-des (moederdag, Valentijn…) moeten ze soms tot 16 uur per dag werken.

Ecologisch nefastDat het massale gebruik van bestrijdings-middelen een rampzalige invloed heeft op het milieu, hoeft allicht geen betoog. Daar komt bij dat de snijbloemen uit

zuiderse landen worden ingevoerd met het vliegtuig. Niet bepaald gunstig in het licht van de klimaatopwarming… Zijn Eu-ropese bloemen dan beter? Nee, zo blijkt, want hier worden de meeste snijbloemen geteeld in kassen en de hoge stookkosten zorgen voor nog veel meer CO2-uitstoot dan het transport per vliegtuig. Op zoek naar alternatieven dus!

biologische bloemenBiologische seizoensbloemen vormen een waardig alternatief. Ze worden gekweekt zonder kunstmest en bestrijdingsmidde-len. In Nederland teelt Frank Schouten uit Zwaagdijk bijv. biologische tulpen. Omdat weinig consumenten op de hoogte zijn van de sociale en ecologische wantoestan-den rond de bloementeelt, raken verkopers van biologische snijbloemen hun waren nog niet zo gemakkelijk kwijt. Daardoor zijn er maar weinig producenten die zich aan de biologische teelt wagen. Door bewust voor verantwoorde bloemen te kiezen, kunnen consumenten mee helpen om de vicieuze cirkel te doorbreken.In behoorlijk wat natuurvoedingswinkels in België en Nederland kun je terecht

voor biologische snijbloemen. Kijk voor adressen van natuurvoedingswinkels in de biogids van Bioforum (B) of Biologica (Nl).

Een gelukkige verjaardag wensen, het weer goed maken met iemand, zeggen hoeveel je van je partner houdt, vrien-den feliciteren met een nieuwe woonst… Heel wat mensen zetten deze gebeurtenissen graag kracht bij met een boe-ket bloemen. Helaas gaat achter de sprankelende kleur en bedwelmende geur vaak een minder mooi verhaal schuil. De snijbloemensector neemt het niet altijd even nauw met goede arbeidsomstandigheden en de impact op het milieu is groot. Hoog tijd voor producenten én consumenten om werk te maken van alternatieven.

Bij dit nummer van Seizoenen vind je de Blije Bloemenkalender. Je ontdekt erin welke bloemen je in welke maan-den kunt kopen. Bovendien vind je er nog andere tips in verband met ‘blije’ alternatieven.

93 | 2008

bloemen uit eigen tuinUiteraard kun je ook zelf je bloemen kweken in de tuin! Er zijn verschillende mogelijkheden om van je tuin een pluktuin te maken: creëer een snijbloemenhoek met een- en tweejarigen, kies voor pluk-grage soorten, plant bloemendragende struiken… Vele bol- en knolgewassen zijn geschikt als bloembol.Heb je geen (bloemen in de) tuin? Dan kun je wellicht bij iemand anders terecht. In Buggenhout kun je bijv. zelf bloemen plukken in de pluktuin van kwekerij Silene.

fairtradeWil je er zeker van zijn dat de snijbloemen die je koopt, geteeld zijn met respect voor mensen, kies dan voor bloemen met het Fairtrade-label. Je vindt faitraderozen in grote supermarkten (Delhaize, GB, Car-refour).

blije bloemenDe Blije Bloemencampagne wil mensen bewust maken over de impact van de gangbare bloementeelt op mens en milieu. Blije Bloemen worden geproduceerd met respect voor mensenrechten en het milieu.

Bloemen kosten ongeveer vijf keer zoveel energie als heel wat andere cadeaus van dezelfde prijs. Toch zijn er ook posi-tieve aspecten aan de bloemenindustrie verbonden: ze biedt veel vrouwen uit ontwikkelingslanden de mogelijkheid om werk te vinden en mee te voorzien in het onderhoud van hun familie. Een boycot is dan ook geen goede manier om het leven en de arbeidsomstandigheden van arbei-ders in ontwikkelingslanden te beïnvloe-den. Draag als consument een steentje bij door bewust te kiezen voor en te vragen naar Blije Bloemen.

fair flowers, fair plantsOp internationaal niveau krijgen bloemen met respect voor mens en milieu het FFP-label, dat staat voor ‘Fair Flowers, Fair Plants’. Bloemen met dit label zijn verkrijgbaar in Frankrijk, Engeland, Duits-land, Zweden en Nederland. In België laat het label nog even op zich wachten.

→ www.bioforum.be

→ www.biologica.nl

→ www.blijebloemen.be

→ www.fairflowersfairplants.com

→ www.silene.be

gemeenten op de TandemVelt engageert zich actief om gemeen-ten en lokale milieuraadsleden te ondersteunen en te adviseren in de uitvoering van hun natuur- en milieu-beleid. Velt richt zich hierbij, vanuit het project Tandem, op de sensibili-satie van de burger en op ecologisch groenbeheer. Velt werkte dit voorjaar twee nieuwe voorstellen voor gemeen-ten uit: • Een eerste over Blije Bloemen. Velt roept gemeenten op om het goede voorbeeld te geven: zelf biologische bloembollen aanplanten en een sa-menaankoop voor burgers organiseren. Actief informeren door activiteiten te organiseren binnen het thema ‘Blije Bloemen’ (infoavond, Blije Bloemen-spel voor scholen en jeugdverenigin-gen, de Blije Bloemenmobiel op de lokale markt…)• Een tweede voorstel is de ‘Zonder is gezonder’-gemeentefiche. Help ons om actief burgers te sensibiliseren rond de reductie van bestrijdingsmiddelen in eigen tuin. Gemeenten kunnen en moeten zelf acties ondernemen om hun burgers te sensibiliseren. Velt nodigt iedere gemeente uit om de handen in elkaar te slaan met de lokale afdeling (en hun 1-2-3-campagne met de tuinbordjes) en/of gebruik te maken van het vormingsaanbod van Velt.

Bekijk de Tandemfiches op www.tandemweb.be (aanbod - tan-demkoffer)Meer info: Katleen Verhaert - tandem@velt.be - 03 287 80 90

Op 6 juli 2008 stelt pluktuin Silene in Buggenhout van 10 tot 18 u haar deuren open.Velt zal met de blije bloemencampagne en de 1-2-3-ecotuinbordjes aanwezig zijn en nodigt iedereen uit om een bezoekje te brengen aan dit ‘blije bloemen’-voorbeeldbedrijf. Meer info: www.silene.be of 03 287 80 96.Andere standhouders en workshops:Demo ‘Boeketten uit de pluktuin’, Ate-lier Wolverven (www.herbalana.com), Atelier Eetbare bloemen (www.kruidencursus.com), Kinderate-lier (www.duizendblad.be)Te gast: Peter Bauwens/De Nieuwe Tuin

10

De prijs van duurzame voeding15 gezinnen doen de test

Sorbet

Tekst luk naets Foto’s maciek pele, marcin jochimczyk en daniel mroz

duurzame voeding: het beginOm een vaag begrip als duurzame voeding te kunnen meten houden de gezinnen op drie tijdstippen een weekboek bij van alle maaltijden thuis en van de aankopen die daarvoor nodig zijn. Er wordt hen gevraagd om goed naar de herkomst van de producten te kijken, aan te geven of het voedingsmiddel seizoensgebonden en/of biologisch is en of het uit de eerlijke handel komt. Waar de aankopen gebeuren en of de verpakking herbruikbaar is, komt ook aan bod. De laatste aandachtspunten zijn het aandeel aan vlees of vis in het menu en of er niet te veel etensresten in de afvalemmer belanden.

meten is wetenDe eerste keer een week lang hun voedsel registreren, blijkt voor de gezinnen geen eenvoudige klus. Hoe weeg je de portie ontbijtgranen voor zoonlief? Wat doe je als je peuter nog wat extra chocopops vraagt? Hoeveel heb je betaald voor de zak aardap-pelen in de kelder waarvan je nu een kilo gebruikt? De verse mango voor het dessert komt uiteraard niet van Europa, maar wat is het goede seizoen voor mango’s? Hoed af voor de ijverige familieleden die door deze zure appel hebben gebeten!Na de verwerking van de gegevens krijgen de gezinnen een eerste keer bezoek van

hun coach en een van de onderzoekers van de KUL. Omdat er nogal wat vragen rijzen over seizoensgebonden groenten en fruit krijgt elk gezin een groente- en fruitkalender van Velt. Verder wordt aan de gezinnen toelichting gevraagd bij de resultaten van de eerste meting. De onderzoekers proberen met hun vragen een zo realistisch mogelijk beeld te krijgen van het koop- en eetpatroon van het gezin terwijl de coach vragen van de gezinnen beantwoordt. In het algemeen komt een beeld naar voren van huishoudens die be-reid zijn bepaalde inspanningen te doen om duurzamer aan te kopen wanneer ze dat kunnen inpassen in hun huidige boodschappenpatroon. Stilaan wordt ook duidelijk welke drempels consumenten moeten overwinnen: de hogere prijs van biologische producten, een gebrek aan kennis over de herkomst en productie van voedingswaren, het tekort aan tijd om bijv. in een wereldwinkel inkopen te doen en de beschikbaarheid in hun regio.

Tweede rondeIn februari volgt een tweede bezoek met een bespreking van de resultaten van de tweede meetweek. Zowat overal hangt de groente- en fruitkalender prominent op de deur van de koelkast. Het noteren van de verbruiksgegevens verloopt bij

de meeste gezinnen een stuk vlotter en er tekenen zich al verschuivingen af. De coaches noteren uitspraken zoals: ‘Nu ik weet waar bio voor staat, ga ik dat zoveel mogelijk kopen.’ of ‘Onze zoon lustte enkel melk uit zijn vertrouwde blauwe pak, maar dat lijkt doorbroken nu we biomelk zijn beginnen te kopen’. Seizoensgebon-den aankopen scoren nu duidelijk hoger; voor herbruikbare verpakkingen geldt dat nog niet. ‘Frisdrank of fruitsap in glazen retourflessen vind ik echt te zwaar. Waarom voert men hier geen petflessen met statiegeld in, zoals in Nederland?’ of ‘Piepschuimschaaltjes waarop vier appels liggen, zou men moeten verbieden.’ Be-wuster denken over ons aankoopgedrag levert soms krasse uitspraken op. Zo heeft een consument zelfs opgemerkt dat de los verkochte kiwi’s in haar verkooppunt duurder waren dan de voorverpakte!

Een boeiende boodschappentasOm de gezinnen maximaal voor te bereiden op de derde ronde krijgen ze een boodschappentas van EVA (Ethisch Vegetarisch Alternatief ) vol boeiende info: een vegetarisch kookboekje, veggie restaurantgidsen, Seizoenen op Smaak van Velt, de goedeviswijzer van WWF en twee brochures van Bioforum over bioproduc-ten en de controle erop. Er wordt hen ook gevraagd om eens een vegetarische spag-hetti klaar te maken volgens een recept uit het handboek Ecologische Voeding. Zowel de deelnemende gezinnen als de onderzoekers en de coaches zijn razend benieuwd naar de resultaten van de tus-sensprint in mei. Per regio wordt dan een bijeenkomst gehouden voor het uitwis-selen van ervaringen en het formuleren van de eerste conclusies. Het volledige eindrapport van het project zal pas in de herfst klaar zijn.

In drie regio’s van Vlaanderen (Gent, Leuven, Brussel-Ninove) zijn 15 gezinnen al enkele maanden bezig met het in kaart brengen van het duurzame karakter van hun voedings-aankopen. Of... het gebrek eraan. Het project is een samen-werking tussen de Katholieke Universiteit Leuven (KUL), het Netwerk Bewust Verbruiken (NBV), Vredeseilanden, Ecolife, de Gezinsbond en Velt. De laatste drie organisaties leveren de ‘coaches’ voor de gezinnen.

11Sorbet

bio gangbaar

min (€) max (€) min (€) max (€)

600 g verse tomaten (juni) en 50 g tomatenpuree 1,65 2,54 1,54 2,87

idem, maar tomaten van einde september/begin oktober 1,80 3,74 0,84 1,67

400 g tomatenblokjes 0,71 0,71 0,27 0,58

500 g passata 0,39 0,39 0,20 0,69

prijsnoteringenDe prijzen voor de verschillende ingrediënten zijn genoteerd in de loop van de maand juni 2007 in een aantal supermarkten (Colruyt, Delhaize, Aldi) en natuurvoedingswin-kels. Voor een aantal ingrediënten lopen de prijzen sterk uiteen zodat de optelsom uiteindelijk een minimum en een maximum vertoont. Bij de verwerking hebben we geopteerd voor een totaal bedrag voor alle ingrediënten buiten de tomaten en de vlees-vervangers. Dit totaal noemen we ‘de basis’.

de totalen• De‘basis’ kun je met biologische ingrediënten bereiden voor een bedrag tussen de € 4,40 en € 5,12; met gangbare groenten, olie en kaas voor € 2,72 tot € 3,33.• Voor de tomaten komen we uit op de volgende minima en maxima:

het receptIngrediënten voor 4 personen350 g spaghetti – 3 wortelen (200 g) – 1 rode paprika (200 g) – 300 g seitange-hakt – ca 5 dl tomatensaus (passata), of 3 verse tomaten (600 g) en 50 g toma-tenpuree, of 400 g tomatenvlees (blokjes) – 1 à 2 uien (200 g) – 100 g gemalen emmentaler – 1 teentje look (10 g) – 2 el gesnipperde peterselie (halve bos) – 2 el olijfolie (10 ml) – 1 el Italiaanse kruiden (3 g) – peper – zout

BereidingBreng ruim water aan de kook met een snuifje zout voor de spaghetti. Maak de groenten schoon en snijd ze fijn. Verwarm de olijfolie, voeg de ui en de gesnipperde look toe en laat zacht-jes fruiten. Voeg worteltjes, paprika, een bodempje water en de Italiaanse kruiden toe en laat de groenten stoven. (Verderop bij de prijsvergelij-king noemen we dit eerste deel van de bereiding, samen met de gemalen kaas en de peterselie, de ‘basis’). Voeg intussen de spaghetti aan het kokende water toe en kook hem beetgaar. Doe de (gepelde en in stukken gesneden) tomaten of de tomatensaus en het seitangehakt bij de groenten en laat deze saus nog enkele minuten zachtjes koken. Breng ze verder op smaak met peper en zout. Giet de spaghetti af en schep de saus op de spaghetti. Bestrooi met peterselie en gemalen kaas.Uit: het handboek Ecologische voeding van Velt

Uiteraard kan elk Velt-lid zich eens aan de spaghettiopdracht wagen. In de aanloop naar het project rond duurzame voeding vonden we het nuttig om inzicht te verkrijgen in de prijsopbouw van zelfgemaakte vegetarische spaghetti bolognese in een biologische versie en een gangbare, met gebruik van zowel verse tomaten als tomatenconserven. Ter vergelijking is ook een versie met vlees uitgewerkt en zijn de prijzen van enkele kant-en-klare sauzen genoteerd.

de blog erin Ondertussen heeft men bij het NBV niet stil gezeten en is de laatste hand gelegd aan de attractieve weblog www.etenisweten.be. Je vindt er naast recepten en artikels over duurzame voeding en de ecologische voetafdruk ook de profielen van de deelnemende gezinnen en eerste ervaringen. Je kunt er zelf commentaar kwijt of een vraag stellen.

