Schoolbeleid: een bouwwerk met 8 fundamenten...1 Fiche Schoolbeleid: een bouwwerk e Verdeel het team...

Opdrachtenfiches

Schoolbeleid: een bouwwerk

met 8 fundamenten

Schoolbeleid

Doel

tref

fend

e co

mm

unic

atie

Fich

e 1

- 18

Onde

rste

unen

de p

rofe

ssio

nele

en p

erso

onlij

ke re

latie

sFi

che

19 -

23

Gede

eld

leid

ersc

hap

Fich

e 24

- 28

Geza

men

lijke

doe

lger

icht

heid

Fich

e 29

- 33

Resp

onsie

f ver

mog

enFi

che

34 -

38

Inno

vatie

f ver

mog

enFi

che

44 -

48

Geïn

tegr

eerd

bel

eid

Fich

e 49

- 53

Refle

ctie

f ver

mog

enFi

che

54 -

58

1Fiche


e Verdeel het team op in groepjes van 3 à 4 personen. Laat elke groep nadenken over wat beleid is. Kies daarvoor 3 à 5 begrippen uit onderstaand lijstje die volgens jouw groep essentieel zijn in een omschrijving van wat beleid is. Maak met deze begrippen een defi nitie van (school)beleid.

- Lange termijn- Realiseren- Handelingen- Doelen- Evaluatie- Plan- Organisatie- Beslissingen- Middelen- Doordacht- Tijd- Visie - Korte termijn

Je kan deze begrippen ook op losse kaartjes schrijven. Je kan die kaartjes dan op een groot blad ordenen en tussen deze termen nog andere woorden of zinnen schrijven om tot een defi nitie te komen.

r Vergelijk de defi nities met elkaar en probeer vanuit gelijkenissen en verschillen tot een gezamenlijke defi nitie van beleid te komen.

t In welke situaties wordt in jouw school de term beleid gebruikt? In welke mate komen de activiteiten die in deze context uitgevoerd worden tegemoet aan de 4 kenmerken van beleid?

- Bevat een tijdselement- Is doelgericht- Heeft een gestructureerd en geformaliseerd verloop- Kent betrokkenheid van verschillende actoren

Bron: Vanhoof J. & Van Petegem P. (2006) Pei/ijlen naar succesvol schoolbeleid. Praktijkboek voor de beleidseffectieve school, Mechelen: Wolters Plantyn.

tip

2Fiche


Uit de telling van 1 februari blijkt dat in de lagere school een volledig ambt minder kan ingericht worden volgend schooljaar. Hilde en Bert zijn twee goede leerkrachten en hebben evenveel anciënniteit. De directeur kiest voor Bert omdat hij een man in het team wil behouden.

e Als zoiets in jouw school zou gebeuren, hoe zou je hiermee omgaan? Kan je met het argument van de directeur akkoord gaan? Welke criteria zou jij hanteren om een besluit te nemen?

r Hoe zou volgens jou een directeur hierover naar een team moeten communiceren? Welke personen moeten in de besluitvorming betrokken worden?

3Fiche


Na enkele jaren op school zal Luc, de zorgcoördinator, vanaf 1 september een andere job opnemen. Hij deelt zijn beslissing mee tijdens de laatste personeelsvergadering van het schooljaar. De teamleden schrikken van zijn beslissing want zijn werk wordt door iedereen erg geapprecieerd.

e Welke stappen zou je zetten om een nieuwe zorgcoördinator aan te stellen? Wie zou je in de besluitvorming betrekken? Welke factoren zouden je keuze beïnvloeden?

r Hoe zou je hierover communiceren naar leerkrachten, ouders, leerlingen, enz.?

4Fiche


Uit een bevraging van 15 leerkrachten om de prioriteiten van volgend schooljaar te bepalen, komen de volgende thema’s en hun frequentie naar voor:

• ouderbetrokkenheid (9)• nieuwe taalmethode (6)• gedrag op de speelplaats (5)• luizenbestrijding (4)• leren leren: een leerlijn uitwerken (4)• roddels aan de schoolpoort (4)• middagtoezicht reorganiseren (3)• meer aandacht voor spelling (6)• gezonde voeding en drank (3)

e Wat zijn de volgende stappen die je zou zetten naar aanleiding van dit resultaat? Wie zou je betrekken? Hoe zou je eventuele taken verdelen?

r Wat zijn volgens jou 2 prioriteiten voor de school? Verklaar.

t Welke mogelijkheden zie je om prioriteiten te clusteren?

5Fiche


Bij afrekening van de schoolreis blijkt dat er een groot tekort is. De inkomsten bedroegen 450 euro, de totale uitgaven 675 euro (bus + inkom).

e Herken je deze situatie op jouw school?

r Hoe zou je dit aanpakken om het in de toekomst te vermijden?

t Heeft dit gevolgen voor het beleid over uitstappen?

6Fiche


Een schoolteam bestaat uit 6 klasleerkrachten (elke klas telt 20 leerlingen behalve klas 1, die telt 23 leerlingen). Er zijn 2 halftijdse GOK-leerkachten en een gymleerkracht met een opdracht van 10 lestijden. De directie heeft nog een andere vestigingsplaats waar 3 kleuterklasjes zijn en 3 combinatieklassen van de lagere school. Hier is een fulltime GOK-leerkracht werkzaam. Vandaag heeft de leerkracht van klas 4 zich ziek gemeld. Zij zal zeker 3 weken afwezig zijn, mogelijk zal haar afwezigheid nog langer duren. Het schoolbestuur is op zoek gegaan naar een vervanger, maar er is niemand gevonden.

e Hoe ga je hier als school of directie mee om?

r Is er op jullie school een beleid voor afwezigheden van leerkrachten? Wat gebeurt er:

- Als een leerkracht afwezig is wegens bijscholing?- Als een leerkracht afwezig is bij ziekte van 1 dag?- Als een leerkracht enkele dagen afwezig is?- Als een leerkracht langdurig afwezig is en er geen externe vervanging mogelijk is?

7Fiche


Een leerling blijft na herhaaldelijke acties (straffen, gesprekken, CLB, gesprek met ouders, schorsing) voor problemen zorgen. Bij een schermutseling wordt een medeleerling zwaar gewond aan het hoofd. Voor de meeste leerkrachten is de maat nu wel vol: deze leerling moet van school verdwijnen. Als bovendien ook klachten van ouders binnenstromen, is het hek helemaal van de dam. Toch blijven enkele leerkrachten tegen een verwijdering gekant.

e Hoe ga je als team nu verder? Welke beslissing zouden jullie maken?

r Hoe ga je communiceren met:

- de leerling? - de ouders van de leerling? - de collega’s? - het slachtoffer? - de ouders van het slachtoffer?- de andere leerlingen en andere ouders?

t Wie van het team wordt bij de gesprekken betrokken?

u Stel een top 5 op van ‘daden’ van leerlingen die volgens jou aanleiding zijn voor het opstarten van een tuchtprocedure.

8Fiche


Een groep ouders blijft elke ochtend aan de schoolpoort praten. Een andere ouder komt jou vertellen dat deze ouders elkaar aan het overtuigen zijn om hun kind van school te veranderen.

e Hoe zou je hier op reageren? Welke acties zou je ondernemen?

r Hoe vind je dat het schoolteam hier moet op reageren? Wie moet welke taak opnemen? Hoe moet hierover gecommuniceerd worden?

9Fiche


e Lees de twintig schoolkenmerken die hieronder vermeld staan. Als het lijstje volgens jou belangrijke kenmerken mist, dan kan je die uiteraard aanvullen.

r Welke zijn volgens jou de 3 belangrijkste kenmerken? Welke vind je het minst belangrijk?

t Overleg nadien met collega’s. Wat ontdek je over de kwaliteit van de school?

