sanneinhetmbo.weebly.comsanneinhetmbo.weebly.com/.../4/2/8/...eindversie.docx · Web vieween...

AK7-LWB [] [31-12-2013]

[AK7_LWB_H1 hoofdstukopening]

[k1]Hoofdstuk [k0]1[k0a] Landbouw in Europa[T0]Dit hoofdstuk gaat over landbouw en visserij in Europa. Je leert hoe boeren en vissers voor voldoende eten zorgen. Ook leer je dat het weer grote invloed heeft op wat boeren op hun akkers kunnen verbouwen.

[WAK-7-LW-1-1-00-01]

[Opmaak: in de volgende foto’s een wit rondje plaatsen waar kinderen een letter in kunnen schrijven en onderin elke foto een rechthoekig wit vlak waarin ze een woord kunnen schrijven][WAK-7-LW-1-1-00-02] [WAK-7-LW-1-1-00-03] [WAK-7-LW-1-1-00-04]

12

123456789

1011121314151617181920212223242526

AK7-LWB [] [31-12-2013]

[AK7_LWB_H1 les 1, spread 1, rechter pagina, ‘Kijken en doen’]

[k1]Les 1 [k1a]Boeren in Frankrijk

[k1b]Kijken en doen[T1]Op de foto zie je een wijngaard in het zuiden van Frankrijk. De druiven zijn rijp. Druivenplukkers halen de oogst binnen.

Kijk naar de foto. Zet kruisjes bij druiven die geplukt zijn. Boeren verbouwen allerlei soorten voedsel. Schrijf in de ronde vakjes de

letters: druiven (D), graan (G), sinaasappels (S). Schrijf in het rechthoekig vak onder elke foto een product dat van het

gewas gemaakt wordt. Welk gewas groeit ook goed in Nederland? Schrijf daar een N bij. Schrijf

een Z bij het gewas dat veel zonnewarmte nodig heeft.

12

123456789

10111213141516

AK7-LWB [] [31-12-2013]

[AK7_LWB_H1 les 1, spread 2, linker pagina ]

[k2]Druiven plukken[T1]Joël is de zoon van een wijnboer. Samen met de plukkers haalt hij de oogst binnen. Terwijl hij even uitrust, vertelt hij: “Het is een goed jaar geweest. Er was veel zon, maar er viel ook voldoende regen. Daardoor konden onze druiven goed groeien en zijn ze nu lekker zoet. Het weer was gewoon perfect. Vorig jaar mislukte de oogst. Toen was het in juli te nat en te koud. Met zulk weer rijpen de druiven niet goed. Druiven plukken is best zwaar werk, maar er komen veel mensen helpen en dat is gezellig. Je wordt wel vies, want druiven die kapot gaan, geven rode vlekken op je handen en kleren.”

[WAK-7-LW-1-1-00-05]

[k3a]1 [k3]Druiven plukken[T1]a Heb jij wel eens druiven zien groeien? Waar was dat? [SL] #eigen antwoord#

b Joël krijgt wat extra zakgeld voor het druivenplukken. Vind jij dit leuk werk om wat bij te verdienen? Leg uit waarom je dat vindt.Ik vind het wel / niet leuk, omdat [SL] #eigen antwoord#[SL]

c Kijk naar de foto. Waarom zijn er zoveel mensen tegelijk druiven aan het plukken?[SL] #Omdat alle druiven op hetzelfde moment rijp zijn. Dan moeten ze zo snel mogelijk geplukt.#[SL]

[k3a]2 [k3]Vul de puzzel ina 1 Van druiven maakt men …2 Druiven plukken is zwaar …3 Een wijnboer heeft goed … nodig.4 Druiven groeien in de wijn…5 Dit hoofdstuk gaat over …6 In dit werkboek leer je de landen van …7 Een graanboer verbouwt …6 Met slecht weer … de wijnoogst.9 Een sinaasappel is een …10 Druiven groeien op de hellingen van …11 Het binnenhalen van druiven heet de …

b Je leest in de dikomlijnde kolom wat voor elke boer belangrijk is. Dat is het [SL5cm] #weerbericht#

[puzzel naast de opdracht plaatsen]

12

123456789

1011121314151617181920212223242526272829303132333435363738394041424344454647

AK7-LWB [] [31-12-2013]12

4849

AK7-LWB [] [31-12-2013]

[AK7_LWB_H1 les 1, spread 2, rechter pagina ]

[k4a]Wat weet je al

[WAK-7-LW-1-1-03-01]

[k3a]3 [k3]Landen van West-Europa[T1]Gebruik de kaart.a Zet een kruisje in de landen van West-Europa. b In welke landen ben jij geweest? Zet daar een rondje in.

c Schrijf achter elk land de hoofdstad:Verenigd Koninkrijk [SL5cm] #Londen#Frankrijk [SL5cm] #Parijs#Ierland [SL5cm] #Dublin#Luxemburg [SL5cm] #Luxemburg#België [SL5cm] #Brussel#

[k3a]4 [k3] Woorden die je al kent[T1]Wat betekent het woord? Trek een lijn.

[T1b]de akkerbouw [T1b]Groente laten groeien om van te eten.[T1b]de tuinbouw [T1b]Dieren houden voor voedsel en andere producten.[T1b]de fruitteelt [T1b]De planten.[T1b]de veeteelt [T1b]Groenten verbouwen.[T1b]het gewas [T1b]Planten verbouwen op akkers.[T1b]verbouwen [T1b]Fruit verbouwen.#de akkerbouw - > Groente laten groeien om van te eten.de tuinbouw - > Groenten verbouwen.de fruitteelt - > Fruit verbouwen.de veeteelt - > Dieren houden voor voedsel en andere producten.het gewas - > De planten.verbouwen - > Planten verbouwen op akkers.#

[k3]Je leert [T1]• In les 2: dat er verschillende klimaten zijn in Europa en dat het klimaat

belangrijk is voor de landbouw in een gebied. • In les 3: dat kleine boeren en vissers voor de plaatselijke markt produceren

en grote boeren gewassen verbouwen voor de export.• In les 4: de belangrijkste landen, plaatsen, gebieden en wateren van West-

Europa benoemen en aanwijzen.

[k3]Taken [T1]• Er zijn vier taken. Kijk op bladzijde @@ en vraag aan je leerkracht wat je

moet doen.

12

123456789

1011121314151617181920212223

242526272829303132333435363738394041424344

AK7-LWB [] [31-12-2013]

[AK7_LWB_H1 les 2, spread 1, linker pagina]

[WAK-7-LW-1-2-00-01a]

[k1]Les 2[k1a]Het weer in Europa [T0]Deze les gaat over het weer in Europa. Je leert dat niet ieder land hetzelfde soort weer heeft. Je leert welke invloed de zee heeft op het weer. Je ontdekt ook dat het weer van grote invloed is op de landbouw in een gebied.

[k2]Weer en klimaat[T1]Is het je wel eens opgevallen hoe vaak mensen het over het weer hebben? Meestal wordt er gemopperd: het is te warm, te koud, te nat, te droog, of er is te veel wind of te weinig. Het weer in Nederland kan snel veranderen. Soms is het elke dag anders. In andere landen is het weer soms lange tijd hetzelfde. Het weer in een gebied wordt bepaald door de temperatuur, de wind en de neerslag, zoals regen en sneeuw. Als je het weer in een groot gebied meet over een periode van dertig jaar, dan weet je welk klimaat er heerst. Het klimaat is het soort weer dat normaal is voor een gebied. Bij het klimaat in Nederland horen regen en mist, maar ook frisse zomerdagen. Toch is er soms een hittegolf of vriest het heel streng, maar zulk weer is niet normaal voor ons land. Het hoort niet bij ons klimaat. Er zijn in Europa verschillende klimaten.

[ WAK-7-LW-1-2-00-01]

[T5]Echt Nederlands weer; over een uur kan het weer droog zijn.

[k3a]1 [k3]Het weer, steeds anders [T1]a Waardoor wordt het weer in een gebied bepaald?[x] de temperatuur[0] het weerbericht[0] het klimaat[x] de neerslag[x] de wind

b Wat is neerslag? Omcirkel de woorden die bij neerslag horen.#ijzel# - zon - ijs - #hagel# - #regen# - wind - #mist# - #sneeuw#

[k3a]2 [k3] Weer of klimaatWelke zinnen horen bij klimaat en welke zinnen bij weer? Zet een K (klimaat) of een W (weer) voor elke zin.[SL1cm] #W# Het regent nu al de hele ochtend. [SL1cm] #W# Gisteren was het hier flink zonnig. [SL1cm] #K# Vroeger waren de winters veel strenger.[SL1cm] #W# Het KNMI waarschuwt voor zware storm. [SL1cm] #K# De laatste dertig jaar werden de zomers warmer. [SL1cm] #K# Mijn neef in Zuid-Spanje heeft geen winterjas. [SL1cm] #W# Vandaag heb ik mijn wanten echt wel nodig. [SL1cm] #K# Elke winter kunnen we wel een paar dagen schaatsen.

12

123456789

10111213141516171819202122232425262728293031323334353637383940414243444546474849

51

AK7-LWB [] [31-12-2013]


[k2De invloed van de zee [T1]De hoogste temperatuur ooit in Nederland gemeten is 38,6˚ C, de laagste temperatuur is -27,4˚ C. Toch zijn de zomers hier gemiddeld niet erg warm en de winters niet bijzonder koud. Dat komt, doordat de wind vaak over de Noordzee ons land in komt. 's Zomers is het zeewater kouder dan de lucht. Daardoor koelt de wind boven zee af, zodat ook de temperatuur boven land daalt. 's Winters is het zeewater warmer dan de lucht. Het verwarmt de wind, waardoor warmere lucht het land binnenkomt. Wind van zee is bovendien vaak vochtig. Dat zorgt voor regen. Nederland heeft een echt zeeklimaat. In Zuid-Europa ligt de Middellandse Zee. Die heeft invloed op het weer in Zuid-Europese landen, zoals Italië en Griekenland. Dit Middellandse Zeeklimaat heeft hete, droge zomers en zachte winters met regen. Druiven, sinaasappels en olijven groeien er goed.

[ WAK-7-LW-1-2_Afb 2]

[T5]In gebieden met een Middellandse zeeklimaat groeien andere planten dan in landen met een zeeklimaat.

[k3a]3 [k3]Nederland en de zee[T1]a Vul in. In een zeeklimaat zijn de zomers niet erg [SL5cm] #warm# De winters in een zeeklimaat zijn niet bijzonder [SL5cm] #koud# In het Middellandse Zeeklimaat zijn de zomers [SL5cm] #heet# en droog.De winters in het Middellandse Zeeklimaat zijn [SL5cm] #zacht# met regen.

b Welke zinnen over het zeeklimaat in Nederland zijn waar? [0] In de zomer komt er warme lucht van zee.[x] De zee heeft invloed op de temperatuur.[0] Door de zee is het altijd koel in Nederland.[x] Wind van zee is vochtig en zorgt voor regen.

[ WAK-7-LW-1-2-04-01][Grafiek naast de opdracht plaatsen]

[k3a]4 [k3]De Middellandse Zeea Je ziet hier een grafiek van het Middellandse Zeeklimaat. Omcirkel het juiste woord:Een blauwe staaf stelt de #neerslag# / temperatuur voor.De rode lijn stelt de neerslag / #temperatuur# voor.

b Vul in:In juli is het gemiddeld [SL5cm] #30˚ C#De koudste maand is [SL5cm] #januari#De meeste regen valt in [SL5cm] #november#De droogste maand is [SL5cm] #juli#

c Wat is een geschikte maand om op vakantie te gaan naar de Middellandse Zee? [SL5cm] #juli#Leg je antwoord uit: [SL] #Het is dan warm en er valt nauwelijks regen.#[SL]

12

123456789

1011121314151617181920212223242526

28293031323334353637383940414243444546474849505152

AK7-LWB [] [31-12-2013]


[k2] Kouder of warmer?[T1]In Europa komen vijf klimaten voor. Het zeeklimaat en het Middellandse Zeeklimaat ken je al. In het uiterste noorden is het klimaat anders. Het is er altijd koud en bijna het hele jaar door ligt er sneeuw en ijs. 's Zomers is het bijna 24 uur per dag licht en in de winter is het altijd donker. Hier heerst een poolklimaat. Ook hoog in de bergen is het klimaat anders. Een gebied met bergen boven de 1500 meter noemen we een hooggebergte. Ook hier is het koud, want hoe hoger je komt, hoe kouder het wordt. De bergtoppen zijn altijd bedekt met sneeuw. In Europa zijn een paar gebieden met zo'n hooggebergteklimaat. In het midden en oosten van Europa zijn de zomers erg heet en de winters erg koud. Dat komt, doordat er geen zeewind is die de lucht afkoelt of opwarmt. Hier heeft de zee geen invloed op het klimaat. Dit noemen we een landklimaat.

[WAK-7-LW-1-2-00-03]

[T5]Winter bij de poolcirkel. Zelfs midden op de dag wordt het niet helemaal licht.

[k3a]5 [k3]Klimaten in Europa[T1]a Welke kenmerken horen bij welk klimaat? Trek lijnen.[T1b]Het is er altijd koud en in de zomer is het lang licht. [T1b] hooggebergteklimaat[T1b]Het is koud met altijd sneeuw op de toppen. [T1b] landklimaat[T1b] De zomers zijn heet, de winters streng. [T1b] poolklimaat#Het is er altijd koud en in de zomer is het lang licht. -> PoolklimaatHet is koud met altijd sneeuw op de toppen.-> HooggebergteklimaatDe zomers zijn er erg heet. - > Landklimaat #

b Kijk naar de foto en lees het onderschrift. Welk klimaat heerst er in het gebied op de foto? [SL] #een poolklimaat#

[ WAK-7-LW-1-2-06-01][Grafiek naast de opdracht plaatsen]

[k3a]6 [k3] Werken met een klimaatgrafiekGebruik de klimaatgrafiek van Madrid.a Hoe warm is het gemiddeld in juli? [SL5cm] #30˚C # Hoe koud is het gemiddeld in december? [SL5cm] #10˚C #Bij Madrid hoort een landklimaat. Dat klopt niet helemaal met wat je daarover hebt geleerd. Wat klopt er niet? [SL] #Een landklimaat heeft strenge winters, dat geldt niet echt voor Madrid.#[SL]

b Gebruik ook de grafiek van opdracht 4. Hoeveel regen valt er in november in Madrid? [SL5cm] #53 mm#Hoeveel valt er dan aan de Middellandse Zee?[SL5cm] #95 mm#

c Welke uitspraak over de winter in Madrid is juist als je die vergelijkt met de winter aan de Middellandse Zee? [0] Er valt meer regen.[x] Er valt minder regen.[0] Er valt evenveel regen.

12

123456789

101112131415161718192021

22232425262728293031323334353637383940414243444546474849505152

AK7-LWB [] [31-12-2013]


[k2] Landbouw en klimaat[T1]Lijkt je dat niet leuk, sinaasappels uit eigen tuin? Helaas, sinaasappelbomen groeien slecht in ons zeeklimaat. Ze hebben namelijk veel zon en warmte nodig, daarom groeien ze vooral in landen met een Middellandse Zeeklimaat. Door hun dikke schil drogen sinaasappels niet snel uit in de felle zon. Ook olijven, amandelen en druiven kunnen goed tegen de droge zomers in die gebieden. In ons zeeklimaat groeien wel veel andere gewassen. Appels en peren doen het hier prima en boerenkool en spruitjes worden pas echt lekker als het 's nachts heeft gevroren. Welke gewassen je in een gebied kunt verbouwen, hangt dus af van het klimaat. Niet alleen het klimaat speelt een belangrijke rol in de landbouw, ook de grondsoort is belangrijk. Op kleigrond groeien bepaalde gewassen beter dan op zandgrond. Op kale rotsen groeit niets, ook al heb je nog zo’n geschikt klimaat.

[WAK-7-LW-1-2-00-04]

[T5]Deze Portugese sinaasappelboomgaard bestaat uit duizenden bomen.

[k3a]7 [k3]Klimaat en landbouw[T1]Welke gewassen je ergens kunt verbouwen, hangt af van het klimaat. Zet de volgende gewassen in het goede vak: amandelen - appels - olijven - spruitjes - citroenen - boerenkool - peren - druivenZeeklimaat Middellandse Zeeklimaat[SL5cm] #appels#[SL5cm] #spruitjes#[SL5cm] #boerenkool#[SL5cm] #peren#

[SL5cm] #amandelen#[SL5cm] #olijven#[SL5cm] #citroenen#[SL5cm] #druiven#

[k3a]8 [k3]Alle klimaten op een rij [T1]Je ziet de vijf klimaten die je hebt geleerd met hun kenmerken. Trek lijnen.[T1b]zeeklimaat [T1b]altijd koud, 's zomer lang licht, 's winters lang donker.[T1b]hooggebergteklimaat [T1b]hete droge zomers, zachte winters met regen[Tb1]Middellandse Zeeklimaat [T1b]altijd koud, altijd sneeuw op de toppen.[T1b]poolklimaat [T1b]hete zomers, strenge winters.[T1b]landklimaat [T1b]koele zomers, zachte winters

[k3b]9[k3]Belangrijk om te onthouden[T1]Kijk nog eens naar de vier informatieblokken in deze les. Kleur in elk blok twee zinnen die jij belangrijk vindt om te onthouden.

[k3]Ik weet nu [T1]• de woorden: de neerslag, het klimaat, het zeeklimaat, het Middellandse

Zeeklimaat, het landklimaat, het hooggebergteklimaat, het poolklimaat• dat een klimaat het gemiddelde weer in een gebied is, dat er verschillende

soorten klimaten zijn en dat het klimaat belangrijk is voor de landbouw.

[k3]Ben je klaar? [T1]Werk dan verder aan je taak.

12

123456789

101112131415161718192021222324

252627

282930313233343536373839404142

AK7-LWB [] [31-12-2013]


[WAK-7-LW-1-3-00-01a]

[k1]Les 3[k1a] Voedsel produceren[T0]Deze les gaat over voedsel. Je leert dat veel van ons voedsel uit Europa komt. Kleine boeren en vissers verkopen hun producten in de buurt. Grote bedrijven produceren zoveel dat ze ook aan het buitenland verkopen.

[k2] Kleine boeren[T1] Als er geen boeren waren, moesten we iedere dag ons eigen eten zoeken. Daarom is er landbouw. Met landbouw zorgen de boeren ervoor dat er voedsel is dat we kunnen kopen. Er zijn verschillende soorten landbouw. In de bergen is het lastig om met grote machines over de akkers te rijden. Daarvoor is de grond te steil en te onregelmatig. Daarom zijn de boerenbedrijven in bergachtige gebieden vaak niet zo groot. De boeren bewerken hun akkertjes met de hand of met een kleine tractor. Vaak hebben ze ook wat vee, zoals koeien en geiten. Van de melk maken ze bijzondere kaasjes. Hun producten verkopen ze op de markt of aan restaurants en winkels in de buurt. Soms hebben ze een eigen winkeltje in hun boerderij. Ze produceren voor de lokale markt. De knoflook in jouw spaghettisaus is waarschijnlijk niet door deze kleine boeren verbouwd.

[ WAK-7-LW-1-3-00-01]

[T5]Op deze markt in Zuid-Frankrijk verkoopt een boerin groenten en bloemen.

[k3a]1 [k3] Kleine boeren[T1]a Bekijk de foto. Welke landbouwproducten zie je? Schrijf er minstens drie op.[SL] #afhankelijk van foto#[SL][SL]

b Welke zinnen passen bij kleine boeren? Kruis aan:[0] Ze verbouwen één soort gewas.[x] Ze produceren voor de lokale markt.[0] Ze verkopen aan het buitenland. [x] Ze bewerken hun land met de hand.[0] Ze hebben grote machines.[0] Ze hebben grote akkers.[x] Ze hebben een paar koeien.[0] Ze hebben een grote melkstal.

[k3a]2 [k3] Van eigen boerderij[T1]Kleine boeren hebben het niet gemakkelijk. Ze proberen vaak wat bij te verdienen. Bedenk waarmee een kleine boer wat bij kan verdienen.[x] Hij geeft demonstraties kaas maken voor toeristen.[0] Zijn vrouw maait het gras.[x] Hij heeft er een camping bij.[0] Hij repareert auto’s van voorbijgangers.[x] Zijn vrouw heeft een betaalde baan.[x] Hij verkoopt zelfgemaakt ijs.[x] Hij heeft een stalling voor caravans en campers.

12

123456789

101112131415161718192021222324252627282930313233343536373839404142434445464748495051525354

AK7-LWB [] [31-12-2013]


[k2] Heel veel voedsel[T1]Heb jij vanochtend een boterham gegeten? Die boterham is gemaakt van meel, fijngemalen graan. Graan is een heel belangrijk voedingsmiddel. Het groeit bijna overal in Europa. Alleen in het uiterste noorden is het daarvoor te koud. Toch komt het meeste graan uit Frankrijk, vooral uit Noord-Frankrijk. We noemen het weleens de graanschuur van Europa. Het land is er vlak en het klimaat en de grond zijn precies goed voor het verbouwen van graan. Er zijn gigantisch grote graanakkers en met enorme machines wordt het graan geoogst. De akkers zijn eigendom van grote landbouwbedrijven. We zeggen ook wel: van grote boeren. Zoveel graan hebben de Fransen zelf niet nodig. Het meeste verkopen de boeren aan andere landen, zoals Nederland. Dat heet export. Ook boeren in andere landen doen aan export, bijvoorbeeld van aardbeien en tomaten.

[ WAK-7-LW-1-3-00-02]

[T5]Met een grote maaidorser wordt het graan geoogst.

[k3a]3 [k3]Grote boeren en export[T1]a Vul in:Met grote boeren bedoelt men grote [SL5cm]#landbouwbedrijven#Ze werken vooral voor de [SL5cm]#export#Export is het verkopen van producten aan [SL5cm]#andere landen#

b Welke zinnen passen bij grote boeren? Kruis ze aan.[x] Ze verbouwen één soort gewas.[0] Ze produceren voor de lokale markt.[x] Ze verkopen producten aan het buitenland. [0] Ze bewerken hun land met de hand.[x] Ze hebben grote machines.[x] Ze hebben grote akkers.[0] Ze hebben een paar koeien.[x] Ze hebben een grote melkstal.

[WAK-7-LW-1-3-04-01][afbeelding kan naast opdracht.]