Vegetarische spaghetti ‘bolognese’

12 Seizoenen

• Voor vleesvervangers en het vlees noteerden we de volgende prijzen:Seitangehakt: € 2,85 voor 200 g (merk De Hobbit, biologisch)Quorn: € 3,39 voor 175 g (Delhaize, niet bio)Varkensgehakt (geen gemengd gehakt gevonden in bio én niet-bio versie in de bezochte verkooppunten): € 8,95 (bio) en € 5,19/kg (gangbaar)In combinatie met de prijzen voor de ‘basis’ en de verschillende soorten tomaten geeft dit de volgende totalen (voor deze totaalprijs heb je 1,8 à 2 kg bolognesesaus):

• Voor kant-en-klare varianten van vegetarische bolognesesaus noteer-den we de volgende prijzen:Biobolognesesaus met seitan: € 3,09 voor 0,5 l (Abinda)Niet-biobolognese met quorn: € 3,89 voor 300 g (Delhaize)• Voor 350 g volkorenspaghetti betaal je tussen:Bioversies: € 0,67 tot € 0,87 Gangbare merken: € 0,34 tot € 0,60

Enkele verrassende conclusies• De prijsverschillen tussen biologische bolognesesaus met seitan en die met gangbare groenten en quorn zijn verrassend klein. • Bij de versies met vlees is er een merkbaar verschil tussen bio en gangbaar.• Door de buitensporig hoge prijs van quorn is de vegetarische saus met quorngehakt bijna dubbel zo duur als de gangbare versie met gehakt.• De prijsverschillen tussen de biologische sauzen met seitan en die met gehakt bedragen slechts 15 à 20 procent. • Het seizoenseffect voor de biologische vruchten lijkt omgekeerd te werken: de biotomaten zijn in september duurder dan in juni, terwijl de gangbare dan nog maar goed de helft kosten. Dit staat haaks op de algemene aanbeveling om vooral seizoensgebonden bio te eten omwille van de lokale herkomst en een gunstigere prijs. Groothan-delaar Biofresh leert ons dat een prijs een wispelturig gegeven is. De grootste aanbieders van inlandse biotomaten zijn serretelers die hun productie zo sturen dat ze vooral in de vroege zomer en in het najaar produceren wanneer de vraag het grootst is. In de vakantiemaanden is niet alleen de vraag beduidend kleiner, maar is er ook een piek in het aanbod van tomaten uit open lucht of plastic tunnels, en van vruchten uit privémoestuintjes.

bio gangbaar

+ seitan (300 g)

+ biovlees(300 g)

+ quorn (300 g)

+ vlees (300g)

min (€) max (€) min (€) max (€) min (€) max (€) min (€) max (€) min (€) max (€) min (€) max (€)

basis + verse tomaten 6,05 7,66 10,33 11,94 8,74 10,35 4,26 6,20 10,07 12,01 5,82 7,76

basis + blokjes 5,11 5,83 9,39 10,11 7,80 8,52 2,99 3,91 8,80 9,72 4,55 5,47

basis + passata 4,79 5,51 9,07 9,79 7,48 8,20 2,92 4,02 8,73 9,83 4,48 5,58

13Tuin

op weg naar bioOp de tuinbouwschool kwam bio niet aan bod: een product hoefde niet gezond of milieuvriendelijk te zijn. In het begin teelde Philip tomaten op de gangbare manier, op substraat (bijv. op steenwol-matten, kokosmatten, emmers gevuld met kokos of perliet). Zo kunnen de voe-dingsstoffen die de plant nodig heeft heel precies worden toegediend. Philip was niet helemaal tevreden met het resultaat. Echt lekker was de tomaat niet en volgens hem kon het ook gezonder voor mens en milieu. Hij wilde een echte smaaktomaat telen. Philip koos ook voor biologische bestrijding in de plaats van chemische. De stap naar echt biologisch telen was nu snel gezet.

Volledig bio sinds 2001Vermeulen teelt verschillende soorten tomaten: van de bekende trostomaat, tot de heerlijke, minder bekende San Marzano-tomaat. Hij teelt ook aubergi-nes, courgettes en komkommers. In de winter laat hij de bodem even rusten. Hij zet kippen in de serre die de bodem weer leven inblazen: ‘De kippen doen aan oppervlaktecompostering, ze pikken het onkruid weg en eten insecteneitjes op.’ Terwijl de bodem rust, kunnen Philip en zijn partner Dominique ook even adem-pauze nemen.

Een kijkje in de serresBiobedrijf Vermeulen

Tekst bio brugs ommeland (liesbeth janssens)

Uitleg philip Vermeulen Foto’s philip Vermeulen/liesbeth janssens

duurzaam verwarmenBiobedrijf Vermeulen blijft streven naar verdere verduurzaming van hun produc-tiemethode. De verwarming in de serres gebeurt niet langer met stookolie, maar met hout. Als je binnenkomt in het bedrijf valt een grote berg houtsnippers meteen op. Stoken met houtsnippers is CO2-neu-traal. Houtsnippers zijn een hernieuwbare grondstof. Zonnecollectoren zorgen voor extra warm water dat o.a. gebruikt wordt om het koude beregeningswater in het vroege voorjaar lichtjes te verwarmen.

oogst en onderhoudDoordat Vermeulens serres verwarmd zijn, zijn de vruchtgewassen op het bedrijf in volle productie in de maand mei. De komkommers verschijnen elk jaar als eerste. Aubergines, courgettes en tomaten volgen snel. Bijna elke dag wordt er geoogst; komkommers worden ook op zon- en feestdagen gesneden. Ze groeien immers tot 100 g per dag. In onverwarm-de serres is het in mei nog te vroeg om te oogsten. Daar worden de tomatenplanten bij voorkeur pas half mei geplant, als de ijsheiligen zijn gepasseerd en de kans op nachtvorst voorbij is.

Courgettes en aubergines vragen minder werk dan komkommers en tomaten. De planten opbinden, het snoeiwerk en de ziektebestrijding vergen veel tijd. In de

lente is dat, samen met het oogsten, dan ook de dagtaak van Philip en Dominique, en enkele seizoensarbeiders. De serre is in vieren verdeeld, een evenre-dig deel voor elk gewas. Elk jaar wisselen de teelten van plaats. Tussen de courget-tes en de tomaten valt een bedje papri-kaplanten op. ‘Eigenlijk zou ik het niet mogen doen, want in deze serre kan ik niet op een rendabele manier paprika’s te-len. Paprika’s vragen immers een warmer klimaat dan de andere vruchtgewassen. Maar ik kan het niet laten, ik houd te veel van diversiteit’, licht Philip toe.

Optimale zorg voor de bodem is voor elk biologisch landbouwsysteem belangrijk. Vermeulen gunt de bodem enkele maan-den per jaar rust en de kippen zorgen tijdens die periode nog extra voor de bodem. Daarnaast wordt aan het begin van elk seizoen compost aangebracht. Die compost wordt op het bedrijf gemaakt met versnipperde plantenresten en ingre-diënten van biobedrijven uit het Brugse Ommeland: biogras, -stro, en -kippenmest en tenslotte boomschors en leem.

TomatenDe tomatenplanten zijn in mei en juni in volle productie bij Vermeulen. Ze werden begin januari geplant en de eerste toma-ten worden half april geoogst. In die peri-ode vraagt het onderhoud van de planten nog veel werk. De overtollige bladeren neemt Philip weg opdat het licht overal bij de plant kan. De onderste bladeren en de zijscheuten van de bladeren worden altijd weggenomen, andere bladeren enkel als ze te veel licht afnemen. De planten worden ingedraaid in het touw waarlangs ze omhoog klimmen. Niet alle bloemen mogen uitgroeien tot vruchten. De minst mooie worden weggesnoeid.

Philip Vermeulen groeide op in de groenteteelt. Zijn ouders kweekten fijne groenten, zowel in serres als buiten. Hij ging ook naar de tuinbouwschool. In 1987 besliste hij om als twin-tigjarige een eigen bedrijf te starten in Ruddervoorde. Tomaten waren op dat moment interessant, dus bouwde Philip glazen serres met verwarming.

14 Tuin

Voor de voortplanting en dus de vrucht-vorming is het nodig dat de bloemen wor-den bestoven. In de tomatenteelt gebeurt dat door hommels die in de serre worden uitgezet . Bij Biobedrijf Vermeulen is het bedrijf Biobest verantwoordelijk voor de controle op voldoende bevruchting. Hom-mels zijn actiever en sterker behaard dan bijen. Ze dragen hierdoor meer stuifmeel over en zijn dus nuttiger dan bijen in de tomatenteelt. ‘Voor de teelt van courgette en aardbei worden wel regelmatig bijen ingezet’, vertelt Philip.

ziekten en plagenZiekten en plagen probeert de boer in eerste instantie te vermijden. De lucht-vochtigheid is een belangrijk gegeven in de serres. De aardappelplaag wordt er door aangetrokken of afgestoten. Philip weet heel precies te vertellen dat als er langer dan zes uur een luchtvochtigheid is van meer dan 70 à 80 procent er veel kans is op phytophthora. Je kunt de ziekte herkennen aan het feit dat de bladeren bruine vlekken vertonen. Dat zet zich

verder op de vruchten. In de moestuin-serre neem je de aangetaste bladeren weg. Geef tomatenplanten altijd aan de voet water, behalve bij erg droog weer. Dan is het soms nuttig om eens langs boven te begieten. De planten krijgen dan een harder blad waardoor ze minder aantrekkelijk zijn voor de witte vlieg.

Een sterke plant die mooie vruchten geeft, heeft sterke wortels, want die zorgen ervoor dat er meer water bij de vruchten komt. Daarom is het goed om vlak na het planten goed water te geven en daarna een tijdje zuinig te bewateren. Het wortelstelsel gaat dan dieper op zoek naar water en wordt krachtiger. Helaas blijft de kans op aantastingen bestaan en moet er soms curatief worden ingegrepen. Philip controleert bijv. continu op botrytis. Dat is een schimmel die bruinrot geeft op de stengel. Het bruinrot wordt zorg-vuldig weggesneden. Deze schimmel komt het meeste voor bij vochtig weer.

Gangen van een mineervlieg.

Vorig jaar waren Philip en zijn vriendin samen met een Oegandese kleinschalige pindaboer het gezicht van een campagne van Vredeseilanden: ‘Oegandese boeren hebben veel minder midde-len. Een fiets is al een grote luxe. Soms passeert een vrachtwagen die hun producten ophaalt. Van enige inspraak in de prijsbepaling is op dat moment geen sprake. Kleinschalige boeren in Oeganda hebben net als wij nood aan een goed gestructureerde afzetmarkt. Door samen te wer-ken kunnen ze een betere afzetmarkt creëren.’

15Tuin

Een nieuwe preiplaagNapomyza gymnostoma

In de winter van 2006 vestigde Jef Hermans, de voorzitter van Velt Limburg, mijn aandacht op een ‘nieuwe’ aantasting van zijn winterprei. Ook op andere plaatsen in de regio rond Maasmechelen merkten Velt-leden bij het schoonmaken van de de winter- en late herfstprei roodbruin verkleurde vraatgangen in de schacht van de prei op. In de gangen vond men hier en daar kleine bruine pop-petjes, hooguit een paar millimeter lang.

Tekst luc Vanhoegaerden Foto’s en grafiek Ellie agallou en dom collins

Witziekte of echte meeldauw bestrijdt men vaak door zwavel te verdampen. Doe dit nooit te lang, want de kans op plagen neemt dan toe. De nuttige insecten zullen de bestreden plaats immers eerder mijden, waardoor de schadelijke insecten meer hun gang kunnen gaan.

Vriend en vijandEen meer structurele maatregel is het controleren van de stand van de insecten. Welke goede en slechte insecten zitten er in de serre? Kunnen we deze stand eventueel bijsturen met natuurlijke vij-anden? Dit werk is een specialistenwerk dat veel ervaring vraagt. Maar ook in je moestuinserre kun je het onder de knie krijgen. Vandaag heeft Philip een spoor van de mineervlieg gevonden. Die mineert (maakt gangen) in de bladeren van de plant. Dit kan leiden tot (te veel) bladver-lies waardoor de plant minder opbrengt. Als dit spoor wordt gevonden, zet Philip de natuurlijke vijanden van de mineer-vlieg in: sluipwespen. De eerste sluipwesp parasiteert de pop van de mineervlieg. Ze is goed in het zoeken naar de vliegen in de serre. De tweede sluipwesp parasiteert de larve van de vlieg. Ze is een minder goede zoeker, maar heel doeltreffend: als de vlieg in de buurt is, gaat ze er gegaran-deerd aan. Deze natuurlijke vijanden zijn te koop in tuinzaken. Ze zijn echter vrij duur. Voor de tuinier is het door de kleine-re schaal mogelijk om de bladeren die zijn aangetast af te trekken en op te branden om verdere aantasting te voorkomen. Een ander voorbeeld waarbij gewerkt wordt met natuurlijke vijanden is de bestrijding van luizen. Daarvoor is het lieveheers-beestje heel nuttig.

Er zijn echter beperkingen. Tegen de witte vlieg worden ook sluipwespen ingezet. Als de plaag te groot is, kunnen de vijanden van de vijanden het niet meer of maar langzaam winnen. Philip kreunt bij de herinnering aan vorige zomer. In juni be-gon de plaag. Het duurde twee maanden voor de plaag overwonnen was. De witte vlieg scheidt een kleverige stof af op de tomaten. De tomaten zijn nog perfect, maar helaas onverkoopbaar. Dat beteken-de voor Philip en Dominique dat ze naast het dagelijkse werk in de serres duizenden kilo’s tomaten moesten wassen.

→ www.biobrugsommeland.be

16 3 | 2008

We verzamelden enkele van die poppe-tjes in een bekertje en na enkele dagen kwamen er vliegjes tevoorschijn. Een ‘gewone’ preivlieg, dachten we. We ver-moedden dat het om een aantasting ging door een late vlucht van de preivlieg in de herfst van 2006. In de loop van het vroege voorjaar van 2007 signaleerde een lid uit Kessel-lo dezelfde aantasting en vorig najaar dook het fenomeen op in mijn eigen tuin in Oost-Brabant. Op internet ontdekte ik dat hobbytuiniers in Vlaan-deren en Nederland op diverse tuinsites melding maken van dezelfde, ongewone aantasting van prei.

Enkele weken geleden maakte het provin-ciale Proefcentrum voor de Groenteelt in Kruishoutem bekend dat het gaat om een mineervlieg, namelijk Napomyza gymnos-toma. Het blijkt een relatief nieuwe ‘plaag’ te zijn die vanuit Centraal-Europa oprukt naar onze streken. Vooral hobbytuiniers merken die mineervlieg op. De profes-sionele teelt berichtte tot dusver nog niet over een dergelijke aantasting; wellicht omdat er in de gangbare landbouw ver-schillende insecticiden worden gebruikt. Toch hebben we van biologische landbou-wers nog geen meldingen gekregen. Vol-gens het Proefcentrum uit Kruishoutem

is deze mineervlieg ook actief bij ui, look en bieslook. De larven vreten gangen in de plant waardoor die vatbaarder wordt voor bacteriële en schimmelinfecties.