+ -1 Teamgeest

2 Differentiatie in de les

3 Overleg over leerresultaten

4 Oog voor de buitenwereld

5 Welbevinden van leerkrachten

6 Welbevinden van leerlingen

7 Effectief onderricht

8 Differentiatie over de klassen heen

9 Aandacht voor niet-cognitieve doelen

10 Hoge verwachtingen t.a.v. leerlingen

11 Deskundig leiderschap

12 Variatie in werkvormen

13 Goede infrastructuur

14 Leerlingvolgsysteem

15 Samenhang tussen de vakken

16 Lesstructuur is duidelijk voor de leerlingen

17 Verticale leerlijnen

18 Orde en discipline

19 Gelijke kansen voor alle leerlingen

20 Betrokkenheid ouders aanzien van leerlingen

21

22

23

24

25

10Fiche


Op de school lopen dit jaar 4 projecten, ondersteund door externe instanties:

- een Dynamo 2-project van de CANON cultuurcel- een Comenius 1-project van het departement Onderwijs- een verkeersproject van de stad- een project over gezondheid vanuit het CLB

In de toekomst wil de school het aantal projecten beperken.

e Welke criteria moeten volgens jou meespelen om te bepalen met welke projecten er verder worden gewerkt en welke projecten wegvallen? Wie neemt de beslissing?

r Worden er op jouw school criteria gehanteerd om te bepalen of je instapt in een project of niet? Zo ja, welke?

11Fiche


Door een gebrek aan financiële middelen moet er bezuinigd worden. Een analyse van de boekhouding levert volgende mogelijke bezuinigingsacties op:

- Zuiniger omspringen met het aantal kopieën.- Geen losse aankopen door leerkrachten.- Verminderen van de energiekosten door verwarming te beperken.- De volgende vijf schooljaren geen nieuwe methodes aankopen.- Personeelsinkrimping op het terrein van onderhoud en naschoolse opvang.

e Welke 2 bezuinigingsacties zou jij kiezen? Waarom?

r Motiveer duidelijk waarom je de andere mogelijkheden niet kiest. Zijn deze voorstellen realistisch? Kan je zelf andere voorstellen bedenken die zeker zo efficiënt zijn?

12Fiche


Ondanks de Vlaamse initiatieven in het kader van gelijke onderwijskansen, hebben scholen nog heel wat ruimte voor een individuele invulling van een kansarmoedebeleid. Het gevaar bestaat dat scholen toch te weinig aandacht schenken aan een kansarmoedebeleid.

e In welke aspecten van jullie schoolbeleid wordt er rekening gehouden met kansarme leerlingen en ouders?

r Welke van deze initiatieven leiden tot het gewenste resultaat?

t Op welke terreinen kan er nog verbetering plaatsvinden om het kansarmoedebeleid te verstevigen?

13Fiche


De school wil leerlingen betrekken bij de evaluatie van de speeltijden.

e Welke werkvorm zou je hanteren voor jouw leerlingen? Waarom?

- Een bevraging met gesloten vragenlijst- Een bevraging met open vraagstelling- Een klasgesprek- Individuele interviews

r Motiveer ook waarom je de andere werkvormen niet zou kiezen. Zou je het eventueel op een andere manier aanpakken?

In de map Je (brede) school in kaart - Handleiding en werkvormen voor zelfevaluatie vind je ook heel wat concrete werkvormen om leerlingen te betrekken bij de evaluatie van de schoolwerking. Deze map kan je gratis aanvragen bij de afdeling algemeen onderwijsbeleid van stad Antwerpen.

tip

14Fiche


Een zoekfunctie doorheen verschillende schoolwerkplannen leverde onderstaand overzicht van normen en waarden op.

e Welke waarden en normen vind je terug in het schoolwerkplan en/of de visietekst van jouw school?

r Welke concrete acties vind je in de schoolwerkplanning om deze waarden en normen te concretiseren ?


vrijheid

veiligheid

verantwoordelijkheid

eerlijkheid

gezondheid

bewogenheid

behulpzaamheid

stiptheid

zelfredzaamheid

gedienstigheid

betrouwbaarheid

gelijkheid

betrokkenheid

verbondenheid

luisterbereidheid

beleefdheid

zelfstandigheid

soepelheid

stabiliteit

klaarheid

duidelijkheid

zichtbaarheid

integriteit

collegialiteit

spiritualiteit

kwaliteit

specialiteit

diversiteit

waarheid

openheid

bekwaamheid

verdraagzaamheid

gehoorzaamheid

15Fiche


Je school kent onverwacht een sterk dalend leerlingenaantal.

e Wat zijn de mogelijke oorzaken van een dalend leerlingenaantal?

r Op welke oorzaken van een dalend leerlingenaantal denk je dat je als school geen impact hebt? Op welke zeker wel?

t Waarop heeft een sterk dalend leerlingenaantal allemaal een invloed?

u Welke acties zou je voorstellen? Welke personen zou je hierbij betrekken?

16Fiche


Op een personeelsvergadering vertoont een collega de hele tijd storend gedrag. Ondanks enkele opmerkingen van de directie blijft het storen verder gaan.

e Hoe reageer jij op deze situatie? Hoe vind je dat de directeur moet reageren? Hoe vind je dat het team moet reageren?

r Wat zijn mogelijke oorzaken van storend gedrag tijdens een vergadering?

t Is deze situatie herkenbaar op jullie school? Hoe spelen jullie er op in?

17Fiche


De vorige twee vergaderingen op school waren inhoudsloos: enkel wat praktische punten werden voorgelezen. De vergadering van vanavond dreigt dezelfde kant op te gaan.

e Herken je deze situatie op jouw school?

r Hoe zou jij reageren op zo’n situatie? Hoe moet het team hierop reageren?

t Creëer een droomscenario voor de ideale personeelsvergadering.

u Hoe groot is de kloof tussen droom en werkelijkheid ?

de idealepersoneelsvergadering

18Fiche


Neem (een deel van) het GOK-plan van je school eens onder de loep. Bekijk in hoeverre je in het GOK-plan kenmerken van de acht dragers van beleidsvoerend vermogen terugvindt:

e Vormen van doeltreffende communicatie

r Ondersteunende relaties voor het realiseren van het project

t Sporen van gedeeld leiderschap

u Acties van gezamenlijke doelgerichtheid

i Sporen van het vermogen van de school om in te spelen op vragen van externen en om partners te zoeken om het project te realiseren

o Sporen die er op wijzen dat de school in staat is in te spelen op vernieuwende tendensen

p Sporen die wijzen op een geïntegreerd beleid

a Acties tot het refl ecteren over de werking

Meer informatie over beleidsvoerend vermogen vind je in de brochure op bladzijde 7 tot en met 17.

tip

19Fiche

Doeltreffende communicatie

tip

Verdeel het team in een aantal groepjes van 4 à 5 personen en duid iemand aan als ‘spelleider’. Laat elke groep om de beurt een communicatiekanaal van de school opsommen. Dit kanaal moet zo concreet mogelijk omschreven worden. Het groepje dat geen nieuw communicatiekanaal kan aanbrengen, valt uit. De antwoorden kunnen genoteerd worden op een fl ap.

Bijvoorbeeld “Een brief van het CLB naar de ouders om ouders te bevragen over de gezondheid van hun kind”.

Noteer de antwoorden op een fl ipchart of een bord. Op het einde van het spel geeft het je een volledig overzicht van alle communicatiekanalen van de school.

Communicatie van en naar de school

20Fiche


e Bekijk onderstaande tekstballonnen. Welke van onderstaande initiatieven lijken je al dan niet zinvol? Geef aan waarom wel of niet.

r Welke andere voorbeelden van doelgerichte communicatie ken je nog? Som ze op.

Suggesties ter verbetering van het project, succeservaringen, enz. worden onmiddellijk op Intranet gezet. Zo kunnen

problemen ook onmiddellijk worden aangepakt.

Op de wekelijkse nieuwsbrief aan ouders en leerlingen vermelden wij alle activiteiten die rond het project plaatsvinden. Zo weten ook zij wat het project concreet betekent.

Een keer per maand is er een forum met de hele school. Kinderen uit de verschillende klassen tonen elkaar wat ze hebben gerealiseerd. Ook ouders zijn uitgenodigd op dit toonmoment.