[k3a]4 [k3]Uit andere landen[T1]a Bekijk het etiket. Uit welk land komt dit product? [SL5cm] #Costa Rica#Is het gemaakt door een kleine of een grote boer? [SL5cm] #een grote boer#Waarom denk je dat?[SL] #Alleen grote boeren produceren voor de export.#

b Ga naar werkblad 1 op bladzijde @@ en maak de opdracht. Vul in uit welk land elk product komt.Broccoli komt uit [SL5cm] #afhankelijk van foto#Aardappelen komen uit [SL5cm] #afhankelijk van foto#Rundvlees komt uit [SL5cm] #afhankelijk van foto#Cherrytomaatjes komen uit [SL5cm] #afhankelijk van foto#

12

123456789

10111213141516171819202122232425262728293031323334353637

394041424344454647484950515253

AK7-LWB [] [31-12-2013]


[k2] Dieren als voedsel[T1]Terwijl jij op school zit, verkopen vissers in Zuid-Europa hun vangst van de afgelopen nacht. Op de lokale markt bieden ze versgevangen inktvissen, krabben en vissen aan. De volgende nacht varen ze weer met hun bootjes langs de kust. Op de Noordzee en de Atlantische oceaan zijn veel grotere vissersboten aan het werk. Deze trawlers blijven wel een week op zee en zijn een soort varende visfabrieken. Ze vangen duizenden kilo's vis per dag. De vis wordt op de boten zelf schoongemaakt en ingevroren. De vissers verkopen hun vangst aan grote vishandelaren en winkels. Deze grote vissersschepen vangen vaak te veel vis. Ze vangen meer vis dan er elk jaar bijkomt. Dat heet overbevissing. Daardoor dreigen vissoorten te verdwijnen. Om dat te voorkomen, wordt er elk jaar precies afgesproken hoeveel vissers mogen vangen.

[WAK-7-LW-1-3-00-03]

[T5]Op een vissersboot werkt de bemanning in ploegendiensten, dag en nacht.

[k3a]5 [k3]Kleine en grote vissers[T1]Kijk naar het plaatje. a Omcirkel alles waaraan je kunt zien dat dit een vissersboot is.

b Vul in.Als vissersschepen meer vis vangen dan er elk jaar bijkomt, heet dat [SL5cm] #overbevissing#Grote vissersschepen heten [SL5cm] #trawlers#

c Wat hoort bij welke vissers? Schrijf de woorden op de juiste plek.Kies uit: lokale markt – visfabriek – een dag op zee – een week op zee – ploegendienst – eenmansbedrijf - vishandelaren - overbevissing - kleine boot

Kleine vissers Grote vissers[SL5cm] #lokale markt#[SL5cm] #een dag op zee#[SL5cm] #eenmansbedrijf#[SL5cm] #kleine boot#

[SL5cm] #vishandelaren#[SL5cm] #een week op zee#[SL5cm] #visfabriek#[SL5cm] #ploegendienst#[SL5cm] #overbevissing#

[k3a]6 [k3]Varende visfabrieken[T1]a Grote vistrawlers worden ‘varende visfabrieken’ genoemd. Welke zinnen horen daarbij? Kruis ze aan.[x] Ze zijn zo groot als een fabriek op het land.[x] De vis wordt automatisch verwerkt en ingevroren.[0] Er wordt alleen overdag gewerkt.[x] De vis wordt met een lopende band omhoog gehaald.[x] Er worden duizenden kilo’s vis per dag gevangen.

[ WAK-7-LW-1-3-06-01]

b Bekijk de foto. Denk na. Waarom protesteren mensen tegen zulke grote vissersschepen?[SL] #Ze vangen zoveel vis, dat de zee wordt leeggevist en er weinig overblijft voor mensen na ons.#

12

123456789

1011121314151617181920212223242526272829303132

3334353637383940414243444546474849

AK7-LWB [] [31-12-2013]


[k2] Het verhaal van … een Nederlandse wijnboer[T1]Daan is een Nederlandse wijnboer in Zuid-Frankrijk. Hij vertelt: “In 1997 nam ik deze wijngaard over van een Franse boer. Ik verbouw nu tien verschillende druivensoorten en ik heb drie mensen in dienst. We werken al jaren biologisch. Dat betekent dat we geen landbouwgif of kunstmest gebruiken. Onkruid halen we zelf weg. We schoffelen het weg, trekken het met de hand uit of we branden het weg. Schadelijke insecten verdrijven we met natuurlijke vijanden. Van de druiven maken we wijn: rode, witte en rosé. Om wat bij te verdienen, geven we rondleidingen aan toeristen en organiseren we proeverijen en picknicks in de wijngaard. We verhuren ook vakantiehuisjes, de zogenaamde gîtes. Als je het leuk vindt, kun je in de herfst zelfs druiven bij ons komen plukken! Ik wil niet meer terug naar Nederland. Dat warme klimaat hier bevalt me prima!”

[ WAK-7-LW-1-3-00-04]

[T5]Daan brandt het onkruid weg. Zo hoeft hij geen gif te gebruiken.

[k3a]7 [k3]Naar een ander klimaat [T1]a Daan ging in een gebied met een ander klimaat wonen. Vul in.Daan verhuisde van het [SL5cm] #zee#klimaat in Nederland naar het [SL10] #Middellandse Zee#klimaat in Zuid-Frankrijk.

b Daan werkt biologisch. Wat zijn kenmerken van een biologische boer?[0] Hij wil geld verdienen.[x] Hij gebruikt geen kunstmest.[0] Hij doet alles met de hand.[x] Hij gebruikt geen landbouwgif.[0] Hij geeft rondleidingen.[0] Hij plukt de druiven zelf.[x] Hij schoffelt onkruid weg.

[k3a]8 [k3]Grote boer of kleine boer[T1]a Is Daan een grote of een kleine boer? [SL5cm] #een grote boer#. Waarom vind je dat? [SL] #Hij verbouwt maar één soort gewas, druiven.#[SL] Waarin lijkt hij op een kleine boer? [SL] #Hij probeert wat bij te verdienen met rondleidingen en vakantiehuisjes.#[SL]

[k3b]9[k3]Mensen en machines Ga naar werkblad 2 op bladzijde @@ en maak de opdracht.

[k3]Ik weet nu [T1]• de woorden: de kleine boer, de grote boer, de lokale markt, de export,

de overbevissing, de trawler.• dat kleine boeren en vissers voor de lokale markt produceren en grote

boeren en vissers vooral voor de export.


12

123456789

1011121314151617181920212223242526272829303132333435363738394041424344454647484950515253

AK7-LWB [] [31-12-2013]

[AK7_LWB_ H1 les 4, spread 1, linker pagina]

[WAK-7-LW-1-4-00-01a]

[k1]Les 4[k1a] West-Europa[T0] In deze les leer je de belangrijkste steden, wateren en gebieden van West-Europa kennen en aanwijzen op de kaart. Ook leer je hoe je op een kaart kunt zien welk klimaat of welke klimaten een land heeft.

[WAK-7-LW-1-4-00-01]

[WAK-7-LW-1-4-00-02]

12

123456789

101112131415

AK7-LWB [] [31-12-2013]

[AK7_LWB_ H1 les 4, spread 1, rechter pagina ]

[k3a]1 [k3]Landen van West-Europa[T1]Gebruik de kaart van Europa.a Schrijf de gekleurde letters van de volgende landen op de juiste invullijnen.[In 2 columns]Nederland LuxemburgBelgië FrankrijkVerenigd Koninkrijk Ierland[XIn 2 columns][AW: # Letters op de juiste plaats op de kaart schrijven.#]

b Welk van deze landen heeft de meeste buurlanden?[SL5cm] #Frankrijk#

[k3a]2 [k3]Steden van West-Europa[T1]Schrijf de gekleurde letters van de volgende steden op de juiste plek:[in 2 columns]Brussel AntwerpenLuxemburg (stad) ParijsLyon Bordeaux Marseille Londen Glasgow LiverpoolDublin[XIn 2 columns] [AW: # Letters op de juiste plaats op de kaart schrijven.#] [k3a]3 [k3]Noord – Oost – Zuid - West[T1]Gebruik steden uit opdracht 2. Vul in.a Het meest noordelijk ligt [SL5cm] #Glasgow#b Het meest oostelijk ligt [SL5cm] #Luxemburg#c Het meest zuidelijk ligt [SL5cm] #Marseille#d Het meest westelijk ligt [SL5cm] #Dublin#

[k3a]4 [k3]Waterwegen[T1]a Trek met een blauw potlood de Schelde, de Seine, de Rhône en de Theems over.Schrijf de naam van elke rivier erbij.

b Schrijf de letters NO op de plek van de Noordzee.

c Schrijf de letters KA op de plaats van Het Kanaal.[AW: # Letters op de juiste plaats op de kaart schrijven.#]

d Door welke drie landen loopt de Schelde? Kies het juiste antwoord.[0] Ierland, Verenigd Koninkrijk, Nederland[0] Luxemburg, Frankrijk, België[x] Nederland, België, Frankrijk

[k3a]5 [k3]Twee delen[T1]België bestaat uit de delen Vlaanderen en Wallonië. In Vlaanderen spreekt men Nederlands en in Wallonië Frans. Schrijf VL en WA op de juiste plaats.[AW: # Letters op de juiste plaats op de kaart schrijven.#]

[k3a]6 [k3]Grenzen

12

123456789

10111213141516171819202122232425262728293031323334353637383940414243444546474849505152535455

AK7-LWB [] [31-12-2013]

[T1]a Welk gebergte vormt de natuurlijke grens tussen Frankrijk en Spanje?[SL] #de Pyreneeën# b Welk water vormt de natuurlijke grens tussen Nederland en het Verenigd Koninkrijk? [SL] #de Noordzee#

12

12345

AK7-LWB [] [31-12-2013]

[AK7_LWB_ H1 les 4, spread 2, linker pagina ]

[k2]Werken met een klimaatkaart[T1] Als je op vakantie gaat, wil je natuurlijk weten wat voor kleren je mee moet nemen. Een korte broek, regenkleding? Een klimaatkaart is dan handig. Daarop staan de klimaten aangegeven voor de verschillende delen van Europa of een ander werelddeel. Elk klimaat heeft een eigen kleur. Een gebied met een zeeklimaat is bijvoorbeeld lichtgroen. Toch kun je maar beter op alles voorbereid zijn, want zo’n kaart laat alleen het gemiddelde weer zien in een gebied. Je zult zien dat het net die week plenst als jij op het strand wilt liggen!

[WAK-7-LW-1-4-00-03]

[k3a]7 [k3]Klimaat[T1]a Wat is de titel van de kaart? [SL5cm] #Klimaat#

b Welk klimaat is er in elk land? Kruis één of meer klimaten aan.Ierland Frankrijk Italië Spanje

zeeklimaat x x xlandklimaat x xMiddellandse Zeeklimaat x x xhooggebergteklimaat x x

[k3a]8 [k3]Naar het strand[T1]a Als je naar het strand gaat, wil je het niet koud hebben. Aan welke kust heb je in de zomer veel zonnewarmte? Een kust met een:[0] zeeklimaat [x] Middellandse Zeeklimaat

b Teken een zonnebril op een Frans strand waar je graag zou willen zonnen. Leg uit waarom je dat strand kiest.[SL] #eigen antwoord#

12

123456789

1011121314151617

18192021222324252627

AK7-LWB [] [31-12-2013]

[AK7_LWB_H1 les 4, spread 2, rechter pagina]

[k3a]9 [k3]HoofdstedenGebruik de klimaatkaart. Kruis één of meer klimaten of zinnen aan.

Madrid Bern Londen Warschauzeeklimaat x xlandklimaat x xwaarschijnlijk ’s winters sneeuw xwaarschijnlijk ’s zomers erg heet x xvlak bij een hooggebergteklimaat x

[icoon atlas][k3a]10[k3]Grondgebruik Frankrijk[T1]Gebruik de kaart Frankrijk, Grondgebruika Vul in. Boeren verbouwenlangs de Seine en de Rhône [SL] #groente en druiven#in het noorden van Frankrijk [SL] #graan#in het zuiden van Frankrijk [SL] #druiven en fruit#

b Waarop vissen vissers voor de Franse kust?[SL] #haring, makreel, tonijn, sardienen#

[icoon atlas][k3b]11[k3]Grondgebruik in België [T1]Gebruik de kaart België, Grondgebruik. Gebruik ook de klimaatkaart hiernaast.a Welk klimaat heeft België? [SL] #zeeklimaat#

b Heel België heeft hetzelfde klimaat. Toch zijn er verschillende vormen van landbouw. Leg uit waarom. [SL] #de bodem is niet overal hetzelfde, bovendien is het voor een land goed als er verschillende groente- en fruitsoorten worden verbouwd#

[k3b]12[k3]Help een boer met zorgen [tekstbron naast opdracht][T1]TEKSTBRONUit het dagboek van een Nederlandse boer: ‘Volgens de dokter heb ik reuma. Hij zegt dat ik beter naar een land met een warmer klimaat kan verhuizen. Maar … dan kan ik geen aardappels meer verbouwen. Nu denk ik steeds: Waar moet ik naar toe? En wat ga ik daar verbouwen?’

Help deze boer! Kijk op de klimaatkaart van Europa. Schrijf op wat een goede plek is voor zijn nieuwe bedrijf en wat hij daar kan verbouwen. [SL] #bijvoorbeeld: in Zuid-Frankrijk druiven te verbouwen#[SL] #in Zuid-Spanje olijven of citrusfruit verbouwen#[SL]

[k3]Ik weet nu [T1]• de belangrijkste landen, steden, wateren en gebieden van West-Europa.• hoe ik klimaatkaarten moet lezen en gebruiken.

[k3]Ben je klaar? [T1]

12

12345

6789

10111213141516171819202122232425262728293031323334353637383940414243444546474849

AK7-LWB [] [31-12-2013]

• Werk dan verder aan je taak.

12

12

AK7-LWB [] [31-12-2013]

[AK7_LWB_H1 Samenvatting linker pagina]

[k1]Samenvatting

[k5]Les 1[K2]Boeren in Frankrijk[T3] Boeren zijn afhankelijk van het weer voor hun oogst. Voor landbouw heb je zon en regen nodig, maar niet teveel en ook niet te weinig. Het mag ook niet te koud zijn. Een oogst kan mislukken als het te nat of juist te droog is. In Nederland kunnen boeren andere gewassen verbouwen dan in Frankrijk.

[WAK-7-LW-1-5-00-01]

[k5]Les 2[K2]Het weer in Europa[T3]Het weer wordt bepaald door de temperatuur, de wind en de hoeveelheid neerslag. Het klimaat is het soort weer dat normaal is voor een gebied. Het klimaat bepaalt welke gewassen er in een gebied kunnen groeien. Een zeeklimaat heeft zachte winters en koele zomers. Het Middellandse Zeeklimaat heeft hete zomers en regenachtige winters. Een landklimaat kent hete zomers en strenge winters. Een hooggebergteklimaat komt in de bergen voor en een poolklimaat in het hoge noorden. Beide koude klimaten zijn niet geschikt voor landbouw.

[WAK-7-LW-1-5-00-02]

[k5]Les 3[K2]Voedsel[T3]Het meeste voedsel dat wij eten, komt uit Europa. Het wordt geproduceerd door boeren en vissers. Kleine boeren en vissers produceren voor de lokale markt. Grote boeren produceren voor de export. Daarmee verdienen landen geld. Noord-Frankrijk is de graanschuur van Europa. Er zijn ook kleine en grote vissers. Grote trawlers zijn varende visfabrieken. Ze vissen vaak zoveel vis weg, dat er sprake is van overbevissing. Om te voorkomen dat vissoorten verdwijnen, mogen vissers alleen een afgesproken hoeveelheid vis vangen.

[WAK-7-LW-1-5-00-03]

[k5]Les 4[K2]West-Europa[T3]In deze les leer je de landen en belangrijkste gebieden, steden en wateren van West-Europa. Op een klimaatkaart kun je aflezen welk klimaat bij een land of gebied hoort. Sommige landen hebben meer dan één klimaat.

[WAK-7-LW-1-5-00-04]

12

123456789

1011121314151617181920212223242526272829303132333435363738394041424344454647

AK7-LWB [] [31-12-2013]

[AK7_LWB_ H1 TEST JEZELF]

[k3a]1 [k3]Begrippen[T1]Wat betekent elk woord? Trek een lijn:

[T1b] zeeklimaat [T1b] hete zomers, winters met regen[T1b] export [T1b] strenge winters, hete zomers[T1b] landklimaat [T1b] koud klimaat in het noorden van Europa[T1b] hooggebergteklimaat [T1b] groot vissersschip[T1b] Middellandse Zeeklimaat [T1b] producten aan andere landen verkopen[T1b] trawler [T1b] producten in de buurt verkopen[T1b] lokale markt [T1b] koele zomers, zachte winters#zeeklimaat > koele zomers, zachte wintersexport > producten verkopen aan andere landenlandklimaat > strenge winters, hete zomershooggebergteklimaat > altijd koudMiddellandse Zeeklimaat > hete zomers, winters met regen trawler > groot vissersschiplokale markt > het verkopen van producten in de buurt#[k3a]2 [k3]Klimaten[T1] Schrijf bij kind in welk klimaat het woont. Samantha: “Ik woon in het hoge noorden. Het is hier altijd koud”.”[SL5cm] #poolklimaat#Jano: “In de zomer is het hier heet, maar de winters zijn regenachtig!” [SL5cm] #Middellandse Zeeklimaat#Achim: “Wij hebben hete zomers en strenge winters” [SL5cm] #landklimaat#

[k3a]3 [k3]Groot en klein[T1]Omcirkel het woord dat bij een grote boer hoort. lokale markt – #export#

[k3a]4 [k3]Waar is waar in West-Europa[T1]Vul het juiste woord in. Kies uit:Vlaanderen - Seine - Marseille – Pyreneeën – Wallonië Het Kanaal – Londen

In Zuid-Frankrijk liggen de [SL5cm] #Pyreneeën#.De [SL5cm] #Seine# stroomt door Parijs.De Theems stroomt door [SL5cm] #Londen#.Tussen Zuid-Engeland en Noord-Frankrijk ligt het [SL5cm] #Kanaal#.Een grote Franse stad aan de Middellandse zee is [SL5cm] #Marseille# België bestaat uit de gebieden [SL5cm] #Vlaanderen# en [SL5cm] #Wallonië#

[k3a]5 [k3]Een plan Peter Jones is boer. Hij vertelt over zijn bedrijf.“Ik heb een landbouwbedrijf in de buurt van Londen. Omdat de winters zacht zijn en er voldoende regen valt, kan ik sinaasappels oogsten. Ik verbouw ook nog een beetje graan. Dat is bestemd voor de export. Mijn vrouw heeft een baan in de bibliotheek hier in het dorp.”Wat klopt er niet aan zijn verhaal? Onderstreep dat in de zinnen.Leg uit waarom je dat niet vindt kloppen:[SL] #Hij woont in een zeeklimaat en daar groeien geen sinaasappels.#[SL] #Alleen veel graan verbouw je voor de export.#

[Als antwoord onderstrepen:

12

12345

6789

1011121314151617181920212223242526272829303132333435363738394041424344454647

AK7-LWB [] [31-12-2013]

“Ik heb een landbouwbedrijf in de buurt van Londen. Omdat de winters zacht zijn en er voldoende regen valt, kan ik sinaasappels oogsten. Ik kan ze meteen in de stad verkopen. Dat levert mij veel geld op. Ik verbouw ook nog een beetje graan. Dat is bestemd voor de export. Mijn vrouw heeft een baan in de bibliotheek hier in het dorp.”]

12

123456

AK7-LWB [] [31-12-2013]

[AK7_LWB_H1 Kies je taak linker pagina]

[k1]Kies je taak[T1] Samen met je leerkracht kies je een taak. Kruis de taak hieronder aan. De taak bestaat uit vijf stappen. Alles wat je weten moet, staat op een kopieerblad. Vraag dit blad aan je leerkracht. Voor sommige taken is nog een tweede kopieerblad nodig. Schrijf hiernaast op wat je bij iedere stap hebt gedaan.

[K4a]1 Maak een klimaatkwartet[Symbool: H][Symbool: G][Symbool: KB 1.1 en 1.2][T1] Je gaat een klimaatkwartet maken. Werk samen met een klasgenoot en maak samen vijf setjes: één voor ieder klimaat uit dit hoofdstuk. Een set bestaat uit vier kaarten, per klimaat kun je dus vier kenmerken gebruiken. Ben je klaar? Ga dan lekker kwartetten!

Je kunt deze taak doen na les 2.

[WAK-7-LW-1-7-01-01]

[K4a]2 Kijk en teken[Symbool: H] [Symbool: KB 1.3] [T1]De vakantie staat voor de deur. Je mag kiezen voor een reis door Europa! Maar waar ga je eerst naartoe? Naar Finland of juist eerst naar de Middellandse Zee? En waar wil je daarna heen? Maak een stripverhaal waarin je laat zien naar welke delen van Europa jij wilt reizen. Kijk naar de foto's in dit hoofdstuk en op het bronnenblad. Laat in je strip zien hoe jouw vakantie er uitziet!

Deze taak past bij les 2.

[WAK-7-LW-1-7-02-01]

[K4a]3 Onderzoek het weer[Symbool: V] [Symbool: KB 1.4] [T1] Boeren kijken vaak naar de lucht, want het weer is belangrijk voor de landbouw. Hou een week lang bij wat het weer is. Noteer dat in een tabel. Gebruik tekeningetjes voor bewolking, zonneschijn, regen, temperatuur en wind. Doe dat elke dag. Wat je hebt gezien of gemeten schrijf je op in een tabel. Was het een geschikte week voor de boeren?


[WAK-7-LW-1-7-03-01]

[K4a]4 Het verhaal van de Kiwi [Symbool: V] [Symbool: KB 1.5 en 1.6][T1] Wist je dat de kiwi een bes is? Een Chinese kruisbes, om precies te zijn. Kiwi’s worden veel gegeten in Nederland. Dat was niet altijd zo, want ze groeien hier niet. Zoek uit waar deze groene vruchten oorspronkelijk vandaan komen. In welk klimaat groeien ze goed? Hoe en wanneer kwamen ze naar Europa? En hoe zien de bloemen er uit? Maak er een poster van.


[WAK-7-LW-1-7-04-01][AK7_LWB_H1 Kies je taak rechter pagina – Bronnenblad herhaling]

12

123456789

10111213141516171819202122232425262728293031323334353637383940

4243444546474849505152535455

AK7-LWB [] [31-12-2013]

[k1]Bronnenblad taak 2[vrije opmaak, moet op een A4 passen] [WAK-7-LW-1- 7-20 -01]

[WAK-7-LW-1- 7-20 -02]

[WAK-7-LW-1- 7-20 -03]

[WAK-7-LW-1- 7-20 -04]

[WAK-7-LW-1- 7-20 -05]

[WAK-7-LW-1- 7-20 -06]

12

123456789

1011121314151617181920

AK7-LWB [] [31-12-2013]

[AK7_LWB_H1 Kies je taak linker pagina – Bronnenblad verdieping]

[k1]Bronnenblad taak 4[vrije opmaak, moet op een A4 passen]

[tekst 1: opmaken als stukje uit folder.]Kiwi’s worden in grote hoeveelheden aangevoerd en zijn het hele jaar te koop. Van mei tot december komen er kiwi's uit Nieuw-Zeeland, van december tot maart uit Frankrijk, Griekenland en Italië. Daarna tot en met mei is Chili aan de beurt.

