Sarcomen en carcinosarcomen van het endometrium · 2019-10-10 · Sarcomen en carcinosarcomen van...

Sarcomen en carcinosarcomen van het endometrium

Koen Van de Vijver, MD PhD

patholoog

[email protected]

Nederlandse Pathologiedagen – november 2015

Disclosure belangen spreker

ANTONI VAN LEEUWENHOEK

(potentiële) belangenverstrengeling Zie hieronder

Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven

Bedrijfsnamen

Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium of andere (financiële)

vergoeding Aandeelhouder

Andere relatie, namelijk:

programmacommissie Masterclass

Geen Geen Geen

Roche

Sarcomen en carcinosarcomen van het endometrium


Mesenchymale tumoren van het endometrium


• Endometriale stromale tumoren

• endometriaal stromale nodule • laaggradig endometriaal stromaal sarcoom • hooggradig endometriaal stromaal sarcoom • ongedifferentieerd uterien sarcoom

• Adenosarcoom

• Mülleriaans adenosarcoom • adenosarcoom met sarcomateuze overgroei

Endometriaal stromale tumoren


• < 1% van all uteriene maligniteiten • tot 20% van alle uteriene sarcomen • 1/3 presenteert met extra-uteriene (pelviene) metastasen

• symptomen: abnormale vaginale bloeding, abdominale pijn • gemiddelde leeftijd: 45-55 jaar

• mogelijke oorzaken: hyperoestrogenemie, tamoxifen, bestraling



oude 2003 WHO classificatie

Endometriaal stromale nodule (ESN)

Laaggradig endometriaal

stromaal sarcoom (ESS)

Ongedifferentieerd endometriaal

sarcoom (UES)



nieuwe 2014 WHO classificatie



stromaal sarcoom (LG-ESS)

Ongedifferentieerd uterien

sarcoom (UUS)

Hooggradig endometriaal

stromaal sarcoom (HG-ESS)





stromaal sarcoom (ESS)

Endometriaal stromale tumoren: ESN vs LG-ESS


ESN vs LG-ESS: cytonucleair identiek

Endometriaal stromale nodule: geen / beperkte infiltratie


< 3 mm myometrium invasie en < 3 “finger-like” projecties

Laaggradig endometriaal stromaal sarcoom


LG-ESS: mitosen < 5/ 2mm2 (tot 20 / 2 mm2)

LG-ESS: mitosen < 5/ 2mm2 (tot 20 / 2 mm2)

Mitotic Index and

Survival

<1 1-5 >5


LG-ESS: collageneuze strengen en deposities


ESS: vaak worm-vormige plugs uitpuilend uit de bloedvaten

LG-ESS: vasculaire invasie

LG-ESS: spierdifferentiatie (“starburst”) (tot 30% van de ESS)


LG-ESS: sex-cord differentiatie


LG-ESS: schuimmacrofagen, cholesterolnaalden, necrose


LG-ESS: hypocellulair, fibroblastair of myxoid


ESN / LG-ESS: differentiaal diagnose


celrijke endometriale poliep celrijk leiomyoom

intraveneuze leiomyomatosis HG-ESS

ESN / LG-ESS: differentiaal diagnose: immuno?


caveats CD10 soms zwak + desmine, ASMA vaak focaal, soms diffuus sterk + H-caldesmon, zelden +, behalve HHF35 “starburst patronen” calretinine sex-cord + ER/PR (therapie) opm: celrijke leiomyomen zijn regelmatig diffuus en sterk CD10 positief !

CD10

LG-ESS: moleculaire diagnostiek



LG-ESS: moleculaire diagnostiek

Klassieke ESS: t(7,17)

JAZF rearrangement


LG-ESS: metastaseert naar long

courtesy of dr. E. Oliva


Hooggradig endometriaal stromaal sarcoom

• zeer celrijk: “blauwer” • extensieve diepe myometriuminvasie • vaker vasculaire invasie • epithelioid celtype • hogere mitotische activiteit • vaak ook een LG-ESS component