Op elke personeelsvergadering vertelt één leerkracht per graad over de activiteiten die ze heeft uitgevoerd binnen het project. Het is erg interessant om te horen waar de anderen zoal mee bezig zijn geweest.

In de lerarenkamer hangt een bord met een groot uitroepteken. Daarop schrijft de project-verantwoordelijke elke week wat de andere leerkrachten goed moeten bewaken tijdens de komende week. Daarnaast hangt een bord met een groot vraagteken. Iedereen die vragen heeft over het project schrijft z’n naam en de vraag op het bord. De projectverantwoordelijke antwoordt dan zo snel mogelijk.

21Fiche


Een school bestaat uit verschillende actoren zoals leerkrachten, leerlingen, directie. Daarnaast werkt de school ook heel vaak samen met externe partners zoals het clb, overheid, ouders of buurtwerking. Het is belangrijk dat tussen al deze actoren een doeltreffende communicatie bestaat.

e Probeer met je schoolteam een schematisch overzicht te maken van alle actoren en hoe de communicatie daarmee gebeurt. Een pijl wijst op de richting van de communicatie, een dubbele pijl wijst dus op wederzijdse communicatie. Onderstaand schema kan je gebruiken als voorbeeld of als basis van je eigen schema.

r Denk ook na over onderstaande vragen:

- Zijn er actoren waarmee (nog) niet (doeltreffend) gecommuniceerd wordt?

- Hoe kan je deze communicatie verbeteren of uitbreiden?

Buurt & omgeving

Ouders

Ander personeel

Directie

.............

Leerlingen

SchoolLeerkrachten

Bv. Schooldirect

Bv. Buurtcomié

Bv. Personeels-vergadering

Bv. Schoolkrant, oudercontact, heen-en-weer-schriftje, moedergroepen

Overheid

22Fiche


Als nieuwe of beginnende leerkracht is er heel wat informatie die je moet krijgen om te kunnen participeren aan het schoolteam. Maar al te vaak gaan zij een zeer lange weg tegemoet om zich volledig in te werken. Als school kan je deze last verlagen door een aantal kleine initiatieven.

e Verdeel het team in groepjes van 3 à 4 personen. Denk na over volgende vragen en noteer de antwoorden.

Wat moet een beginnende leerkracht weten over:- de cultuur in jullie school?- de schoolleiding, de leerlingen, de collega’s, de teams?- ongesproken regels die leven in de school: wat moet je zeker doen en laten?

Hoe worden beginnende leerkrachten:- begeleid?- gecontroleerd?- gecorrigeerd?

r Overloop de antwoorden plenair.

t Maakt jouw school al gebruik van een draaiboek voor onthaal van nieuwe leerkrachten? Indien wel, is het draaiboek compleet en nog up-to-date? Indien niet, bepaal dan of jullie er één zullen maken en wie dat verder zal uitwerken. Wat moet zo’n draaiboek zeker bevatten?

23Fiche


e Bespreek met een aantal collega’s de volgende stelling.

De contacten tussen de collega’s gaan vaak over het dagelijkse leven (televisie, actualiteit, het gezinsleven) en praktische problemen in de school. Over onderwijskundig handelen en de inzichten in het schoolleven, creëert de leraarskamer geen openheid.

r In welke mate is deze stelling ook op jullie school van toepassing?

t Welke initiatieven zou je kunnen ondernemen om meer openheid te creëren voor uitwisselingen over professionele thema’s?

24Fiche

Ondersteunende professionele en persoonlijke relaties

Collegialiteit is een heel brede term die veel componenten bevat. Vul onderstaand schema aan met elementaire waarden van een collegiale schoolcultuur en bespreek daarna je bevindingen.

Collegialiteit

25Fiche


e Samenwerking kan verschillende vormen aannemen. Probeer eens in kaart te brengen met wie je binnen jouw werk- of leeromgeving het meeste contact hebt.

Gespreksonderwerp of activiteit Met welke collega(‘s)?

Vertellen van niet-schoolgebonden verhalen en ervaringen

Informeel uitwisselen van schoolgebonden ervaringen

Advies of hulp vragen

Advies of hulp geven

Systematisch delen en bespreken van ideeën

Werk delen

Samen taken uitvoeren

r Welke van deze samenwerkingsvormen komt volgens jou het meeste voor?

t Welke mogelijkheden zie je om de andere samenwerkingsvormen uit te breiden? Welke collega’s zou je daarbij kunnen betrekken?

26Fiche


In een school zijn veel overlegstructuren: personeelsvergadering, zorgteam, kernteam, werkgroepen, schoolraad, ouderraad, klassenraad, leerlingenraad.

e Welke van deze overlegstructuren zijn er ook op jouw school aanwezig? Welke andere overlegstructuren zijn er nog aanwezig?

r Welke zijn de doelstellingen van die overlegstructuren?

t Van welke overlegstructuren vind je de werking optimaal verlopen?

u Van welke overlegstructuren vind je de werking niet optimaal verlopen? Hoe kan de kwaliteit verbeteren?

i Welke overlegstructuur zou je nog graag op school introduceren en waarom? Hoe zou je dit organiseren? Wie zou je hierbij betrekken?

o Vergelijk je antwoorden met enkele collega’s. Waar zijn er gelijkenissen en waar verschillen? Welke nieuwe ideeën krijg je hierdoor?

27Fiche


e Vul de volgende stellingen aan met één van de volgende termen: nooit/niemand, soms/sommigen, meestal/velen, altijd/iedereen.

a. We helpen elkaar ………..............……........….. in onze school.

b. Er heerst …………….......…............. een goede groepsgeest op onze school.

c. De omgang tussen directie en leerkrachten is ……………..................……. gemoedelijk.

d. In onze school helpen we elkaar ………..........………………. uit de moeilijkheden.

e. In geval van langdurige ziekte worden leraren hier ………................…… door iemand van de

collega’s/directie bezocht.

f. ……………….........………. is/zijn bezorgd om de andere.

g. ………………………....…… voelt/voelen zich lid van het schoolteam.

h. ………………………….....… heeft/hebben hier vele vrienden.

i. Nieuwelingen worden door ……........………………………. geholpen om zich thuis te voelen.

j. Ruzie wordt hier door …………………......……………. vlug bijgelegd.

r Vergelijk je antwoorden met die van een collega. Zijn er gelijkenissen en verschillen?

28Fiche


e Bekijk onderstaande tekstballonnen. Welke van onderstaande initiatieven lijken je al dan niet zinvol? Geef aan waarom wel/niet.

r Welke andere voorbeelden van professionele en persoonlijke relaties ken je nog (uit eigen ervaring)? Som op.

Vanaf dit schooljaar gaan we met de school minder op navorming. Het accent

ligt meer en meer op samenwerken om ons op die manier te professionaliseren.

Ik denk wel dat iedereen in ons team dat wel kan appreciëren.

Op elke vergadering is er bij ons altijd een moment waarop wij

individueel iets moeten noteren. Van ieder lid wordt dus eerst een persoonlijke refl ectie of

reactie verwacht. Ik merk dat dan iedereen meer betrokken is bij het

onderwerp.

Op de personeelsvergadering laat de directeur leerkrachten bewust samenwerken en ideeën uitwerken. Zo is niet alleen de inhoud rijker, maar we leren elkaar ook anders kennen en appreciëren.

Juf X is een echte expert op het terrein van zelfstandig werken. Andere klasleerkrachten die dat wensen worden klasvrij gemaakt zodat ze de juf eens in actie kunnen zien tijdens zelfstandig werk. De GOK –leerkracht neemt dan de klas over.

Als projectverantwoordelijke heb ik een ‘zituurtje’ tijdens de middagpauze op vrijdag. Alle leerkrachten kunnen bij mij terecht met hun vragen over het project. Soms komen ze wel eens langs voor een persoonlijke babbel.