[tekst 2: opmaken als stukje uit Wikipedia o.i.d.]De kiwi is een ovale vrucht met een lengte van ca. 7 cm. De schil is donker groen/bruin en licht behaard. De vrucht groeit aan een struikachtige klimplant die goed groeit in subtropische gebieden. Het vruchtvlees is bij een groene kiwi grasgroen van kleur. De kern is wit en bevat kleine, zwarte, eetbare pitjes. De kiwi komt oorspronkelijk uit China. De oorspronkelijke naam van de kiwi was Chinese kruisbes.

[WAK-7-LW-1- 7-40 -01]

[WAK-7-LW-1- 7-40 -02]

[tekst 3: opmaken als tekst uit encyclopedie]De kiwi is een slingerplant en groeit heel hard. De planten worden ongeveer zes meter uit elkaar geplant. Ze moeten worden geleid tegen een muur, hekwerk of pergola. De planten moeten elk jaar gesnoeid worden, anders groeien ze te snel en komen er weinig vruchten aan. Het duurt 3 tot 5 jaar voordat er vruchten aan de plant komen. Ze hangen lang aan de plant, voordat ze rijp zijn. Meestal worden ze onrijp geplukt, want dan zijn ze beter te bewaren en te vervoeren.

[tekst 1: opmaken als reclametekst]Wat kan ik met kiwi? lekker uitlepelen in plakjes in fruitsalades op vruchtentaarten, gebak en ijs als borrelhapje aan een prikker met een blokje kaas of worst in salade met bijvoorbeeld sinaasappel en reepjes kip in jam (met bijvoorbeeld aardbeien)

12

123456789

101112131415161718192021222324252627282930313233343536373839404142

AK7-LWB [] [31-12-2013]

[AK7_LWB_H1 Kies je taak rechter pagina]

[k1b]Stap 1[SL][SL][SL][SL][SL][k1b]Stap 2[SL][SL][SL][SL][SL][k1b]Stap 3[SL][SL][SL][SL][SL][k1b]Stap 4[SL][SL][SL][SL][SL][k1b]Stap 5TerugkijkenHoe ging het werken aan je taak? Hoe beter het ging, hoe meer rondjes je kleurt.Het maken van een planHet zoeken naar informatie of voorbeeldenHet werken aan de taakHet presenteren of afronden van de taakIk heb met plezier aan de taak gewerkt

Heb je samengewerkt? Vul dan ook dit in:

Het verdelen van het werkElkaar helpen en elkaars werk controlerenHet samen werken aan de taak

12

123456789

10111213141516171819202122232425262728293031323334353637383940414243444546474849

AK7-LWB [] [10-12-2013]

[AK7_LWB_H1 Samen Wijzer! – Linker pagina]

@SamenWijzer model 2@ [k1] Waarmee werken mensen? [T1] Om het land te bewerken gebruiken boeren werktuigen. Je onderzoekt welke werktuigen dat zijn.

[FRAME] Aardrijkskunde

[k2]Veel verschillende werktuigen [T1]Lees en bekijk bron 1 en 2. 1 Over welke foto gaat het? Kruis aan.

Deze foto is gemaakt.... Bron 1 Bron 2in de bergen. Xop een akker. Xbij een graanboer. Xbij een weiland. Xbij een grote boer. Xbij een kleine boer. X

2 Over welk werktuig gaat het? Kruis aan.

Bron 1 Bron 2Wordt gebruikt om te oogsten. X XWordt gebruikt voor transport. XBruikbaar op steil terrein. XKan scherpe bochten maken. XKan niet over smalle wegen rijden. XRijdt goed over hobbelige zandwegen. terr XGeschikt voor grote stukken land X

[T1] 3 Lees bron 3. Onderstreep de juiste woorden. Dit fragment komt uit het dagboek van een #veeboer# / graanboer. Hij moet zorgen dat hij voor de winter genoeg #hooi# / graan in zijn stal heeft. Het gaat dus over de boer van bron 1 / #2#. Het is een grote / #kleine# boer.Deze boer gebruikt grote / #kleine# machines.Hij gebruikt veel / #weinig# machines.

[BOX1]Bron 1 Een combine maait en dorst het graan.

[WAK-7-LW-1-8-01-01]

[BOX2]Bron 2 Een bergboer op weg naar huis.

[WAK-7-LW-1-8-01-02]

[BOX3]Bron 3 Uit het dagboek van boer Eugène.

12

123456789

101112131415

161718

192021222324252627282930313233343536373839

AK7-LWB [] [10-12-2013]

[T1c] Over een paar maanden gaan de koeien weer de stal in. Ik moet zorgen dat er dan genoeg voer voor ze is. Vandaag ben er al mee bezig geweest, maar voor het winter is moet er nog heel wat gebeuren. Het werk gaat hier natuurlijk ook niet zo snel.

[XFRAMEX]

12

123456789

10

AK7-LWB [] [10-12-2013]

[AK7_LWB_H1 Samen Wijzer! – rechter pagina]

[FRAME] Geschiedenis

[k2] De eerste boeren [T1] Meer dan 7000 jaar geleden begonnen boeren in ons land akkertjes aan te leggen en te ploegen. Maar dat ging niet overal gemakkelijk. Hier was het te nat, daar weer lag overal bos en verderop overstroomde de zee voortdurend.

4 Ze leefden vooral in het zuiden en oosten. Op wat voor soort grond hadden ze daar hun akkers?[x] zandgrond [0] kleigrond

5 a Denk na. Welke ontdekking deden ze 4600 jaar geleden? [0] hoe je vuur kon maken met vuursteen .[0] hoe je met een stok de grond kon losmaken. [X] hoe je dieren kon gebruiken om te ploegen.[0] dat ploegen zwaar werk is.

b Op welke grondsoort konden ze door deze ontdekking toen ook ploegen?[0] zandgrond [X] kleigrond

[WAK-7-LW-1-8-02-01]

[XFRAMEX]

[LABEL] Natuur & Techniek

[k2] Aangepast aan de grondsoort [T1] 6 Op de foto zie je een boer met een grasmaaier. Die heeft hij aangeschaft voor zijn:[x] weiland [0] akker [0] kampeerterrein

b Omcirkel het juiste woord. De grasmaaier heeft #brede# / smalle banden. Zo zakt hij makkelijk / #moeilijk# de grond in. Het oppervlak van de banden is glad / #geribbeld# Dit heet profiel. Door het profiel krijgt de band meer #grip op de ondergrond# / stevigheid.

c Vergelijk dit profiel met dat van de banden van bron 2. Noem twee verschillen. 1 [SL]#De banden zijn breder.#2 [SL]#De ribbels zijn minder hoog.#

d Wat zou er met het gras gebeuren als de trekker van bron 2 eroverheen reed? [SL]#Er zouden gleuven in het gras komen#

[WAK-7-LW-1-8-03-01]

12

123456789

10111213141516171819202122232425262728293031323334353637383940414243444546474849505152535455

AK7-LWB [] [10-12-2013]

[XFRAMEX]

[T1] 7 Welke werktuigen gebruiken boeren? [SL]#Boeren gebruiken een tractor, een combine en een ploeg.

[computersymbool] 8 De kracht van een tractor wordt uitgedrukt in paardenkracht (pk). 1 pk is de kracht van één paard. Schat hoeveel pk een moderne tractor heeft. Zoek daarna op internet op hoeveel het werkelijk is. Zat er je ver naast? Mijn schatting: [SL2cm ]#eigen antwoord# pk. De trekker op internet: [SL2cm]#eigen antwoord# pk.

[k3]Ik ontdekte [T1] dat boeren werktuigen gebruiken die passen bij de grondsoort en het landschap waarin het werktuig wordt gebruikt.

[k3]Ben je klaar? [T1]• Werk verder aan je taak.

12

123456789

1011121314151617181920

AK7-LWB [] [10-12-2013]


[k1]Hoofdstuk [k0]2[k0a] Landschappen in Noord-Europa[T0]Dit hoofdstuk gaat over het noorden van Europa. Daar liggen uitgestrekte bossen, ruige bergen, besneeuwde vlaktes zelfs vulkanen. Je leert welke landschappen daar zijn en welke invloed het klimaat daarop heeft.

[WAK-7-LW-2-1-00-01][WAK-7-LW-2-1-00-02][WAK-7-LW-2-1-00-03]

12

123456789

10111213

AK7-LWB [] [10-12-2013]


[k1]Les 1 [k1a]Bossen en meren

[k1b]Kijken en doen [T1]Sofia maakt met haar familie een sledetocht over een bevroren meer in het noorden van Finland. De sleden worden getrokken door poolhonden. Hoe hebben Sofia en haar familie zich aangepast aan het klimaat? Schrijf dat

in de foto. Zet er pijltjes bij. Foto 3 is om twee uur ’s middags gemaakt. Wat valt je op? Zet daar een

pijl bij. Schrijf in foto 2 twee dingen die mensen daar in het landschap hebben

veranderd. Waar zie je bos op de foto's? Zet daar rondjes.

12

123456789

1011121314151617

AK7-LWB [] [10-12-2013]


[k2]Sofia woont in Helsinki[T1]"We gaan elk jaar een lang weekend naar het noorden," vertelt Sofia. Ze woont in Helsinki, de hoofdstad van Finland. "Ik vind het heerlijk om met de husky’s over de sneeuw te rijden. Jammer genoeg kunnen we geen lange dagtochten maken. Dat komt, omdat de dagen in de winter zo kort zijn. Vooral in het noorden wordt het overdag bijna niet licht. Maar in de zomer is het juist omgekeerd. Dan zijn de dagen lang en de nachten kort. Dan gaat in het noorden de zon helemaal niet onder. Grappig, hé! In de zomer kan het hier ook aardig warm zijn. Jammer dat er dan zoveel muggen zijn. Dat komt door al die meren hier."

[WAK-7-LW-2-1-00-05]

[k3a]1 [k3]Wonen in Finland [T1]a Wat lijkt jou leuk aan wonen in Finland? [SL] #Verschillende antwoorden mogelijk#Wat lijkt jou minder leuk?[SL] #Verschillende antwoorden mogelijk#

b Sofia vertelt iets over de dagen in Finland. Vul in:In de zomer zijn de dagen [SL5cm] #lang#De zon gaat dan bijna niet [SL5cm] #onder#In de winter zijn de dagen [SL5cm] #kort#Overdag wordt het bijna niet [SL5cm] #licht#

c Bekijk de woorden hieronder. Denk na. Welke passen bij Finland? Kruis ze aan.[x] meren [0] regenwoud[x] sneeuw [0] woestijn[x] muggen [x] rendieren[0] EU [x] Helsinki[0] dichtbevolkt [x] dunbevolkt[x] groot land [0] klein land[x] naaldbomen [0] loofbomen[0] drukke wegen [0] vulkanen

[k3a]2 [k3]Een groot land a In de woordzoeker staan woorden die met het verhaal van Sofia te maken hebben. Ze staan van links naar rechts en van boven naar beneden. Kleur die woorden.

[woordzoeker naast de opdracht]S M E R E NH U S K Y FO G O C S IN G F A L ND E I N E LD N A I D AB O S S E NN A V I E D

b Schrijf de letters die je overhoudt achter elkaar.

12

123456789

101112131415161718192021222324252627282930313233343536373839404142434445

4647

AK7-LWB [] [10-12-2013]

Je leest dan waar Finland een deel van is.Finland is een deel van: [SL5cm] #SCANDINAVIE#

[Antwoorden:]

S M E R E NH U S K Y FO G O C S IN G F A L ND E I N E LD N A I D AB O S S E NN A V I E D

12

12345

6

AK7-LWB [] [10-12-2013]

[AK7_LWB_H2 les 1, spread 2, rechter pagina pagina]

[k4a]Wat weet je al?

[WAK-7-LW-2-1-03-01]

[k3a]3 [k3]Landen in Noord-Europa[T1] Kijk naar de kaart. a Zet de letter N in Nederland.

b Noorwegen, Zweden, Finland, Denemarken en IJsland worden samen Scandinavië genoemd. Schrijf die naam bovenin de kaart.Geef elk land van Scandinavië een eigen kleur.Letland, Litouwen en Estland worden ook bij Noord-Europa gerekend. Geef elk land een eigen kleur.

c Vul in:Het meest zuidelijke land van Scandinavië is [SL5cm] #Denemarken#. Het meest westelijke land van Scandinavië is [SL5cm] #IJsland#. Het meest oostelijke land van Scandinavië is [SL5cm] #Finland#.

[k3a]4 [k3]Woorden die je al kent[T1]Wat betekent het woord? Trek een lijn.

[T1b]de bosbouw [T1b]Het is er altijd koud.[T1b]de naaldboom [T1b]Zoals een gebied eruit ziet.[T1b]het klimaat [T1b]Het laten groeien van bossen voor het hout.[T1b]de loofboom [T1b]Het gemiddelde weer in een gebied.[T1b]het landschap [T1b] Een boom met bladeren.[T1b]poolklimaat [T1b]Een boom met naalden.# de bosbouw > Het laten groeien van bossen voor het hout.de naaldboom > Een boom met naalden.het klimaat > Het gemiddelde weer in een gebied.de loofboom > Een boom met bladeren.het landschap > Zoals een gebied eruit ziet.poolklimaat > Het is er altijd koud.#

[k3]Je leert [T1]• In les 2 welke landschappen er in Noord-Europa voorkomen, hoe ze eruit

zien en wat het klimaat daarmee te maken heeft.• In les 3 waarom er in IJsland vulkanen voorkomen en wat ze voor de mensen

betekenen en je leert hoe krijtrotsen zijn ontstaan.• In les 4 de topografie van Noord-Europa en hoe je met een reliëfkaart moet

werken.


moet doen.

12

123456789

101112131415161718192021222324

2526272829303132333435363738394041424344454647

AK7-LWB [] [10-12-2013]


[WAK-7-LW-2-2-00-01a]

[k1]Les 2[k1a]Verschillen in landschap[T0]In deze les leer je welke landschappen er in Scandinavië voorkomen. Je ontdekt dat het klimaat in een gebied grote invloed heeft op het landschap daar. Je leert ook hoe mensen een landschap kunnen veranderen.

@tekst A@[k2]Eindeloze bossen [T1]Hou je van afwisseling in je vakantie? Dan zul je een reis door Finland maar saai vinden. Je rijdt er honderden kilometers door eindeloos naaldbos, afgewisseld door meren en moerassen. Dit gebied met dennenbomen en sparren heet de taiga. Dat hier zoveel naaldbomen groeien, komt door het klimaat. De winters zijn er lang en koud. Naaldbomen kunnen daar veel beter tegen dan loofbomen. In het noorden van Finland is het klimaat ook voor naaldbomen te koud. Daar liggen grote vlaktes met mossen en wat lage struiken. De grond is een groot deel van het jaar bevroren. In de zomer ontdooit de bovenste laag. Omdat het water niet kan wegzakken in de bevroren grond, wordt de bodem moerassig. Dit gebied heet de toendra. Het ligt aan de rand van het poolgebied. Op de toendra en ook in de taiga leven rendieren.

[WAK-7-LW-2-2-00-01: ]

[T5]De taiga bestaat uit eindeloze naaldbossen.

[k3a]1[k3]Landschappen in Noord-Europa[T1]a Waar of niet waar? Omcirkel het juiste antwoord.In de taiga zijn de winters lang en koud. #waar# / niet waar Een taiga is een gebied met loofbomen. waar / #niet waar#Een toendra is een gebied zonder bomen. #waar# / niet waarDe bodem van de toendra is vaak bevroren. #waar# / niet waar b Welke uitspraak is waar? Kruis aan.Als je in Finland naar het noorden reist, zie je: [0] eerst de toendra en daarna de taiga.[x] eerst de taiga en daarna de toendra.[0] het poolgebied en dan alleen naaldbos.

[k3a]2 [k3]Toendra of taigaZet de woorden in de juiste rij. Sommige woorden passen in beide rijtjes.Kies uit: bevroren bodem – sparren – poolgebied - rendieren – naaldbomen – lage struiken – naaldbos – mossen – moeras - dennen.

Toendra Taiga[SL5cm] #bevroren bodem#[SL5cm] #poolgebied#[SL5cm] #rendieren#[SL5cm] #lage struiken#[SL5cm] #mossen#[SL5cm] #moeras#

[SL5cm] #sparren#[SL5cm] #naaldbomen#[SL5cm] #rendieren#[SL5cm] #naaldbos#[SL5cm] #dennen#[SL5cm] #moeras#

12

1

23456789

101112131415161718192021222324252627282930313233343536373839404142434445

4647

AK7-LWB [] [10-12-2013]


[k2] Hoge bergen[T1]Kijk naar de foto. Durf jij daar aan de rand te staan, 600 meter boven het water? In de diepte ligt een inham van de Atlantische Oceaan. Aan beide kanten liggen hoge bergen. Zo'n inham heet een fjord. De Noorse fjorden zijn ontstaan tijdens de ijstijden. Zo'n ijstijd was er 200.000 jaar geleden. Toen was het zó koud, dat heel Scandinavië bedekt was met een kilometers dik pak sneeuw. Onderin werd de sneeuw door het gewicht samengeperst tot ijs. Dit ijs schoof langzaam omlaag naar zee. Zo'n ijsrivier of gletsjer schuurde daarbij een diep dal uit in de rotsen. Toen de ijstijd voorbij was en het warmer werd, smolten sneeuw en ijs. De dalen aan de kust liepen vol zeewater. In sommige fjorden is het water meer dan 1000 meter diep. Daardoor kunnen grote zeeschepen tot ver in de fjorden varen. De langste fjord van Noorwegen is de Sognefjord, hij is 204 km lang. [WAK-7-LW-2-2-00-02]

[T5] Deze hoge rots heet de Preekstoel.

[k3a]3 [k3] Gletsjers en fjorden [T1] a Kijk naar de foto hierboven. Geef met een pijl aan waar lang geleden de gletsjer lag.

b Hoe ontstonden fjorden? Nummer de zinnen in de juiste volgorde. [SL1cm] #4# Onderin veranderde de sneeuw in ijs.[SL1cm] #7# Toen de ijstijd voorbij was, smolt het ijs.[SL1cm] #5# Rivieren van ijs schoven langzaam naar zee.[SL1cm] #8# De dalen liepen vol met zeewater.[SL1cm] #2# Op het land bleef sneeuw liggen.[SL1cm] #6# Onderweg schuurden ze diepe dalen uit.[SL1cm] #3# De laag sneeuw werd steeds dikker.[SL1cm] #1# 200.000 jaar geleden was er een ijstijd

c De foto hiernaast komt van een website over Noorse droomplekken. Volgens de site moet je bij deze Briksdal-gletsjer geweest zijn om het ontstaan van de fjorden te begrijpen. Daarmee bedoelen ze, dat je ziet:[x] dat het ijs de rotswanden wegschuurt.[0] dat het ijs het water raakt en een fjord wordt.[0] hoe het ijs smelt.

[ WAK-7-LW-2-2-03-01]

[k3a]4 [k3]Plan een reisa Je bent in Noorwegen geweest, jouw tante niet. Ze heeft geen idee hoe een fjord eruit ziet. Wat vertel je haar?[0] Het is een steile berg aan de kust.[0] Het is een steile berg met gletsjers er op.[0] Het is een hele grote berg ijs in het binnenland.[x] Het is een inham van de zee met aan beide kanten bergen.

b Ga naar werkblad 3 op bladzijde @@ en maak de opdracht.

12

123456789

1011121314151617181920212223242526272829303132333435363738394041424344454647484950515253

AK7-LWB [] [10-12-2013]


[k2]Berglandschappen[T1]Wil je in een paar uur tijd enkele Scandinavische landschappen zien? Maak dan een bergwandeling! Je begint onderaan in het dal en loopt door weiden en langs boerderijen. Maar al gauw ga je door loofbos omhoog. Een uurtje later zie je de eerste naaldbomen. Je voelt dat het frisser wordt. Hoe hoger je komt, hoe kouder ook. En dat zie je aan de plantengroei. Tijdens je wandeling omhoog verandert de begroeiing. Klim je verder, dan worden de bomen lager, totdat je over kale hellingen loopt. Je bent dan boven de boomgrens. Hier is het te koud voor bomen. Er groeien alleen nog grassen en mossen. Dit is het gebied van de bergweiden. Klim je nog verder naar de top, dan groeit er ook geen gras meer. Je loopt en klautert over kale rotsen. Daar boven op de berg is het echt koud. Daar ligt altijd sneeuw. Hier kun je van de eeuwige sneeuw een sneeuwpop maken!

[ WAK-7-LW-2-2-00-03]

[T5]Boven de boomgrens groeien alleen nog lage planten.

[k3a]5 [k3] Begroeiing op een berg[T1] a Vul in.Onderaan een berg loop je door [SL5cm] #weiden#Als je een berg beklimt [SL5cm] #daalt# de temperatuur.Bomen groeien tot aan de [SL5cm] #boomgrens#Op de top van de berg ligt [SL5cm] #eeuwige sneeuw#

Gebruik de afbeelding hieronder. b Schrijf de woorden op de juiste plek in de tekening. Kies uit: boomgrens – kale rotsen – loofbomen – eeuwige sneeuw – naaldbomen – bergweiden.

[WAK-7-LW-2-2-06-01] [AW: de woorden kale rotsen, loofbomen, eeuwige sneeuw, naaldbomen, bergweiden op de juiste plek in de tekening zetten.]

[k3a]6 [k3]Een berg beklimmen[T1]a Bas beklimt de berg in de afbeelding hierboven. De eerste dag klimt hij tot 2500 meter. Hoeveel graden daalt de temperatuur vanaf het dal? [SL2cm] #15# graden.

b Is Bas op de eerste dag voorbij de boomgrens gekomen? Omcirkel het juiste antwoord. #ja# / nee.

c Lees hiernaast het bericht op zijn Facebookpagina. Onderstreep de tekst die niet klopt.

[tekstbron naast opdracht plaatsen, opmaken als facebookbericht.][AW onderstreep warmer en 3000 meter.]De tweede klimdag was een stuk zwaarder. Hoe hoger we klommen, hoe warmer het werd. Op zo’n 3000 meter bloeien de bergweiden. See you!