De eerste generatie volwassen vliegen van Napomyza gymnostoma komt tevoor-schijn in april en legt eitjes op waardplan-ten, aan de plantbasis of in de schacht van de plant. De larven die uit de eitjes ontstaan migreren in de schacht van de planten, waar ze verpoppen. Vanaf einde mei tot einde september blijft de vlieg in popstadium in de plant aanwezig. Dan verschijnt de tweede generatie volwassen mineervliegen, vanaf begin oktober tot november. De larven van deze vliegen zijn verantwoordelijk voor de schade die bij de prei werd opgemerkt in de late herfst en bij de winteroogst. Vanaf einde november overwintert de larve als pop. Deze bruine poppetjes werden eerst opgemerkt bij de oogst van winterprei.In tegenstelling tot de bekende aantastin-gen van wortel, ui, kool en prei waarbij de groentevliegen vanaf einde oktober geen verdere schade aanrichten, blijft de larve van Napomyza gymnostoma bij prei actief tot einde november.

preventieHieronder geven we enkele preventieve teeltmaatregelen om aantasting door deze mineervlieg te vermijden of de uitbreiding ervan tegen te gaan:• het gebruikte insectengaas bij de teelt laten liggen tot november (gebruik een maaswijdte kleiner dan 0,8 mm, dat is de vleugelwijdte van het insect;• gewasresten opruimen om proactief het als pop overwinterende insect uit de tuin te weren;

• een goede composthygiëne toepassen, waarbij aangetaste preiresten beter niet mee worden gecomposteerd om versprei-ding van de poppetjes van de mineervlieg in de tuin tegen te gaan.

biologische bestrijdingsmiddelenOmdat dit een vrij recente aantasting is, zijn er nog geen ervaringen uit de praktijk bekend. Het gebruik van bestrijdings-middelen op basis van pyrethrum is een mogelijkheid. Pyrethrum werkt hoofd-zakelijk als contactgif en het is gezien de grote mobiliteit van de mineervlieg en de beschutting die de preischacht biedt aan de larve dus twijfelachtig of pyrethrum effectief is.

Sinds het najaar van 2007 zijn er in België voor gangbare landbouwers twee bestrijdingsmiddelen erkend op basis van de actieve stof spinosad. Deze actieve stof is een mengsel van twee metabolieten die geproduceerd worden door een van nature in de bodem voorkomende actinomyceet. Je vindt het sinds dit voorjaar in de handel voor hobbytuiniers, bijv. onder de merknaam Conserve®. De fabrikant raadt dit aan tegen o.a. mineervliegen. Middelen op basis van spinosad zijn momenteel niet toegelaten in de biologische landbouw. De aanvraag tot toelating in bio ligt nu op tafel bij de EU-commissie. We hebben ook wat dit middel betreft echter geen praktijkre-sultaten. Voorkomen blijft beter dan genezen; dat geldt ook voor Napomyza gymnostoma!

In deze grafiek zie je wat er in de verschillende maanden gebeurt.

Vertrekkend in december en dan met de klok mee:

• De poppen overwinteren in hun gast.

• De volwassen vliegen voeden zich, zoeken en leggen eitjes in hun gast.

• De larven voeden zich in de gast.

• Rustpauze van de poppen in de gast.

• De volwassen vliegen voeden zich, zoeken en leggen eitjes in hun gast.

• De larven voeden zich in de gast.

17Verbeeld

Tekst Tine Van landegem Beeld Tinne Van den bossche

En toen waren daar de Nodige voorjaarsbuien. En daarna de Overnodige. Gevolgd door de Overbodige. Het te voorspellen gevolg van die hemelse waterpret in mijnen hof: modder. Waar je ook keek plakte en spetterde het bruine goedje op en tussen en onder en in. Gewéldig hoor, dat buitenleven.Stoer als ik ben, trok ik mijn lieslaarsen aan en baande ik me een weg door die modderzee. Om geheel onverwachts, en bijna onverhoopt, mijn moestuin terug te vinden. Hij lag er breed glimlachend op mij te wachten, zelfs een beetje in zijn sas met zijn natte voeten. Verscholen onder een parapluutje zaaide ik mijn eerste worteltjes, duwde ik mijn vroege erwtjes in de grond en strooide ik kwistig met mijn raapsteelzaadjes. Intussen kolkten en dansten boven mijn hoofd de donkere wolken lustig verder en werden meeuwen als beukenblaadjes verstrooid. Ik voelde me even-tjes een imker op Antarctica; een beetje onnozel dus. Sindsdien heeft de zon de bodem langzaam opgewarmd en de eerste kiemplantjes een gezonde blos gegeven. Terugdenkend aan die woeste zaaidagen vraag ik me af of de Weergoden ons gewoon een klein beetje plagen. Met onze voeten spelen. Ons grinnikend gadeslaan.

18 Culinair

Geurige gerechtenBloemen op je bord

Tekst Veerle de pooter Foto’s michael simonec, helmut gevert e.a.

Veerle de Pooter werkt voor de arties-tenkeuken van de Ancienne Belgique in Brussel; ze bereidt de maaltijden voor de artiesten die er optreden.Daarnaast schrijft ze culinaire artike-len voor Weekend Knack, Nest, Feliz en nu dus ook voor Seizoenen.

Koken met bloemen is een van mijn stokpaardjes. Omdat ik geen bloemen kan kweken in mijn vensterbanktuintje, doe ik geregeld een beroep op vrienden en familie voor verse bloemen. Bij de bloe-menwinkel kan ik immers niet terecht, want de bloemen daar werden behandeld met chemische stoffen en zijn dus niet geschikt voor consumptie. Gelukkig is er ook nog de vrije natuur. In mei en juni ga ik graag op zoek naar vlierbloesems om de geurige witte bloemschermen te verwerken in siroop, azijn en gelei. Of ik frituur ze in een licht tempurabeslag: heerlijk bestrooid met een beetje poeder-suiker…

Waar ik als echte stadsbewoner ook veel gebruik van maak, zijn afgeleide pro-ducten zoals bloemenwaters, gekristal-liseerde bloempjes, siropen, gedroogde bloesems etc. Misschien niet ‘het echte ding’, maar toch (bijna) even aromatisch als versgeplukte bloemen. Voor heel wat mensen lijkt koken met bloemen wellicht een tikje extravagant. Toch gaat het hier niet om de nieuwste culinaire trend. Bloemen worden al eeuwenlang gebruikt in de keuken; vooral in de middeleeuwen waren bereidingen met bloemen erg populair. In feite spelen bloemen dezelfde rol als groene kruiden: ze geven kleur, smaak en aroma aan gerechten. Door te experimenteren zul je al gauw merken dat elke bloem een natuurlijke affiniteit heeft met bepaalde ingrediënten.

De late lente is mijn favoriete periode van het jaar: de eerste zonnige dagen smaken naar meer en toveren onver-anderlijk een brede glimlach op mijn gezicht. Bovendien zijn mijn geliefkoosde ingrediënten, eetbare bloemen, nu op hun hoogtepunt.

Zo zijn rozen dankzij hun sensuele aroma heerlijk in combinatie met zomerfruit als frambozen, aardbeien, perziken en abrikozen. Maar ze zijn even lekker met zuivelproducten van volle melk zoals mascarpone of Griekse yoghurt; ik maak er graag een zomerse variant op tiramisu mee. Lavendel heeft een sterk, ietwat houtachtig aroma en gaat daarom goed samen met rood vlees zoals eend of lam. Ook de grasachtige smaak van groene boontjes, erwten en tuinbonen sluit naadloos aan bij het aroma van lavendel, bijv. in een combinatie van smeuïge erw-tenvelouté met lavendelolie. De lichtzure smaak van felrode hibiscus is even lekker in een vinaigrette voor een voorjaarssala-de van rode bietjes met geitenkaas, als in een siroop voor bij een mousse van witte chocolade. Viooltjes komen goed overeen met pure chocolade, bijvoorbeeld in een chocoladesaus voor bij soesjes gevuld met opgeklopte slagroom die je op smaak hebt gebracht met de aromatische pulp van rijpe passievruchten.

Zoals je wellicht kunt afleiden uit de bovenstaande paragraaf, is er een nuttige regel in de keuken die stelt dat ingrediën-ten met gelijkaardige kleuren vaak mooie combinaties vormen. Zo past jasmijn heel goed bij witte, gele of oranje ingre-diënten zoals mango, peer of banaan. Tempura van mango met jasmijnroomijs of vlottend eiland met jasmijnanglaise en gekaramelliseerde perenblokjes zijn

voorbeelden van geslaagde combinaties. Oranjebloesem − dat de meesten onder ons kennen van Marokkaanse bereidingen − is heerlijk gesprenkeld over een frisse sinaasappelsalade met granaatappelpit-ten, munt en chocoladekrullen. Of laat er een handvol gele rozijnen in weken en gebruik die later in couscous of appelcake, of strooi ze over geroosterde courgettes met feta en koriander.

Ten slotte: wist je dat twee van onze meest gebruikte specerijen afkomstig zijn van bloemen? Saffraan bestaat uit de gedroogde meeldraden van de paarse Crocus sativus en is zo duur, omdat er 70.000 bloemen nodig zijn voor een halve kilogram saffraan. Klassiekers met saffraan zijn paella, rijstpap, shrikhand (een Indiaas yoghurtdessert) en Engels rozijnenbrood. Vanille is afkomstig van de Vanilla planifolia, een tropische orchidee. De geurige zwarte vanillestokjes die wij kennen ontstaan echter pas nadat de vruchten van de orchidee in hete stoom werden ondergedompeld en vier weken lang fermenteerden. Pas daarna is de vanille klaar voor gebruik. Vanille is quasi onmisbaar in zoete gerechten, maar wordt hoe langer hoe meer ook verwerkt in hartige bereidingen (zie de bloemkool-soep in het vorige nummer).

193 | 2008

Tempura van groene asperges met saffraanmayo

Salade van rode bietjes met hibiscusvinaigrette en geitenkaas

bereidingingrediënten voor 4 personen

bereidingingrediënten voor 4 personen

Tempurabeslag bruint niet zoals ander frituurbeslag. Wacht dus niet tot het beslag goudbruin wordt, anders zullen de asperges overgaar zijn.

• een mespunt saffraandraadjes• mayonaise• citroensap en zwarte peper• 1 bussel groene asperges• frituurolie• 2 dl ijskoud water• 1 groot ei• 90 g gezeefde bloem• 3 ijsblokjes

Doe de saffraandraadjes in een kom-metje, voeg 1 el heet water toe en laat 10 minuten weken. Voeg de saffraan en het weekwater toe aan de mayonaise en meng goed. Breng de mayonaise op smaak met citroensap, zwarte peper en zout. Schil de asperges tot vlak onder het kopje. Halveer dikke exemplaren in de lengte. Blancheer de asperges 30 seconden tot 1 minuut in gezouten water. Verhit de frituurolie in een diepe pan, maar zorg

ervoor dat de olie niet hoger komt dan een derde van de hoogte van de pan. Doe het ijskoude water in een kom en meng er het losgeklopte ei onder. Giet er de bloem bij en meng kort tot een klonterig beslag ontstaat. Het beslag mag niet glad zijn. Leg de ijsblokjes in het beslag. Dompel de asperges in het beslag en frituur ze in de hete olie tot het beslag krokant is. Serveer de tempura meteen met de saffraanmayo om de asperges in te dippen.

Jonge rode bietjes hebben een dunne, eetbare schil. Als je wilt, kun je die verwijderen, maar wacht dan tot

de bietjes gekookt zijn. Anders zal de mooie rode kleur van de bietjes oplossen in het kokende water.

• 5 g gedroogde hibiscusbloemen (te koop in natuurvoedingswinkels)• 200 g suiker• 3 el frambozenazijn• 6 el olijfolie• 1 bussel jonge rode bietjes• 1 krop radicchio• 100 g gerijpte geitenkaas• zwarte peper en zout

Doe de hibiscusbloemen in een pan met een halve liter water. Breng aan de kook, haal van het vuur en laat 15 minuten afgedekt trekken. Zeef de vloeistof en voeg de suiker toe. Breng weer aan de kook en roer tot de suiker is opgelost. Laat de siroop tot de helft inkoken. Meng 3 el hibiscussiroop met de frambozenazijn en olijfolie.

Kruid met zwarte peper en zout. Kook de rode bietjes gaar in lichtgezouten water. Halveer de bietjes en meng ze met de vinaigrette. Snijd intussen de radicchio in fijne reepjes en meng met de rode bietjes. Verdeel over vier borden en verkruimel er de geitenkaas over.

20’

15’ + 15’ trekken

20

Gestoomde heilbot met erwtenvelouté, lavendelolie en tagliolini

Tiramisu met frambozen en rozen

bereidingingrediënten voor 4 personen

bereidingingrediënten voor 8 personen

Door de saus op het laatste ogenblik op te kloppen met een klontje boter, krijg je een heerlijk schuimig resultaat.

• 1 dl olijfolie• 1 el gedroogde (of 2 el verse) lavendel• 1 sjalot• 1 teen knoflook• 50 g boter• ½ dl Noilly Prat (droge vermouth)• 350 g erwten• 3-5 dl verse groentebouillon• 1 dl room• ½ bosje marjolein• 4 heilbotfilets van 150 g *• 250 g verse tagliolini (dunne lintpasta)• witte peper en zout

Maak eerst de lavendelolie: verwarm de olijfolie tot warm, maar niet heet. Voeg de lavendel toe, haal de pan van het vuur en dek af. Laat 30 minuten infuseren. Zeef de afgekoelde olie. Snipper de sjalot en knoflook en fruit in 25 g boter. Blus met de Noilly Prat en laat inkoken tot 2 el. Doe er de erwten bij en zet ze onder met groentebouillon (je hebt misschien niet alle bouillon nodig). Laat de erwten gaarkoken; dit neemt slechts enkele minuten in beslag. Mix de erwten fijn met de room en marjolein. Kruid naar smaak

met witte peper en zout. Duw de velouté door een zeef en houd warm. Kook de tagliolini beetgaar in gezouten water. Laat goed uitlekken en roer er enkele eetlepels olijfolie door, zodat de pasta niet gaat plakken. Houd warm. Stoom de heilbot-filets gaar en houd warm. Mix intussen de velouté met de rest van de boter tot de velouté schuimig is. Verdeel de heilbot en tagliolini over vier borden en lepel de velouté over de vis. Druppel de lavendel-olie kriskras over het bord.

Het is belangrijk dat je de eierdooiers en suiker opklopt tot een dik en bleek beslag, tot de suiker helemaal is opgelost in de eierdooiers.

Het beslag moet zo dik zijn dat je, als je de klopper opheft, lijnen kunt ‘tekenen’ in het beslag.

• 2 zakjes witte thee• ½ dl rozenlikeur• 4 eieren• 75 g suiker• ½ vanillestokje• 500 g mascarpone• 1 potje rozenconfit of -gelei• 2 dozen lange vingers (boudoirkoekjes)• 1 zakje frambozencoulis• 250 g verse frambozen• poedersuiker

Breng een halve liter water aan de kook en laat er de witte thee 10 minuten in trekken. Verwijder de theezakjes en voeg de rozenlikeur toe. Splits de eieren en klop de eierdooiers op met de suiker en de zaadjes van het uitgeschraapte vanil-lestokje. Het mengsel moet dik, bleek en schuimig zijn. Meng er de mascarpone en rozenconfit onder en roer tot er geen klonters meer zijn. Klop de eiwitten stijf en spatel ze voorzichtig onder de rozen-mascarpone. Dompel de lange vingers

een voor een in de rozenthee en leg een laag koekjes in een diepe schotel. Druppel wat frambozencoulis over de koekjes en strooi er enkele frambozen over. Werk af met een laag mascarpone. Herhaal met de rest van de koekjes, coulis, frambozen en mascarpone tot de schotel gevuld is. Zorg er wel voor dat je met een laag mascar-pone eindigt. Bestuif de tiramisu met poedersuiker en zet hem in de koelkast om op te stijven.

30’

30’

Je kunt deze stap ook weglaten, maar hij zorgt wel voor een feestelijke afwerking van de velouté.

* Kies voor heilbot van de VS, Canada en de Westkust.

21Weg & Wijzer

antwerpen

Voedingsactiviteit Toegankelijk voor rolstoelgebruikersKinderen welkomEcologisch leven/wonenTuinactiviteit

helende kracht van bomen door Liliane Eggermont, 19.30 u, Parking kerk Kapellen. Leden: 5,00; nt-leden: € 7,00. 03 664 82 95, willy.goetschal

ckx@telenet.be. Polder

wandeling wilde planten

leren kennen en gebruiken, door Gilbert van Looveren, 9.30 u, ecotuin Wiezelo, Gooreind. I.s.m. Natuurpunt Antwerpen Noord.