29Fiche

Gedeeld leiderschap

Belbin onderscheidt verschillende teamrollen: vernieuwer, coördinator, monitor, uitvoerder, afmaker, bronnenonderzoeken, vormgever, groepswerker en specialist.

e Probeer in het schema aan te geven wie in je team welke rol vervult. Mogelijk wordt een rol in je team door niemand opgenomen, of eenzelfde rol door meerdere collega’s. Welke gevolgen heeft dat voor het functioneren van het team?

r Kleur de manier waarop die rol gewaardeerd wordt: rood staat voor lage waardering, oranje staat voor middelmatige waardering, groen staat voor hoge waardering.

t Omcirkel het plusje als je vindt dat die rol moet versterkt worden, omcirkel het minnetje als je vindt dat die rol moet verzwakt worden.

Wie vervultwelke rol inons team?

Monitorwordt vervuld door

……………………………

+ -

Monitorwordt vervuld door

……………………………

+ -

Coördinatorwordt vervuld door

……………………………

+ -

Vernieuwerwordt vervuld door

……………………………

+ -

Specialistwordt vervuld door

……………………………

+ -

Groepswerkerwordt vervuld door

……………………………

+ -

Vormgeverwordt vervuld door

……………………………

+ -

Bronnen-onderzoeker

wordt vervuld door

……………………………

+ -

Uitvoerderwordt vervuld door

……………………………

+ -Afmakerwordt vervuld door

……………………………

+ -


30Fiche

Gedeeld leiderschap

Bekijk onderstaande tekstballonnen.

e Welke van onderstaande initiatieven lijken je al dan niet zinvol? Geef aan waarom wel of niet.

r Welke andere voorbeelden van gedeeld leiderschap ken je nog (uit eigen ervaring)? Som op.

Bij besluitvorming worden niet alle leerkrachten

rechtstreeks betrokken. Enkele vrijwillige leerkrachten vertegenwoordigen de stem

van de andere leerkrachten in het overleg.

De directeur geeft ons de verantwoordelijkheid en

vrijheid over het project. Op de overlegmomenten bespreken wij dan wat we gaan doen en wat we

van de anderen verwachten . Ik voel dan voldoende steun van

de directie.

Door nascholing (in functie van het project) te stimuleren vind ik dat onze directeur goed leiderschap uitstraalt.

De GOK–leerkracht van de kleuters wordt steeds kindvrij gemaakt wanneer er gesprekken plaatsvinden met Turkse ouders. Zij spreekt namelijk Turks en dan neemt zij de taak van de directie over.

Bij ons heeft de projectwerkgroep beslissingsrecht voor het hele team. Iedereen is daarvan op de hoogte. Maar het is wel de verantwoordelijkheid van de werkgroep om af te toetsen bij de collega’s. Daarom is elke graad vertegenwoordigd in de werkgroep.

Ons wordt altijd gevraagd om onze mening te geven door de directeur. Hij zegt altijd:“Jullie zijn uiteindelijk toch de experten”.

31Fiche

Gedeeld leiderschap

Hieronder staan een aantal kenmerken van goed leiderschap. Orden de eigenschappen in de mate waarin jij ze belangrijk vindt. Overleg daarna en bespreek de volgorde van je collega’s.

Kenmerk van goed leiderschap Volgorde

De missie en visie bepalen en concretiseren in schooldoelen

Aanvaarding van schooldoelen stimuleren: - goed onderwijs promoten- anderen inspireren- een positieve invloed hebben op de onderwijspraktijk- helpen werken naar gezamenlijke doelen

Samenwerking stimuleren

Besluitvaardig zijn en druk uitoefenen:- diagnose maken van de school voordat er gehandeld wordt- prioriteiten kunnen bepalen bij belangrijke kwesties en problemen- korte- en langetermijn beslissingen kunnen afwegen- anderen in beslissingen betrekken- acties ondernemen om beslissingen uit te voeren- duidelijke afspraken maken over de implementatie- acties opvolgen

Hoge verwachtingen naar leerkrachten en ander personeel formuleren

Een voorbeeldfunctie vervullen:- blijk geven van een grote inzet- betrokken zijn- duidelijk zichtbaar zijn op school- positieve boodschappen geven- vertrouwen geven- consequent zijn in woord en daad- medewerkers rechtvaardig behandelen

Goed communiceren:- een open houding hebben, geen informatie achterhouden- tijd nemen om de standpunten van anderen te begrijpen- bereikbaar zijn- goed kunnen luisteren- bereid zijn problemen te bespreken zonder te beschuldigen- directe en volledige feedback geven

Participatie stimuleren:- gezamenlijke beslissingen nemen in werkgroepen- verantwoordelijkheden delegeren en duidelijk afspreken- deze afspraken opvolgen- stakeholders in de besluitvorming betrekken

Ondersteuning bieden:- inzake middelen- op moreel en sociaal vlak- inhoudelijk, door nascholing aan te bieden en te stimuleren

32Fiche

Gedeeld leiderschap

Democratische besluitvorming is noodzakelijk om te kunnen spreken van ‘gedeeld leiderschap’. Louisa Peeters geeft in haar boek “Scholen zonder oogst? Profileren in de basisschool” (2007) enkele strategische tips voor een democratische besluitvorming.

Duidt met een ‘X’ aan welke zaken reeds worden toegepast in de school en met een ‘V’ welke tips in de school een verbetering zouden kunnen betekenen voor het gedeeld leiderschap. Zet een ‘-’ bij de tips die je niet goed vindt.

Zorgen voor een gedetailleerde agenda op vergaderingen (= meer dan een opsomming van de agendapunten).

Gesprek in grote groep laten vooraf gaan door gesprek in kleine groepen (en er een verslag van maken) opdat ook mindere spraakzame collega’s hun mening kwijt kunnen over belangrijke beslissingen.

Bij besluitvorming kan je gebruik maken van non-verbale stellingname. Dit kan bijvoorbeeld door mensen een positie te laten innemen in de ruimte, door opsteken van je hand, door opsteken van gekleurde kaarten, enz.

Belangrijke beslissingen kunnen ook anoniem/geheim gebeuren.

Indien er in een vergadering niet meteen een consensus bereikt wordt, kan het helpen om een pauze in te lassen. Uit de praktijk blijkt dat leerkrachten in de wandelgangen over deze zaken verder praten en er sneller en tot een meer uitgebreide mening gekomen wordt.

Belangrijk is dat visieontwikkeling een tijdelijk karakter heeft. In een school kan het leerkrachtenteam op korte tijd (een aantal jaren) snel veranderen. Het moet mogelijk zijn dat een aantal zaken geregeld opnieuw ter discussie worden gesteld en dat er eventueel nieuwe beslissingen genomen worden.

In een democratisch beslissingsproces moet ook ruimte zijn voor gevoelens, het gaat immers over mensen. Het is belangrijk mensen af en toe hun zegje te laten doen.

Bron: Peeters L. (2007), Scholen zonder oogst? Profileren in de basisschool, Garant: Antwerpen

33Fiche

Gedeeld leiderschap

e Duid in de tabel aan welke van onderstaande taken in een school volgens jou behoren tot het takenpakket van een directeur. Kruis ‘ja’ of ‘nee’ aan.

r Geef aan welke van deze taken volgens jullie het meest prioritair door de directeur moeten volbracht worden. Zet een kruisje in de kolom ‘prioritair’.

Ja Nee

Prio

rita

ir

1 Meewerken aan het schoolwerkplan en het schoolreglement.

2 Samen met alle betrokkenen de acties plannen over zorgverbreding .

3 Klasbezoeken.

4 Het multidisciplinair overleg bijwonen.

5 Schriften, toetsen, rapporten nakijken.

6 Toezien op het klasmanagement (Bv. aanwezigheidsregister, jaarplannen, agendabeheer).

7 De voor- en naschoolse activiteiten plannen en organiseren (Bv. opvang van kinderen voor en na schooltijd en tijdens de vakantie, avondstudie).

8 Diverse activiteiten of opdrachten binnen de school plannen en organiseren (Bv. toezicht, rijen, vervoer, maaltijden, EHBO, tijdschriften, organisatie van schoolfeesten, opendeurdagen).