12

123456789

1011121314151617181920212223242526272829303132333435363738394041424344454647484950

AK7-LWB [] [10-12-2013]


[k2] Bomen en productie[T1]Zit jij nu op een houten stoel aan een houten tafeltje? Grote kans dat het hout uit Scandinavië komt. Elk jaar worden daar in de taiga miljoenen bomen gekapt. Dat gebeurt met reusachtige bosbouwmachines. Vrachtwagens voeren de boomstammen af naar fabrieken aan de kust. Daar worden er allerlei producten van gemaakt, zoals planken en papier. Het meeste bos in Scandinavië is geen natuurlijk bos meer, maar aangeplant. In deze productiebossen worden voor elke gekapte boom nieuwe bomen geplant. Zo blijft het bos bestaan en hebben mensen in de toekomst ook nog hout. Daardoor is hout een duurzaam product dat nooit opraakt. Een productiebos herken je vaak aan de rechte rijen waarin de bomen staan. Door de bosbouw is bijna overal in Scandinavië het oorspronkelijke bos verdwenen. Er is nog heel weinig oerbos over.

[WAK-7-LW-2-2-00-04]

[T5] Bosbouw in Zweden: natuurlijk bos is productiebos geworden.

[k3a]7 [k3]Oerbos en productiebos[T1]Lees de tekst en bekijk de afbeelding. Schrijf in elk rijtje drie woorden die daarbij horen.

oerbos productiebos[SL5cm] #door elkaar#[SL5cm] #bijna verdwenen#[SL5cm] #oorspronkelijk bos#

[SL5cm] #rechte rijen#[SL5cm] #houtproductie#[SL5cm] #aangeplant#

[k3b]8[k3] Herken het landschapOver welke landschappen gaat het? Verbind de zinnen met het juiste landschap.

[T1b] gletsjer [T1b] Ik ga hier in mijn vakantie heen om te vissen.[T1b] fjord [T1b] Er zijn hier ontzettend veel muggen![T1b] toendra [T1b] We staan op een rivier van ijs.[T1b] taiga [T1b] De begroeiing bestaat uit gras en bloemen.[T1b] bergweiden [T1b] Ik hou wel van de geur van dennennaalden.#gletsjer > We staan op een rivier van ijs. fjord > Ik ga hier in mijn vakantie heen om te vissen.toendra > Er zijn hier ontzettend veel muggen!. taiga > De geur van dennennaalden is heerlijk.bergweiden > De begroeiing bestaat uit gras en bloemen.#

[k3a]9 [k3] Houten meubels[T1]Ikea is een Zweeds bedrijf dat vooral houten meubels verkoopt. Waarom is dat bedrijf juist in Scandinavië ontstaan?[SL] #In Scandinavië wordt veel hout gekapt. Van dat hout worden daar allerlei producten gemaakt.# [SL]

[k3]Ik weet nu [T1] • de woorden: de taiga, de toendra, de fjord, de gletsjer, de begroeiing, de

boomgrens, de eeuwige sneeuw, het productiebos en het oerbos

12

123456789

1011121314151617181920212223

24252627

2829303132333435363738394041424344

AK7-LWB [] [10-12-2013]

• dat het klimaat invloed heeft op het landschap in een gebied en dat ook hoogteverschillen en de mens daar invloed op hebben.

[k3]Ben je klaar? [T1]• Werk dan verder aan je taak.•

12

1234567

AK7-LWB [] [10-12-2013]


[WAK-7-LW-2-3-00-01a]

[k1]Les 3[k1a] De aarde beweegt[T0]Niet elk landschap op aarde is even interessant. Maar wat dacht je van rokende vulkanen en rotsen vol fossielen? In deze les leer je wat vulkanen zijn en hoe ze werken en hoe fossielen ontstaan en hoge steile rotsen kunnen vormen.

[k2] Wonen op vulkanen[T1]Je zult maar op IJsland wonen. Dan kun je op verschillende plaatsen vulkanen vuur zien spuwen! Dat komt, doordat IJsland op een enorme scheur in de aarde ligt. Van binnen bestaat de aarde uit gloeiend heet vloeibaar gesteente, dat magma heet. De harde buitenkant van de aarde, de aardkorst, is op een aantal plaatsen gescheurd. Daardoor bestaat de aardkorst nu uit een aantal aardplaten. Deze platen drijven op het magma, zoals ijsschotsen op het water. Ook de bodem van de Atlantische Oceaan bestaat uit enkele grote platen. Die drijven heel langzaam uit elkaar. Uit scheuren in de oceaanbodem komt voortdurend magma omhoog. Dat koelt af en wordt hard. Omdat dit steeds maar doorgaat, ontstaan er op de oceaanbodem gebergten. Waar een gebergte boven de zeespiegel uitkomt, ontstaat een eiland. Zo is ook IJsland ontstaan.

[WAK-7-LW-2-3-00-01]

[T5] Toeristen op IJsland wagen zich vlak bij een vulkaanuitbarsting.

[k3a]1 [k3] IJsland [T1] Welke uitspraken zijn juist? Kruis aan.[0] De aardkorst is de zachte buitenkant van de aarde.[x] De aardkorst bestaat uit een aantal aardplaten[x] De aardplaten drijven op het magma in de aarde. [0] In scheuren in de aardkorst zakt magma omlaag. [0] Magma kan overal op aarde naar boven komen.[x] Als magma afkoelt, wordt het hard. [x] IJsland ligt op een scheur in de aardkost.

[WAK-7-LW-2-3-01-01]

[k3a]2 [k3] Aardplaten[T1] Gebruik de kaart hiernaast. a Zet een kruis bij IJsland.

b Kleur de scheur die over IJsland loopt.

b Op welke plaat ligt Nederland?[SL] #de Euraziatische plaat#Op welke aardplaat ligt New York?[SL] #de Noord-Amerikaanse plaat#Drijven deze platen naar elkaar toe of van elkaar af?[SL] #Ze drijven van elkaar af#Wat kun je zeggen over de afstand Nederland – New York over honderd jaar?[SL] #De afstand is iets groter geworden. De platen bewegen van elkaar af.#Hoe groot denk je dat die afstand zal zijn?

12

123456789

10111213141516171819202122232425262728293031323334353637383940414243444546474849505152535455

AK7-LWB [] [10-12-2013]

[SL] #een paar centimeter#

12

12

AK7-LWB [] [10-12-2013]


[k2] Vulkanen[T1]In 2010 barstte een vulkaan op IJsland uit. Er kwam zo'n enorme aswolk uit, dat vliegtuigen in Amerika en Europa dagenlang niet de lucht in mochten. Vulkanen komen over de hele wereld voor. Vooral op plaatsen waar aardplaten elkaar raken. In een vulkaan komt magma omhoog. Soms spuit het er met grote kracht uit. Met het magma komen ook gassen, as en stenen mee naar buiten. Magma dat uit een vulkaan stroomt, heet lava. Het lijkt net roodgloeiende dikke stroop. Lava verwoest alles op zijn weg, soms ook hele dorpen. Als de lava afkoelt, wordt het een hard gesteente. Daardoor wordt bij elke uitbarsting de vulkaan iets hoger. Rond een vulkaan wonen vaak boeren, ook al is dat gevaarlijk. Dat komt, omdat lava vruchtbaar is. Er zitten veel voedingsstoffen in, waardoor gewassen goed groeien. Wanneer een vulkaan uitbarst is nooit helemaal zeker te voorspellen.

[WAK-7-LW-2-3-00-02]

[T5] Lava kan wel 1200° C heet zijn.

[k3a]3 [k3]Een uitbarsting[T1]a Gebruik de tekening van de vulkaan. Vul bij de cijfers in wat je daar ziet. Kies uit: aardkorst – magma – lava – aswolk [1] [SL5cm] #aswolk# [2] [SL5cm] #lava#[3] [SL5cm] #magma# [4] [SL5cm] #aardkorst#

b Geef met pijlen aan hoe het magma uit de aarde naar boven komt en uit de vulkaan stroomt.

b Welke uitspraken zijn juist? Kruis ze aan.[x] In een vulkaan komt magma naar boven. [x] Vulkanen komen in Europa voor. [0] Vulkanen zijn voor mensen ongevaarlijk.[0] Een vulkaanuitbarsting is goed te voorspellen.[x] Vulkanische grond is vruchtbaar. [x] Op vruchtbare grond groeien gewassen goed.

[ WAK-7-LW-2-3-04-01] [Afbeelding naast opdracht plaatsen]

[k3a]4 [k3]Een lavastroom [T1]a Bekijk de foto hiernaast. Vul in.Dit gloeiend gesteente dat uit een vulkaan stroomt heet [SL5cm]#lava#Zolang het in de vulkaan zit, heet het [SL5cm]#magma#Lava lijkt op roodgloeiende dikke [SL5cm]#stroop#Lava [SL5cm]#verwoest# alles wat het op zijn weg tegenkomt.Afgekoelde lava is [SL5cm]#keihard#

b Wat zou jij doen als je onderweg zo’n lavastroom tegenkomt?[SL] #Bijvoorbeeld: Een foto maken een zo snel mogelijk weggaan!#[SL]

12

123456789

10111213141516171819202122232425262728293031323334353637383940414243444546474849505152535455

AK7-LWB [] [10-12-2013]


[k2] Krijtrotsen[T1]Vind je dinosaurussen spannend? Dan hou je vast van fossielen. Die versteende resten van planten en dieren vind je ook in Denemarken. Op het eiland Møn, bijvoorbeeld, liggen hoge witte rotsen. Die zitten vol fossielen van schelpdieren, haaien, inktvissen en zee-egels. Die dieren leefden miljoenen jaren geleden in zee. Toen ze dood gingen, kwamen ze op de zeebodem terecht. Daar bleven hun schelp of skelet liggen. Na miljoenen jaren lag er een honderden meters dikke laag van deze overblijfselen op de bodem. Daar kwamen ook lagen zand en klei overheen uit rivieren. De schelpenlaag werd door het gewicht van al die lagen steeds meer in elkaar gedrukt en werd tenslotte steen. Schelpen bestaan uit kalk en een ander woord daarvoor is krijt. Daarom heten de rotsen van Møn krijtrotsen. Ook langs de kusten van Frankrijk en Engeland liggen krijtrotsen.

[WAK-7-LW-2-3-00-03]

[T5]Deze krijtrotsen bestaan uit miljarden schelpen.

[k3a]5 [k3] Van schelp tot kalksteen[T1]a Hoe zijn de krijtrotsen ontstaan? Nummer de zinnen in de juiste volgorde.[SL1cm] #4# Er vormt zich een zand- en kleilaag op de botten en schelpen.[SL1cm] #1# Dode dieren komen op de zeebodem terecht.[SL1cm] #3# Honderden meters schelpen en skeletten stapelen zich op.[SL1cm] #5# De schelpenlaag wordt in elkaar gedrukt en wordt steen.[SL1cm] #2# Hun schelpen en skeletten blijven achter op de zeebodem.

b Maak een stripverhaal over een schelp die eindigt als fossiel in een krijtrots.

[Opmaak: leeg kader van vier vakjes naast elkaar. Kinderen moeten in de vakjes een stripoverhaal tekenen.]

[k3a]6 [k3] Krijtrotsen in NederlandOok in Nederland liggen krijtrotsen. Het krijt heet mergel en het zit in de bodem van Zuid-Limburg. a Welke uitspraken over Zuid-Limburg zijn juist?Vroeger lag er een zee. #waar# / niet waarIn de bodem zit kalksteen. #waar# / niet waarJe vindt er geen fossielen. waar / #niet waar#

b Omcirkel het juiste antwoord.Mergel is hard geworden klei. waar / #niet waar#Mergel bestaat uit kalk. #waar# / niet waarMergel komt uit een fabriek. waar / #niet waar#

12

123456789

10111213141516171819202122232425262728293031323334353637383940414243444546474849505152

AK7-LWB [] [10-12-2013]


[k2] Het verhaal van een gidsGudrun woont op IJsland. Ze werkt daar als gids. “Elke zomer komen er veel toeristen naar ons eiland,” vertelt ze. “Ik rijd ze rond in mijn jeep. Ze komen voor de landschappen, de ruige natuur en de vulkanen. Ik laat ze stromende rode lava zien en geisers, waar heet stomend water metershoog uit de grond spuit. In meertjes met warm water mogen de toeristen even zwemmen. Dat vinden ze grappig. Onze tuinders gebruiken het hete water van geisers om hun kassen te verwarmen. Daardoor hebben we hier verse groenten! Ik breng toeristen ook naar grote watervallen. Die hebben we hier genoeg. Het water komt van smeltende sneeuw. Op een aantal plaatsen gebruiken we de kracht van dat vallende water om stroom op te wekken. Die waterkracht is net als het hete water gratis. En de energie is ook nog schoon en milieuvriendelijk!”

[WAK-7-LW-2-3-00-04:]

[T5]Een geiser spuit met grote kracht uit de bodem.

[k3a]7 [k3]Chat met Gudrun [T1] Via een chatprogramma heb je contact met Gudrun. Ze heeft een aantal vragen voor je. Beantwoord haar vragen.Wat zou jij op IJsland willen zien?[SL] #eigen antwoord# [SL] Hoe verwarmen ze kassen in Nederland?[SL] #Met aardgas#Hoe wordt bij jullie energie gemaakt? [SL] #In een elektriciteitscentrale, meestal met behulp van aardgas.#

[k3a]8 [k3]Geef reisadvies [T1] Stel dat jij op een reisbureau werkt. Een natuurliefhebber wil een afwisselende reis door Scandinavië maken. Schrijf enkele reisdoelen op die hij of zij beslist niet mag missen.1 [SL] #bijvoorbeeld: vulkanen en geisers op IJsland#2 [SL] #bijv. de Noorse fjorden#3 [SL] #bijv. rendieren op de toendra#4 [SL] #bijv. oerbos#5 [SL] #bijv. een sledetocht in het noorden#

[k3b]9[k3]Maak een fietstocht door IJsland[T1] Ga naar werkblad 4 op bladzijde @@ en maak de opdracht.

[k3]Ik weet nu [T1]• de woorden: de aardkost, de aardplaat, het magma, de lava, vruchtbaar, het

fossiel, de krijtrots.• hoe vulkanen ontstaan en hoe ze werken en hoe fossielen en krijtrotsen zijn

ontstaan.

[k3]Ben je klaar? [T1]• Werk dan verder aan je taak.

12

123456789

1011121314151617181920212223242526272829303132333435363738394041424344454647484950515253

AK7-LWB [] [10-12-2013]


[WAK-7-LW-2-4-00-01a]

[k1]Les 4 [k1a] Topografie van Noord-Europa[T0]In deze les leer je de landen van Scandinavië en drie andere landen van Noord-Europa. Je leert de belangrijkste steden en wateren en welke buurlanden er zijn. Je leert ook hoe je op kaarten hoogteverschillen kunt herkennen.

[ WAK-7-LW-2-4-00-01]

[WAK-7-LW-2-4-00-02]

12

123456789

1011121314

AK7-LWB [] [10-12-2013]

AK7_LWB_H2 les 4, spread 1, rechter pagina]

[k3a]1 [k3]Landen van Noord-Europa [T1]Gebruik de kaart van Europa. Schrijf de gekleurde letters van de volgende landen op de juiste plek:[In 2 columns]Noorwegen IJslandZweden FinlandDenemarken EstlandLetland Litouwen[XIn 2 columns][AW: # Letters op de juiste plaats op de kaart schrijven.#]

[k3a]2 [k3]Buren[T1]a Welke Noord-Europese landen liggen niet aan de Oostzee?[SL] #IJsland en Noorwegen#

b Welke landen grenzen aan elkaar? Kruis de juiste antwoorden aan.[0] Noorwegen, Finland, Letland[x] Estland, Letland, Litouwen[x] Noorwegen, Zweden, Finland[x] Denemarken, Zweden, Finland[0] IJsland, Noorwegen, Estland

[k3a]3 [k3]Op reis in Noord-Europa[T1]Over welke landen vlieg je als je van Helsinki naar Reykjavik vliegt? Kruis het juiste antwoord aan.[0] Denemarken, Zweden, Letland, Finland[0] Estland, Litouwen, IJsland, Noorwegen[0] Zweden, Noorwegen, IJsland, Denemarken[x] Finland, Zweden, Noorwegen, IJsland

[k3a]4 [k3] Noord-oost-zuid-west[T1] a Welk Noord-Europees land ligt het meest noordelijk?[SL] #Noorwegen#Welke Noord-Europees land ligt het meest zuidelijk?[SL] #Denemarken#

[k3b]5[k3]Hoofdsteden en zee a Schrijf de gekleurde letters van de volgende hoofdsteden en het water op de juiste plek.[In 2 columns]Oslo KopenhagenStockholm ReykjavikHelsinki RigaTallin VilniusOostzee[XIn 2 columns][AW: # Letters op de juiste plaats op de kaart schrijven.#]

[k3a]6[k3]De Oostzee[T1] Waar of niet waar? Kruis het juiste antwoord aan.[x] Vanuit Stockholm kun je over de Oostzee naar Estland varen. [x] De eilanden van Estland liggen in de Oostzee.[0] IJsland ligt midden in de Oostzee. [x] De Oostzee staat in verbinding met de Atlantische Oceaan.

12

123456789

10111213141516171819202122232425262728293031323334353637383940414243444546474849505152535455

AK7-LWB [] [10-12-2013]

[0] Oslo ligt aan de Oostzee. [x] Tussen Litouwen en Zweden ligt de Oostzee.[x] Je kunt met de auto van Estland naar Finland.

12

123

AK7-LWB [] [10-12-2013]


[k2] Werken met een reliëfkaart [T1]Het grootste gedeelte van Noorwegen ligt meer dan 200 meter boven zeeniveau. Kijk maar naar de legenda van de kaart. De lichtgele kleur geeft het aan. Alles wat op de kaart geel of bruin is, ligt hoger dan 200 m. Als je weet hoe hoog een gebied ligt, kun je ook al wat vertellen over het landschap. In les 2 heb je geleerd dat hoogteverschillen bepalen hoe een landschap eruit ziet. Als je hoger komt, wordt het kouder. Dan verandert de begroeiing. Een ander woord voor hoogteverschillen in een landschap is reliëf.

[WAK-7-LW-2-4-00-03]

[WAK-7-LW-2-4-00-04]

[k3a]7 [k3] Reliëf in Noord-Europa[T1] a Op welke hoogte ligt Karlstad in Zweden? [SL5cm] #Op 0-100 m#

b Hoe hoog ligt Myrdal in Noorwegen? [SL5cm] #1000-1500m#

c In welk land zijn de hoogteverschillen het grootst? Omcirkel het juiste antwoord. Zweden – #Noorwegen#

[k3a]8 [k3]Geef advies[T1] a Olivier wandelt graag in de bergen. Naar welk gebied kan hij dan het beste gaan? [x] Jotunheimen in Noorwegen[0] Dalarna in Zweden

b Wat zal Olivier tijdens zijn wandeling daar waarschijnlijk zien?[0] weilanden[x] sneeuw[0] loofbomen[x] kale rotsen

12

123456789

1011121314151617181920212223242526272829303132333435363738394041424344

AK7-LWB [] [10-12-2013]


[k3a]9 [k3] Wintersport[T1] Gebruik de kaart hiernaast. In welk land kun je het beste gaan skiën?[SL5cm] #Noorwegen#Leg uit waarom. [SL] [SL] #Daar zijn de bergen het hoogst.#

[icoon atlas][k3a]10[k3] Hoofdsteden [T1] Gebruik de kaart van Noord-Europa.a Welke twee Noord-Europese hoofdsteden liggen het dichtst bij elkaar? Omcirkel ze beide.Reykjavik – Oslo – #Helsinki# – Stockholm – Riga – Vilnius - #Tallinn#

b Welke Noord-Europese hoofdstad ligt niet aan het water?[SL5cm]#Vilnius#

[icoon atlas][k3b]11[k3] Daglicht[T1] Gebruik de kaart Noord-Europa, D. De langste dag. a De langste dag is op 21 juni. Hoeveel uur is het dan licht bij de Noordpoolcirkel? [SL3cm]#24# uur.Waar is het die dag 20 uur licht? [SL3cm]#Trondheim#Hoelang duurt die dag dan in Oslo? [SL3cm]#18,5# uur.Hoelang duurt dan de nacht in Hammerfest? [SL3cm]#0# uur.

[icoon atlas][k3b]12[k3] Een reis door Noord-Europa[T1 a Je wilt op de fiets een reis door Zweden en Noorwegen maken. Om je goed voor te bereiden, wil je een indruk krijgen van de afstanden daar. Gebruik de schaalverdeling op de kaart van Noord-Europa en een liniaal. Kies steeds de kortste weg. Vul de afstanden in.

Kopenhagen – Stockholm [SL2cm] #525# km.Stockholm – Oslo [SL2cm] #405# km.Oslo – Trondheim [SL2cm] #375# km.Trondheim – Narvik [SL2cm] #640# km.

b Zullen de afstanden in werkelijkheid groter, kleiner of hetzelfde zijn?Ik denk [SL5cm]#groter# omdat [SL] [SL] #wegen bochten hebben en daardoor langer zijn.#

12

123456789

101112131415161718192021222324252627282930313233343536373839

4142

AK7-LWB [] [10-12-2013]


[k1]Samenvatting

[k5]Les 1[K2]Bossen en meren[T3] Finland ligt in Noord-Europa. Het is een deel van Scandinavië. De winters zijn er lang en donker. In het noorden wordt het overdag bijna niet licht. In de zomer zijn de dagen lang en de nachten kort. In het noorden gaat de zon dan niet onder. In Finland liggen veel meren en bossen. Scandinavië bestaat uit de landen IJsland, Noorwegen, Zweden, Finland en Denemarken. Bij Noord-Europa horen ook Estland, Letland en Litouwen.

[WAK-7-LW-2-5-00-01]

[k5]Les 2[K2] Landschappen[T3]Het koude klimaat in Scandinavië heeft invloed op de landschappen daar, zoals de taiga. Naaldbomen kunnen goed tegen een koud klimaat. Bij het poolgebied ligt de toendra. De kust van Noorwegen bestaat uit fjorden. Ze zijn uitgeschuurd in de ijstijden, toen gletsjers van de bergen naar de zee schoven. Op een berg kun je zien hoe de temperatuur invloed heeft op de begroeiing. Boven de boomgrens groeien geen bomen meer. Op de top ligt eeuwige sneeuw. Veel oerbos in Scandinavië is vervangen door productiebos.

[ WAK-7-LW-2-5-00-02]

[k5]Les 3[K2] De aarde beweegtDe aardkorst bestaat uit een aantal aardplaten. IJsland ligt op de rand van twee van deze platen. Daardoor komen er vulkanen voor. Magma komt uit het binnenste van de aarde en stroomt als lava uit een vulkaan. Lava is vruchtbare grond. In Denemarken liggen krijtrotsen met fossielen. Deze kalkrotsen zijn ontstaan uit de resten van dode schelpdieren. Op IJsland wordt heet water van geisers gebruikt als energie voor de verwarming van kassen. De kracht van vallend water wordt gebruikt om stroom op te wekken.