1001 nachten, dag van het

park, 10 u, park Vordenstein, Hortsebaan/Kopstraat, Schoten. Sonia, 03 658 99 46, info.schoten@velt.be.

Schoten.

les druiventeelt verzorging door Hugo Bernar., 9-11.30 u. Steenovens, Kuitegemstraat, Sint-Amands. Goossens, 03 899 29 76.

Rondleiding met natuurgids

in dodoenstuin en bloemen-

en insectentuin, 15-17 u, Hoofdingang Park van Schilde, einde Bellevuedreef, Schilde. 03 658 24 68, velt.dodoenstui

n@skynet.be. Dodoenstuin.

Voordracht kleinfruit, door Daniel Willaeys. 20-22.30 u. ‘t Fakkeltje Kazernestraat 15, 2070 Zwijndrecht. Melis: 03

254 17 74. Den Bumpt.

siertuin zonder gif, door Paul Janssen. 20-22 u. Tuinzaal de Warande, Turnhout i.s.m. milieudienst Turnhout.

Turnhout.

Tuinbezoek grootfruit, derde deel lessencyclus ‘Teelt van grootfruit’ door Dirk Govaerts. 20-22u. Dorpsgemeenschap WIDAR, Lipseinde 43, Merksplas. Nt-leden € 2,50. Inschrijven: Jan Horsten, 03 314 22 55. info.noorderkempen@velt.be.

Noorderkempen.

fietsroute met bezoek

aan 2 ecologische tuinen,

demonstratie verhardingen

zonder gif, bezoek biobedrijf de Wieltjeshoeve en locaties in Turnhout die gifvrij beheerd worden door de stad, i.s.m. milieudienst

Turnhout. 10 u. (Nutstuin)

Turnhout.

openstelling tuin van Jef Adriaenssens en Els Van Roy, 10-18 u, St.Jacobsstraat 3, Stabroek. Boerderijtuin, boomgaard, groenten-en bessentuin. Horizontaal composteren van hakselhout. Dubbel gebruik van grasmachine:gewoon en mulchen.

wandeling met fotoquiz, 12-17 u, Velt-tuintjes, Sluizenstraat, Schoten. Luc, 03 651 99 07 of info.schoten@velt.be.

Schoten.

Tuinbezoek bij Eric Riemis, 18.30-20.30 u, Zwartbergstraat

4, Arendonk. Turnhout.

wandeling door de bossen

en heiden van Rucphen, 19 u (carpooling op de parking achter de kerk van Brasschaat) of om 19.45 u op de markt van Rucphen. René Meulemans, 03 651 71 31, www.velt-brasschaat.be.

Brasschaat.

Tuinbezoek rozen ruiken, door Lia Roose, 19.30 u, Meerledorp 16, Meerle. Nt-leden: € 2,50. Inschrijven: Jan Horsten, 03 314 22 55. info.noorderkempen@velt.be.

Noorderkempen.

Moestuin zonder gif, door War Smeyers, 20-22 u, Tuinzaal de Warande, Turnhout, i.s.m. milieudienst Turnhout. Turnhout.

doe de bioweek! met Velt-

stand, 9 u, Dobbelhoeve, Goorstraat 43, Schilde. Simonne De Roy, 03-312 24

92, simonnederoy@hotmail.c

om. Zoersel.

open poort in dodoenstuin +

biofietsroute, 9 u, De Pont 45, 2970 Schilde. François Jans, 03 658 24 68, velt.dodoenstuin@skynet.be.

fietstocht. Inschrijving en info: Jef Janssen, 014 51 73 58 of jozef.janssen@pandora.

be. Middenkempen.

groen in de stad, door Mieroos Nijsters, 20-22 u, Tuinzaal de Warande, Turnhout, i.s.m. milieudienst Turnhout.

Nutstuin Turnhout.

bezoek boomgaard Hugo Van de Hende, 14 u, Hoogeind 64, Stabroek.

bezoek tuin Annick Van Hollebeke, 10-12 u, Vogelzangstraat 41, Kessel. Leden: gratis; nt-leden € 2,50. H. Rombouts, 014 51 76 73, hermanblanche.rombouts@

pandora.be. Middenkempen.

Tuin zonder groenresten, door Paul Janssen, 20-22 u, Tuinzaal de Warande, Turnhout, i.s.m. milieudienst Turnhout.

Turnhout.

zonnewende, 19.30 u, Vinkestraat 24, Hofstade. Graag vooraf uw komst melden: info.mechelen@velt

.be of 015 34 05 14. Mechelen

wandeling ‘hoe houd ik mijn

groenten en fruit gezond’, door Gilbert van Looveren, 9.30-12.30 u, Eco-tuin Wiezelo, Gooreind. I.s.m. Natuurpunt Antwerpen-Noord. 03 666 62 45, velt-kalmthout@hotmail.com.

Kalmthout-Essen.

Rondleiding met natuurgids

in dodoenstuin en bloemen-

en insectentuin, 15-17 u, Hoofdingang Park van Schilde, einde Bellevuedreef, Schilde. 03 658 24 68, velt.dodoenstuin@

skynet.be. Dodoenstuin.

19.05

25.05

25.05

01.06

01.06

03.06

05.06

05.06

07.06

08.06

08.06

09.06

10.06

12.06

21.06

22.06

24.06

25.06

29.06

06.07

12.06

14.06

14.06

15.06

17.06

Hier kun je 1-2-3-tuinbordjes ophalenActiviteit in het kader van de bioweek

22 Seizoenen

materiaal uit eigen tuin, door Lieve Van Praet, 20-22 u, De Wieke, Brugsestraat 9, Oostkamp. Leden: € 2,00; nt-leden € 4,00. Jonckheere.marina@skynet.be, 050 82 47 67.

Oostkamp.

bezoek bioboer Vandevannet in Hertsberge, 9 u, Café De Voerman bij autostrade in Lichtervelde. Of: 9.30 u, Breeweg 22, Hertsberge. Luc De Backer, 0485 85 33 76, moestuin/midwvl@gmail.com.

nordic walking, door Jody Vanacker, 18.30-20 u, Sterrebos, ingang hoek Vijfwegen, Rumbeke. Leden: € 12,00; nt-leden: € 16,00 voor de volledige reeks. Zowel materiaal als verzekering zijn in de prijs inbegrepen. Inschrijven tegen 15 mei, 051 20 39 23. users.myonline.be/

velt-roeselare. Roeselare.

biobabbel door André Verheecke, 20-22 u, trouwzaal gemeentehuis Meulebeke (Markt). € 1,00. Inschrijven nodig: jan_moeyaert@telenet.be, 051 40

30 33. Tielt.

busreis naar Tuin in

péruwelz en wijnproeven

op de monteberg, € 49,00. Roger Deleu, 051 70 01 76, rdeleu@pandora.be Inschrijven voor 25 mei. users.pandora.be/roger.deleu.

Staden.

lentemarkt, 10 u, Grote Markt, Sint-Niklaas.

dag van het park, 10 u, Stadspark, Sint-Niklaas. Marc Temmermans, temmermans@telenet.be, 03

776 86 89. Sint-Niklaas.

boswandeling door het

Enamebos door Jean De Lafonteyne, 9.30-12 u, museum Ename. Marc Van den Driessche, 055 31 42 07, markvandendriessche@telen

et.be. Oudenaarde.

opendeurdag t.g.v.

compostmaand, 13-17 u, bij Alois Van De Velde, Strijmeers 115, Vlierzele. 03 80 08 79,

siola@skynet.be. Herzele-

Houtem.

per bus naar henegouwen, 7.20 u, Dorpsplein, Eke. € 44,00. Guido Duprez, 09 385 60 03. Inschrijven nodig.

Scheldevallei.

kleinfruit, 14 u, bij Jan Mertens. Info via nieuwsbrief.

Dendermonde.

composteren in al zijn facetten, door Jos Van Hoecke, 14-16.30 u, compostplaats Wichelen (naast het Oud gemeentehuis). E. Van Wesemael, 052 42 26 33, info@veltwichelen.be. www.veltwichelen.be.

Wichelen.

03.06 10.0617.06 24.06

west-Vlaanderen

23.05

Tuinbezoek bij Paul Janssen, 18.30-20.30 u, Dijkstraat 18,

Kasterlee. Nutstuin Turnhout.

wandeling ‘Vlinders en

vlinderplanten’ door Gilbert van Looveren, 9.30-12.30 u, in de Ecotuin Wiezelo, Gooreind. I.s.m. Natuurpunt Antwerpen-Noord. 03 666 62 45, velt-kalmthout@hotmail.com.

Kalmthout-Essen.

14.07

27.07

busreis naar tuinen in zeeland. 7.45 u. Opstap Diksmuide, Grote markt en Leke, zaal Lecca. Luc Lansens, 051 50 39 07, Luclansens@telenet.be.

Ijzervallei-Diksmuide.

bezoek tuin van Daniel Laevens, 14.30 u, Cathilleweg 52, Stalhille (of 13.45 u op de randparking aan Earth- Explorer, grens Oostende-Bredene). Inschrijven nodig: Van Ghendt, 059 32 35 49, velt.oostende@skynet.be.

Oostende.

Tuinbezoek bij Veerle Van Gijseghem, 19-21 u, Beelkens 5, Beernem. gilbert.putman@skynet.be, 050 78 05 51.

herkennen van

voedingsgebreken, ziekte-

en insectenaantasting in

de fruittuin, 09.30-12 u, Lieve en Gilbert Putman, Lattenklieverstraat 156, St.Joris. Leden: € 1,50; nt-leden: € 2,00. 050 78 05 51, gilbert.putman@skynet.be. www.fruitwerkgroep.yucom.be

Tuinclub-tuinbezoek, Daniël Laevens, 050 81 35 79,

dalae@pandora.be. Jabbeke.

fotozoektocht, nico.staessens

@telenet.be. Beitem.

snoeiles + kleinfruitdegustatie, Daniël Laevens, 050 81 35 79,

dalae@pandora.be. Jabbeke.

fietstocht en bezoek bij 4

leden, 13.30, Kerk, Staden. Leden: € 14,00; nt-leden:€ 17,50; kinderen: € 8,00 (koffie,barbecue inbegrepen). Roger Deleu, 051 70 01 76, rdeleu@pandora.be. users.pandora.be/roger.deleu.

Staden.

kruidenwandeling langs

de oude spoorwegberm

in ledegem, door Gilbert Vandekerkhove, 14.30-16.30 u, De Cycloon, St-Pieterstraat 11, Ledegem. Magda Demeyere,

056 50 03 18. Groot Ledegem.

01.06

03.06

07.06

07.06

07.06

11.06

15.06

22.06

01.07

05.07

06.07

oost-Vlaanderen18.05

25.05

06.07

5-daagse busreis naar

de jura, leden: € 390,00. Roger Deleu, 051 70 01 76, rdeleu@pandora.be. Gelieve spoedig in te schrijven door de betaling van een voorschot van € 75,00 op rek

285-0368979-20. Staden.

midsummerdrink, 18.30-21.30 u, De Siertuin in De Valkaart A., Rodenbachstraat 42, Oostkamp. Marina Jonckheere, 050 82 47 67, jonckheere.marina@sk

ynet.be. Oostkamp.

20.07

21.07

01.06

01.06

07.06

07.06

07.06

23Weg & Wijzer

Vlaams-brabant

bezoek aan de Rozentuin

Van coloma, door Leo Quintelier. 13 u, Station Leireken, Steenhuffel. Leden:€ 2,00; nt-leden: € 4,00. Marc De Roy, 02 460 06 20,

mdh1971@scarlet.be. Neer-

Brabant.

grasmaaisel composteren: een

demonstratie, door Lieven David, 14u, Steenstraat 81, Grimbergen (Humbeek). Leden: € 2,50; nt-leden: € 3,50. Iedere deelnemer mag een zak vers grasmaaisel meebrengen. Bernadette Christiaens, 02 252 22 69, bernadette.christiaens@tele

net.be. Zennevallei.

bioweek, Velt-stand, 7.30 u,Muntplein Brussel. Jean-Pierre Debrandt, 0479 22 66 24.

asperges: van in de grond tot

in de mond, door Christine en Martine, 20 u, bij Christine en Lode, Bruneaustraat 110, 1755 Kester. Leden: € 3,00, nt-leden: € 5,00. Jan Tordeurs, 054 56 83 49, info.groot-gooik@velt.be. Gelieve bord, bestek en glas mee te brengen.

composthappening met

infostands, demo’s, quiz en

prijzen over afval reduceren. I.s.m. Milieudienst Asse, compostmeesters en NP. info.groot-asse@velt.be, 02 452 78 13. http://asse.velt.be.

Groot Asse.

gezellig samen-zijn in de tuin van Marie-Paule en Jacques, Kleine Snikbergstraat 54, 1701 Itterbeek (Dilbeek). Uitreiking van tuinbordjes. Marie-Paule Van der Linden, 02 569 47 82, vanderlinden.mp@tscarlet.be.

biozaden winnen van

groenten, door Etienne Raemdonck, Zaal Onder den Toren, Markt 4, Haacht. Leden: € 2,00; nt-leden: € 4,00; gezin: € 3,00/€ 6,00. Paul Debruijne, 016 85 01 66, paul.debruijne@pandora.be.

bezoek aan brij strubbe

in ichtegem waar o.a. biostreekbier Leireken wordt gebrouwen, 8.45 u, Gemeenteplein Asse(carpooling) of om 10 u ter plaatse. Info en afpraken 02 452 96 47.

opendeurdagen medicinale

kruidentuin, 10-18 u, Herboristerie Helianthus, Brembosstraat 40, Vilvoorde. Veerle De Vos 0475 304 472. Bernadette Christiaens, 02 252 22 69, bernadette.christi

aens@telenet.be. Zennevallei.

bezoek aan tuinen/ kringloop-

tuinieren. 14.18-18.18 u. Trees

naar een gifvrij onderhoud

van verhardingen. cursus in

5 Vlaams-brabantse tuinen door erkende lesgevers. Praktische tips i.v.m. verhardingen • 10 u, Asse Waalborrepark, lesgever Wim Collet, info.groot-asse@velt.be, 02 452 87 15• 14 u, Gooik, Lode en Christine, Bruneaustraat 110, 1755 Kester, lesgever Frans De Smedt, info.groot-gooik@velt.be, 054 56 83 49• 10 u, Heverlee, Anne-Mie De Lepeleire, Ferdinand Verbiestlaan 14, lesgever Frans De Smedt, info.leuven@velt.be, 016 22 77 47.• 19.30 u, Opwijk, Mieke Seijben, Schoolstraat 61, lesgever Frans De Smedt, info.neer-brabant@velt.be, 02 460 06 20• 19 u, Boutersem, Jocelyne Dobbels, Willebringsestraat 43, lesgever Wim Colletandrepoelmans@telenet.be, 016 81 47 56

compostnamiddag, 14-17 u, gemeentehuis Evergem, Fortune de Kokerlaan 11, Evergem. Antoinette Bauwens, 09 253 65 14, antoinette.bauwens@versateladsl.be.

biofietstocht op de

smaakfietsroute in

herzele. Vanaf 11 tot 14 u, Stationstraat aan de Biokorf ( routebeschrijving verkrijgbaar). info.herzele-houtem@velt.be, 054 50 09

43. Herzele-Houtem.

Tuinbezoek bij Hilde Habraken, 14-16 u, Karel Suystraat 4, 9140 Temse (of om 13.45 u aan de Christuskoningkerk in Temse). Marc, 03 776 86 89, info.waasland@velt.be.