9 Verantwoordelijkheid opnemen voor de EHBO.

10 Afwezige leerkrachten vervangen.

11 Een nascholingsplan voor de medewerkers uitwerken en hen tot nascholing stimuleren.

12 Kinderen bij zich roepen voor een extra beloning of straf.

13 Het huisvuil tijdig buitenzetten.

14 Zelf eens een les geven (al of niet in aanwezigheid van de klastitularis)

15 Extra-muros activiteiten bijwonen.

16 De boekhouding verzorgen .

17 Alle in- en uitgaande correspondentie verwerken en indien nodig de betrokkenen informeren.

18 Informatieavonden organiseren (op school- en/of klasniveau)

19 Een schoolkrant of informatieblad opmaken.

20 Geldophaling organiseren.

21 Ouders opbellen bij ziekte van hun kind.

22 Rapporten uitdelen in de klassen.

23 Brieven naar de postbus brengen.

24 De bestellingen van materialen plaatsen voor de verschillende klasgroepen.

25 Ochtendtoezicht aan de schoolpoort voor informele contacten.

26 Op sportwedstrijden, toneel- of voordrachtwedstrijden aanwezig zijn (en eventueel uitreiken van prijzen).

27 Deelnemen aan de activiteiten van het oudercomité.

28 Drankbestellingen plaatsen.

29 Begeleiding van jonge collega’s.

30 Opruimen van gemeenschappelijke lokalen.

t Kunnen jullie nog extra taken bedenken die voor een directeur belangrijk zijn?

34Fiche

Gezamenlijke doelgerichtheid

e Vorm groepjes van drie leerkrachten. Elke leerkracht krijgt afwisselend een andere functie, namelijk interviewer, respondent en verslaggever. De interviewer stelt (een aantal van) de vragen uit onderstaand lijstje. De respondent mag op die vragen enigszins ‘dromerig’ antwoorden.

r Na een aantal minuten worden de rollen omgewisseld. Probeer binnen elk groepje te komen tot een inventaris van droomdoelen. Noteer de resultaten eventueel op een flipchart. Achteraf kunnen de resultaten gepresenteerd worden voor de hele groep.


Hoe denk je dat de communicatie van de

school met andere actoren zo optimaal mogelijk kan

verlopen?

Hoe zou jij instructiemomenten zo succesvol mogelijk

organiseren (met zoveel mogelijk resultaat voor alle

kinderen)?

Welke principes zou je willen dat iedereen in de

school respecteert?

In welk opzicht wil je school van andere scholen

verschillen?Welk beeld wil je dat er in de lokale gemeenschap

leeft van je school?

Hoe zie jij het contact met de ouders optimaal

verlopen?

Hoe zou de ideale afgestudeerde van je

school er moeten uitzien?

Welke vaardigheden wil je voornamelijk ontwikkelen?

Wat wil je bereiken met het onderwijsleerproces?

35Fiche



a. Doelstellingen worden hier ……….........………. zorgvuldig aan iedereen meegedeeld.

b. Alles is op onze school ……………………..……… goed georganiseerd.

c. Schoolactiviteiten worden ……………………………….. zorgvuldig gepland.

d. We overwegen ……...…………………. hoe we te werk zullen gaan alvorens te beginnen.

e. De doorstroom van informatie gebeurt hier ………..........…. op een degelijke manier.

f. De leraren worden …………………………… tijdig op de hoogte van activiteiten gebracht.

g. Van een wijziging wordt/worden ………………………………… op de hoogte gebracht.

h. Beslissingen van hogerhand worden aan …………………………. zodanig overgemaakt dat je ze

gemakkelijk op je werk kan toepassen.

r Vergelijk je antwoorden met die van een collega. Zijn er gelijkenissen en/of verschillen? Verklaar jouw antwoord.

36Fiche


e Deze opdracht voer je best uit in een grote ruimte of buiten. Laat alle deelnemers per 2 staan (armen in elkaar gehaakt). Laat ze een afgesproken lengte (+- 30m) lopen:

- De eerste keer: beiden in de zelfde richting- De tweede keer: één van de twee staat met het gezicht naar achter en loopt dus achteruit

ingehaakt met de partner- De derde keer: de twee partners staan ingehaakt met de ruggen tegen elkaar. Eén iemand

moet dus achteruit lopen.

r Achteraf bespreek je met het hele team wat je hieruit kan afl eiden voor een schoolteam. Hoe link je dit met ‘gezamenlijke doelgerichtheid’?

Deze opdracht mag ludiek worden aangepakt. Wie de nabespreking leidt, is best goed op de hoogte van de betekenis van ‘gezamenlijke doelgerichtheid’. Lees bijvoorbeeld blz 13 in de brochure.

tip

37Fiche


e Laat elk teamlid nadenken over hoe hij of zij vindt dat de school er over 10 jaar zou moeten uitzien. Denk daarbij na over zowel het droombeeld van de ideale school als over de ideale schoolbuurt, de ideale leerkracht, de ideale leerling, enz. Geef daarna alle teamleden een groot blad of een schildersdoek en schildermateriaal zodat ze hun droombeeld kunnen afbeelden.

r Wanneer iedereen klaar is, overloop je elk schilderij en laat je elk teamlid uitleggen wat zijn of haar schilderij betekent. Zoek daarbij naar gelijkenissen en verschillen.

t Selecteer uit deze droombeelden een drietal ideeën die bij meerdere collega’s voorkomen. Bespreek of en hoe je deze ideeën kan realiseren met het schoolteam.

38Fiche




r Welke andere voorbeelden van gezamenlijke doelgerichtheid ken je nog (uit eigen ervaring)? Som op.

Bij besprekingen van het project legt onze directrice veel meer aandacht op het

bereiken van einddoelen dan op kortetermijndoelen of

tussendoelen.

Tijdens de personeelsvergadering van augustus legt de directeur, samen met de projectverantwoordelijke het project

nog eens voor aan alle teamleden. Er kunnen vragen gesteld worden en

trimester 1 wordt verder gepland. Voor nieuwe leerkrachten is dat meteen een kans om inzicht te krijgen in de school.

Elk schooljaar mag ieder personeelslid twee nascholingen volgen vanuit de prioriteiten. Tot enkele jaren terug was dat vanuit de prioriteiten van dat schooljaar. Nu bereiden we met onze nascholingen prioriteiten voor het komende schooljaar voor.

Vorig jaar liet onze directeur op de personeelsvergadering droomdoelen noteren: we noteerden hoe de ideaal afgestudeerde leerling van onze school er moet uitzien. Het leerde ons achteraf meer over studie- en werkgelegenheden.

In de lerarenkamer hangt een bord met een groot uitroepteken. Daarop schrijft de projectverantwoordelijke regelmatig wat de andere leerkrachten goed moeten bewaken tijdens de komende periode. Dat zijn de prioriteiten waarvoor we bijzondere aandacht moeten hebben bij de realisatie van ons project.

Tijdens projectperiodes komt onze directeur vaak in de leraarskamer. Hij stelt ons dan op een gemoedelijk manier vragen over het verloop van het project. Het doet dan deugd om op zo’n informele manier eens over het werk te babbelen.

39Fiche

Responsief vermogen

e Onderstaande fi guur bestaat uit drie niveaus rond het beleid in je school. Hoe dichter bij het centrum, des te groter de invloed. Duid op de tekening aan welke personen/organisaties invloed hebben op de school en plaats ze in de fi guur. Uiteraard mag je het lijstje nog aanvullen.

r Het kan leerrijk zijn om ook oog te hebben voor de wenselijke situatie. Dat kan bijvoorbeeld door vanaf de persoon/organisatie een pijl te tekenen naar het niveau waarop die zou moeten terechtkomen. Geen pijl betekent dan dat er over de bestaande situatie tevredenheid is. Door met kleuren te werken kan worden aangegeven of de invloed de school ten goede komt, dan wel extra belast.