[ WAK-7-LW-2-5-00-03]

[k5]Les 4[K2] Topografie en kaartvaardigheden[T3] Je hebt van Noord-Europa de landen geleerd en de belangrijkste steden en wateren. Hoogteverschillen worden reliëf genoemd. Ze worden op kaarten met kleuren aangegeven. In de legenda zie je wat een kleur betekent. De hoogte is altijd gemeten ten opzichte van de zeespiegel.

[WAK-7-LW-2-5-00-04]

12

123456789

10111213141516171819202122232425262728293031323334353637383940414243444546474849

AK7-LWB [] [10-12-2013]

[AK7_LWB_H2 Test jezelf rechter pagina]

Test jezelf[k3a]1 [k3]Begrippen[T1] Wat hoort bij elkaar? Trek een lijn.

[T1b] de fjord [T1b] een vlakte met mossen en struiken bij de poolcirkel[T1b] de toendra [T1b] het oorspronkelijke bos[T1b] de taiga [T1b] een inham van de zee tussen bergen[T1b] de gletsjer [T1b] een uitgestrekt gebied met naaldbos[T1b] het oerbos [T1b] een rivier van ijs#de fjord > een inham van de zee tussen steile rotsende toendra > een vlakte met mossen en struiken bij de poolcirkelde taiga > een uitgestrekt gebied met naaldboshet oerbos > het oorspronkelijke bosde gletsjer > een rivier van ijs#

[k3a]2 [k3]Landschappen [T1] Welke uitspraken zijn juist?[x] Naaldbomen kunnen goed tegen een koud klimaat.[x] Gletsjers hebben in de ijstijden fjorden uitgeschuurd. [0] Vlak boven de boomgrens groeien bomen.[x] De temperatuur heeft invloed op de begroeiing.[0] Veel productiebos wordt vervangen door oerbos.

[k3a]3 [k3]De aarde beweegt[T1]Vul in.De buitenkant van de aarde heet de [SL5cm]#aardkorst#Hij bestaat uit een aantal [SL5cm]#aardplaten# Uit een vulkaan stroomt [SL5cm]#lava# Voor boeren is lava is [SL5cm]#vruchtbare# grond. Krijtrotsen zijn ontstaan uit dode [SL5cm]#schelpdieren#Versteende resten van planten en dieren heten [SL5cm]#fossielen#

[ WAK-7-LW-2-6-04-01][kaart naast opdracht plaatsen]

[k3a]4 [k3] Noord-EuropaBekijk de kaart. Welk schip vaart naar Kopenhagen?[x] A[0] B[0] C

[k3a]5 [k3]Een ramp [T1] Lees onderstaand verhaal uit het kinderboek Plot:Fara raakt nog net niet in paniek, terwijl ze zegt: “Als het hem lukt de planeten en de maan uit hun baan te halen, dan hebben we echt een groot probleem. Het klimaat zal veranderen. Alles zal op z’n kop staan. Waar het nu warm is, is het dan koud en andersom. Dat wordt de grootste ramp die ooit op aarde heeft plaatsgevonden.”

Wat betekent de ramp die Fara voorziet voor de landschappen in Noord-Europa?

12

123456

789

10111213141516171819202122232425262728293031323334353637383940414243444546474849

AK7-LWB [] [10-12-2013]

[SL] #in Noord-Europa wordt het warmer. Dit heeft invloed op de begroeiing en de dieren die er leven. Bijvoorbeeld bomen op de toendra. Gletsjers en eeuwige sneeuw smelten waardoor overstromingen plaatsvinden.#[SL] [SL]

12

123456

AK7-LWB [] [10-12-2013]


[k1] Kies je taakSamen met je leerkracht kies je een taak. Kruis de taak hieronder aan. De taak bestaat uit vijf stappen. Alles wat je weten moet, staat op een kopieerblad. Vraag dit blad een je leerkracht. Voor sommige taken is nog een tweede kopieerblad nodig. Schrijf hiernaast op wat je bij elke stap hebt gedaan.

[K4a]1 Teken het![Symbool: H] [Symbool: KB 2.1 en 2.2] [T1]Vele beroemde kunstenaars maakten schilderijen van prachtige landschappen. Nu ben jij aan de beurt. Bekijk hun schilderijen en ontdek welk klimaat ze hebben geschilderd. Schets dan het landschap van je keuze. Als de schets af is, maak je het kunstwerk compleet door het in te kleuren. Gebruik hiervoor kleurpotloden of verf.

Deze taak kun je maken vanaf les 2.

[WAK-7-LW-2-7-02-01]

[K4a]2 Maak het![Symbool: H] [Symbool: KB 2.3] [Symbool groepswerk][T1] In dit hoofdstuk leerde je over landschappen in Noord-Europa en welk klimaat daar is. Maar hebben de andere kinderen in jouw groep ook goed opgelet? Ga dat testen met een quiz. Je bedenkt een aantal vragen en speelt deze quiz met andere kinderen van je groep.

Deze taak kun je maken na les 3.

[WAK-7-LW-2-7-01-01]

[K4a]3 Onderzoek het![Symbool: V] [Symbool: KB 2.4] [T1] Hoe ziet een vulkaan er van binnen uit? Zijn alle vulkanen hetzelfde? Waar komt de lava uit? Ga op onderzoek uit. Gebruik internet om tekeningen te vinden waarop je de doorsnee van een vulkaan ziet. Bekijk de tekeningen goed en maak daarna je eigen tekening. Dan ziet iedereen in jouw groep hoe een vulkaan werkt. Deze taak kun je maken na les 3.

[WAK-7-LW-2-7-03-01]

[K4a]4 Kijk verder![Symbool: V] [Symbool: KB 2.5 en 2.6]Scandinavië is het gebied van de Vikingen. Duizend jaar geleden ontdekten ze IJsland en gingen er wonen. Later zeilden ze ook naar Groenland en zelfs naar de kust van Canada. Hoe en wanneer deden ze dat, en waarom? En wat weten we daar nog van? Zoek het uit! Je vindt informatie op het bronnenblad. Maak een kaart met daarop de ontdekkingstochten van de Vikingen.

Deze taak kun je maken na les 3.

[WAK-7-LW-2-7-04-01]

12

123456789

10111213141516171819202122232425262728293031323334353637383940414243444546474849505152535455

AK7-LWB [] [10-12-2013]

[AK7_LWB_H2 Kies je taak linker pagina – Bronnenblad herhaling]

[k1]Bronnenblad taak 2 Landschappen[Opmaak: Schilderijen ook als schilderijen vormgeven, dus met een lijst; onder elk schilderij twee invulregels plaatsen over de volle breedte van elk schilderij..]

[ WAK-7-LW-2-7-20-01]

[WAK-7-LW-2-7-20-02]

[WAK-7-LW-2-7-20-03]

[ WAK-7-LW-2-7-20-04]

12

123456789

101112131415

AK7-LWB [] [10-12-2013]

[AK7_LWB_H2 Kies je taak rechter pagina – Bronnenblad verdieping][Opmaak: De volgende teksten elk apart opmaken, met eigen lettertype en stijl. Ze moeten eruit zien als blokjes tekst van internet.]

[k1]Bronnenblad taak 4

[WAK-7-LW-2-7-40-01]

IJsland ontdektNoorse Vikingen trokken er met hun schepen op uit om nieuw land te vinden. Ze moesten wel, omdat hun land overbevolkt raakte. Tijdens zo’n reis kwamen ze in slecht weer terecht. Door toeval kwamen ze bij de kust van IJsland aan. Dat gebeurde rond het jaar 860. Meer Vikingen volgden. Ze bouwden er een nederzetting. Bron: internet

Leif ErikssonLeif Eriksson werd waarschijnlijk tussen 970 en 980 na Christus op IJsland geboren. Zijn vader was Erik de Rode, een bekende rover en avonturier. Nadat Erik verbannen werd van IJsland, zeilde hij naar het westen en kwam in Groenland aan. Daar stichtte hij de eerste nederzetting. Bron: internet

De ontdekking van AmerikaHet was niet Columbus die als eerste Europeaan Amerika ontdekte. Ongeveer 500 jaar eerder had Leif Eriksson dit ook al gedaan. Over zijn ontdekking van Amerika gaan twee verschillende verhalen. Volgens de Sage van Erik de Rode bereikte Leif Amerika, nadat hij op weg naar Groenland uit koers werd geblazen. Volgens de Sage van de Groenlanders werd de koopman Bjarni Herjolfsson tijdens een tocht van IJsland naar Groenland, uit de koers geblazen, waarna hij Amerika bereikte. Bjarni ging hier niet van boord, maar zette weer koers naar Groenland. Hier hoorde Leif het verhaal over het nieuwe werelddeel. Bron: internet

VinlandLeif Eriksson bereikte rond het jaar 1000 de kust van Amerika. Hij ging eerst aan land op een rotsachtig eiland, maar zag hier geen goede plaats om te gaan wonen. Later vond hij een betere plek. Hier bouwden Leif en zijn bemanning een paar huizen. Het land noemde hij Vinland (Wijnland). Nu heet dat gebied Newfoundland, een eiland dat nu bij Canada hoort. Leif en zijn mannen overwinterden in Vinland. Maar de indianen waren vijandig. Daarom vertrokken de Vikingen in het voorjaar. Met een lading druiven en hout keerden ze terug naar Groenland. Bron: internet

Navigeren over de Atlantische OceaanLeif Eriksson en zijn mannen konden goed navigeren. Zij konden aan de plaats waar de zon opkwam, de stand van de zon aan de hemel en de stand van de maan en de sterren zien welke richting zij opvoeren. Ook gebruikten ze herkenningspunten aan de kustlijnen, zoals een opvallend gevormde rots of een heuveltop. Bron: internet

12

123456789

101112131415161718192021222324252627282930313233343536373839404142434445464748495051525354

AK7-LWB [] [10-12-2013]





12

123456789

1011121314151617181920212223242526272829303132333435363738394041424344

AK7-LWB [] [10-12-2013]


[k1]Hoofdstuk [k0]3[k0a] Mensen in Europa[T0]Dit hoofdstuk gaat over wonen en werken in Europa. Je leert waarom mensen ergens willen wonen en welke redenen ze hebben om te verhuizen naar een stad of een ander land.

[Op grote foto: witte vierkantjes plaatsen bij winkelcentrum, woonwijk, kantoren, park,

buitenwijk, museumeiland. Ook twee witte rechthoeken van ca. 5cm lang plaatsen waarin iets

geschreven kan wordenOp elke inzet: onderaan ook een witte rechthoek plaatsen] [WAK-7-LW-3-1-00-01][WAK-7-LW-3-1-00-02][WAK-7-LW-3-1-00-04]

12

123456789

101112131415161718192021

AK7-LWB [] [10-12-2013]


[k1]Les 1 [k1a]Wonen in Berlijn

[k1b]Kijken en doen

[T1].Berlijn is de hoofdstad van Duitsland. Er wonen 3,5 miljoen mensen. Vorig jaar verhuisde Max van een dorp in Nederland naar deze miljoenenstad. Schrijf in de vierkante vakjes de volgende cijfers: winkelcentrum [1],

woonwijk [2], kantoren [3], park [4], buitenwijk [5], museumeiland [6]. Kijk naar de kleine foto's. Op welke zie je volgens jou het leukste deel

van de stad? Schrijf eronder wat je daar zou willen doen. Op de grote foto staan twee grotere invulvakken. Daarin schrijf je welk

voordeel het heeft om precies op die plek te wonen. Trek op de grote foto een lijn waar de stad ophoudt.

12

1

23456789

10111213141516171819

AK7-LWB [] [10-12-2013]12

1

AK7-LWB [] [10-12-2013]


[k2] Op een rondvaartboot in Berlijn [T1]Max en Friso maken een rondvaart door de stad. In Nederland zaten ze bij elkaar op voetbal, nu logeert Friso een paar dagen bij zijn vriend in Berlijn. Max vertelt: 'Dit is wel even wat anders dan ons dorp, hè? Zie je die hoge flat in de verte? Daar werkt mijn vader nu. Vanuit zijn kantoor kijk je over de hele stad uit. Die is groot jôh, je kunt het einde bijna niet zien. Er is ook van alles te doen. We gaan best vaak naar de bioscoop, of naar één van die museums hier. En shoppen natuurlijk, mijn zus doet niet anders. Na school ga ik vaak voetballen met een paar jongens in het park. Zullen we daar straks nog even een balletje trappen?'

[WAK-7-LW-3-1-00-05]

[k3a]1 [k3] Verhuisd[T1] a Waarom is Max naar Berlijn verhuisd, denk je? [SL] # Omdat zijn vader er ging werken.#

b Noem twee dingen die nu anders zijn voor Max.1 [SL] # bijv. de mensen spreken er een andere taal; het is hier veel drukker dan hij gewend is; hij zit nu op een andere school en heeft andere vrienden, hij ziet zijn vrienden van vroeger niet meer zoveel; er is hier meer te doen dan in het dorp, etc.#2 [SL]

c Hoe zou jij het vinden om naar een stad in een ander land te verhuizen? Omcirkel het juiste woord en maak de zin af. Ik vind dat leuk / niet leuk, want [SL] # eigen antwoord#[SL] # eigen antwoord#

[k3a]2 [k3]Een grote stad[T1] a In een grote stad als Berlijn kun je van alles zien, horen, ruiken en beleven. Waar denk jij aan bij een grote stad? Vul het woordweb in.

b Kleur de vakjes met woorden die een stad leuk maken.

[zetwerk: woordweb met kernwoord: grote stad.Daar omheen 6 lege cellen ]

12

123456789

101112131415161718192021222324252627282930313233343536373839404142

AK7-LWB [] [10-12-2013]


[k4a]Wat weet je al

[WAK-7-LW-3-1-03-01]

[k3a]3 [k3]Doe-opdracht[T1] a Zet een streep onder de naam Amsterdam.Zet een streep onder de naam Berlijn. # In afbeelding een streep onder de namen Amsterdam en Berlijn.#

b Kleur Duitsland. # In afbeelding Duitsland een kleur geven.#

c Vul in.Duitsland heeft [SL5cm] #9# buurlanden.Het grootste buurland is [SL5cm] #Frankrijk#Het kleinste buurland is [SL5cm] #Luxemburg#Nederland ligt ten [SL5cm] #westen# van Duitsland.In het noorden ligt [SL5cm] #Denemarken#Duitsland grenst aan de [SL5cm]#Noord#zee en de [SL5cm]#Oost#zee

[k3a]4 [k3] Woorden die je al kent[T1] de buitenwijk - het centrum - #de immigrant# - de inwoner - dunbevolkt - dichtbevolkt - #de asielzoeker#

a Omcirkel de woorden die met verhuizen te maken hebben.

b Onderstreep de woorden die met de stad te maken hebben.# Onderstreep de buitenwijk, het centrum, dichtbevolkt #

c Schrijf het woord op dat overblijft. Schrijf er een korte omschrijving achter. [SL] # dunbevolkt: dat zeg je van een gebied waar weinig mensen wonen. #

[k3]Je leert [T1]• In les 2: dat er verschillen zijn tussen rijk en arm in Europa, waarom dat zo is

en waarom mensen naar een ander land verhuizen. • In les 3: waarom mensen in een stad wonen, waarom een stad op een

bepaalde plek ligt en waarom mensen naar een stad verhuizen. • In les 4: de belangrijkste landen, plaatsen, gebieden en rivieren van Midden-

Europa.


moet doen.

12

123456789

10111213141516171819202122232425262728293031323334353637383940414243444546474849505152

AK7-LWB [] [10-12-2013]


[WAK-7-LW-3-2-00-01a]

[k1]Les 2[k1a] Verschillen in Europa[T0] Deze les gaat over de verschillen in Europa. Je leert dat er in Oost- en Zuid-Europa meer arme mensen zijn dan in Noord- en West-Europa. Ook leer je dat veel mensen verhuizen naar een land waar ze meer geld kunnen verdienen’.

[k2]Talen in Europa[T1] Do you speak English? Toeristen uit het buitenland spreken bijna altijd een andere taal. De meeste Europese landen hebben een eigen taal, zoals Hongaars, Pools of Zweeds. Daardoor zijn er veel Europese talen. Sommige worden in meer landen gesproken. Zo zijn 90 miljoen Europeanen Duitstalig. Ze wonen vooral in Duitsland, Oostenrijk en Zwitserland. In Zwitserland wonen ook Italiaans- en Franstalige mensen. Een andere belangrijke Europese taal is Engels. Het wordt in het Verenigd Koninkrijk gesproken, in Ierland en in landen buiten Europa, zoals Australië en de Verenigde Staten. Net als Frans, Portugees en Spaans is het een wereldtaal. Veel kinderen leren bovendien Engels op school, naast hun eigen taal. Niet alle landen hebben een eigen taal. Er bestaat geen Belgisch. In België spreekt men Nederlands of Frans. België is tweetalig.

[WAK-7-LW-3-2-00-01] [WAK-7-LW-3-2-00-02]

[T5] Bijna ieder Europees land heeft een eigen taal.

[k3a]1 [k3]Europese talen[T1] a Hoeveel verschillende Europese talen zie je op de afbeelding? [SL 1 cm] #19#

b Wat is waar? Kruis de juiste zinnen aan.[0] In Europa heeft ieder land zijn eigen taal. [x] België is een tweetalig land.[x] In veel landen leren kinderen Engels op school.[0] Er zijn maar weinig Europeanen die Duits spreken.[x] Hongarije is het enige land waar mensen Hongaars spreken.

c Noem vier Europese talen die een wereldtaal zijn. 1 [SL] #Engels#2 [SL] #Frans#3 [SL] #Spaans#4 [SL] #Portugees#

[k3a]3 [k3] De hoofdtalen van Europa[T1]a Ga naar werkblad 5 op bladzijde @@ en maak de opdracht.

b Kies het juiste einde van de zin. Landen met dezelfde taal liggen in Europa:[0] ver van elkaar af.[0] dicht bij elkaar. [x] tegen elkaar aan.

12

123456789

101112131415161718192021222324252627282930313233343536373839404142434445464748495051525354

AK7-LWB [] [10-12-2013]


[k2] Het IJzeren Gordijn[T1] Stel je voor dat je nooit de grens over mocht. Voor veel Europeanen is dat jaren zo geweest. Na de Tweede Wereldoorlog (1940-1945) werd Europa verdeeld in Oost- en West-Europa. Daartussen was een strengbewaakte grens: het IJzeren Gordijn. Deze grens liep ook dwars door Duitsland, dat verdeeld was in Oost- en West-Duitsland. In Oost-Europa verdiende iedereen ongeveer evenveel. Niemand had er een eigen bedrijf, want fabrieken, winkels en boerderijen waren allemaal van de regering. De regering bepaalde welke producten de fabrieken maakten, hoeveel graan de boeren verbouwden en zelfs waar mensen mochten wonen. Dit noemen we communisme. Niet iedereen vond het leuk om in zo'n communistisch land te wonen, maar verhuizen naar West-Europa mocht niet. Sinds 1989 bestaat het IJzeren Gordijn niet meer.

[ WAK-7-LW-3-2-00-03]

[T5] De grens tussen Oost- en West-Duitsland.

[k3a]3 [k3]Het IJzeren Gordijn[T1] a Omcirkel waar of niet waar.Het IJzeren Gordijn was een bewaakte grens. #waar# / niet waarHet verdeelde Europa in Noord en Zuid. waar / #niet waar#Het liep dwars door Duitsland. #waar# / niet waarJe kon makkelijk naar de andere kant verhuizen. waar / #niet waar#Het IJzeren Gordijn bestaat niet meer. #waar# / niet waar

b Op de foto zie je een stukje van het IJzeren Gordijn.Op welke vraag geeft deze foto antwoord? [0] Was achter het IJzeren Gordijn het communisme belangrijk?[x] Waarom werd deze grens het IJzeren Gordijn genoemd?[0] Werd het IJzeren Gordijn overal even goed bewaakt? [0] Wat is de reden dat het IJzeren Gordijn is ontstaan?

[k3a]4 [k3] Communisme[T1] a Gebruik de kaart. Kleur de communistische landen. [AW: Landen ten oosten van het IJzeren gordijn inkleuren]

[ WAK-7-LW-3-2-04-01][Kaart naast opdracht plaatsen]

b Wie wonen er in een communistisch land? Omcirkel de juiste praatwolken.[#balloon#]Ik wil graag in West-Europa werken, maar dat mag niet van de regering.[#balloon#]Ik werk voor de regering, net als de andere boeren in dit land.[balloon]Ik heb een fietsenwinkel.[balloon]In mijn land mag ik wonen waar ik wil.[#balloon#]In mijn land verdient iedereen ongeveer even veel. [balloon]Ik heb besloten om dit jaar geen graan meer te verbouwen, maar bloemkolen.

12

123456789

10111213141516171819202122232425262728293031323334353637383940414243444546474849505152

AK7-LWB [] [10-12-2013]


[k2] Rijkdom en armoede[T1] Weet je dat jij in één van de rijkste landen van Europa woont? De rijkste landen van Europa liggen in het noordwesten. Hier zijn de lonen het hoogst en worden de meeste luxegoederen verkocht, zoals smartphones en dure auto's. Kinderen worden ingeënt tegen allerlei ziektes, zodat ze die ziektes niet krijgen. In deze landen zijn de levensomstandigheden heel goed. Dat is anders in de landen die vroeger achter het IJzeren Gordijn lagen. Daar is meer werkeloosheid en de mensen krijgen minder betaald voor hetzelfde werk. Ze kunnen dus minder luxeproducten kopen. Er is meer armoede, bijvoorbeeld onder werkelozen en ouderen. Kinderen worden er minder ingeënt. Voor veel Oost-Europeanen zijn de levensomstandigheden dan ook slechter. In sommige Zuid-Europese landen, zoals Portugal, is dat ook zo. Toch leven er arme én rijke mensen in ieder land.

[WAK-7-LW-3-2-00-04]

[T5]Om rond te komen verkopen oude mensen in Portugal kastanjes op straat.

[k3a]5 [k3] Levensomstandigheden[T1]a Waar zijn de levensomstandigheden het beste? [x] In Noordwest-Europese landen.[0] In Zuid-Europese landen.[0] In Oost-Europese landen.

b Is het goed of slecht voor de levensomstandigheden in een land?[matrix]

goed slechtEr is veel werkeloosheid. XDe lonen zijn er hoog. XEr is veel armoede. XVeel mensen hebben honger. XEr worden veel auto's gekocht. XAle kinderen worden ingeënt. X

c Wat is waar? [0] In Nederland zijn de levensomstandigheden voor iedereen goed. [x] In Portugal worden minder luxegoederen verkocht dan in Nederland.

[opmaken als tabel, tabel naast opdracht]

[k3a]6[k3] Lonen in Europa

Loon in Big Mags per uur.