Waasland.

praktijkles zomersnoei. Meer info in ‘t Scheldevelterke. Geert De Clercq, 09 384 33

48. Scheldevallei.

asperges proeven bij Georgette en Basiel De Raedt-Mertens, 14 u, Lokerenbaan 167, Zele.

compostnamiddag, 14-17 u, containerpark Lembeke. Antoinette Bauwens, 09 253 65 14, antoinette.bauwens@versateladsl.be

opendeur biologische

boerderij de loods, 10 u, Alfred

Nichelsstraat 14, Aalst. Land

van Aalst.

bloemschikken, OCP De Pinte. Meer info in ‘t Scheldevelterke. Ivonne Debergh, 09 385 44 59.

Scheldevallei.

zomerwandeling, 14 u, pastorie van Zonnegem. info.herzele-houtem@velt.be, Leopold

Hellyn, 054 50 09 43. Herzele-

Houtem.

fietstocht nevele-

hansbeke. Meer info in ‘t

07.06

08.06

08.06

14.06

14.06

14.06

15.06

29.06

21.06

06.07

Scheldevelterke. Geert De Clercq, 09 384 33 48.

Scheldevallei.

bezoek opentuindag

proeftuin marc geens, 14 u, Bauwerwaan 62, Zomergem.

www.proeftuin.info. Gent.

12.07

24.05

24.05

25.05

28.05

29.05

01.06

07.06

11.06

13.06

14.06

17.06

14.06

21.06

21.0622.06

28.06

24 Seizoenen

limburg

nederland

De meest recente toevoegingen en uitge-breide beschrijvingen van de activiteiten vind je op www.velt.be

gewestreis Velt nederland 2008De gewestreis zal dit jaar centraal in Nederland in de omgeving van Wageningen plaatsvinden. Momenteel wordt het programma uitgewerkt, maar reserveer alvast in jullie agenda zaterdag 6 september 2008. In de volgende Seizoenen en op onze site zullen wij het uitgewerkte programma bekend maken.

Velt-Tuinkamer 9-14 u Hopveld 15a, Gemert. 0492 36 16 08www.velt-gemert.nl

iedere donderdagmorgen:

meewerken in Velt-tuin. 9-12 u, Natuurtuin ‘t Loo Henk van

Herk, 0497 57 22 62 Bergeijk

werken in Velt-tuin Bosstraat 25, Valkenswaard. www.velt-nederland.nl/valkenswaard.html

nachtegalenwandeling, 7-10 u, Harry Senden Natuurgebied Koningssteen, Thorn (Parkeren bij de Grote Hegge), Wilma Peeters, 0031(0)434 59 20 07,

velt.info@tele2.nl. Leudal.

werkgroep Eetbare planten,

rondleiding door de tuin van

miep, 19.30- 22 u, Schiffeler 10, Heerlen. Miep Franssen, 0031(0)455 42 43 57,

ingen17@zonnet.nl. Zuid-

Limburg.

werkochtend Velt-tuin, 10-12 u, nabij NME-centrum Elisabethshof, Roggelseweg, Haelen, Lei Hermans 0475 59 36 10 of Bart vd Venne 0475 51 09 78.

fietstocht ca15 km langs huizen met Milieuvriendelijke toepassingen. 13.30-17.30 u, Poorthuys, Peer. Vanita Mertens, 011 61 08 03,

info.peer@velt.be. Aard-peer.

bezoek aan

glasrecyclagebedrijf in Lummen, 13.30 u, sporthal in Mechelen-aan-de-Maas.Max. 15 deeln. Inschr. voor 4/06. € 7.00. Jef Hermans, 089

76 79 04. Maasmechelen.

bezoek moestuin met

speciale aandacht voor

wortelgewassen. Adres krijg je bij inschrijving. Ludo Zanders, 089 86 70 11, ludo.zanders@euphonynet.be.

composteren, 13.15 u, Compostdemoplaats op zorgboerderij Ommersteyn, Schiervellaan 5, Dilsen-

Geeraerts, 016 80 57 92, andrepoelmans@telenet.be

permacultuur-ontwerpcursus. De basisprijs is € 750,00. Meer info: www.hofterwilgen.be, www.permacultuur.be of www.yggdra.be, 054 58 97 38 of 016 82 45 37, info@hofterwilgen.be of yggdra@pandora.be.

praktijkles moestuin, 14 u, Herman De Waele, Rekestraat 11, 9500 Geraardsbergen. Jean-Pierre Debrandt, 0479 22 66 24 of Willy Dirkx, 02 376 18

01. Brussel.

cursus Ecologische siertuin ‘zelf je

natuurlijke tuin ontwerpen’, 20-22.30 u, Recreatiecentrum Itterbeek, Keperenbergstraat 37, 1701 Itterbeek (Dilbeek). Data: 8, 15 en 22/09 en 13, 20 en 27/10, 20/09 om 14 u tuinbezoek. Lesgevers: Frans De Smedt, Wim Collet en Liesbeth Dothée. Inschr. op rek. 068-2177280-45, Velt Pedevallei. Leden: € 55,00. Nt-leden: € 55,00 + € 25,00 = € 80,00 (lidmaatschap Velt), word je geen lid: € 70,00. Liesbeth Dothée, 02 466 61

93, liesbeth.dothee@skynet.be. Pedevallei/

Roosdaal-Lennik.

30.06- 12.07

Stokkem. Roland, 089 75 68 04, rhulzenbecher@skynet.be.

Dilsen.

bezoek rozenkwekerij oreij +

siertuin dina deferme. 12.30 u, kerk van Opgrimbie/Maasmechelen. Bijdrage voor carpooling en toegang. Hendrik Lenaerts, 089 76 30

12. Siertuingroep Lanaken/

Maasmechelen.

biogenietenfietstocht langs

Tongeren-mal-Rosmeer-

Riemst, 10-17 u. Vertrek op eender welk punt en vraag ter plaatse een routebeschrijving. info.zuid-oost-haspengouw@velt.be.

Zuidoost Haspengouw.

bezoek de wroeter, 13.15 u aan Moestuinencomplex De Waterkuil in Zepperen. Leden: € 2,50; nt-leden: € 5,00. Koffie en taart. 011 68 75 68, info.sint-truiden@velt.be.

Inschr. vr. 12/06. Sint-Truiden.

bezoek wijndomein henckens, 14-16 u, Hamontweg 81, Maaseik. € 9,50. Inschr. noodzakelijk. Ludo Zanders, 089 86 70 11, ludo.zanders@e

uphonynet.be. Maasoeter.

lekkerbekkenmarkt, 10-18 u, Marktplein in Peer Centrum. Vanita Mertens, 011 61 18 03,

info.peer@velt.be. Aard-peer.

bioblauwbessen plukken bij

de wei in Gellik/Lanaken. 10-12.30 u. Om 9.30 u aan de kerk in Opgrimbie/Maasmechelen. Jef Hermans,

089 76 79 04. Maasmechelen.

open tuin: ecologisch moestuinencomplex De Waterkuil, 13-18 u, Waterkuilstraat, Zepperen. 011

68 75 68. Sint-Truiden.

fietstocht met tuinbezoek, 13.30 u, Gemeenteplein van Rotem(Dilsen-Stokkem). Voor versnaperingen wordt gezorgd. Roland, 089 75 68 04, rhulzenbecher@skynet.be.

Dilsen.

12.07

blauwbessen plukken bij

kwekerij schrijnwerkers, 14.30-16.30 u, Weg naar As 121, Meeuwen Gruitrode. Ludo Zanders, 089 86 70 11, ludo.zanders@euphonynet.be.

Maasoeter.

01.06

10.06

14.06

14.06

14.06

15.06

19.06

05.07

06.07

16.07

19.07 - 20.07

20.07

27.07

03.06 elke za

& di

05.06 elke do

vm

07.06 elke za

nm & wo vm

08.06

12.06

26.07

25Breedbeeld

Stappen naar een ecologische tuinGelaagdheid in een kleine tuin

Tekst en Foto’s geertje coremans

In het boek Stappen naar een ecologische tuin: aanleg en beheer zijn natuurlijke processen de inspiratiebron voor de tuin. We illustereren hier alvast de toepas-sing van één inspiratiebron: de gelaagdheid van een bos in een kleine tuin.In het hart van het bos groeien de planten boven elkaar. Je vindt een boomlaag, een struiklaag, een kruidlaag, een strooisellaag en een moslaag. Aan de randen van het bos gaat de vegetatie over van bos naar open ruimte. De gelaagdheid is er trapsgewijs. De bosrand is een voorbeeld voor de opbouw van een gevarieerde en boeiende struikengordel in de tuin.

kleine stadstuinDeze piepkleine stadstuin is 8 m breed en 8 m diep. Dit is een klein tuintje, maar toch is er afwisseling tussen open en gesloten ruimte. De open ruimte is verhard met afval van arduinsteen. In de verharding zitten twee ruime uitsparingen met een beplanting waar je overheen kunt kijken. In de uitspa-ring vooraan staan lage struiken. Deze Japanse spierstruikjes (Spiraea japonica ‘Little Princess’) trekken hommels en vlinders aan. In de uitsparing achteraan is een perk met eenjarigen. Intussen kregen de eigenaars van deze tuin kinderen en het achterste bloemenperk is, zolas voor-zien, nu een zandbak geworden!

26 Seizoenen

Foto 1Zelfs in deze kleine ruimte is er gelaagd-heid. De boomlaag wordt gevormd door de sering (links) en een vijgenstruik (kruin rechtsboven). Er groeien klimplanten te-gen het tuinhuis en de tuinafscheidingen. De wijnrank is over een halve boog geleid. Achteraan links groeit er een groenblij-vende sneeuwbalstruik (Viburnum x burkwoodii) met aan de voet hertshooi-struikjes (Hypericum x inodorum) met gele bloemen en in de nazomer bessen. Deze foto’s zijn een jaar na de aanleg van de tuin genomen. De sering, de vijg en de wingerd tegen de woning waren al in de tuin aanwezig.

Foto 2De vijg, die is opgesleund en als parasol fungeert, is de spil van de tuin waarrond alles gebeurt. De kindjes kunnen er toertjes rond rijden met hun fiets en op de stenen kunnen ze tekenen.

Foto 3Afhankelijk van het uur en het weer (zon, schaduw) kun je kiezen waar je gaat zit-ten.

27Breedbeeld

Foto 4 en 5Van hieruit ziet de tuin er weer helemaal anders uit. De tuin vouwt zich open naar de achtergevel van het huis. Daar bloeit in de zomer de Amerikaanse trompetklimmer. Tussen deze foto’s zitten er twee jaren. De hortensia’s stonden al in de tuin, ze werden enkel verplant.

lange tuin Foto 1Deze tuin is smal en lang : 4,5 m breed vooraan en in het totaal 17 m diep. Na 9 m diepte wordt de tuin breder; hij loopt daar door achter de garage en is daar 9 m breed. De schuin liggende recuperatiekleiklinkers van het terras verbreden deze tuin optisch. Het terras vloeit naadloos over in een smal, gebo-gen pad. Er groeien hier heel wat planten. In de hoogte zijn er de groenblij-vende kamperfoelie (Lonicera henryi) en een klimroos op een dubbele bogenconstructie in het midden van de tuin (zie ook foto 5), rechts is er de muur van de garage waartegen een wingerd (Parthenocissus tricuspedata) groeit en tegen de muur links zie je ook nog een roos (Rosa ‘New Dawn’).Als afscheiding van de tuin is er een kleine struikengordel aangeplant met struiken aangepast aan de beschikbare ruimte (o.a. struikklimop en hortensia’s). Er is een gevarieerde onderbegroeiing, met o.a. vrou-wenmantel die zich uitzaait tussen de kleiklinkers.Achteraan in de tuin splitst het pad. Links leidt het naar het avond-terrasje achterin de tuin.

Foto 2Rechts achter de garage is er een klein moestuintje en een kippenren.

Foto 3 Een wandeling door de tuin brengt telkens een verras-sing. Tussen de struiken (o.a. Viburnum opulus ‘Compac-tum’), staat een hoge drinkschaal waarin vogels kunnen badderen. Verderop is er nog een avondterrasje.

28 Seizoenen

in de zomermaanden verschijnt Stappen naar een ecologische tuin: aanleg en beheer, het nieuwe siertuinboek van Velt: een praktisch én een mooi boek dat de lezer stap voor stap begeleidt bij de aanleg en het beheer van een ecologische tuin.

Het boek neemt niet de tuin- en landbouwcultuur als uitgangspunt, maar de natuurlijke processen. Dat wil niet zeggen dat een ecologische tuin een wildernis is. Wie inzicht heeft in natuurlijke processen, weet wat hij kan verwachten en hoe hij ermee om moet gaan. De auteurs leggen uit hoe je bijv. een bloemenakker, een bloemen-border of een speelbosje aanlegt, welke planten je kunt kiezen en hoe je deze beplantingen beheert. De lezer leest ook telkens hoeveel werk en hoeveel groenafval een beplanting oplevert. Op die manier kan hij voorspellen of hij een bepaalde beplanting aankan of niet.

Zelfs wie nog nooit in de tuin heeft gewerkt, kan met dit boek aan de slag. Je moet er wel van overtuigd zijn dat je ecologisch wilt werken. Uiteraard vinden ook gevorderde tuiniers heel wat informatie in dit standaardwerk. Tege-lijkertijd is het een mooi boek, met veel aandacht voor inspirerende foto’s.

Dit handboek verschijnt in juli, zodat je de hele zomer lekker kunt lezen en tegen het plantseizoen, in november, aan de slag kunt.

BestelinfoStappen naar een ecologische tuin telt ca 400 pagi-na’s (A4, liggend) en kost in de boekhandel € 38,50. Voor leden is de prijs € 31,50 (+ € 5,00 verzendings-kosten voor B en € 7,50 voor Nl). Bestellen kan door storting van het volledige bedrag op rek.nr. 001-0990550-62 van Velt vzw met vermelding ‘stappen naar een ecotuin’.

platform Een van de voorwaarden voor een gezonde boom is een open boomspiegel die niet te veel betreden wordt. In deze tuin zijn de wortels van een kerselaar beschermd met een houten platform.

Foto 2Soms dient het platform om een kamp rond te bouwen of is het een ontmoetingsplek voor de buurtkinderen. Het is ook een handige opstap naar de tuin van de buren. Onder het bladerdek van de kerselaar is het heerlijk toeven en de smakelijke kersen vallen er zomaar in je schoot.

Foto 1Onder de liaanrozelaar is een doorgang voor kleine men-sen en daarachter ligt een trapje. Dat trapje leidt naar het houten platform.

29

gezocht

Zoekertjes

Zoekertjes zijn voorbehouden aan leden.

Publiciteit voor vakantieverblijven,

immobiliënberichten zonder ecologische

meerwaarde en commerciële activiteiten

worden niet aanvaard. Schrijf naar Velt of mail

naar zoekertjes@velt.be. Let op, voor de

zoekertjespagina geldt: vol is vol, wees er dus

snel bij! Je kunt je zoekertje altijd plaatsen op

www.ecozoekertjes.be.

New Hampshire-hoenders

(groot en kriel). Gezinskip, mooie rustige

afvalverwerker, goede ei- en vleesproductie.

Geringde dieren van tentoonstellingsfokker,

gezond opgefokt en correct gevaccineerd.

0485 76 25 71 (Hamme).

Ecologische woonst of een deel

van een woonst voor huur. Samenhuizen met

duidelijke afspraken. Eventueel ook wonen

in ruil voor verzorging groen domein. Streek:

Westhoek, kust of Brugge + omstreken.

0487 44 19 13.

te koop

gezocht

2 enthousiaste studenten

die in jul/aug 2008 enkele weken gratis

willen logeren in Koksijde in ruil voor 4 u

schilderwerk/dag (ramen, deuren, muren,

stoelen, etc.). Netjes werken + creativiteit

worden gewaardeerd. Gratis logement +

biomaaltijden. Gebruik van ecologische verf.