Schoolbeleid


invloed ten goede van de school

belastende invloed op de school

40Fiche

Responsief vermogen

e Verdeel je team in groepjes van vier à vijf personen. Lees de drie situatieschetsen op de achterzijde. Probeer je in te leven in deze situatieschets alsof dit jullie eigen school overkomt en denk daarbij na over volgende vragen:

- Wie zouden we allemaal moeten betrekken?

- Wat zijn in deze situatie de kansen? Wat zijn de bedreigingen?

- Als je de afweging maakt van kansen en bedreigingen: wat weegt door? Zou je hier als school op ingaan of niet?

Situatie 1: Een leerling van je school heeft een auto-ongeval gehad en zit nu in een rolstoel. Zijn ouders willen op zaterdag een benefiet organiseren en hierbij gebruik maken van de accommodatie van de school. Ze zouden het geweldig vinden als enkele leerkrachten ook een handje helpen. Het geld van de benefiet willen ze gebruiken voor de aankoop van een goede rolstoel en de installatie van een lift in huis om de leerling, als hij groter wordt niet altijd te moeten dragen. Zo kan hij zelfstandig naar het toilet en de douche.

Situatie 2: Het cultuurcentrum van je gemeente wil een jaar over het thema ‘diversiteit’ werken en vraagt aan alle scholen in de gemeente om mee in dit project te stappen. Ze kunnen rekenen op de steun van de gemeentelijke diensten en de plaatselijke LIONS afdeling: zij nemen een deel van de kosten voor zich. Er zullen een aantal vergaderingen zijn met vertegenwoordigers van de verschillende scholen en het cultuurcentrum om het project uit te werken.

Situatie 3: Het is een druilerige middag. Vanuit de Lijn komt de melding dat de huidige busuren niet kunnen blijven. De bussen zullen vanaf volgend schooljaar een kwartier later toekomen. Eén van je ouders werkt als bediende op de vervoersmaatschappij en is dus al op de hoogte. Van de 250 leerlingen op de basisschool komen er 45 met die bus. Een bus vroeger nemen zou willen zeggen dat de leerlingen 1 uur vóór het begin van de lessen aan de schoolpoort staan. De vooropvang begint 45 minuten voor het begin van de schooluren. Pas je de schooluren aan?

41Responsief vermogen

e Maak met het hele team een inventaris van de vragen, eisen en verwachtingen (leerlingen, ouders, de overheid, de omgeving, enz.) die aan jullie school worden gesteld door verschillende actoren. Gebruik flappen om de resultaten te noteren.

Verwachtingen van

leerlingen

Verwachtingen van

ouders

Verwachtingen van

overheid

Verwachtingen van

omgeving

Verwachtingen van

………..

r Zijn er gelijkaardige vragen, verwachtingen en eisen?

t Zijn er tegenstrijdige vragen, verwachtingen en eisen?

u In welk mate komt de school aan die verwachtingen tegemoet? Bespreek deze vragen samen.

42Fiche

Responsief vermogen


e Welke van onderstaande initiatieven lijken je al dan nietzinvol? Geef aan waarom wel of niet.

r Welke andere voorbeelden van responsief vermogen ken je nog (uit eigen ervaring)? Som op.

Omdat op ons inspectieverslag stond dat we werk moesten maken van een leerlijn rond

technologie trachten we met ons project hierop een

antwoord te geven.

Onze directeur brengt jaarlijks een overzicht van de evoluties in onze leerlingenpopulatie. Dat leek in het begin wel vreemd maar het

geeft toch wel een goed beeld van eventuele aanpassingen aan ons

onderwijs.

Omdat we zagen dat er een zeer geringe doorstroming was naar onze middenschool, gaan we met ons project samenwerken met de lagere school.

Elke projectoproep die bij ons binnenkomt, wordt door de directeur grondig bekeken. Wanneer zij vindt dat er mogelijkheden liggen, wordt de oproep op een volgende personeelsvergadering voorgesteld. Indien zij vindt dat het weinig of geen meerwaarde zal opleveren, wordt op deze oproep niet op ingegaan.

Omdat we zien dat heel wat leerlingen het moeilijk hebben bij het instuderen van de leerstof willen we met ons project mindmapping aanleren om het leren te ondersteunen.

Op een studiedag konden we kiezen voor verschillende workshops. Eén van de mogelijke keuzes was een culturele wandeling in de schoolomgeving. Voor veel deelnemers was deze wandeling een enorme verrijking: zo hadden we nog nooit naar onze buurt gekeken.

43Responsief vermogen

Een school moet voortdurend haar best doen om tegemoet te komen aan vragen, eisen en verwachtingen van ouders, leerlingen, overheid, buurt, enz. Dat merk je bijvoorbeeld aan het aantal e-mails, brieven en informatiebrochures die een school dagelijks binnenkrijgt. Zo kreeg een Antwerpse school op één dag alleen al van stad Antwerpen drie enveloppen met het aanbod van verschillende stedelijke diensten en organisaties. Uiteraard kan je niet op alles ingaan.

e Laat als voorbereidend werk je directieleden, secretariaat en andere leerkrachten een week oplijsten welke vragen, eisen en verwachtingen er worden gesteld aan de school of aan individuele medewerkers en welke voorstellen worden gedaan. Begin bijvoorbeeld met inkomende brieven en e-mails.

r Breng tijdens een teamvergadering al deze vragen, eisen en verwachtingen bijeen. Bespreek gezamenlijk op welke zaken je zal ingaan en op welke niet.

t Welke gewoontes of afspraken zijn er in je school over het al dan niet ingaan op vragen, eisen en verwachtingen?

44Fiche

Innovatief vermogen


a. Bijscholen wordt bij de leraren ……………………..…….. aangemoedigd.

b. De leiding hecht ………………........… belang aan de resultaten van (wetenschappelijk)

onderzoek.

c. Nieuwe methoden worden hier ……………........……… goed aanvaard.

d. De lesinhouden worden hier ………………………....…. in overleg vastgesteld.

e. De leiding houdt …………….....……………. rekening met de ervaring van het personeel.

f. De school speelt ……………………………………. in op behoeften van de samenleving

g. …………………………………. zoekt/zoeken naar nieuwe en andere didactische methoden.

h. ………………………………heeft/hebben hier interesse voor activiteiten waarbij moet worden

nagedacht of waarbij problemen worden opgelost.

i. Niet vooruitdenken wordt hier door …..............…….. als een ernstig tekort beschouwd.

j. ……………………….......……… werkt/werken mee aan activiteiten die de gehele school ten

goede komen.

k. ………………………………………………… heeft/hebben hier de kans om nieuwe informatie op te

doen.

l. ………………………………………. beschouwt/beschouwen eindtermen als een uitdaging om de

kwaliteit te verkennen.

r Vergelijk je antwoorden met die van een collega. Zijn er gelijkenissen en verschillen? Verklaar jouw antwoord.

45Innovatief vermogen

“Vernieuwing in scholen gebeurt zelden slechts op één gebied, veranderingen in onderwijsconcept gaan vaak samen met veranderingen in pedagogisch-didactisch klimaat, alsook met het herbekijken van de groepering van leerlingen. Visie-ontwikkeling is dé belangrijkste reden voor vernieuwing in scholen.”

Didaktief. Opinie en onderzoek voor de schoolpraktijk, nr 10, december 2008

e Wat vind je van bovenstaande uitspraak uit Didaktief?

r Herken je de uitspraak dat vernieuwing op één gebied in de school ook samengaat met vernieuwing op andere gebieden?

t Was er bij jullie op school in het recent verleden een visie-ontwikkeling die maakte dat er noodzaak was om te vernieuwen?

46 Innovatief vermogen



r Welke andere voorbeelden van innovatief vermogen ken je nog (uit eigen ervaring)? Som op.

Binnen het project werken we in de aanvangsperiode met een klein groepje leerkrachten. Zij proberen

de voorgestelde aanvankelijk uit. Zij experimenteren en sturen bij. Op een personeelsvergadering stellen ze hun

bevindingen voor. Dan worden er afspraken gemaakt om de vernieuwing in de andere groepen door te voeren.