Directeur

Computerspecialist

Bouwvakker

Duitsland 4 4 3Nederland 4 4 3Spanje 4 3 2Hongarije 2 1 1Polen 2 2 1Tsjechië 2 2 1

12

123456789

101112131415161718192021222324252627

2829303132333435363738394041424344454647

AK7-LWB [] [10-12-2013]

[T1] Kijk naar de tabel. De getallen geven aan hoeveel Big Macs de mensen kunnen kopen voor één uur werken. Omcirkel het juiste woord.Een computerspecialist in Nederland verdient #meer# / minder dan een computerspecialist in Spanje. Een directeur in Tsjechië verdient meer / #minder# dan een bouwvakker in Duitsland. Een bouwvakker in Spanje verdient #meer# / minder dan een computerspecialist in Hongarije.

12

123456789

10

AK7-LWB [] [10-12-2013]


[k2] Oost-Europese werknemers. [T1] In Oost Europa is veel werkeloosheid en de lonen voor mensen die wél werk hebben zijn laag. Nogal wat jonge Oost-Europeanen zoeken daarom werk in Noordwest-Europese landen, zoals Nederland. De meesten werken hier tijdelijk, bijvoorbeeld tijdens de aardbeien- of aspergeoogst. Ze wonen op een camping of vakantiepark, of ze huren met een groepje een huis. Als het werk klaar is, gaan ze naar hun land terug. Sommigen vinden een baan voor langere tijd en blijven hier wonen. Ze laten hun gezin overkomen, leren de taal en raken gewend aan de gewoontes hier. Wanneer buitenlanders hier komen wonen, heet dat immigratie. Andersom verhuizen er ook Nederlanders naar Oost-Europa. Boeren kunnen goedkoop land kopen in Oost-Europa. Ook arbeidskrachten zijn er goedkoper. Van hier naar een ander land verhuizen noemen we emigratie.

[WAK-7-LW-3-2-00-05]

[T5]In de Nederlandse kassen werken veel Oost-Europeanen.

[k3a]7 [k3] Immigratie of emigratie[T1]Vul in.Als buitenlanders in Nederland komen wonen, heet dat [SL5cm]#immigratie#Als Nederlanders in een ander land gaan wonen, heet dat [SL5cm]#emigratie#

[k3a]8 [k3] Woorden om te onthouden[T1] Denk aan de woorden die je in deze les hebt geleerd. Schrijf het juiste woord achter de zin. Mijn oma woonde vroeger in Duitsland. [SL5cm]. # immigratie#Er liep toen een grens dwars door Duitsland heen. [SL5cm] # IJzeren Gordijn#In Oost-Duitsland was alles van de regering. [SL5cm] # communisme#Ze woonde daar in een klein huis met weinig luxe spullen [SL5cm] #levensomstandigheden#

[k3b]9[k3] Emigreren

[ WAK-7-LW-3-2-09-01][De tabel komt naast de opdracht.]

[T1] Kijk naar de tabel. a Zet een kruisje bij het land waar de minste Nederlanders naartoe verhuisden. #Kruisje plaatsen bij Slowakije#

b Omcirkel het land waar de meeste Nederlanders naartoe verhuisden. # Verenigd Koninkrijk omcirkelen#

c Waarom zouden zoveel Nederlanders juist hier gaan wonen? [SL] #bijv. omdat het dichtbij is en ze zo makkelijk hun vrienden en familie kunnen blijven bezoeken.#[SL]

[k3]Ik weet nu [T1]• de woorden: de wereldtaal, tweetalig, het IJzeren gordijn, het communisme,

de luxegoederen, de levensomstandigheden, de immigratie, de emigratie.

12

123456789

10111213141516171819202122232425262728293031323334353637383940414243444546474849505152535455

AK7-LWB [] [10-12-2013]

• dat in Noordwest-Europa de levensomstandigheden beter zijn dan in Oost-Europa en dat er daardoor immigranten zijn uit Oost-Europa.


12

123456

AK7-LWB [] [10-12-2013]


[WAK-7-LW-3-3-00-01a]

[k1]Les 3[k1a] Wonen in een stad[T0]Deze les gaat over wonen in een stad. Je leert dat veel grote steden aan een rivier liggen. Ook leer je dat mensen naar een stad verhuizen voor studie of werk, of omdat ze graag in de buurt van allerlei voorzieningen wonen.

[k2] Steden en dorpen[T1] Ben jij een stadsmens of hou je meer van rust en natuur? In steden wonen mensen dicht op elkaar. Daar is de bevolkingsdichtheid groot. Veel grote steden liggen aan een rivier. Vroeger werden handelsproducten namelijk vooral over water vervoerd. Langs de rivieren ontstonden toen handelssteden. Ook nu nog moeten steden goed bereikbaar zijn, over het water én over land. Daarom liggen steden ook vaak in vlakke gebieden en dalen. In de steden zijn veel voorzieningen, zoals ziekenhuizen, bibliotheken en winkels. Op het platteland is de bevolkingsdichtheid veel kleiner. Mensen wonen er verspreid in dorpen. Er zijn minder voorzieningen, maar het is er rustiger en schoner. De verdeling van mensen over een gebied noem je bevolkingsspreiding. Als overal ongeveer evenveel mensen wonen, is de bevolkingsspreiding gelijkmatig.

[ WAK-7-LW-3-3-00-01]

[T5] Een dorp in Polen.

[k3a]1 [k3]Bevolkingsspreiding[T1]Kijk naar de foto. a Omcirkel het juiste woord.Dit is een foto van een stad / #het platteland.#

b Zet een G op een plaats waar de bevolkingsdichtheid groot is.[AW: letter G zetten middenin het dorp]Zet een K op een plaats waar de bevolkingsdichtheid klein is.[AW: letter K zetten op groen gebied voor en achter het dorp.]

c Omcirkel waar of niet waar.Op de foto is de bevolkingsspreiding gelijkmatig. waar / #niet waar #In het dorp op de foto is de bevolkingsdichtheid niet zo groot als in een stad. #waar # /niet waar

[k3a]2 [k3] Steden en dorpen[T1] Wat hoort bij een stad en wat bij een dorp? Kruis aan.

stad dorpeen bioscoop Xeen ziekenhuis Xschone lucht Xeen grote bevolkingsdichtheid Xweinig voorzieningen Xrust en ruimte X

12

123456789

101112131415161718192021222324252627282930313233343536373839404142434445

464748

AK7-LWB [] [10-12-2013]


@tekst A@[k2] Praag[T1] Praag is de hoofdstad van Tsjechië. Net als veel andere Europese hoofdsteden ligt Praag aan een grote rivier: de Moldau. Het centrum is het oudste deel. Honderden jaren geleden werden hier al kastelen en kerken gebouwd. Later kwamen er ook wijken rondom het centrum. De nieuwste wijken liggen ver van het centrum af. Dat zijn de buitenwijken. Doordat de stad steeds meer groeide, kwamen plaatsen die vroeger buiten de stad lagen er tegenaan te liggen. Zo ontstond een stedelijk gebied. Bij veel andere Europese steden ging het net zo. In zo'n grote stad is vaak meer werk dan daarbuiten. Je weet al dat werk een belangrijke reden is voor emigratie en immigratie. Om dezelfde reden verhuizen mensen naar een stad. Bovendien wonen ze in zo'n stedelijk gebied dicht bij allerlei voorzieningen. Een ander woord voor verhuizen is migratie.

[WAK-7-LW-3-3-00-02]

[T5] De Moldau splitst Praag in twee delen.

[k3a]3 [k3] Grote steden[T1] b Kijk naar de foto. Wat is waar? Praag is een grote stad, want je ziet er: [0] een kasteel [0] een rivier [x] veel bruggen

b Vul in.Veel grote steden liggen aan [SL 5 cm]#een rivier#Een gebied waar veel mensen wonen, heet een [SL5cm]#stedelijk# gebied.Het oudste deel van een stad is vaak het [SL 5 cm]#centrum#Verder daar vandaan liggen de [SL 5 cm]#buitenwijken#Veel mensen verhuizen naar een stad voor het [SL 5 cm]#werk#Het verhuizen van mensen naar een ander gebied heet [SL 5 cm]# migratie#

c Ga naar werkblad 6 op bladzijde @@ en maak de opdracht. [k3a]4 [k3] Migratie [T1] a Omcirkel de uitspraken die horen bij migratie. [#balloon#]Wij woonden altijd in het centrum, maar sinds kort wonen we in een buitenwijk.[balloon]Waar ik woon zijn volop bioscopen en winkels.[#balloon#]We hebben een nieuwe jongen in de klas. Hij komt uit Polen.[balloon]Van de zomer gaan we naar Duitsland op vakantie.

[WAK-7-LW-3-3-04-01]

b Om welke redenen verhuizen mensen naar een stedelijk gebied? [x] Er is daar altijd veel werk.[0] Er is daar veel natuur.[x] Er zijn musea dichtbij. [x]Je kunt er kiezen uit veel verschillende scholen. [0] Er is daar weinig verkeer.

12

123456789

1011121314151617181920212223242526272829303132333435363738394041424344454647484950515253

AK7-LWB [] [10-12-2013]


[k2] Studeren[T1] Om popartiest te worden, hoef je niet naar een speciale school, maar wil je sterrenkundige, arts of rechter worden, dan volg je het hoogste onderwijs. Dat kan aan een universiteit. Bijna alle grote Europese steden hebben een universiteit. De oudste bestaat al sinds 1088. Dat is de universiteit van Bologna in Italië. De oudste universiteit van Nederland is de Universiteit van Leiden. Die werd in 1575 opgericht. Aan de universiteiten van Europa studeerden en werkten beroemde wetenschappers, zoals Albert Einstein. Veel jongeren verhuizen naar de stad als ze aan de universiteit gaan studeren. Zo ontstaan studentensteden. In deze steden is veel vertier. Er zijn allerlei sportverenigingen en er is een goed uitgaansleven. Daar houden jongeren van. Als ze klaar zijn met hun studie zoeken de meesten een baan in diezelfde stad. Vaak blijven ze er dan wonen.

[WAK-7-LW-3-3-00-03]

[T5]Een universiteit trekt jongeren naar de stad.

[k3a]5 [k3]De universiteit[T1] a Wat is de beste omschrijving van een universiteit?Kies het juiste antwoord. [0] een school in een grote stad. [0] een school in een studentenstad.[x] een school voor het hoogste onderwijs. [0] een school die al heel oud is. [0] een school waar beroemde mensen naartoe gingen.

b Welke uitspraak is waar? [x] In universiteitssteden wonen veel jongeren. [0] De meeste jongeren vertrekken na hun studie uit de stad. [0] In universiteitssteden is 's avonds weinig te doen. [0] Nederland heeft geen universiteitssteden. [0] In universiteitssteden is weinig werk.

[WAK-7-LW-3-3-06-01]

[k3a]6 [k3]Verhuizen[T1] a Gebruik de tabel. Omcirkel het juiste woord. Deze tabel gaat over#migratie# / universiteiten / stedelijke gebieden.

b Welke twee leeftijdsgroepen verhuizen het meeste voor werk of studie?[x]18-24 jaar [0] 24-34 jaar [x] 35-44 jaar[0] 45 jaar en ouder

c Voor welke van die leeftijdsgroepen zal studie de belangrijkste reden zijn om te verhuizen?De leeftijdsgroep van [SL 3 cm] #18-24# jaar, want [SL] #deze groep studeert vooral en werkt nog niet helemaal#[SL]

12

123456789

101112131415161718192021222324252627282930313233343536373839404142434445464748495051525354

AK7-LWB [] [10-12-2013]


[k2] Het verhaal van Marjolein in Berlijn. [T1] De Nederlandse Marjolein woont en werkt in Berlijn. Ze blogt: 'In de tijd van het IJzeren Gordijn was Kreuzberg het dichtst bevolkte stukje van Berlijn. Er woonden vooral Turkse immigranten en jongeren, allemaal mensen met weinig geld. Toen het IJzeren Gordijn verdween, trokken veel mensen er weg. In het jaar 2000 verhuisde ik naar Berlijn voor mijn studie. Kreuzberg was toen een vieze, trieste wijk waar ik liever niet kwam. Dat is veranderd. Er moet nog veel worden opgeknapt, maar het barst er nu van de leuke cafés en winkeltjes. En nog steeds wonen hier veel verschillende bevolkingsgroepen. Reuze gezellig!

[WAK-7-LW-3-3-00-04:]

[T5] Marjolein komt graag in Kreutzberg.

[k3a]7 [k3] Bevolkingsgroepen[T1] a Welke verschillende bevolkingsgroepen zie je op de foto? Omcirkel die juiste woorden. kinderen - #jongeren# - #immigranten# - bejaarden - rijke zakenlieden

b Welke bevolkingsgroepen woonden vroeger ook al in Kreuzberg ? [SL] # jongeren en immigranten#Bij welke bevolkingsgroep hoort Marjolein? [SL] # immigranten#

[k3a]8 [k3] Migratie [k3a]8[k3] Waarom verhuisden deze mensen? Trek lijnen.

[T1b]Isabel verhuisde naar het platteland. [T1b]'Ik kon hier een baan krijgen.'[T1b]Marjolein verhuisde naar Berlijn. [T1b]'Ik wilde rustig wonen.'[T1b]Bjorn verhuisde naar een stedelijk gebied. [T1b]'Ik hou van oude gebouwen.'[T1b]Jack verhuisde naar het centrum van de stad. [T1b]'Ik wilde studeren.'# zin 1 -> zin 3; zin 2 -> 4; zin 3 -> 1; zin 4 -> 3#

[k3b]9[k3] Universiteitsstad Berlijn[T1] Met maar liefst drie universiteiten is Berlijn een echte universiteitsstad.Wat zou er in de stad veranderen als die zouden sluiten? Noem twee gevolgen. 1 [SL] #bijv. minder jongeren betekent minder inwoners, dus minder drukte in de stad.# 2 [SL] #bijv. minder werk in de stad; meer mensen zouden uit de stad verhuizen; er zouden minder mensen in de stad wonen#

12

123456789

1011121314151617181920212223242526272829

3031323334353637383940

AK7-LWB [] [10-12-2013]


[WAK-7-LW-3-4-00-01a]

[k1]Les 4[k1a] Midden Europa[T0][In deze les leer je de belangrijkste steden, wateren en gebieden van Midden-Europa kennen en aan te wijzen op de kaart. Ook leer je hoe je een metrokaart leest.

[WAK-7-LW-3-4-00-01]

[ WAK-7-LW-3-4-00-02]

12

123456789

10111213141516

AK7-LWB [] [10-12-2013]


[k3a]1 [k3] Landen van Midden-Europa[T1]Gebruik de kaart van Europa.a Schrijf de gekleurde letters van de volgende landen op de juiste invullijnen.[In 2 columns]Duitsland HongarijeOostenrijk SloveniëTsjechië PolenSlowakije Zwitserland[XIn 2 columns][AW: # Letters op de juiste plaats op de kaart schrijven.#]

[k3a]2 [k3]Steden van Midden- Europa [T1] a Schrijf de gekleurde letters van de steden op de juiste plek. [In 3 columns]Berlijn Keulen GeneveWenen Budapest WarschauHamburg Bern MünchenBratislava Praag[XIn 3 columns][AW: # Letters op de juiste plaats op de kaart schrijven.#]

[k3a]3 [k3]De Donau[T1] a Trek de rivier De Donau over.

b Door welke landen stroomt de Donau? Kies de juiste antwoorden.[x] Duitsland [0] Zwitserland [x] Oostenrijk [0]Tsjechië[0] Polen [x] Hongarije

[k3a]4 [k3]De Rijn [T1] a Trek de rivier De Rijn over.

b Schrijf de naam erbij. [AW: #Rijn bij de Rijn schrijven#]

c Schrijf de letter R bij het Ruhrgebied. [AW #R bij Ruhrgebied schrijven#]

d Gebruik de kaart Europa – natuurkundig in je atlas.In welk gebergte begint de Rijn? Schrijf de naam op de juiste plek in de kaart. [AW Het woord Alpen op de juiste plaats schrijven#]

[k3a]5 [k3]De Alpen[T1] In welke vier landen kun je in de Alpen wandelen? Schrijf ze op. [SL 4 cm] #Frankrijk# [SL 4 cm] #Oostenrijk#[SL 4 cm] #Zwitserland# [SL 4 cm] #Italië#

[k3b]6 [k3] Het IJzeren Gordijn.[T1] Gebruik de kaart Europa in de Koude Oorlog in je atlas.a Waar was vroeger het IJzeren Gordijn? Teken het op de kaart hierboven.[AW: #IJzeren Gordijn tekenen op kaart#]

12

123456789

10111213141516171819202122232425262728293031323334353637383940414243444546474849505152535455

AK7-LWB [] [10-12-2013]

b Hoe heette het deel van Duitsland achter het IJzeren Gordijn? [SL5cm] # D.D.R.#

c In welke twee landen werd Tsjecho-Slowakije verdeeld na 1989?1 [SL4cm] #Tsjechië# 2 [SL4cm] #Slowakije#

12

12345

AK7-LWB [] [10-12-2013]

[AK7_LWB_ H3 les 4, spread 2, linker pagina ][k2] 6 De metro.[T1] Stel dat je een weekendje naar Budapest gaat, de hoofdstad van Hongarije. Dan wil je natuurlijk zoveel mogelijk van de stad zien. De metro is dan een handig vervoersmiddel. Daarmee reis je in een mum van tijd onder de grond de hele stad door. Op de metrokaart is te zien waar de metro naartoe rijdt. De verschillende lijnen zijn in kleuren aangegeven. Plaatjes bij de haltes geven aan waar mensen kunnen overstappen op een trein, bus of vliegtuig. Die plaatjes noemen we pictogrammen.

[ WAK-7-LW-3-4-00-03][WAK-7-LW-3-4-00-04]

[k3a]7 [k3]Werken met een metrokaart [T1] Gebruik de metrokaart. Wat is waar? Kruis de juiste zinnen aan. Op deze metrokaart:[x] heeft iedere lijn een andere kleur. [0] staan alleen de haltes waar mensen kunnen overstappen. [x] zijn treinstations aangeven met een pictogram. [0] zijn looproutes naar belangrijke voorzieningen aangegeven.

[k3a]8 [k3] Reizen door Budapest met de metro. [T1] a Je staat op station Deák Ferenc tér. Met welke lijn kom je op je bestemming? Kruis aan.

[eventueel i.p.v. lijn1 etc. de icoontjes van de metrokaart gebruiken]Bestemming Lijn 1 Lijn 2 Lijn 3Het vliegveld XDe opera XDe overkant van de rivier X

b Hoeveel haltes tel je van het vliegveld naar het dichtstbijzijnde treinstation? [SL] #12#

12

123456789

1011121314151617181920212223242526

2728293031

33

AK7-LWB [] [10-12-2013]


[k3a]9 [k3] Overstappen [T1]Gebruik de metrokaart. a Omcirkel de haltes waar je kunt overstappen op de bus. Zet een kruisje op de haltes waar je kunt overstappen op de trein.

b Hoeveel overstaphaltes zijn er? Vul het schema in.

aantalOverstappen op een andere metrolijn. #1#Overstappen op de bus. #3#Overstappen op de trein. #3#Overstappen op het vliegtuig. #1#

[icoon atlas][k3a]10[k3] Iconen Gebruik de kaart Europa - sport. Let op de pictogrammen. Kruis aan welke twee sporten het meest populair zijn naast voetballen.

basketbal ijshockey skiën handbal waterpolo zwemmen tennisHongarije X XOostenrijk X XSlowakije X XSlovenië X XZwitserland X X29[icoon atlas][k3b]11[k3] Veranderingen [T1] Gebruik de kaart Europa in de Koude Oorlog in je atlas.a Omcirkel het juiste woord. In de tijd van het IJzeren Gordijn waren er meer / #minder# / evenveel landen in Europa dan nu.

b Vul in. Waar vroeger Joegoslavië was, zijn nu [SL1cm] #7# landen.

[WAK-7-LW-3-4-12-01] [Foto naast opdracht plaatsen]

[k3b]12[k3] Midden Europa vanuit de lucht. [T1] a Kijk naar de luchtfoto. Omcirkel de Alpen.[AW #Omcirkel de Alpen op de foto#]

b Leg uit waaraan je kunt zien dat daar de Alpen liggen. [SL] # In dat gebied zie je witte vlekken van de eeuwige sneeuw op de bergen.#

[k3]Ik weet nu [T1]• de belangrijkste landen, steden, wateren en gebieden van Midden-Europa.• dat pictogrammen op een kaart extra informatie geven over het gebied.


12

123456789

1011121314

1516171819202122232425262728293031323334353637383940414243

AK7-LWB [] [10-12-2013]


[k1]Samenvatting

[k5]Les 1[K2]Wonen in Berlijn[T3]Berlijn is een grote stad. Er wonen en werken miljoenen mensen. Overal zijn wegen en kantoorgebouwen. Er is van alles te doen. Je kunt er naar een museum, maar ook shoppen of naar de bioscoop. En in het centrum is het altijd druk.

[WAK-7-LW-3-5-00-01]

[k5]Les 2[K2]Verschillen in Europa[T3]In Europa worden veel verschillende talen gesproken. Engels, Frans, Portugees en Spaans zijn wereldtalen. Na de Tweede Wereldoorlog was Europa verdeeld in West- en Oost-Europa met als grens het IJzeren Gordijn. In Oost-Europa leefden de mensen volgens de ideeën van het communisme. In Noordwest-Europa zijn de lonen hoger en worden meer luxegoederen verkocht. Die levensomstandigheden leiden tot immigratie van Oost-Europeanen naar West-Europa. Naar het buitenland verhuizen heet emigratie.

[WAK-7-LW-3-5-00-02]

[k5]Les 3[K2]Wonen in een stad[T3]In een stad is de bevolkingsdichtheid groter dan daarbuiten. De verdeling van mensen over een gebied heet bevolkingsspreiding. Groeien dorpen aan een stad vast, dan ontstaat er een groot stedelijk gebied. Veel mensen verhuizen van het platteland naar een stad, omdat daar werk is en ook meer voorzieningen. Door deze migratie groeien steden nog meer. Door migratie wonen er er verschillende bevolkingsgroepen in een stad. Een universiteit trekt jonge mensen aan. Na hun studie blijven ze vaak in zo’n studentenstad wonen.

[WAK-7-LW-3-5-00-03]

[k5]Les 4[K2]Midden-Europa[T3] Je hebt van Midden-Europa de belangrijkste landen geleerd en de belangrijkste steden en wateren. Op sommige kaarten staan pictogrammen waaraan je snel iets kunt herkennen, zoals een bushalte of een vliegveld. Een voorbeeld van zo'n kaart is een metrokaart.

[ WAK-7-LW-3-5-00-04]

12

123456789

1011121314151617181920212223242526272829303132333435363738394041424344454647

AK7-LWB [] [10-12-2013]


[k3a]1 [k3] Belangrijke woorden[T1] Wat betekent het woord? Trek een lijn.