0485 83 64 98, stu.kok@gmail.com.

gezocht

Kunstenaars die van 15 juli tot

eind augustus mee willen tentoonstellen in

mijn buitenverblijf (Brecht).

Ik stel mijn tuin open van 15/7/2008 tot 31/8/

2008, van 10 u tot zonsondergang.

0486 50 27 67.

Allerlei wijnattributen

zoals flessen van 30, 60 l, stopmachine,

flessenkuiser op waterdruk, watersloten, etc.

0486 50 27 67.

te koop

Grondmolen afkomstig van

bloemisterij. Naar keuze: mono- of 3 fazen-

motor, 2 pk. € 100,00. T 09 355 87 79

(Beervelde).

te koop

Motorculteur MPM 7pk-dubbele

ploeg en freeze 1m breed. Prijs o.t.k.

02 452 57 05.

te koop

Leuke vrouwelijke persoon (tussen

de 40 en 50 jaar) om samen in mijn vrije

tijd op een ecologische manier al fietsend en

wandelend van de mooie natuur te genieten.

0472 42 91 33.

gezocht

Mensen in mijn streek die me

kunnen ondersteunen bij het beginnen met

bijen. Indien mogelijk een biologische imker.

Oswald Noppe, Oude molen 15, 2580 Putte (bij

Mechelen), T 015 75 66 34, gsm 0497 46 82 57.

gezocht

Een tuin(man/vrouw) om

op biologische wijze groenten te telen, op

100m² nu braak liggende grond in onze tuin

in Aartselaar.Het nodige gereedschap is ter

plaatse. 03 288 47 71, rene.bal1@telenet.be.

gezocht

Volkstuintje in Hombeek, slechts

€ 25,00/jaar. (Nog twee beschikbaar). Zeer

rustig gelegen op 5 km van het centrum van

Mechelen. Water, elektriciteit, toilet, schuilhok,

vijver, siertuin, zithoekje, e.d. aanwezig. theosla

chmuylders@hotmail.com, 015 41 66 06.

te huur

Plantkundige om wilde planten

langs een beek te determineren.

theoslachmuylders@hotmail.com

gezocht

Stookklaar brandhout eik en beuk,

1 m gekloofd .Geleverd per 25 of 50 m3. PEFC

certificaat 10-21-1/1494: duurzaam bosbeheer.

051 30 47 16 of 0486 39 84 57.

te koop

Een stekje van ‘eeuwig moes’,

die kool waar je van kunt blijven plukken en die

naarstig verder groeit.

lien_van_camp@yahoo.com.

gezocht

Snelkookpan “LAGOSTINA” 5 l. Zo

goed als nieuw. € 80,00.

geert.leemans@telenet.be, 02 305 61 25.

te koop

Mandflessen (dame-jeannes) van

54 en 34 l. 3 mandflessen 54 l met mand:

€ 15,00; 1 mandfles 54 l zonder mand: € 12,00;

1 mandfles 34 l met mand: € 11,00; 1 mandfles

34 l zonder mand: € 9,00. Een filterapparaat

met schijven merk Vinamat: € 50,00. Afhalen in

Zele.T 052 45 18 08 (liefst na 18 u).

te koop

Uit eigen tuin: walnoten

(€ 1,75/kg) en grote hazelnoten (€ 3,75/kg),

uitstekende kwaliteit, 03 772 71 60 (Sinaai) of

tendershof@pandora.be.

te koop

Matras ( 60 x 120 cm) en

donsdeken ( winter- en zomerdeel) voor

kinderbed: ecokatoen en wol ( Nirwana

Antwerpen) aan de helft van de prijs.

Kinderbuggy voor bosterrein. 011 32 55 39 ( kan

worden bezorgd in Antwerpen)

te koop

Informatie over broodbak- of

kneedmachine. Bestaan er broodbakmachines

zonder tefal of antiaanbaklaag? Zo niet, welke

kneedmachine is het meest geschikt voor

brooddeeg (voor kleine broodjes) en evt. ook

voor koeken? namastase@hotmail.com.

gezocht

Bouwgrond voor 2 halfopen

bebouwingen met grote tuin waar we samen

met onze kinderen/kleinkinderen ecologisch

kunnen leven en biologisch kunnen tuinieren in

de streek rond Oosterzele (Vlaamse ardennen)

camille.gailly@telenet.be

gezocht

Zeer mooie ooi- en ramlammeren

van de Ardense Voskop, ingeschreven in de

stamboekwerking, geboren in jan-feb 2008.

Ouders gegenotypeerd. Dieren kunnen worden

gebracht. Plaatsbezoek mogelijk. Verder ook

steeds hooi, stro en haver/gerst te koop.

Marc Florus, Binnenheide 28, 2288 Bouwel

(Grobbendonk), 014 50 26 92 of 0476 76 05 17,

marcenkristine@telenet.be.

te koop

50-tal Weck-inmaakbokalen van 1

en 3/4 l. € 50,00. T 051 22 69 23.

te koop

Minitractor John Deere, 15 pk met

grasmaaier. Weg om gezondheidsredenen. €

1600,00. T 016 72 07 47.

te koop

Witte geiten, met lammeren. Zeer

goede bloedlijnen. 0473 22 38 53.

te koop

100-tal oude holbodemflessen

voor amateur-wijnmaker. 03 455 16 72.

gratis

(wegens verhuis) Scandesign

(massief grenenhouten) 2- persoonsbed

(1.8 m op 2 m), 1 nachttafeltje (blank hout,

met lichtblauw gelakt frontje), massief

blankhouten tienerbureau. Alles in goede

staat. 03 455 16 72.

te koop

Lammeren van witte melkgeiten

Saanen, ° einde maart 2008. 057 33 94 49.

te koop

Egyptische stengelui en oerprei.

03 844 48 61 be038012@scarlet.be.

gezocht

Karner en/of afroomer. 051 30

29 77 of 051 48 41 37.

gezocht

Een twintigtal rhodos + twee

klimrozen. Moeten dringend weg! Af te halen

Zoersel. jean.siongers@skynet.be.

gratis

30 Reportage

Fred, George en George3 gidsen naar een lichte levensstijl

Tekst bart coenen Foto’s Roger braithwaite en Tor ivar karlsen Meer info www.coinet.org.uk

www.carbondetox.org

www.climatedenial.org

www.hitte.nu

Carbon detox (vrij vertaald ‘koolstof ont-gifting’) is het eerste op de grote massa gerichte boek over klimaatverandering dat zegt dat we – voor we actie kunnen ondernemen – onze eigen ontkenning en ons ongeloof onder ogen moeten zien.George Marshall: ‘Vergeleken met twee jaar geleden, toen klimaatverandering minder interessant was voor uitgevers dan feng shui en sudoku, worden mensen nu overspoeld met populaire boeken over het klimaat. Deze vallen uiteen in twee categorieën. De ene stapel − en hier mo-gen we zeker ook De laatste generatie (zie verder) bij rekenen, – legt nauwgezet het probleem en de dreiging uit. Het andere type slaat de wetenschap over en draagt zo plezierig mogelijke persoonlijke oplos-singen aan. Deze boeken zijn meestal erg geëngageerd en tonen grote grafieken en titels als 1000 kant-en-klare funky dingen die je kunt doen om in een handomdraai de aarde te redden. Ze delen allemaal de-zelfde basispremisse: informatie leidt tot actie. Ze gaan ervanuit dat actie volgt als je het probleem maar kunt uitvorsen en de oplossingen aantrekkelijk kunt maken. Maar dit werkt niet. We weten nu al 40 jaar dat er klimaatver-andering is en de bewijzen en voorspel-lingen worden elk jaar erger. Al even lang weten we wat we moeten doen op persoonlijk en collectief vlak. En ik zie zeer weinig echte verandering.’

Met Carbon Detox probeert Marshall iets anders te doen.

George Marshall: ‘Uitgaande van het principe in zelfhulpboeken, vooral die over roken en alcohol, stel ik dat we écht moeten geloven dat we een probleem hebben voor we iets kunnen doen. Ik vind het heel moeilijk om in klimaatveran-dering te geloven en ik werk al acht jaar rond niets anders.

De eerste stap bestaat erin onze persoon-lijke ontkenning te overwinnen en de confrontatie aan te gaan met de excuses die we verzinnen om routineus de kli-maatverandering van ons weg te duwen: het is iemand anders (schuld of probleem), het is ergens anders, het zal in de toekomst zijn of misschien wel nooit.’

‘De tweede stap bestaat erin nieuwe manieren te vinden om het probleem te visualiseren. Ik vraag de lezers om hun denken te reconstrueren. Bijvoorbeeld door te stoppen met denken over klimaat-verandering als een toekomstig probleem en het in de plaats daarvan te zien als een rit in een achtbaan, een rit waar je al in zit en niet meer kunt uitstappen. Ik geef kri-tiek op de taal en de beelden van milieu-beschermers (het eerste hoofdstuk heet ‘O nee niet nog een verdomde ijsbeer’) en beargumenteer dat zij ons ervan weer-houden om in te zien dat klimaatverande-ring verbonden is met onze echte levens

en belangen. Detox wijst erop dat mensen hun eigen argumenten en metaforen creëren gebaseerd op hun eigen wereld-beeld, politieke overtuiging en levenser-varingen. Mensen kiezen er bijvoorbeeld voor om sceptisch te zijn en passen de informatie die ze krijgen zo aan dat die past in die sceptische houding. De enige manier waarop ze dat kunnen aanhouden is door enkel sceptisch materiaal te lezen en de rest te negeren. Maar ik hoop dat het boek mensen enkele argumenten aanreikt waarmee ze twijfelaars kunnen aanpakken.’

Als het op oplossingen aankomt, stelt Marshall dat we afstevenen op een mislukking als we vanuit schuldgevoel persoonlijke actie ondernemen tegen wat een gigantisch globaal probleem is. George Marshall: ‘In de plaats daarvan schuif ik iets diepers en harders naar voren: herschrijf het verhaal dat je jezelf vertelt over wie je bent. Dus vergeet het “de planeet redden”. De reden om door de “detox” te gaan en een lichter koolstofle-ven te leiden is dat je slimmer en eerlijk bent en in het heden wilt leven. Het enige wat telt, de bottomline, is je koolstofver-bruik. Carbon Detox toont dat veel van de “gemakkelijke tips” zoals plastic zakken recycleren en de standby van de tv uitzet-ten weinig uitmaakt voor deze bottom-line. In de plaats zet ik mensen aan om te

George Marshall is directeur van het Climate Outreach and Information Network. Op zijn blog www.climatedenial.org onthult hij de psychologische mechanismen die ervoor zorgen dat we zo weinig doen aan de klimaatverandering.

wE moETEn EchT gEloVEn daT wE EEn pRoblEEm hEbbEn VooR wE iETs kunnEn doEn.

313 | 2008

stoppen met al die kleine inspanningen en te focussen op de grote dingen: vliegen, woningverwarming en woon-werkverkeer.Nadat deze grote dingen zijn aangepakt, zeg ik dat het volledig de zaak is van de lezer hoe hij zijn koolstofbudget (carbon budget: de hoeveelheid koolstof, netjes gelijk verdeeld, waarop ieder individu recht heeft, nvdr.) opgebruikt. Natuurlijk kunnen zij aansluiten bij een donkergroene visie, maar er is ook ruimte voor occasio-nele “hoge koolstofverwennerijen” (high carbon treats), zoals rondsnorren op een racecircuit of een luxueuze reis. De lichte koolstofwereld (light carbon world) is er geen waarin dingen worden weggenomen, het is er een die rijker, betekenisvoller, gezonder en eerlijker is. En dat is volgens mij het doel waarvoor we de mensen kun-nen mobiliseren.’

de laatste generatieMilieujournalist Fred Pearce gelooft dat dit de laatste generatie is die in een rede-lijk stabiel klimaat leeft: ‘Soms is het zo dat hoe beter je kijkt naar een paniekver-haal, hoe onschuldiger het wordt, maar met de klimaatverandering is dat anders. Hoe meer ik te weten kom, hoe banger ik word. Want dit verhaal klopt’ zegt Pearce in Milieudefensie Magzine.

George Marshall mag dan al – volgens mij terechte – kritiek hebben over de vorm van de boodschap zoals milieubescher-mers die vaak brengen, uiteindelijk begint alles bij het weten en de wetenschap. Fred Pearce geeft de wetenschap achter de klimaatverandering een gezicht. Hij toont niet enkel de verzamelde data, de feiten, de theorie, maar ook de verzamelaars ervan. Hij zat met de visionaire denkers en harde veldwerkers op café. Wetenschap-pers met een léven, die vaak jarenlang knokten voor erkenning. In zijn boek lees je alles over omslagpunten waarbij plaat-selijke gebeurtenissen enorme gevolgen hebben voor de wereldwijde koolstofba-lans en andere desastreuze gevolgen van de klimaatverandering. Fred Pearce: ‘Toen ik in 1989 voor het eerst uitvoerig over de klimaatverande-ring schreef, waarschuwde ik dat we niet langer achterover kunnen leunen. Maar in wezen was het een optimistisch boek. We zouden het wel redden. We hadden de technologie, en de economische prijs om het probleem aan te pakken was niet

win een kettingboekDe redactie geeft drie exemplaren weg van De Laatste Generatie en Hitte. Op één voorwaarde: als je het boek uitgelezen hebt, geef je het weer door aan iemand anders. Hoe langer de keten, hoe groter het effect.Stuur voor 15 juni een berichtje met vermelding ‘kettingboek’ naar redactie@velt.be of stuur een kaartje t.a.v. de redactie.

te hoog. We zijn nu vijftien jaar verder en de urgentie is veel duidelijker, maar er zijn nog geen tekenen dat we de nodige stap-pen ondernemen. De technologie is nog steeds betrekkelijk eenvoudig en econo-misch gezien kan het zelfs gemakkelijker, maar de politiek krijgen we niet op het juiste spoor.’

hitteIn Hitte, een manifest en gedachte-expe-riment tegelijk, probeert radicaal denker George Monbiot de minst pijnlijke manier te vinden om de vermindering van onze CO2-uitstoot met 90 procent te bewerk-stelligen. In een van de meest sombere passages lezen we zijn visie op de politiek. George Monbiot: ‘Bij de kiezers spreekt ergens diep vanbinnen een zacht maar vasthoudend stemmetje dat de regeringen oproept het te proberen, maar daarin vooral te falen. Als ze per ongeluk toch zouden slagen, zou onze hele levenswijze moeten veranderen. Politici weten dat we ons een omslag alleen bij anderen kunnen voorstellen, maar niet bij onszelf, dus houden ze zich aan het script dat we met ons allen hebben geschreven. Ze houden bezorgde toespraken over de bedreiging van onze planeet en over de noodzaak er iets aan te doen. Ze houden ons voor dat het vraagstuk zo belangrijk is dat het de politieke scheidslijnen overstijgt en een consensus tussen alle partijen vereist. Ze roepen de bevolking op om gezamenlijk aan deze enorme dreiging het hoofd te bieden. Dan ontdekken ze tot hun grote teleurstelling dat er geen vooruitgang is geboekt, en dat dat ook bijzonder moeilijk is. Een beslissing over wat er nu daad-werkelijk dient te gebeuren moet voor de zoveelste keer worden uitgesteld.’