HG-ESS: epithelioid celtype


HG-ESS: vaak met myxoide/fibroblastaire LG-ESS component

HG-ESS vs LG-ESS


LG-ESS HG-ESS

Ki-67 Ki-67


HG-ESS: moleculaire diagnostiek


HG-ESS: moleculaire diagnostiek

Niet-klassieke ESS: t(10, 17) YWHAE rearrangement

(eerst: FAM 22 nu NUTM2)


HG-ESS: immuno (hooggradige epithelioide component)

CD10 Cycline D1


HG-ESS: immuno (laaggradige component)

CD10 Cycline D1


HG-ESS: immuno (hooggradige epithelioide component)

“Immunohistochemically, > 70% of nuclei in the round cell/epithelioid cell component of all YWHAE-FAM22A/B ESS (N = 10) demonstrated diffuse moderate-to-strong nuclear cyclin D1 staining and such diffuse positivity was rarely seen (0.4%) in other uterine tumors.”

Caveat: ongedifferentieerd carcinoom van het endometrium is ook vaak cycline D1 +

(Shah, McGluggage, AJSP2015, 39(5):722-724)

(Am J Surg Pathol 2012; 36:1562-70)

HG-ESS: immuno


Maar… geen KIT hotspot mutaties !

HG-ESS: agressiever en slechtere prognose


Endometriaal stromale tumoren: nieuwe WHO 2014


Ongedifferentieerd uterien sarcoom (UUS)




CD10



KI-67



• endometriale of myometriale origine

• meestal snel progressie naar FIGO stadium III/IV

• soms transitie vanuit een LG-ESS: “gededifferentieerd” LG-ESS

• complexe chromosomale veranderingen

• differentiaal diagnose: • HG-ESS • Leiomyosarcoom • Carcinosarcoom • gededifferentieerd carcinoom • maligne PECoom • Ewing, PNST

(Mülleriaans) adenosarcoom


(Mülleriaans) adenosarcoom


• 8% van alle uteriene tumoren

• gemidded 58 jaar (cervix: jonger)

• grootte kan variëren van 1 tot 20 cm

• ~ phyllodes tumor van de borst

• criteria: >= 2 mitosen / 2 mm2

• leaf-like patroon

• lijkt op LG-ESS of op een fibrosarcoom

• cuffing rond de klierbuizen

• MASO = sarcomateuze overgroei: 1 low power field of pure sarcoma in 1 slide

(Mülleriaans) adenosarcoom: differentiaal diagnose


• endometriale poliep

• LG-ESS

• embyronaal rhabdomyosarcoom

Carcinosarcoom (malignant mixed Müllerian tumor)


Carcinosarcoom: geen sarcoom !!!


= transdifferentiatie van carcinoomcellen naar sarcoomcellen

(epitheliaal-mesenchymale transitie)

• grootste component = vaak carcinoom

• sarcoom: homoloog (ESS, UUS, LMS, fibrosarcoom)

heteroloog (rhabdo, chondro, osteo, liposarcoom)

• metastasen: 70% puur carcinoom

15% mixed

15% puur sarcoom

• heterologe component: enkel prognostisch significant

slechter bij FIGO stadium I

Carcinosarcoom


Carcinosarcoom


scherpe overgang tussen carcinoom en sarcoom : indien geleidelijk, eerder sarcomatoid carcinoom

Carcinosarcoom


carcinoom: sereus sarcoom: homoloog (adenosarcoom)

Carcinosarcoom


carcinoom: vaak mengbeeld of “hybride” sereus-endometrioid-squameus

Carcinosarcoom


chondrosarcoom

Carcinosarcoom


rhabdomyosarcoom

myogenine

Carcinosarcoom: pipelle


panCK

vimentine

Carcinosarcoom: differentiaal diagnose


• sarcomatoid endometrioid carcinoom

• gededifferentieerd endometrioid carcinoom

• endometrioid carcinoom met heterologe elementen

• spindled endometrioid

carcinoom

• UUS

• RMS

• Mülleriaans adenosarcoom met sarcomateuze overgroei

• LG-ESS met sex-cord differentiatie

Sarcomen en carcinosarcomen van het endometrium · 2019-10-10 · Sarcomen en carcinosarcomen van...

Documents

Transcript of Sarcomen en carcinosarcomen van het endometrium · 2019-10-10 · Sarcomen en carcinosarcomen van...