[T1b ]de bevolkingsspreiding [T1b ]Mensen die van hier naar een ander land verhuizen[T1b ]de emigratie [T1b ]De verdeling van de mensen over een gebied.[T1b ]de immigratie [T1b ]Een gebied waar veel mensen wonen.[T1b ]de levensomstandigheden [T1b ]Een school voor het onderwijs in een land.[T1b ]het stedelijk gebied [T1b ]Mensen die vanuit een ander land hier komen wonen.[T1b ]de universiteit [T1b ]Hoe mensen wonen en werken en wat ze kunnen kopen.# lijn van begrip 1 - zin 2; 2 -1; 3 - 5; 4 - 6; 5 - 3; 6 - 4#

[k3a]2 [k3]Verschillen in Europa[T1] Omcirkel het goede woord. In Europa hebben #veel# / weinig landen een eigen taal. In de landen voor / #achter# het IJzeren Gordijn leefden mensen volgens de ideeën van het communisme In Noordwest-Europa zijn de lonen lager / #hoger# dan in Oost-Europa. Levensomstandigheden zijn #een# / geen belangrijke reden om te verhuizen.

[k3a]3 [k3]Wonen in een stad[T1]Kruis de zinnen aan die waar zijn. [x] Mensen verhuizen vaak naar een stad, omdat daar werk is.[x] Op het platteland is de bevolkingsdichtheid kleiner dan in de stad. [0] Vaak groeien dorpen aan een stad vast tot een stedelijk gebied. [0] In een stad is evenveel werk als daarbuiten. [x] In een stad met een universiteit wonen veel jongeren. [x] Er is nogal wat migratie van het platteland naar de stad.[0] Door migratie worden steden kleiner.

[k3a]4 [k3]Midden-Europa[T1] Vul in. Let op: je houdt twee namen over. Kies uit: Keulen - de Rijn – Budapest - Geneve - de Alpen – Praag - de Donau

Op vakantie reden we eerst langs de rivier [SL5cm] # de Rijn# in Duitsland. Daar stonden we een nacht in [SL5 cm] # Keulen# op de camping. Toen wilde mijn moeder naar [SL5 cm] #Praag#, de hoofdstad van Tsjechië. Maar mijn vader naar [SL5 cm] #Budapest# in Hongarije. Op de terugweg reden we door Oostenrijk. Daar hebben we gewandeld in [SL5 cm] #de Alpen#.

[k3a]5 [k3]Migratie De vader van Marek kan geen werk vinden in Polen. Een vriend vertrekt volgende week naar Nederland. Hij vraagt aan Mareks vader of hij mee wil. Mareks vader zegt #ja# / nee, want [SL] # daar heeft hij meer kans op werk.#[SL]

12

12345

6789

101112131415161718192021222324252627282930313233343536373839404142

AK7-LWB [] [10-12-2013]


[k1]Kies je taak [T1] Samen met je leerkracht kies je een taak. Kruis de taak hieronder aan. De taak bestaat uit vijf stappen. Alles wat je weten moet, staat op een kopieerblad. Vraag dit blad aan je leerkracht. Voor sommige taken is nog een tweede kopieerblad nodig. Schrijf hiernaast op wat je bij iedere stap hebt gedaan.

[K4a]1 Onderzoek het[Symbool: V] [Symbool: KB 3.1] [T1] Op een dag word je wakker en staat er een muur voor je huis, bewaakt door zwaarbewapende mannen. Aan de andere kant wonen vrienden en familie van je. Zul je ze ooit terugzien? Dit overkwam mensen in Berlijn in 1961. Vertel het verhaal over de Berlijnse muur in een strip.

Je kunt deze taak doen vanaf les 2.

[WAK-7-LW-3-7-01-04]

[K4a]2 Zoek het uit[Symbool: V] [Symbool: KB 3.2][Symbool groepswerk][T1] Waar komen jouw klasgenoten vandaan? Zijn ze geboren in de plaats waar jij woont, of komen ze uit een andere plaats of zelfs uit een ander land? Hoeveel migranten en immigranten telt jouw klas eigenlijk en waarom zijn ze ooit verhuisd? Ga op onderzoek uit en leg de resultaten vast in een tabel. Het bronnenblad helpt je op weg.


[WAK-7-LW-3-7-01-03]

[K4a]3 Ontwerp het[Symbool: H] [Symbool: KB 3.3 en 3.4] [T1] In een stedelijk gebied woon je nooit ver van allerlei voorzieningen. Welke voorzieningen vind jij belangrijk? Op het bronnenblad vind je voorbeelden. Als stadsontwerper teken je een nieuw plein met voorzieningen. Maar let op: de gemeente stelt wel eisen en het mag niet te duur worden. Ontwerp jij dat plein waar iedereen blij mee is?


[WAK-7-LW-3-7-01-02]

[K4a]4 Maak het[Symbool: H] [Symbool: KB 3.5 en 3.6][T1] Welke landen, plaatsen, rivieren en gebieden in Midden-Europa ken jij?Kies er een aantal uit en maak er een puzzel van. Bij ieder woord in de puzzel verzin je een omschrijving. Kunnen jouw klasgenoten de puzzel oplossen? Maak de puzzel en probeer hem uit op je klasgenoten.


[WAK-7-LW-3-7-01-01]

12

123456789

101112131415161718192021222324252627282930313233343536373839404142434445464748495051525354

AK7-LWB [] [10-12-2013]



[Opmaak: praatwolkjes verspreid over de pagina met de volgende citaten:]

[balloon]'Eerst woonden we in het centrum van de stad. Toen kochten mijn vader en moeder een huis in deze wijk. Hier is het rustiger en het huis is groter. We hebben nu ook een tuin.'

[balloon]'Ik kom uit Bulgarije. Het is daar best arm. Mijn vader is elektromonteur. Hij verdiende daar niet veel. Toen kon hij in Nederland komen werken. Dat is veel beter. Ik vind het hier ook wel leuk, maar het is wel moeilijk om een andere taal te leren.'

[balloon]'Onze boerderij is nog van mijn opa geweest. En die had hem weer van zijn vader. Natuurlijk is er wel veel veranderd. De vader van mijn opa moest de koeien nog allemaal zelf melken, maar daar hebben wij nu machines voor. Ik denk dat ik later ook op de boerderij wil werken. Verhuizen is niks voor mij. Dan moet je allemaal wennen aan nieuwe dingen. Dat lijkt me helemaal niet leuk.'

[balloon]'Mijn vader en moeder zijn gescheiden. Ik mocht kiezen bij wie ik wilde wonen. Eerst bleef ik met mijn moeder in het oude huis wonen, maar later koos ik toch voor mijn vader. Daarom ben ik verhuisd naar deze stad. Ik heb al best veel nieuwe vrienden. In het weekend ga ik vaak naar mijn moeder. Daar heb ik ook nog steeds vioolles.'

12

123456789

101112131415161718192021222324252627

AK7-LWB [] [10-12-2013]

[AK7_LWB_H3 Kies je taak rechter pagina – Bronnenblad herhaling]


Voorzieningen

[Lukraak verspreid over het blad de volgende foto's:]

[WAK-7-LW-3-7-20-01]

[WAK-7-LW-3-7-20-02]

[WAK-7-LW-3-7-20-03]

[WAK-7-LW-3-7-20-04]

[WAK-7-LW-3-7-20-05]

[WAK-7-LW-3-7-20-06]

[WAK-7-LW-3-7-20-07]

[WAK-7-LW-3-7-20-08]

12

123456789

101112131415161718192021222324

AK7-LWB [] [10-12-2013]


[k1b]Stap 1[SL][SL][SL][SL][SL]




[k1b]Stap 5

TerugkijkenHoe ging het werken aan je taak? Hoe beter het ging, hoe meer rondjes je kleurt.Het maken van een planHet zoeken naar informatie of voorbeeldenHet werken aan de taakHet presenteren of afronden van de taakIk heb met plezier aan de taak gewerkt



12

123456789

101112131415161718192021222324252627282930313233343536373839404142434445464748

AK7-LWB [] [10-12-2013]


@SamenWijzer model 1@

[k2]Hoe wonen mensen? [T1] Landschap en klimaat bepalen voor een belangrijk deel hoe mensen wonen. Je onderzoekt hoe mensen in de bergen wonen.


[k2] Hoe wonen mensen in de Alpen? [T1] 1 Kijk naar de foto van bron 2.a Wat is waar? Kruis de juiste zinnen aan.Dit dorp ligt ... [0] op een bergtop[x] op een berghelling[0] in een breed bergdal[0] boven de boomgrens

b Wat voor gebouwen zie je op de foto? [0] een rijtjeshuis [x] een vrijstaand huis [x] een kerk [0] een flat

c Noem drie verschillen tussen dit dorp en de plaats waar jij woont. [SL]#eigen antwoord#[SL]#eigen antwoord#[SL]#eigen antwoord#

[T1] Lees bron 3 en gebruik bron 1.2 a Teken de wandeling op de kaart. b Welk deel van de route is het meest steil ? [0] deel A [0] deel B [0] deel C

c Wat komt een wandelaar op deze route tegen? Omcirkel. rivierdal - #bos# - akker - #alpenweide# - #dorp# - stad

[BOX2]Bron 1Wandelkaart van het gebied rond het dorp.

[WAK-7-LW-3-8-01-02]

[BOX1]Bron 21 Foto uit een reisgids over de Alpen. [WAK-7-LW-3-8-01-01]

[BOX3]Bron 3 Routebeschrijving uit een wandelgids.A Vanuit het dorp St Peter neemt u het wandelpad richting de rivier. U steekt de rivier over. Na de rivier splits het pad zich. Sla rechtsaf

12

123456789

10111213141516171819202122232425262728293031323334353637383940414243444546474849505152535455

AK7-LWB [] [10-12-2013]

en volg het pad door het bos tot u in een dorp komt. B Het pad zigzagt het dorp door. Bij de splitsing houdt u links aan. Volg dit pad tot aan de bosrand. C Bij de bosrand gaat u linksaf een smal bergpaadje op. Volg het pad langs de bosrand, tot u bij de verharde weg komt. Sla hier linksaf en volg de weg tot u weer in St. Peter bent. [XFRAMEX]

12

123456789

101112

AK7-LWB [] [10-12-2013]



[k2] Wonen in de Alpen van toen [T1]In 1991 ontdekten wandelaars in de Alpen in het ijs het lichaam van een man die meer dan 5000 jaar geleden leefde. Het ijs had het lichaam ingevroren. Hij droeg een mantel van gras (1), een muts van berenbont (2), een legging van geitenvellen (3), hertenleren schoenen gevuld met gras (4), een koperen bijl (5) en een speer en pijlen (6).

3 a Schrijf de nummers op de juiste plaats in de foto.

b Hoe beschermde de man zich tegen de kou? Noem twee dingen. [SL]#bijv. mantel van gras en schoenen met gras#

c 5000 jaar geleden jaagden mensen in de Alpen op wilde dieren. Noem drie dingen waar dat uit blijkt. [SL]#Hij droeg schoenen van hertenleer.#[SL]#Hij droeg een muts van berenbont.#[SL]#Hij droeg vellen van geiten.#

[WAK-7-LW-3-8-02-01]

[XFRAMEX]


[k2] Huizen in een bergklimaat[T1]Kijk naar de foto. a In welk seizoen is deze foto gemaakt? [SL]#de zomer#

b Hoe zou dezelfde plaats er in de winter uitzien? [SL]#Overal ligt sneeuw, de bomen zijn kaal.#

c Denk na en vul in. Waarom zit er boven op het dak langs de rand een hekje?Dat houdt in de winter de [SL5cm]#sneeuw# tegen.Dit huis verliest weinig warmte. Dat zie je aan de [SL5cm]#kleine# ramen.De muren zijn waarschijnlijk erg [SL5cm]#dik# en beschermen tegen lawines.Als de zon schijnt, voelt dat best warm aan, ook in de winter. De mensen zitten dan vast lekker op het [SL5cm]#balkon#

[WAK-7-LW-3-8-03-01]

12

123456789

10111213141516171819202122232425262728293031323334353637383940414243444546474849505152535455

AK7-LWB [] [10-12-2013]

[XFRAMEX]

[T1]Je hebt onderzocht hoe mensen in de Alpen wonen. Schrijf hier je antwoord op. [SL]#Eigen antwoord#[SL]

[computersymbool] Zoek op internet foto's van bergdorpen. Gebruik als zoekwoord "bergdorp"en kies afbeeldingen. Bekijk er een aantal. Schrijf op wat je opvalt.[SL]#bijv. Huizen zijn dicht tegen elkaar aan gebouwd, de straatjes zijn heel smal, de daken zijn vrij plat, er zijn hoge schoorstenen.#[SL]

[k3]Ik ontdekte [T1]dat mensen in de Alpen in dorpen wonen en dat hun huizen aangepast zijn aan een klimaat met veel winterse sneeuw.


12

123456789

10111213141516171819202122

AK7-LWB [] [10-12-2013]


[k1]Hoofdstuk [k0]4[k0a] Oost-Europa en de EU[T0]Dit hoofdstuk gaat over samenwerking en industrie in Europa. Je leert dat Europese landen samenwerken en regels afspreken. Ook leer je waarom op sommige plaatsen veel fabrieken staan en dat industrie vervuilend kan zijn.

[WAK-7-LW-4-1-00-01]

[Opmaak:Op grote foto vier witte rechthoeken plaatsen waarin een woord geschreven kan worden, ca, 5 cm lang. Rechthoeken twee aan twee bij elkaar plaatsen.Op alle foto’s witte vierkantjes plaatsen bij fabriek, woongebied, natuur, recreatie, industrie, vervuiling.Op foto met fietser één rechthoekig wit vlak, ca. 5 cm.]

[WAK-7-LW-4-1-00-02]

[WAK-7-LW-4-1-00-03]

[WAK-7-LW-4-1-00-04]

12

123456789

1011121314151617181920212223242526

AK7-LWB [] [10-12-2013]


[k1]Les 1 [k1a]Werken in Polen

[k1b]Kijken en doen

[T1]Jacek woont in Polen, in een drukke stad. Zijn vader werkt in een textielfabriek. In het weekend gaan ze soms naar buiten om samen een fietstocht te maken.

- Schrijf de volgende cijfers in de juiste vakjes: 1 fabriek, 2 woongebied, 3 natuur, 4 recreatie, 5 industrie, 6 vervuiling

- Schrijf in de rechthoekjes twee nadelen van wonen in een stad. Schrijf in de andere twee rechthoeken twee voordelen.

- Waar fietst Jacek? Schrijf in vakjes in de foto drie woorden die jij bij die foto vindt passen.

- Welke vlag hangt er naast de Poolse vlag. Schrijf dat eronder.

12

123456789

101112131415161718

AK7-LWB [] [10-12-2013]


[k2] De vader van Jacek vertelt [T1]Jacek's vader werkt in een textielfabriek. Hij vertelt over zijn werk: 'Ik werk hier als onderhoudsmonteur. Er staan nogal veel machines om de kleding te maken en dan gaat er wel eens eentje kapot. Het is hier wel gezellig, er werken bijna tweehonderd mensen. Niet dat ik ze allemaal ken, maar ze werken hard. Wist je dat we elke maand 80.000 producten maken! Elke dag komen er vrachtauto's dozen met blousejes, ondergoed en sportkleding laden. Ze rijden naar Spanje, Nederland, Oostenrijk, noem maar op. Sinds Polen bij de Europese Unie zit, hebben we hier veel meer werk gekregen.'

[WAK-7-LW-4-1-00-05]

[k3a]1 [k3]Werken[T1] a De vader van Jacek werkt in een grote fabriek met bijna 200 mensen. Zou jij in een grote fabriek willen werken? ja / nee, want [SL] #bijvoorbeeld Ja, het lijkt me leuk om iets te maken of Nee, het lijkt me niet leuk als je je collega’s niet kent..#[SL]

b Machines maken het werk minder zwaar. Bedenk een nadeel van machines. [SL] #Machines nemen het werk van mensen over zodat er minder werk is, machines maken veel lawaai, ze kunnen kapot gaan.#[SL]

[k3a]2 [k3]Zoek het materiaal[T1]Lees de zinnen. Welk woord wordt bedoeld? Schrijf dat in de puzzel.Lees het woord in de dikgedrukte kolom, van boven naar beneden. Je ontdekt dan hoe het materiaal heet waarvan veel kleding wordt gemaakt. 1 In de winter draag je een wat dikkere ...2 Een net jasje is een ...3 Een onderbroek met pijpjes voor een jongen is een ...short.4 Een bovenkledingstuk met korte mouwen is een ... 5 Tweedelige zwemkleding voor een meisje is een ... 6 Onderkleding zonder mouwen is een ... 7 Wat je om je nek doet als het koud is, is een ....

1 T R U I2 B L A Z E R3 B O X E R S H O R T4 S H I R T5 B I K I N I6 H E M D7 S J A A L

12

123456789

1011121314151617181920212223242526272829303132333435363738

3940

AK7-LWB [] [10-12-2013]


[k4a]Wat weet je al

[WAK-7-LW-4-1-03-01]

[k3a]3 [k3]Oost-Europa en de Europese Unie[T1]a Gebruik de kaart. Zet een N op de plaats waar Nederland ligt.Waar ligt Polen? Schrijf daar een P.Zet een R in het grootste land van Oost-Europa. Dat is Rusland.

b De landen van de Europese Unie zijn gekleurd op de kaart. Hoeveel landen heeft de Europese Unie? [SL5cm] #28#

c Welke landen ken je al? Schrijf in die landen de eerste letter. In welke landen ben je geweest? Zet daar een kruisje in.

[k3a]4 [k3]Woorden die je al kent[T1]Wat betekent het woord? Trek een lijn.

[T1b] de aardolie [T1b] wat verbrand wordt om energie of warmte te geven[T1b] het aardgas [T1b] iets wat je nodig hebt om iets van de maken[T1b] de brandstof [Tb1] een plek waar grondstoffen uit de bodem worden gehaald[T1b] de grondstof [T1b] zwarte vloeistof die uit de aarde wordt gehaald[T1b] de elektriciteitscentrale [T1b] gas dat uit de grond kunt waarmee je kunt verwarmen[T1b] de industrie [T1b] dit heb je nodig om machines te laten werken, zoals stroom[T1b] de energie [T1b] zo noem je alle fabrieken bij elkaar[T1b] de mijn [T1b] de plek waar elektriciteit wordt opgewerkt#de aardolie > een zwarte vloeistof die uit de aarde wordt gehaald; het aardgas > gas dat uit de grond komt waarmee je kunt verwarmen; de brandstof > wat verbrand wordt om energie of warmte te geven; de grondstof > iets wat je nodig hebt om iets van te maken; de elektriciteitscentrale > de plek waar elektriciteit wordt opgewekt; de industrie > zo noem je alle fabrieken bij elkaarde energie > dit heb je nodig om machines te laten werken, zoals stroom.de mijn > een plek waar grondstoffen uit de bodem worden gehaald.#

[k3]Je leert [T1]• In les 2: dat Europese landen samenwerken en met elkaar wetten en regels

afspreken en waarom ze dat doen.. • In les 3: waarom er ergens een fabriek staat en dat afval van de industrie

voor grote problemen kan zorgen.• In les 4: de belangrijkste landen, plaatsen, gebieden en wateren van Oost-

Europa.


moet doen.

12

123456789

101112131415161718192021

22232425262728293031323334353637383940414243

AK7-LWB [] [10-12-2013]


[WAK-7-LW-4-2-00-01a]

[k1]Les 2[k1a]De Europese Unie[T0] Deze les gaat over de samenwerking tussen Europese landen. Je leert hoe dat gekomen is en ook dat er Europese wetten zijn die voor al deze landen gelden. Ook leer je hoe de landen ervoor zorgden dat er meer handel kwam.

[k2]Nooit meer oorlog![T1]In 1945 kwam er een einde aan de Tweede Wereldoorlog. Zo'n oorlog mocht nooit meer voorkomen, vond iedereen. Bovendien was er door de oorlog veel verwoest. Gebombardeerde steden moesten herbouwd worden en de handel moest weer op gang komen. Daarom ging een aantal landen samenwerken. In 1959 richtten ze de Europese Economische Unie op. Het woord economie betekent: alles wat met handel en geld verdienen te maken heeft. De landen maakten dan ook afspraken om meer handel met elkaar te kunnen drijven. Ze spraken bijvoorbeeld af dat ze geen belasting hoefden te betalen over grondstoffen en producten die ze van elkaar kochten. Steeds meer landen wilden meedoen. Inmiddels werken 28 landen samen in de Europese Unie. Ze maken niet alleen afspraken over de handel, maar ook over landbouw en andere zaken.

[WAK-7-LW-4-2-00-01]

[T5]De Europese Unie bestaat uit 28 landen.

[k3a]1 [k3] De Europese Unie[T1]a Kijk naar de vlaggen van de landen van de Europese Unie. Omcirkel de vlag van Nederland. Omcirkel ook de vlag van de Europese Unie.# de volgende vlaggen zijn omcirkeld: EU-vlag en Nederlandse vlag#

b Wat hoort bij de Europese Unie? Kies de juiste woorden.[x] 28 landen [x] samenwerking[0] oorlog [x] afspraken[x] handel [x] landbouw[x] EU [x] economie

c Wat heeft met economie te maken? Kruis aan.[x] handel [x] landbouw[0] godsdienst [x] geld verdienen[x] grondstoffen [0] vrije tijd[x] producten [0] onderwijs

[k3a]2 [k3]De geschiedenis[T1]Hoe is de Europese Unie ontstaan?Nummer de zinnen in de goede volgorde.[SL1cm] #4# Steeds meer landen doen mee.[SL1cm] #3# Landen maken afspraken om beter met elkaar te kunnen handelen.[SL1cm] #1# De landen willen geen oorlog meer.[SL1cm] #5# Er is samenwerking op meer gebieden, zoals landbouw.[SL1cm] #2# Er is samenwerking om oorlog te voorkomen.

12

123456789

1011121314151617181920212223242526272829303132333435363738394041424344454647484950515253

AK7-LWB [] [10-12-2013]


[k2]Het Europees Parlement

[k2]De regering van Europa. [T1]Je weet dat de landen van de Europese Unie afspraken maken met elkaar. In 2013 spraken ze af dat het voortaan verboden was om dierproeven te doen om make-up te maken. Die afspraak werd opgeschreven in een wet. Alle landen hebben ook afgesproken dat ze hun eigen natuur goed beschermen. Ook die afspraken zijn in een wet opgeschreven. In een land maakt de regering de wetten, de regels waar iedereen zich aan moet houden. De Europese Unie, afgekort EU, heeft ook een regering, de Europese Commissie. Daarin zit één man of vrouw uit ieder land van de Europese Unie. Elke wet die zij maken, moet worden goedgekeurd door het Europees Parlement. Daarin zitten 751 mensen uit alle landen van de Europese Unie. Om de vijf jaar mogen de inwoners van de EU kiezen wie er in dat parlement komen.