Politici – en ook de onze hebben daar een handje van weg – bestellen voortdurend nieuwe onderzoeken bij (bevriende) consultants en organiseren almaar nieuw overleg zoals recent de lenteconferentie van Belgisch klimaatminister Magnette. George Monbiot: ‘Regeringen zullen net zolang blijven dralen – ongeacht de menselijke gevolgen – tot het hen politiek meer gaat kosten dan het alternatief. Het is nu aan de klimaatactivisten om de

weegschaal te laten doorslaan. Daarom moeten we ontwaken uit de ingeslapen toestand waarin we het afgelopen decen-nium vrijwel allemaal zijn beland: het lakse geloof dat iemand anders het wel voor ons zal opnemen.’

weten, hopen, gelovenWat hebben deze drie gidsen gemeen-schappelijk? Ze maken alle drie een einde aan het geloof – of de hoop – dat we er met kleine persoonlijke inspanningen wel zullen geraken en leren ons dat we veel strijdbaarder moeten zijn. Ter illustratie sluit ik af met een actueel en misschien provocerend voorbeeld: 40 jaar biologisch tuinieren hield de dioxines niet van je grond (zie p. 4, 32-33). Denk je nog dat het met eenzelfde aanpak met de klimaatop-warming wel zal lukken?

ben jij nog steeds ‘in ontkenning’? Surf naar www.velt.be/klimaat en ontdek: • Voor welke excuses ‘om dan maar niets te doen’ jij (misschien) nog vatbaar bent (ik kon er meteen 5 aankruisen). • De 4 persoonlijkheidstypes van George Marshall, elk met hun eigen potentieel voor positieve verandering. (Ook opvraagbaar bij de redactie.)

→ www.velt.be/klimaat

wE moETEn onTwakEn uiT hET gEloof daT iEmand andERs hET wEl VooR ons zal opnEmEn.

32 Lezers reageren/Uitgesproken

‘Ik heb al vaker gezegd dat het huis van de toekomst een rijwoning zal zijn, zonder daar pejoratief over te doen,

maar naar compactheid, isolatie en optimalisatie zal dit de formule van de toekomst worden.’

geert maes, algemeen directeur fisa en organisator batibouw

In: Energiegids, maart 2008

Ik ben een klein beetje bang dat er groene extremisten zullen actief worden, die als de mensen niet willen luisteren,

andere manieren zullen zoeken om iets te veranderen. Momenteel is dat geen reëel gevaar. Maar als we zo verder gaan en niemand in eigen boezem kijkt, zullen er toch een paar kerels opstaan die zeggen: nu is het genoeg, ik wil er

desnoods zelf voor sterven opdat er iets verandert.

dimitri leue, theatermaker

In: De Standaard, 2 april 2008

klaverBeste,Klaver (bolletjes, worteltjes met broed-knoppen op) in de moestuin uitspitten helpt niet. Zijn er andere oplossingen?mvgjan, Velt netevallei

Antwoord van VeltHet gaat wellicht om Oxalis corniculata, de gehoornde klaverzuring: geen echte klaver, maar wel erg gelijkend op klaver. Dit was een oorspronkelijk zeldzaam akkeronkruid, maar het hardnekkige plantje wordt de laatste jaren steeds meer in (moes)tuinen aangetroffen. Het plantje vermeedert en vestigt zich massaal, zelfs op de meest ongewone plaatsen. Niet allen in vruchtbare tuingrond dus, maar ook in de serre, tussen stenen verhardin-gen, op dichtgelempte grond… overal kom je het tegen. Je moet vooral vermijden dat er zich zaaddozen vormen, zodat devermeerdering een halt wordt toegeroe-pen. Bij het verwijderen van deplantjes − een echt monnikkenwerk − moet je er steeds zorg voor dragen om zo veel mogelijk naast de penwortel ook de wortelknobbeltjes te verwijderen. Hetplantje groeit blijkbaar het beste op stik-stofarme plekken. Een volgehoudenbemesting met organisch materiaal (ver-teerde stalmest en compost) zal het optermijn moeilijk maken voor het plantje om te overleven in de moestuin.Velt-groeten,luc Vanhoegaerden

scharreleieren en dioxineOp 1 april stond de telefoon op het Velt-secretariaat roodgloeiend. De aanleiding daarvoor was de berichtgeving in enkele kranten over dioxines in kippeneieren en schadelijke stoffen in moestuingroenten. Ongeruste kippenliefhebbers en moestui-niers belden om uitleg: ‘Dit is toch geen

aprilgrap?’ Velt-landbouwexpert Geert Gommers stelde intussen een dossier samen: Het document Kippen houden is een mensenrecht (zie redactioneel p. 4) geeft de visie van Velt weer op deze berichtgeving. Daarnaast is er een reeks Tips voor kippenliefhebbers en eierfanaten, met een bijbehorend overzicht van labo’s waar je terechtkunt voor analyses. Deze informatie vind je op www.velt.be of kun je opvragen bij de redactie.

Enkele reacties op scharreleieren en dioxine op de website:

• Er wordt geen onderscheid gemaakt in waar de kippenren zich bevindt. Vlakbij een drukke autoweg of een industriecom-plex of aan de rand van een natuurgebied? Is er overal te veel dioxine? Dan moet er dringend gesaneerd worden i.p.v. mensen eieren te laten kopen. Zijn scharreleieren uit de handel wel echt zoveel betrouw-baarder? Een gelijkaardige waarschuwing werd jaren geleden al eens gelanceerd voor moedermelk: die zou veel meer di-oxine bevatten dan koemelk (deze laatste werd immers gecontroleerd)! Daar horen we nu niets meer over. Wat moeten we hiervan allemaal geloven?

• Ik las vandaag in het artikel van de Stan-daard dat er 100 stalen werden genomen voor heel België. Hoe relevant is een der-gelijke analyse indien dit geen aprilgrap zou zijn? Ik heb ooit een professor horen verklaren tijdens een voordracht (zijn naam ontgaat mij) dat geïntegreerde fruitteelt veel schadelijker is dan gang-bare teelt die verschillende keren per jaar bespoten word, want de schadelijke stoffen gaan door de schil in de vrucht terwijl bespoten vruchten onschadelijk zijn als ze worden gewassen. Sindsdien ben ik heel kritisch over wat professoren publiekelijk verklaren. Ik ben er vast van

overtuigd dat dit een aprilgrap is of dat de lobbyisten voor de distributiesector heel goed werken.

• Afval (o.a. plastics en andere gif-tige rotzooi)verbranden in je tuin is verboden,maar dat wordt door de mees-ten van ons genegeerd. Afvalverbranding in de huiskachel (allesbranders) wordt door niemand gecontroleerd of geregle-menteerd. En met de stijgende brand-stofprijzen kunnen we ons nog aan erger verwachten… Ik zie het maar somber in.

• Leve de eitjes van de kippen in onze tuin. De kippen hebben een gelukkig leven en ze leggen eitjes als het hen uitkomt. We weten tenminste waar de eitjes gelegd

Foto jendo neversil

33Column/Uitgesproken

Tekst suskewied

ColumnDe kauwgommarkt

Het lezen van bepaalde vakbladen opent dikwijls onvermoede perspec-tieven. Neem nu StoreCheck, het professioneel uitgegeven tijdschrift voor de retailer, de zelfstandige uitbater van de (grotere) kruidenierszaak of de (kleinere) supermarkt. Elke maand krijgt deze man of vrouw een actueel overzicht van op til zijnde promotiecampagnes voor pakweg Noordhollandse kaas, recente verschuivingen binnen de snoepsector of de nieuwste rages voor de lenteschoonmaak. Uitermate boeiende materie, maar voor een ecologische consument lijkt het of je in een virtuele consumptiewereld bent beland. In het redactio-neel komt de marketingkat al dansen op de verbruikerskoord: er wordt een vurig pleidooi gehouden voor de innovatieve lokale ambachtelijke producent die de ‘verse conveniencemarkt’, zeg maar de kant-en-klaargerechten, van ‘creatieve regionale producten’ voorziet. Volgt u nog? Máár − en dan gaat het vingertje omhoog − deze creatievelingen verwaarlozen te dikwijls de noodzakelijke marketing, zodat ze moeilijk worden gehoord door de inkopers van de grootdistributie.Laten we eens kijken welke producenten hun imago beter verpakken voor de warenhuisketens. Hier en daar komt er weleens een zweempje bio of eco in de teksten geslopen. Zo heeft Flandria, het grootste groen-temerk in Europa, zich flink laten inspireren door de lastenboeken voor de telers in de biologische sector. Er kan dus van elke Flandria-groente worden achterhaald wie haar heeft geteeld en welke behandelingen ze heeft ondergaan. Nu is het nog wachten op de volgende stap: níét meer spuiten. Wat verder lees ik dat de sterk ontwikkelde Duitse biologische sector steeds meer aanwezig is in het groeiende gamma Duitse importproduc-ten, bijv. met de biozuivel van Europees marktleider Andechser. Daartegenover staat de info in het dossier zoetwaren waarbij ik toch grote ogen trek: ‘De kauwgommarkt groeit dankzij introducties.’ Net nu ik stilaan begin te denken van alle markten thuis te zijn… Neen dus, want ik heb in de verste verte geen rekening gehouden met Stimorols pocket bottles voor kauwplezier onderweg, de Senses voor zintuiglijke kaakbewegingen of de V6 Green Tea-brokken die het uitstel van een tandartsbezoek mogelijk maken. Samen goed voor een boost van 14 procent voor de kauwgommarkt.Terwijl ik beduusd zit te kauwen op het gommetje van mijn potlood, be-aam ik glimlachend de intro van de redacteur: ‘De zoetwarenwereld is er een van extremen. Enerzijds is er de opkomst van steeds meer gezonde snacks en snoepjes, anderzijds is een beetje decadentie nooit ver weg.’

‘De opwarming van de aarde mag dan wel grotendeels veroorzaakt zijn door het Westen, de impact ervan treft India buiten verhouding. We kunnen het ons dus niet

veroorloven om met de vinger naar het Westen te wijzen, of naar waar dan ook. We moeten achterhalen hoe we dit

probleem kunnen aanpakken in India, los van het feit of er een internationale consensus is of niet.’

Vikram singh metha, managing director van shell india

In: Green Futures, januari 2008

‘Welstand en welzijn kan ook uit diensten, uit immateriële genoegens bestaan.’

Eckart wintzen, heeft een groene investeringsmaatschappij Ex’tent

In: Milieudefensie Magazine, januari/februari 2008

zijn. Eieren uit legbatterijen: neen dank u!• De industrie moet de sanering betalen.Dat zegt genoeg, meer heb ik er niet aan toe te voegen.

• Kachels zijn een onderschat probleem. Veel mensen zien er alleen het idyllische van in om een beetje energie te besparen door hun kacheltje te stoken, maar hoe bedroevend weinig kachels branden op een gunstig stookregime qua zuurstof en eerlijke brandstoffen? Gedrenkt hout wordt nog al te vaak gewoon opgestookt i.p.v. afgevoerd als klein gevaarlijk afval. 99,5 procent van de tuinen met kinderen staat vol met speeltuigen en zandbakken van gedrenkt hout. Hoeveel schuttingen en palen van gedrenkt hout worden er niet verkocht? En waar denk je dat al het drenksel naar toeloopt als het regent of als de levensduur van het voorwerp ten einde is? Binnen 20 jaar stijgt het aantal kankers nog steeds. En dan maar studies bestellen om te onderzoeken hoe het toch komt dat de bevolking ziek wordt…

• Wij hebben het ‘genoegen’ op het plat-teland te wonen. De mensen scheppen er bij ons in de buurt plezier in om hun huis-vuil te verbranden in open vuurtjes of nog geraffineerder in de kachel. Het is goed te zien hoe een bruine stinkende pluim uit de schoorstenen opstijgt als de kachel wordt aangemaakt. Het wordt hoog tijd dat de bevoegde instanties eens een beetje statistiek loslaten op de gewichten geproduceerd afval per gezin en daar eens serieuze vragen bij stellen over hoe het komt dat sommigen het presteren om geen afval te produceren. Daar moet je nu toch geen geleerde ambtenaar voor zijn? Verder moet een stookketel afgesteld zijn om aan alle emissienormen te voldoen. Eens alle kachels bij wet onder handen nemen, daar heeft nog niemand aan gedacht. Een verontruste inwoner!

Foto jendo neversil

34 Uitgelicht

don kyotoTheatervoorstelling

dimitri leue

Misschien heb je er hier en daar al wat over gelezen of gehoord: theatermaker Dimitri Leue doorkruist Vlaanderen op zijn bakfiets om een ‘milieuvriendelijke’ voorstelling op te voeren. En dat mag je behoorlijk letterlijk nemen: niet alleen vermijdt Leue CO2-uitstotend transport van en naar de theaterzalen, ook tijdens de voorstelling wekt de acteur zelf energie op. Geen spots en geluidsinstallaties dus. Enkel door te trappen, en met behulp van een citroen, plaatst Leue zichzelf in het licht. Een hele krachttoer en een state-ment dat kan tellen!‘Don Kyoto is een hartverwarmende voor-stelling voor milieu- én theaterliefhebbers vanaf 14 jaar’, lees ik op de flyer van de voorstelling, en omdat ik me tot beide categorieën reken, trek ik met een flinke dosis nieuwsgierigheid naar de Rataplan in Borgerhout. Leue dook in de geschriften van Cervantes en creëerde twee hedendaagse ‘groene’ schelmen: Don Kyoto en Jantje Panda. De ecoridder en zijn kompaan willen niet minder dan de wereld verbeteren en strij-den vóór windmolens. Dimitri Leue treedt op als verteller, maar kruipt ook in de huid van zijn dialectsprekende helden en tal van andere personages. Met veel vaart en de nodige humor neemt hij het publiek mee in een avontuurlijk verhaal.Hoe Leue precies tegenover zijn gedreven, maar wat naïeve en tragische personages staat, wordt nooit helemaal duidelijk. Hij benadert hen met sympathie, maar lijkt tegelijkertijd met hen te spotten. Verwacht van deze voorstelling dan ook geen pasklare antwoorden op vragen over de milieuproblematiek. Leue brengt (gelukkig maar) geen zedenles over de kli-

maatopwarming, hij doet je geen tips aan de hand om ‘groener’ te leven en laat zich nauwelijks in met treffende feiten. Het is aan de toeschouwer zélf om conclusies te trekken, om na te denken over wat kan en wat niet, om af te toetsen waar idealisme overgaat in extremisme… Intussen blijft Don Kyoto in de eerste plaats ook gewoon een verhaal, waardoor je je mag laten meeslepen en waarmee je kunt lachen.Wat deze voorstelling hoe dan ook ten overvloede aantoont, is hoe mooi sober-heid kan zijn. Een uur en een kwartier lang baadt Leue, vol verteldrift en met zweetparels op het hoofd, op zijn inge-nieuze bakfiets in een warm en zacht licht. Meer is er niet nodig om milieu- en theaterliefhebbers te boeien.

Don Kyoto speelt nog tot 1 juni op diverse locaties in Vlaanderen. Zie voor de speel-lijst op:→ www.rataplanvzw.be

Reine de pelseneer

gezond genieten 1 en 2

jan en ineke stevens

Iris, Eindhoven, 2006, 96 p.