Onze directeur richt zich altijd op de grote groep die zonder tegenzin aan het project wil

meewerken. Hij probeert weerstand te vermijden, eerder dan op weerstand te reageren.

Een leerkracht volgde de mentorenopleiding. Zij ondersteunt nu nieuwe leerkrachten op onze school, ook voor het project.

Wij krijgen binnen het project alle kansen om te experimenteren. Wij worden dan wel aangezet om daarover te refl ecteren en te rapporteren: Wat heb je geprobeerd? Wat lukte er en wat niet? Wat zijn daarvan de oorzaken?

Om ons project te realiseren huurden wij externe expertise in. Wij beschikten noch over de kennis noch over de noodzakelijke materialen. Wij leerden nieuwe vaardigheden zodat we na de projectperiode zelfstandig aan de slag kunnen. Met de fondsen kopen wij de materialen om wat we geleerd hebben in praktijk om te zetten.

Het moeilijkste is om na de projectperiode te kijken of de innovatie echt geïmplementeerd is. De directeur vraagt daarom elke maand alle agenda’s op en kijkt of we met de vernieuwing echt aan de slag zijn. Indien zij merkt dat er maar weinig rond gebeurt, neemt ze het opnieuw op als agendapunt.

47Fiche

Innovatief vermogen

Innovatie is hip. Vele leerkrachten zijn het erover eens dat innovatie noodzakelijk is, maar in de praktijk is het vaak niet evident.

Denk met een aantal collega’s of het hele schoolteam na over volgende vragen.

- Hoe kunnen we een uitdagende en vooruitstrevende werken schoolomgeving creëren?

- Hoe kunnen we openheid en steun voor nieuwe ideeën stimuleren?

- Hoe kunnen we een volwassen houding tegenover mislukking en succes ontwikkelen?

- Hoe zorgen we ervoor dat iedereen op school innovatie als een prioriteit ziet?

48 Innovatief vermogen

Het boek “Succesvol leidinggeven aan onderwijsinnovaties: investeren in mensen” van Rudolf Van den Bergh en Roland Vandenberghe maakt vanuit een onderzoek bij een 40-tal basisscholen een vergelijking tussen sterk- en zwak-innovatieve scholen. Enkele van deze eigenschappen staan hieronder in de tabel.

e Zou jij jouw school bestempelen als sterk- of zwak-innovatief? Geef aan waarom en bespreek achteraf met je collega’s.

Scholen met een zwak innovatief vermogen Scholen met een sterk innovatief vermogen

Voeren vernieuwingen in met zo weinig mogelijk consequenties voor de bestaande praktijk.

Nemen vernieuwingen aan als uitdagingen en mogelijkheden en zijn in staat aan te geven welke concrete veranderingen deze vernieuwing teweegbrengt.

Teambetrokkenheid komt tot uiting door een passieve betrokkenheid

Wordt gekenmerkt door een grote en actieve teambetrokkenheid.

Leerkrachten stellen zich meer geïsoleerd op. Er wordt meer en op meer manieren samengewerkt, er is meer klasoverschrijdende samenwerking en er is een open sfeer en vertrouwen in elkaar.

De schoolleider heeft minder visie en motiveert en inspireert het team niet of minder. De onderwijsvisie wordt minder duidelijk uitgedragen, er wordt geen draagvlak gecreëerd voor vernieuwingen. Er wordt niet ingegaan op persoonlijke behoeften en gevoelens.

De schoolleider initieert bewust vernieuwingen, spreekt het team aan op zijn gezamenlijke verantwoordelijkheid, respecteert ieders ideeën en persoonlijke behoeften.

Leraren krijgen minder taken en verantwoordelijkheden toebedeeld.

Leraren krijgen meer bevoegdheden en taken toebedeeld.

Beleidsbeïnvloeding gebeurt van boven af. Leerkrachten en andere medewerkers worden hier niet bij betrokken.

Beleidsbeïnvloeding gebeurt van onder uit, leerkrachten worden betrokken bij beleids- en besluitsvorming.

Bron: Van den Bergh R. & Vandenberghe R. (1999), Succesvol leiding geven aan onderwijsinnovaties: investeren in mensen, Mechelen: Kluwer.

49Fiche

Geïntegreerd beleid

In beleidseffectieve scholen valt het beleid als een puzzel in elkaar. In minder beleidseffectieve scholen blijven verschillende beleidsdomeinen (GOK-beleid, taalbeleid, huiswerkbeleid, enz.) los van elkaar bestaan, als afzonderlijke eilanden waartussen geen contact mogelijk is.

e Door welk beeld wordt de samenhang in het beleid op jullie school het meest gekenmerkt?

r Welke mogelijkheden zie je om het schoolbeleid meer tot een geheel te laten worden?


50 Geïntegreerd beleid

Een directeur brengt op een dag een bezoekje aan een klas. Hij komt bij een groepje zesdejaars die dezelfde taak uitvoeren. Als hij de eerste leerling vraagt waar hij mee bezig is, antwoordt deze: “Ik schrijf zinnen.” Daarna stelt hij aan een tweede leerling dezelfde vraag. Die zegt hem: “Ik schrijf een informatieve tekst over het belang van gezonde voeding”. Ook aan een derde leerling vraagt hij waarmee ze bezig is. Zij vertelt hem: “Wij werken aan een project over gezondheid.”

e Het perspectief van de drie leerlingen op hun activiteit is heel verschillend. Dat geldt ook voor andere activiteiten in scholen. Kan je binnen je school een voorbeeld vinden dat op een soortgelijke manier verschillen in perspectieven blootlegt?

r Hoe gaan jullie met deze verschillende perspectieven om? Welke kansen en bedreigingen zitten hierin verborgen wat betreft geïntegreerd beleid?


51Fiche



e Laat elke deelnemer onderstaande tabel individueel invullen.

In onze school hebben leerkrachten een goed zicht op de activiteiten, ambities en wensen van…

In onze school houden leerkrachten in hun eigen handelen rekening met de activiteiten, ambities en wensen van…

Totaal niet in sterke mate Totaal niet in sterke mate

- - - +/- + + + - - - +/- + + +

leerkrachten O O O O O O O O O O

zorgcoördinator O O O O O O O O O O

directeur O O O O O O O O O O

ouders O O O O O O O O O O

leerlingen O O O O O O O O O O

inrichtende macht O O O O O O O O O O

overheid O O O O O O O O O O

r Verdeel het team in groepjes van 2 à 3 en vul de tabel opnieuw in, deze keer samen.

t Bespreek de resultaten plenair.

52 Geïntegreerd beleid


Op een dag gaf een oude, wijze professor een lezing over efficiënt tijdsbeheer. Hij nam het woord en zei: “Laten we beginnen met een experiment”. Van onder de tafel haalde hij een pot in aardewerk en zette die voorzichtig voor zich neer. Daarna haalde hij twaalf grote stenen die hij zorgvuldig in de pot legde. Toen die was gevuld, vestigde hij zijn blik op het publiek en vroeg: “Is deze pot vol?”. Iedereen antwoordde: “Ja”. De professor bukte zich opnieuw en nam een pot met kiezelsteentjes. Minutieus gooide hij ze over de stenen. De kiezeltjes vielen tussen de stenen tot op de bodem van de pot. Opnieuw vroeg de professor: “Is deze pot vol?”. Zijn toehoorders begrepen zijn opzet en één van hen antwoordde: “Waarschijnlijk niet…”. Daarop haalde de professor van onder de tafel een zakje met zand, dat hij nauwgezet in de grote pot goot. Het zand liep tussen de grote stenen en de kiezels door. En andermaal vroeg de professor: “Is deze pot vol?”. Ditmaal schudde zijn publiek eensgezind het hoofd. “Heel goed”, zei de professor. Alsof iedereen het verwachtte, nam hij een kan met water en vulde de pot tot de rand. Daarop richtte de professor zich opnieuw tot de groep en vroeg: “Welke grote waarheid komt uit dit experiment naar voren?”. De moedigste antwoordde: “Dat onze agenda nooit zo vol staat als we wel denken en dat er, als we het echt willen, nog altijd tijd is voor meer afspraken en meer activiteiten”. “Neen”, antwoordde de professor, “Daarover gaat het niet. De grote waarheid die in dit experiment schuilt, luidt: Als je niet eerst de grote stenen in de pot doet, krijg je ze er achteraf nooit meer in.”

e De grote stenen in het voeren van schoolbeleid moeten voldoende aandacht krijgen om te vermijden dat belangrijke zaken verwaarloosd worden. Denk eens na over wat voor jou de grote stenen zijn in het voeren van schoolbeleid?

r Op welke manier wordt er voor gezorgd dat er prioritair aan deze zaken wordt gewerkt?

