OPSPORING OP

SOCIAL MEDIA

Marnix Oosterhoff

OPSPORING OP SOCIAL MEDIA

Afstudeerscriptie Masteropleiding Rechtsgeleerdheid

Auteur: Marnix Oosterhoff

Studentnummer: 851528488

Opleiding: Master Rechtsgeleerdheid

Organisatie: Open Universiteit

Begeleider: prof. dr. W.Ph. Stol

Examinator: mr. dr. W.H.B. Dreissen

Januari 2016

Inhoud

Gebruikte afkortingen ..............................................................................................................................ii

1 Inleiding ........................................................................................................................................... 1

1.1 Aanleiding ................................................................................................................................ 1

1.2 Onderwerp en doel van onderzoek ......................................................................................... 2

1.3 Onderzoeksvragen ................................................................................................................... 2

1.4 Gehanteerde onderzoekmethoden ......................................................................................... 3

1.5 Opbouw ................................................................................................................................... 4

2 Politie en social media ..................................................................................................................... 5

2.1 Inleiding ................................................................................................................................... 5

2.2 Social media binnen de politie: de negen domeinen .............................................................. 6

2.3 Gebruik van social media binnen de opsporing ...................................................................... 8

2.3.1 Methode van onderzoek ................................................................................................. 8

2.3.2 Resultaten ...................................................................................................................... 10

2.4 Conclusies .............................................................................................................................. 13

3 Privacy ........................................................................................................................................... 16

3.1 Inleiding ................................................................................................................................. 16

3.2 Definities van privacy ............................................................................................................ 16

3.3 Historie van de ontwikkeling van het recht op privacy ......................................................... 19

3.4 Actueel juridisch kader ten aanzien van privacy ................................................................... 21

3.4.1 Internationale en nationale wet- en regelgeving .......................................................... 21

3.4.2 Artikel 10 Grondwet ...................................................................................................... 22

3.4.3 Artikel 8 EVRM ............................................................................................................... 24

3.4.4 Recente ontwikkelingen ................................................................................................ 28

3.5 Conclusies .............................................................................................................................. 30

4 Opsporingsbevoegdheden op social media .................................................................................. 32

4.1 Inleiding ................................................................................................................................. 32

4.2 Digitale IRT-affaire? ............................................................................................................... 34

4.3 Opsporing: typering en normering ........................................................................................ 37

4.3.1 Definitie opsporing ........................................................................................................ 37

4.3.2 Normering van de opsporing ......................................................................................... 38

4.4 Politiewet of BOB-middel? .................................................................................................... 41

4.5 Stelselmatige observatie ....................................................................................................... 45

4.5.1 Artikel 126g Sv ............................................................................................................... 45

4.5.2 Opsporing op social media als stelselmatige observatie? ............................................. 47

4.5.3 Beoordeling ................................................................................................................... 48

4.6 Stelselmatige informatie-inwinning ...................................................................................... 50

4.6.1 Artikel 126j Sv ................................................................................................................ 50

4.6.2 Opsporing op social media als stelselmatige informatie-inwinning? ............................ 51

4.6.3 Beoordeling ................................................................................................................... 53

4.7 Toetsing aan art. 8 EVRM ...................................................................................................... 54

4.8 Conclusie ............................................................................................................................... 55

5 Conclusie en discussie ................................................................................................................... 58

5.1 Inleiding ................................................................................................................................. 58

5.2 Antwoorden op de onderzoeksvragen en conclusies ........................................................... 58

5.3 Discussie ................................................................................................................................ 61

Verwijzingen .......................................................................................................................................... 65

Geraadpleegde literatuur .................................................................................................................. 65

Jurisprudentie .................................................................................................................................... 70

Bijlage 1 Interviewvragen ................................................................................................................... 72

Bijlage 2 - Gespreksverslag prof. Fijnaut ............................................................................................... 73

Gebruikte afkortingen

BOB Bijzondere Opsporingsbevoegdheden

EHRM Europees Hof voor de Rechten van de Mens

EVRM Het Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de

fundamentele vrijheden

Gw Grondwet

IRN Internet Research Netwerk

IRT Interregionaal Rechercheteam

IVBPR Internationaal Verdrag inzake burgerrechten en politieke rechten

MvT Memorie van Toelichting

OSINT Open Source Intelligence

OVC Opnemen Vertrouwelijke Communicatie

PolW Politiewet 2012

Sv Wetboek van Strafvordering

TCI Team Criminele Inlichtingen

TGO Team Grootschalige Opsporing

UVRM Universele Verklaring van de Rechten van de Mens

VEU Verdrag betreffende de Europese Unie

Wbp Wet bescherming persoonsgegevens

WPolG Wet op de politiegegevens

1

1 Inleiding

1.1 Aanleiding Het gebruik van social media heeft de afgelopen jaren een stormachtige ontwikkeling doorgemaakt.

Veel mensen hebben de neiging om datgene wat hen bezighoudt of wat ze hebben gedaan, met

anderen te delen via omgevingen als Facebook en Twitter. Social media zijn er naar hun aard op

gericht om zoveel mogelijk informatie te delen. Het gevolg is dat veel gebruikers bewust of onbewust

veel (vaak persoonlijke) informatie over zichzelf met vrienden delen maar soms ook in de

openbaarheid brengen. Mede door de opkomst van social media speelt het sociale leven zich in

toenemende mate online af.

Voor de informatie die burgers via social media naar buiten brengen bestaat vanuit

opsporingsinstanties veel belangstelling omdat deze informatie van belang kan zijn voor de

opsporing. Niet verwonderlijk dus dat de opsporing op allerlei manieren probeert om deze

informatie te gebruiken. Echter, bij het gebruik van deze informatie binnen een rechercheonderzoek

moet de opsporing plaatsvinden binnen wettelijke kaders, en van het bestaande wettelijke kader is

niet altijd duidelijk hoe het moet worden toegepast in een online-omgeving.

Deze situatie roept herinneringen op aan het onderzoek van de parlementaire enqutecommissie

opsporingsmethoden (in de volksmond bekend als de commissie Van Traa) dat medio jaren 90

plaatsvond. In haar conclusie