ISBN 978 90 71062 22 3

5.95

Honderden Velt-leden zijn al vertrouwd met de Iris-uitgaven in de reeks ‘Natuur-lijk koken, lekker eten’ zoals Smullen met gebak en Hartige en heerlijke vleesvervan-gers. En omdat wij graag zien dat goede tradities worden verdergezet, presenteren we nu de eerste twee uitgaven van de nieuwe Iris-reeks ‘Gezond genieten’.Groentegerechten is uitermate handig voor elke moestuinier om seizoensgebonden restjes eens op een originele wijze te ver-werken in een onuitgegeven paté of een dampende ovenschotel. Groot pluspunt: de bereidingen zijn eenvoudig en vragen

mother EarthA new future for small farmers (dvd)

paul Enkelaar en jan paul smit

Geproduceerd door XTV-films an Llink, 2007.

xtvfilms@zonnet.nl

Deze documentaire neemt je mee naar Andhra Pradesh, een zuidelijke deelstaat van India. Het is er droevig gesteld met de situatie van de kleine boeren: duizen-den onder hen plegen zelfmoord, omdat ze het niet meer redden. Ze werken als dagloners voor grote boeren voor een klein loon dat hen nauwelijks in staat stelt om voldoende voedsel te kopen. Hun gezinnen lijden honger. De kleine lapjes grond die sommige van deze boeren zelf bezitten liggen braak en zijn droog, omdat de boeren geen tijd hebben om ze te bewerken. Voor hun voedselvoorziening zijn deze boeren volledig afhankelijk van producten van buitenaf.Maar het kan ook anders. Dat bewijzen steeds meer boeren door de moderne landbouw de rug toe te keren. Je maakt als kijker kennis met een van de vrouwen-groepen die in Andhra Pradesh werden opgericht. De vrouwen hebben wat land van de overheid gekregen. Ze werken samen en delen hun kennis en vaardighe-den. Ze bewerken nu hun eigen akkers

weinig of geen ingrediënten die je niet in je natuurvoedingswinkel aantreft.In de uitgave Mediterraan koken is de in-grediëntenlijst wat uitgebreider, maar nog heel haalbaar voor elke kookamateur. En de recepten roepen gegarandeerd tiental-len culinaire vakantieherinneringen op.De gerechten zijn vegetarisch, maar met gebruik van zuivel en eieren.

Wil je deze boekjes bestellen? Raad-pleeg de bestellijst op p. 43.

luk naets

353 | 2008

en verbouwen hun eigen voedsel. Door te kiezen voor traditionele gewassen (o.a. saffloer, pepers, sorghum, kikkererwten) slagen de vrouwen erin om zonder land-bouwgif en kunstmest een overvloed aan gevarieerde voeding tot stand te brengen. Door de biodiversiteit wordt de kans op een mislukte oogst veel kleiner. De boerin-nen kiezen voor biologische middelen in de plaats van chemische en geven hun kennis door aan de nieuwe generaties. De wortels van de pindaplant maken de bodem bijv. vruchtbaarder en neem dient als bestrijdingsmiddel.Het is voor de vrouwen essentieel om zelf te beschikken over voedsel en zaden. Ze beseffen beter dan wie ook dat Moeder Aarde heel veel geeft wanneer ze met respect wordt behandeld. Een van de vrouwen lacht dan ook vol trots: ‘We verbouwen goud.’Naast de documentaire (met Nederlandse of Engelse ondertiteling) bevat de dvd ook een (Engels) interview met P.V. Satheesh, de directeur van de Deccan Development Society. Satheesh praat over de positieve veranderingen bij de boeren. Hij gelooft stellig dat de toekomst van India in ecolo-gische landbouw ligt. Fragmenten uit dit interview zijn verweven in de doucumen-taire.Mother Earth is een kleurrijke, hoopge-vende film die de kracht van biodiversiteit aantoont.

Reine de pelseneer

preventie van rugklachtenin de land- en tuinbouwsector

De FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal overleg maakte een brochure over de preventie van rugklachten voor mensen die in de land- en tuinbouwsector werken. De 80 pagina’s tellende brochure bevat een hoop nuttige informatie, tips en oefeningen. Kleurenfoto’s maken alles nog duidelijker. Je kunt deze publicatie raadplegen op www.werk.belgie.be of je kunt de brochure gratis aanvragen:E publicaties@werk.belgie.be, T 02 233 42 11, surf naar www.werk.belgie.be of vraag schriftelijk aan bij: Cel publicaties van de FOD Werkgelegen-heid, Arbeid en Sociaal Overleg, Ernest Blerostraat 1, 1070 Brussel.

natuurlijk biofood!Koken met meer smaak

francis van arkel

uitgeverij Allmedia, Veghel (NL), 72 p.

ISBN 978 90 5964 5370,

€ 9,95

Een no-nonsense kookboekje met biolo-gische ingrediënten voor nieuwsgierige keukenpieten: het is een verademing in de stroom culinaire boekjes die jaarlijks op de markt verschijnen, om een jaar later in grijpklare stapels bij de Slegte voor een prikje te koop te zijn.Francis van Arkel heeft Natuurlijk bio-food opgedeeld in vijf productgroepen: groenten en fruit, kaas en zuivel, vlees, vis, meel en meelproducten. In de inleiding bij elke groep vat Francis kort en helder samen wat de biologische productieme-thode daarvoor inhoudt. Voor vis beperkt hij zich tot het verhaal van duurzaam ge-vangen vis en de garantie door het MSC-keurmerk. Na de summiere theorie volgt dan de praktijk met per groep telkens vier smakelijk ogende recepten. De bereidings-wijze is allicht bewust eenvoudig en dus laagdrempelig gehouden. Er wordt niet echt fanatiek rekening gehouden met de

seizoenen en porties van 150 g biefstuk per persoon zijn voor een ecoloog wat aan de ruime kant. Maar zulke schoon-heidsfoutjes kan elke kok zelf gemakkelijk wegwerken.

luk naets

• België: Ik stort het bedrag van 25,00 vandaag op rek.nr. 001-0990550-62 van Velt, Uitbreidingstraat 392c, 2600 Berchem. • Nederland: Ik stort het bedrag van 25,00 vandaag op rek.nr. 674848 van Velt- Nederland, Postbus 153, 5570 AD Bergeijk.

met de vermelding ‘cadeau-abonnement voor (+ naam van de begunstigde)’ en ontvang als geschenk het T-shirt.

Het cadeau is voor:

Naam: ……………………………………………………… M/V

Straat ……………………………………… …………Nr. ………

Postcode en woonplaats: ……………………………………

Mijn gegevens zijn:

Naam: ………………………………………………………………

Straat: ………………………………………………… Nr. ………

Postcode en woonplaats: ……………………………………

Tel: ……………………………… E-mail: ………………………

ja, ik geef graag een abonnement op seizoenen ( 25,00) en de voordelen van een Velt-lidmaatschap.SCHEnK EEn

aBonnEMEnt

en KrijG Dit leuKe

t-shirt caDeau*!

* Deze actie loopt

zolang de voorraad strekt.

36

37

38

• 24 mei en 25 aug. in Wetteren• 1 juni: opendeurdag• 6, 7 en 8 juni: Hex

39

40

41

42

op zoek naar rust en ruimte? | Zuid-Frankrijk - Haute Garonne - Gascogne - aan de voet van de pyreneeën! Authentieke boerderij met alle modern comfort | Info | www.vakantiehuisinfrankrijk.be, Marc Dufraing, 0495 52 02 22, mdufraing@hotmail.com

kamperen op biodomein-boerderij in z.W.-Frankrijk | Op 45 ha akkers, bos, hei en zwemvijvers. grote speelschuur en zwembad. Gîtes en vouwwagens te huur, gezond zomerprogramma: yoga, tai-chi…| Info | 014 65 85 15, jvloemans@hotmail.com

in de mooie Dordogne (Fr.) bieden we 7 ha russssst! | Voor natuurliefhebbers, wandelaars, rolstoelers, senioren en fietsers. 2 sfeervolle Perigordijnse vakantiehuizen (4-6 pers.) en mini natuurcamping (4 ruime pl.) Biotuin, vlindertuin, wandelbos met schitterende voorjaarsvegetatie grenzend aan de Auvézère! | Info | www.lacolline-linard.fr

La garnasette | Klein, gezellig pension met camping in de Franse Auvergne. Heerlijke biologische, vegetarisch keuken. Heel rustig, wandelroures in de buurt, mooie stadjes en dorpjes...| Info | Tel/fax: 0033-471574096 - lagarnasette@wanadoo.fr Véél info op onze website: www.lagarnasette.com

Vakantiewoning in het natuurpark Viroin-hermeton (ardennen) | Heel rustig. Talrijke fiets- en wandelroutes in de buurt, zowel voor jong als oud. Mooie dorpjes en vooral een prachtige natuur.| Info | T 0474 52 54 27 of www.romeree.weebly.com.

Heb jij ook een groot hart voor het milieu en wil je dat met anderen delen? Word dan lesgever bij een van onze organisaties en leer mensen iets bij over jouw favoriete thema.Op www.verlicht.be vind je meer informatie over de verschillende organisaties. De smaak te pakken? Vul dan snel de postkaart in en stuur ze terug naar het vermelde adres. Zo kom je alles te weten over lesgever zijn, vergoedingen en andere extra’s. Als kers op de taart kun je als nieuwe lesgever gratis training volgen om je didactische kwaliteiten te versterken.

✂

43Ledenvoordelen en publicaties

• Nieuwe ledenvoordelen:

Eeuwige moes (dvd, tijdelijk ledenvoordeel)Op donderdag 29 mei om 22.50 u zend de NPS op Nederland 2 de do-cumentaire Eeuwige Moes van Catherine van Campen uit. De dvd van Eeuwige Moes wordt na de tv-uitzending uitgebracht. Velt-leden betalen € 14,00 (incl. btw en verzendkosten) in de plaats van de normale prijs van € 17,00 (incl. btw en verzendkosten) voor eind juni te bestellen via: eeuwigemoes@velt.be (zie ook p. 5).

bed and breakfast keutenberg (nederland)Het pand heeft vele ecologisch verantwoorde voorzieningen: klimop muurisolatie, groene stroom, zonnecellen, zonneboiler, ecologisch verantwoord huishouden, bij het ontbijt veel ecoproducten, ecologisch verantwoorde tuin die door gasten gebruikt kan worden, gescheiden afval met hergebruik.Jouw korting: 15 procent op een kamer met douche en toilet in de hal, inclusief ontbijt (normale prijs: € 25,00 in 2008, met korting: € 21,25). Voor een kamer met eigen douche/toilet komt er € 5,00 bij.Adres: Keutenberg 5, 6305 PP Schin op Geul, Nederland, (0031) (0)4 345 920 07, www.keutenberg.nl

olleke bollekeVolledige babyuitzet in verantwoorde materialen. Bio-eco-fair trade. Ruim assortiment wasbare luiers, kinderkleding in biokatoen en speel-goed. Biovoeding, verzorging en onderhoudsproducten. Specialiteit biowijnen. Jouw korting: 5 procent op het volledige gamma. Deze korting is niet van toepassing op afgeprijsde artikelen, Wereldwinkelproducten, brood en groenten. Deze reductie is niet cumuleerbaar met andere kortingen.Adres: Elsum 16, 2440 Geel, 014 72 07 87, www.ollekebolleke.net

• Overige ledenvoordelenEcoflora, Halle - Wijngaardhof biogroenten, Westmalle - Midgaard, Lichtaart - Ecomicroob, Putte - La Vigne, Berlaar - PUC-shop, Berchem - ‘t Biohofke, Schelle - Lazuli, Mechelen - Dobbelhoeve, Schilde - Biotiek-Biodyvino, Zoersel - Doekjes en broekjes, Leuven - Bodemkundige Dienst van België, Heverlee - Biogroei, Loonbeek - Natuurboerderij Het Bolhuis, Molenstede - Hageling-Bio Wijnbouw, Tienen - Cecotec, Eghezee - AC De Wroeter, Kortessem - De Zaaier, Ruddervoorde - Het Roodhof, Oostkamp - Bezegaard Biofruit, Wakken - Biovita, Brugge (St-Andries en St-Kruis) - Kruiden Pervisum, Kortemark - De Hogen Akker, Oedelem - Lekker Gec, Gent - Stainless Building Consultancy, Gent - Boerderij De Loods, Aalst - Pluis, Schoonaarde - Pro Vino Vero, Wortegem-Petegem - ‘t Wilgenhof, Maldegem - De Wieltjeshoeve, Turnhout - Belgaard, Halen - Het Loon-derhof, Borgloon - Boergondie, Westouter - Purfruit, Oeselgem.

Zie www.velt.be/voordelen voor volledige adresgegevens en de produc-ten waarop de korting van toepassing is.

Velt-publicaties voor belgië en nederland• Seizoenen op smaak (704004)B en NL: 8,50 + ( 2,50 verz.)• Handboek Ecologisch Tuinieren (704007) B: 29,95 (+ 9,50 verz.)NL: 29,95 (+ 6,50 verz.)• Handboek Ecologische Voeding (704012) B: 31,95 (+ 5,30 verz.)NL: 31,95 (+ 7,50 verz.)• De Ecologische Siertuin (704011)B en NL: 24,95 (+ 4,30 verz.)• Vergroening van de schoolomgeving (704106) B en NL: € 12,50 (incl. verz.).• Ecologische Teelt van Kleinfruit (704009) B: 12,25 (+ 3,50 verz.)NL: 12,25 (+ 2,50 verz.)• Ecologisch Tuinieren voor Beginners (704008) B en NL: 5,95 (+ 2,50 verz.)• Het ecologisch houden van kippen (704010) B en NL: 19,95 (+ 4,30 verz.)• Actieprijs! Groenbeheer, een verhaal met toekomst (704016) B en NL: € 55,00 ( incl. verz.)• Groene gids voor kleine kids (704002) B: 3,95 (+ 1,55 verz.)NL: 3,95 (+ 1,75 verz.) Velt-publicaties enkel voor belgië• Eerlijk is heerlijk (704003)Ecologische voeding op kindermaat. 9,80 (incl. verz.) Koopje!

andere publicaties voor belgië en nederland• Natuur in eigen tuin (Roodbont) (704015)B en NL: € 10,20 (+ € 1,30 verz.). • Tuinieren met gebruikte materialen (Roodbont) (704118)B en NL: € 10,20 (+ € 1,30 verz.). • Iris: Groentegerechten (704067) 5,95 (+ 2,00 verz.)• Iris: Mediterraan koken (704068) 5,95 (+ 2,00 verz.)

andere publicaties enkel voor belgië• Burgers beheren openbaar groen als ecologische moestuin (ervaringsverslag Dulomiproject) (704107) 8,00 + (+ 2,00 verz.)• Eten voor de Kleintjes - van borst tot boterham (704046)€ 19,95 (incl. verz.)• Iris: Hartige en heerlijke vleesvervangers (704066) 5,95 (+ 2,00 verz.)• Koe nr. 80 heeft een probleem (boek/DVD)- Boek: 19,00 (+ € 2,50 verz.) met verm. ‘Koe nr. 80 boek’. - Boek en DVD: 25,00 (+ € 3,50 verz.) met verm. ‘Koe nr. 80 - boek en DVD’.

De publicaties zijn verkrijgbaar door storting van het bedrag, verzendingskosten

inbegrepen, op de rekening van je afdeling of op rek. 001-0990550-62 van Velt-

nationaal, Berchem voor België of op giro 362280 van Velt Nederland voor Nederland. Je

krijgt de publicatie per post thuis bezorgd of je kunt ze afhalen bij je afdeling. Dan bespaar

je de verzendingskosten op de publicaties waar deze afzonderlijk vermeld staan. Neem

hiervoor contact op met je plaatselijk bestuur. Dit zijn ledenprijzen. Vermeld bij storting de

titel van de uitgave.

klaproos

Op een dag trok je met één gebaaralles uit. Zomaar. Je kwam voor me staan,

steels als een eendagsbloem.

Zonder blozen liet je alles over je heen gaan.Je had niets meer nodig. Geen duizend rozen

waren je te min of te mooi.

Wat bleef was een tenger verdriet. Ikdacht: doe me aan, verdriet moet groeien,

ooit ben je niet meer te stelpen.

Als lenteregen lispelde je: gelukis hier, de lege plek van morgen. Pluk

me en laat niets van me over. Of ik zal verwelken.

Jan Geerts

(uit: Tijdverdriet en andere seizoenen, Uitgeverij P)