53Fiche




r Welke andere voorbeelden van geïntegreerd beleid ken je nog (uit eigen ervaring)? Som op.

Door alle acties binnen de school te linken aan het

project en aan elkaar, is heel de schoolwerking minder

versnipperd.

Het project is volledig geïntegreerd in het zorgbeleid. Alle acties die we doen voor het project, zijn ook acties om ons

zorgbeleid te concretiseren.

De uitvoering van ons project heeft ook gevolgen voor ons fi nancieel beleid. Een goed onderbouwd fi nancieel beleid biedt ook meer perspectieven om zaken gerichter aan te schaffen. Zo wordt het mogelijk om sneller onze vernieuwing uit te voeren.

Regelmatig toetst onze directeur onze opvattingen over het project. Hij vraagt dan naar de impact, het bereiken van de doelen en ons welbevinden. Hij werkt dan in overleg met de projectverantwoordelijke een overzicht uit dat ze dan presenteren op de personeelsvergadering. Dit is de aanzet tot eventuele aanpassingen of de bevestiging van de lopende acties.

Als onze directeur nieuwe mensen aanneemt, houdt hij rekening met ons project. Hij kijkt of die persoon eventueel een meerwaarde kan betekenen om het project te realiseren.

Het project had tot doel om een beter evaluatiesysteem rond taalvaardigheid uit te bouwen. Snel bleek dat we niet alleen ons evaluatiesysteem moesten aanpassen maar ook onze rapporteringmethode. Hierdoor zouden we ook aan ons systeem van oudercontacten de nodige aanpassingen moeten doen.

54 Reflectief vermogen

Volgende vragen kunnen helpen om de dialoog te bevorderen die nodig is om het functioneren van je team te evalueren

e Een team dat wil leren, moet open communiceren. Het klimaat in het team moet de teamleden het gevoel geven dat ze serieus genomen worden. Hoe zou je het klimaat en de openheid van de communicatie in jou team willen beschrijven ?

r Geef een voorbeeld hoe het team op excellente wijze een bepaald doel heeft bereikt.

t Geef een voorbeeld hoe het team er niet of nauwelijks in slaagde een bepaald doel te bereiken.

u Wat maakt dat je trots bent om lid te zijn van dit team?

i Wat spreekt jou het minst aan in het lid zijn van dit team?

o Geef vijf doelen die de school dit jaar wenst te bereiken. Geef per doel aan in welke mate het doel bereikt wordt door middel van een cijfer van 1 tot en met 10. Verklaar de keuze van je cijfer. Wat kan de school nog meer doen om het doel te bereiken?

Doelen van de school Beoordeling : 1 - 10

Extra mogelijke acties

1

2

3

4

5

55Fiche

Reflectief vermogen

“Een kritische vriend is een vertrouwd persoon die uitdagende vragen stelt. Het is iemand die gegevens aanbrengt vanuit een andere bril en die als vriend kritisch commentaar geeft op iemands werk. Een kritische vriend neemt de tijd om een goed zicht te krijgen op de context van het werk waar het om gaat en de resultaten waar de andere persoon of groep naar streeft. De kritische vriend is een pleitbezorger van het succes van dat werk.”

e Leg het team bovenstaand idee van een kritische vriend uit en deel het team op in 2. Het is daarbij belangrijk dat deze collega’s elkaar vertrouwen!

r Laat de collega’s ter voorbereiding van een klasbezoek formuleren op welke thema’s ze feedback wensen van de kritische vriend. Voorbeelden zijn houding, stemgebruik, oogcontact, introductie van de les, werkvormen, omgang met (lastige) leerlingen.

t Na de observaties bespreken de paren hun bevindingen. Laat altijd eerst de geobserveerde leerkracht reageren en zijn of haar eigen bevinden vertellen vooraleer de kritische vriend start met het formuleren van de bevindingen. Zorg vooral dat kritiek positief en opbouwend geformuleerd is. Ieder teamlid schrijft voor zichzelf op waaraan hij of zij wil gaan werken. Deze bevindingen kunnen indien gewenst plenair overlopen worden.

Bron: de Groot A. & Nobel G. (2005), Een pot met goud. Werkboek intervisie in het onderwijs, Amsterdam: Reed Business.

56Fiche

Reflectief vermogen

“Metacognitieve vaardigheden zijn een voorwaarde om te kunnen groeien tot een competente leerkracht die het eigen pedagogische en didactische handelen kan in vraag stellen en bijsturen indien nodig. Reflecteren gebeurt jammer genoeg heel vaak op dezelfde manier. Het kan ook anders, bijvoorbeeld door gebruik te maken van beeldmateriaal. Immers “Eén beeld zegt meer dan duizend woorden”. Met onderstaande reflectiemethode wordt je op een heel aangename en laagdrempelige manier aangezet om te reflecteren. Dat kan gaan over verschillende onderwerpen: over jezelf als leerkracht, over jouw plaats in het team, over de werking van het schoolteam,…”

e Selecteer een aantal foto’s, afbeeldingen en/of tekeningen, bijvoorbeeld uit tijdschriften. Leg deze verspreid op een tafel en laat alle teamleden één afbeelding uitkiezen.

r Laat iedereen nadenken over de volgende vragen:

- Waarom heb je deze foto gekozen?- Wat zegt dit over jou als leerkracht, als deel van het schoolteam of als medewerker in een

project?

57Refl ectief vermogen

e Laat ieder teamlid nadenken over een absolute topdag uit zijn/haar onderwijscarrière. Vraag daarbij ook om na te denken over welk aandeel hij/zij zelf had in die positieve ervaring. Onderstaande vragen kunnen daarbij richtinggevend zijn.

- Wat was jouw doel?- Wat wilde je dat er gebeurde?- Wat gebeurde er?- Wat deed je?- Wat zei je?- Hoe reageerden de anderen?- Wat was het effect op korte termijn en op lange termijn?- Wat maakt het zo een topervaring voor jou?

r Achteraf vertellen de teamleden één voor één hoe die topdag er uit zag en wat het eigen aandeel was van die ervaring. Laat alle collega’s per teamlid kwaliteiten van deze collega noteren. Achteraf kan je deze eventueel oplijsten op een fl ap.

Je kan deze oefening volledig herhalen vanuit de ‘zwartste dag’. Je noteert de valkuilen. Opgelet! Hiervoor is een veilig klimaat nodig. Valkuilen mogen enkel geformuleerd worden indien ze opbouwend zijn.

tip


58Fiche

Reflectief vermogen

e Geef elk teamlid papier en pen. Je leest onderstaande zinsdelen voor en laat elk teamlid het vervolg van de zin opschrijven. Het is belangrijk dat ieder zijn of haar eerste idee opschrijft. Je kan naast onderstaande ideeën ook zelf nog startzinnen verzinnen.

- Ik krijg een kick van mijn werk als…- Een ervaring die nog scherp op mijn netvlies staat is…- Op deze school…- Toen ik vanmorgen naar school ging…

r Daarna overloop je per zin de antwoorden van enkele teamleden.


Schoolbeleid: een bouwwerk met 8 fundamenten...1 Fiche Schoolbeleid: een bouwwerk e Verdeel het team...

Documents

Transcript of Schoolbeleid: een bouwwerk met 8 fundamenten...1 Fiche Schoolbeleid: een bouwwerk e Verdeel het team...