[WAK-7-LW-4-2-00-02]

[T5] In het Europees Parlement zitten meer dan 750 mensen.

[k3a]3 [k3]Parlement en Commissie[T1]Waarbij hoort de zin? Kruis aan.

Europees Parlement

Europese Commissie

Het is de regering van de EU. XZij beslissen of wetten worden ingevoerd. XZij bedenken de wetten XEr zit één man of vrouw uit elk land van de EU in. XElke vijf jaar stemmen de inwoners van de EU. XHierin wordt gepraat over nieuwe wetten. XHierin zitten 751 mensen. X

[WAK-7-LW-4-2-04-01][Foto naast opdracht plaatsen]

[k3a]4 [k3]Voordelen van samenwerking[T1]Ook in Nederland zie je het werk van de Europese Unie. Kijk maar naar de foto. Er wordt gewerkt aan natuurbehoud. Dat gebeurt door te baggeren, de bouw van een uitkijktoren en het verbeteren van oevers en bruggen. Onderaan het bord staat: “Dit project wordt mede mogelijk gemaakt door de Europese Unie.” a Waarmee helpt de Europse Unie hier?[0] de veiligheid van ons voedsel. [0] Het opsporen van criminelen. [0] Het aanleggen van wegen.[x] Het beschermen van natuurgebieden. [0] Dat boeren geld krijgen voor hun producten.

b Op welke manier helpt de Europese Unie volgens jou?[SL] #Ze geeft geld om dit werk mogelijk te maken.#[SL]

12

123456789

101112131415161718192021222324

252627282930313233343536373839404142434445

AK7-LWB [] [10-12-2013]


[k2] Geld in Europa[T1]Vroeger had ieder Europees land zijn eigen munt. Stel je dat eens voor. Op vakantie in het buitenland kon je niet met Nederlands geld betalen. Dat moest je eerst omwisselen bij een bank. Wilde je een ijsje kopen, dan wist je niet wat dat in Nederlands geld kostte. Je moest het uitrekenen. Gelukkig is er sinds 2002 een Europese munt, de euro. Daarmee kun je in 18 Europese landen betalen. Ook voor bedrijven heeft dat voordelen. De Europese Unie probeert ook op andere manieren de handel tussen de landen groter te maken. Wie vanuit Nederland een computer in Amerika koopt, betaalt daarover extra belasting. Bij een computer uit Duitland hoeft dat niet. Binnen de Europese Unie bestaat namelijk vrije handel. Bovendien mag iedereen binnen de Europese Unie werken of wonen waar hij wil. Er is een vrij verkeer van goederen én mensen.

[ WAK-7-LW-4-2-00-03]

[T5]Door het vrij verkeer van goederen kan Nederland ook goed verkopen in een ander EU-land.

[k3a]5 [k3]Vrije handel en euro[T1] a Welk voordeel heeft vrije handel? Kruis dat aan.[0] Je hoeft in andere landen van de EU geen geld te wisselen.[x] Je betaalt géén belasting over goederen uit een EU-land.[0] Je kunt de prijzen van goederen goed met elkaar vergelijken.[0] Je weet meteen hoeveel iets kost, omdat er vaste prijzen zijn.

b Wie heeft er gelijk? Kleur de juiste zinnen.[#balloon#] De euro is een Europese munt.[balloon] Door de euro is de handel tussen landen kleiner geworden.[#balloon#] Binnen de Europese Unie is er vrije handel.[#balloon#] Binnen de Europese Unie mag je gaan werken waar je wilt.

[k3a]6 [k3]Werken met een diagrama Gebruik het taartdiagram. Hierin zie je aan welke landen Nederland producten verkoopt. Vul de antwoorden in.Welk land is groen gekleurd? [SL5cm] #Duitsland#Aan welk land verkoopt Nederland het meest? [SL5cm] #Duitsland#En welk land staat op de tweede plaats? [SL5cm] #België#Weet je het nog? Producten aan het buitenland verkopen heet #export#Naar welk land is de export 8%? #Italië#Wat geeft de grote blauwe taartpunt aan?[SL] #238 andere landen samen#

b Er wordt wel gezegd: Duitsland is onze belangrijkste handelspartner. Wat denk je dat daarmee bedoeld wordt?[SL] #Er is met Duitsland meer handel dan met welk ander land.# [SL]

[WAK-7-LW-4-2-06-01][Diagram naast opdracht plaatsen]

12

123456789

10111213141516171819202122232425262728293031323334353637383940414243444546474849505152535455

AK7-LWB [] [10-12-2013]


[k2] Regels voor het milieu[T1]Moet jij ook weleens hoesten als er een zware vrachtwagen voorbij rijdt? Je merkt meteen dat uitlaatgassen de lucht vervuilen. Als een fabriek giftige stoffen in een rivier loost, merk je dat niet meteen. Toch heeft die vervuiling invloed op alles wat in en rond de rivier leeft. Planten, dieren en mensen kunnen er ziek worden. Vervuiling is slecht voor hun leefgebied. Die omgeving heet het milieu. Ook andere landen kunnen er last van hebben. Via de lucht, de zee of een rivier komen giftige stoffen makkelijk in buurlanden terecht. De Europese Unie wil iets aan die milieuvervuiling doen. Wie bij de Unie wil horen, moet zich aan strenge milieuregels houden. In Roemenië was de industrie altijd erg vervuilend. Sinds Roemenië bij de Europese Unie hoort, moet het zich ook aan die milieuregels houden. De Europese Unie geeft geld om Roemenië daarbij te helpen.

[ [WAK-7-LW-4-2-00-04]

[T5]Vervuilde lucht trekt zich niets aan van landsgrenzen.

[k3a]7 [k3]Milieuregels[T1] a Bekijk de afbeelding. Waar zie je vervuiling? Zet daar een kruisje.Wat voor vervuiling zie je?c[SL5cm] #luchtvervuiling#Welke soorten vervuiling zijn er nog meer?[SL] #watervervuiling en bodemvervuiling# b Zet een kring om waar of niet waar.Het leefgebied van mensen is hun milieu. #waar# / niet waar Milieuregels zijn alleen goed voor dieren. waar / #niet waar#Sommige landen hebben moeite met milieuregels. #waar# / niet waar De Europese Unie helpt landen daarbij met geld. #waar# / niet waar

[k3b]8 [k3] Jij en de EU[T1]Denk na. Welke zinnen hebben met jou én de EU te maken? Kruis ze aan. [0] Ik ga elke dag met de fiets naar school.[x] Er wordt een nieuw natuurgebied aangelegd.[0] De brug in de stad wordt geschilderd.[x] Op het etiket kan ik zien wat er in mijn voedsel zit.[x] Die cd kan ik via internet in Duitsland goedkoper kopen.[0] Mijn moeder heeft zwangerschapsverlof.

[k3a]9 [k3]Vervuiling[T1] Ga naar werkblad 7 op bladzijde @@ en maak de opdracht.

[k3]Ik weet nu [T1]• de woorden: de economie, de Europese Unie, het Europees Parlement, de

Europese commissie, de euro, de vrije handel, het milieu, de milieuregels. • dat 28 landen samenwerken in de Europese Unie en dat zij afspraken met

elkaar maken over bijvoorbeeld handel, milieu, landbouw en voedsel.


12

123456789

101112131415161718192021222324252627282930313233343536373839404142434445464748495051525354

AK7-LWB [] [10-12-2013]


[WAK-7-LW-4-3-00-01a]

[k1]Les 3[k1a] Industrie in Oost-Europa[T0]Deze les gaat over industrie in Oost-Europa. Je leert dat veel grondstoffen worden opgegraven uit de grond en dat hierbij stoffen overblijven die vervuilend zijn. Ook leer je waar veel fabrieken staan en waarom dat zo is.

[k2] Grondstoffen en mijnen[T1]In Oost-Europa zit de grond boordevol schatten. Geen gouden munten of parels, maar kostbare grondstoffen, zoals aardgas, aardolie en steenkool. Deze grondstoffen leveren energie. Ze worden gebruikt als brandstof voor voertuigen, machines, verwarming en elektriciteitscentrales. Er zijn ook grondstoffen die niet voor energie worden gebruikt, zoals ijzer, goud, lood, kalk en koper. Daar worden allerlei producten van gemaakt. Grondstoffen worden in mijnen uit de grond gehaald. Dit heet mijnbouw. Daarbij worden soms giftige stoffen gebruikt. In Roemenië wordt goud uit de rotsen gehaald met cyanide, een dodelijk gif. Na gebruik laat men dit gif met afvalwater in een groot meer lopen. In het jaar 2000 brak de dam van dit meer door. Giftig water stroomde weg en kwam ook in de rivier de Donau terecht. Miljoenen vissen stierven.

[ WAK-7-LW-4-3-00-01]

[T5]Mijnwerkers werken onder de grond.

[k3a]1 [k3]Grondstoffen in Oost-Europa[T1] a Op de foto zie je een mijnwerker. Welke grondstof haalt hij uit de grond, denk je? [SL5cm] #afhankelijk van foto, hier steenkool#

b Vul in. Het opgraven van grondstoffen uit mijnen heet [SL5cm]#mijnbouw# Daarbij gebruikt men soms [SL5cm] #giftige# stoffen.Grondstoffen zijn nodig om [SL5cm]#producten# te maken.Sommige grondstoffen zijn brandstof en leveren [SL5cm]#energie#

[k3a]2 [k3]Aardolie, steenkool en hout[T1]Je hebt geleerd dat in Scandinavië hout een belangrijke grondstof is. In Oost-Europa zijn aardolie en steenkool belangrijke grondstoffen. Schrijf de woorden in de juiste rij in de tabel.schoon – vervuilend – kan opraken - raakt nooit op - energie - producten

aardolie en steenkool hout[SL5cm] #vervuilt# [SL5cm] #schoon#[SL5cm] #kan opraken# [SL5cm] #raakt nooit op#[SL5cm] #energie# [SL5cm] #producten#

12

123456789

1011121314151617181920212223242526272829303132333435363738394041424344

45

AK7-LWB [] [10-12-2013]


[k2] Waar fabrieken staan[T1]Weet je dat de stad Moskou evenveel inwoners heeft als Nederland? Rondom die stad staan veel fabrieken. Daar worden auto's en helikopters gemaakt, maar ook horloges, meubels en software. De plek waar een fabriek wordt gebouwd, noem je een vestigingsplaats. De vestigingsplaats hangt af van verschillende zaken. Voor het maken van schoenen zijn veel mensen nodig. Het is arbeidsintensief werk. Een schoenenfabriek wordt dus in de buurt van een stad gebouwd, waar veel arbeidskrachten zijn. Om staal te maken, moeten grote hoeveelheden steenkool heet gestookt worden. Staalfabrieken staan daarom in de buurt van havens, waar grote schepen de steenkool kunnen aanvoeren. Vroeger werden fabrieken ook gebouwd in de buurt van mijnen. In het Oeralgebergte ontstond bijvoorbeeld industrie, omdat daar ijzererts in de grond zit.

[WAK-7-LW-4-3-00-02:]

[T5] Woonwijken en fabrieken staan in Moskou dicht bij elkaar.

[k3a]3 [k3]Vestigingsplaats en arbeidsintensief[T1]a Bekijk de foto. Zet een kruisje bij fabrieken.Omcirkel woningen.

b Waarom is een stad een vestigingsplaats voor fabrieken? En wat gebeurt er met de stad? Nummer de zinnen in de goede volgorde en je ontdekt het.[SL1cm] #5# De nieuwkomers gaan ook in de fabriek werken.[SL1cm] #3# Mensen uit de stad gaan in de fabriek werken.[SL1cm] #1# Een bedrijf met arbeidsintensief werk heeft veel arbeiders nodig.[SL1cm] #6# Door de fabriek groeit de stad.[SL1cm] #4# De fabriek trekt mensen naar de stad.[SL1cm] #2# Daarom bouwt het bedrijf een fabriek dichtbij een stad.

[k3a]4 [k3]Waar staat het bedrijf?[T1] Kijk naar de tekeningen. Lees de uitspraken van de directeuren. Wie zegt wat? Trek een lijn.

[Linkerkolom 4 kleine tekeningen, rechterkolom 4 uitspraken. De kinderen moeten ze met de zinnen verbinden.][WAK-7-LW-4-3-04-01a] [T1b] Ik heb veel arbeiders nodig.[WAK-7-LW-4-3-04-01b] [T1b] De grondstoffen komen uit Amerika.[WAK-7-LW-4-3-04-01c] [T1b] Wij maken houten meubels.[WAK-7-LW-4-3-04-01d] [T1b] Ons transportbedrijf werkt in heel het land.#1 - c; 2 - b; 3 - a; 4 - d#

12

123456789

10111213141516171819202122232425262728293031323334353637383940

41

AK7-LWB [] [10-12-2013]


[k2]Een ramp voor het milieu[T1]Hoe vaak heb jij al elektriciteit gebruikt vandaag? Een leven zonder elektriciteit is bijna niet meer voor te stellen. Je weet dat elektriciteit gemaakt wordt met brandstoffen, zoals aardolie, aardgas en steenkool. Dat gebeurt in elektriciteitscentrales. Sommige centrales maken op een heel bijzondere manier elektriciteit. Ze gebruiken daarvoor uranium, een soort erts. Daarbij komt levensgevaarlijke straling vrij. Als zo'n kerncentrale niet perfect werkt, kan dat rampzalige gevolgen hebben voor het milieu in de wijde omgeving. In 1986 ging het mis in Tsjernobyl. Een ontploffing in de kerncentrale veroorzaakte een enorme milieuramp. Nog steeds zijn gebieden in de Oekraïne daardoor onbewoonbaar. De Europese Unie helpt Oost-Europese landen nu om hun verouderde kerncentrales te repareren of af te breken.

[ WAK-7-LW-4-3-00-03]

[T5]De kernramp in Tsjernobyl in Oekraïne heeft nog steeds grote gevolgen.

[k3a]5 [k3]Kernenergie[T1]Lees de tekst en bekijk de afbeelding.a De eerste zin is een vraag. Schrijf op waarvoor jij vandaag allemaal elektriciteit hebt gebruikt.[SL]#Bijv. tanden poetsen, lamp, dvd-speler, tv, broodrooster# [SL] [SL] [SL]

b Ik heb vandaag al [SL1cm] keer elektriciteit gebruikt.

c Vul in. Een kerncentrale maakt energie met behulp van [SL5cm] #uranium# Daarbij komt levensgevaarlijke [SL5cm] #straling# vrij. Een ongeluk kan een grote [SL5cm] #milieuramp# veroorzaken.

[k3a]6 [k3]Kernenergie[T1] a Vul het woordweb in.

[Opmaak: woordweb met in het midden het woord kernenergie en daar omheen tien lege cellen, met lijnen verbonden met het centrum.]

12

123456789

1011121314151617181920212223242526272829303132333435363738394041

AK7-LWB [] [10-12-2013]


[k2] Het verhaal van ... een Bulgaarse drukker[T1]Marcel Fens heeft een drukkerij in Sophia, de hoofdstad van Bulgarije. Hij vertelt waarom hij daar een bedrijf is begonnen: "Ik ben naar Bulgarije verhuisd, omdat ik er goedkoop grond kon kopen voor mijn drukkerij. Bovendien zijn de lonen hier lager dan in Nederland. Omdat ik mijn medewerkers veel minder hoef te betalen, heb ik minder kosten. Daardoor kan ik aantrekkelijke prijzen rekenen voor mijn opdrachtgevers in Nederland. We maken tijdschriften, folders en boeken met onder andere Nederlandse teksten. We werken met de modernste apparatuur. Teksten en afbeeldingen worden gewoon aangeleverd via internet. Net als Nederland is Bulgarije lid van de Europese Unie. Dat maakt het ook makkelijk om zaken te doen met elkaar.

[WAK-7-LW-4-3-00-04]

[T5]De drukkerij Multiprint in Kostinbrod, 6 km van Sofia.

[k3a]7 [k3] Starten in het buitenland[T1] Zet een kring om waar of niet waarBulgarije is een EU-land. #waar# / niet waarDat heeft voordelen voor Marcel #waar# / niet waarVoor Marcel zijn hoge lonen een voordeel. waar / #niet waar#In Bulgarije zijn de lonen lager dan in Nederland. #waar# / niet waarGrond is in Bulgarije duurder dan in Nederland. waar / #niet waar#Alle medewerkers van Multiprint komen uit Nederland. waar / #niet waar#Drukwerk is in Nederland duurder dan in Bulgarije. #waar# / niet waar

[k3a]8 [k3] Begrippen uit de les [T1] Vul begrippen in die je in deze les hebt geleerd.In mijnen grondstoffen uit de bodem halen heet [SL5cm]#mijnbouw#.De plek waar een fabriek wordt gebouwd heet [SL5cm]#vestigingsplaats# Werk waarvoor veel mensen nodig zijn, is [SL5cm]#arbeidsintensief# werk. Mensen die in een fabriek werken heten [SL5cm]#arbeiders#. Een bijzonder soort elektriciteitscentrale is de [SL5cm]#kerncentrale#Een ongeluk daarmee kan tot een [SL5cm]#milieuramp# leiden.

[k3b]9[k3]Kerncentrales in Nederland[T1]Ga naar werkblad 8 op bladzijde @@ en maak de opdracht.

[k3]Ik weet nu [T1]• de woorden: de mijnbouw, de vestigingsplaats, arbeidsintensief,

de kerncentrale, de milieuramp.• waarom er op een bepaalde plek fabrieken worden gebouwd en dat in mijnen

grondstoffen en brandstoffen uit de bodem worden gehaald.


12

123456789

1011121314151617181920212223242526272829303132333435363738394041424344454647484950

AK7-LWB [] [10-12-2013]


[WAK-7-LW-4-4-00-01a]

[k1]Les 4[k1a] Topografie van Oost-Europa[T0]In deze les leer je de belangrijkste steden, wateren en gebieden van Oost-Europa. Je leert ook hoe je een grondstoffenkaart moet gebruiken en wat de verschillende symbolen beteken.

[WAK-7-LW-4-4-00-01][WAK-7-LW-4-4-00-02]

12

123456789

10111213141516171819202122232425262728293031323334353637383940414243

AK7-LWB [] [10-12-2013]


[k3a]1 [k3]Landen van Oost-Europa[T1]Gebruik de kaart van Europa.Schrijf de gekleurde letters van de volgende landen op de juiste invullijnen.[In 2 columns]Roemenië BulgarijeOekraïne Rusland[XIn 2 columns][AW: # Letters in de juiste landen op de kaart schrijven.#]

b Wat is waar? Kruis de vier juiste zinnen aan.[x] Rusland ligt ten oosten van Oekraïne.[0] Bulgarije ligt tussen Oekraïne en Roemenië[x] Oekraïne ligt noordelijker dan Bulgarije.[x] Rusland en Oekraïne grenzen aan elkaar.

[k3a]2 [k3]Steden van Oost-Europa[T1]a Schrijf de gekleurde letters van de volgende steden op de juiste plek:[in 2 columns]Moskou Sint PetersburgBoekarest RigaKiev Sofia[XIn 2 columns] [AW: # Letters op de juiste plaats op de kaart schrijven.#]

[k3a]3 [k3]Wateren van Oost-Europa[T1] a Kleur de Kaspische Zee blauw.

b Kleur de Zwarte Zee donkerblauw.

c Schrijf de namen op de kaart.[AW: # namen op de juiste plaats op de kaart schrijven.#]

[k3a]4 [k3]Gebergten van Oost-Europa[T1] a Schrijf de namen van de volgende gebergten op de juiste plek:Oeralgebergte Kaukasus[AW: # namen op de juiste plaats op de kaart schrijven.#]

b Kleur de gebergten in op de kaart.

[k3a]5 [k3]Rivieren van Oost-Europa[T1]a Trek met een blauw potlood de rivieren Wolga en Donau over.

b Vul in:De Wolga begint in [SL] #Rusland De Wolga komt uit in de [SL] # Kaspische zee#De Donau begint in [SL] #DuitslandDe Donau komt uit in de [SL] #Zwarte Zee#

[k3b]6 [k3] [T1] Kijk in de atlas op kaart 49. a Waar liggen Wit-Rusland en Moldavië?Schrijf de gekleurde letters op de juiste plek.[AW: # letters op de juiste plaats op de kaart schrijven.#]

12

123456789

10111213141516171819202122232425262728293031323334353637383940414243444546474849505152535455

AK7-LWB [] [10-12-2013]

b Schrijf Minsk bij het juiste rondje op de kaart.[AW: # Minsk op de juiste plaats op de kaart schrijven.#]

c Tussen welke twee landen ligt Moldavië?[SL5cm] #Oekraïne# en [SL5cm] #Roemenië#

12

123456

AK7-LWB [] [10-12-2013]


[k2]Werken met een grondstoffenkaart[T1] Je hebt geleerd dat Oost-Europa rijk is aan grondstoffen en brandstoffen als steenkool en bruinkool. Bruinkool lijkt op steenkool, maar is zachter. Steenkool en bruinkool noemen we fossiele brandstoffen, omdat ze miljoenen jaren geleden ontstaan zijn uit planten. Deze brandstoffen worden gebruikt om bijvoorbeeld ijzererts te smelten. Op een grondstoffenkaart kun je aan de kleur van een vlek zien waar ze in de bodem zitten. Aan de staafdiagrammen kun je aan de lengte van elke staaf kun je zien, hoeveel er in een jaar uit de grond wordt gehaald.

[WAK-7-LW-4-4-00-03]

[k3a]7 [k3]Een grondstoffenkaart [T1]Over welke grondstoffen gaat de kaart?[SL] #steenkool, bruinkool en uranium#Over welk jaar gaat de kaart? [SL5cm] [x] #2004#Wat betekenen de zwarte sterretjes?[SL] #Die geven aan waar uranium in de grond zit.#Waar wordt die grondstof voor gebruikt?[SL] #Als brandstof voor kerncentrales.#

[k3a]8 [k3] Veel of weinig grondstoffen[T1]Gebruik de kaart hierboven. Omcirkel waar of niet waarPolen haalde de meeste steenkool uit de grond. waar / #niet waar# In Duitsland zit uranium in de bodem. #waar# / niet waarIn Oekraïne werd weinig uranium uit de grond gehaald. waar / #niet waar#Roemenië produceerde meer bruinkool dan Bulgarije. #waar# / niet waarIn de bodem van Nederland zit steenkool. #waar# / niet waar

12

123456789

10111213141516171819202122232425262728293031

AK7-LWB [] [10-12-2013]


[k3a]9 [k3] Grondstoffen en de Europese Unie[T1] Kijk naar uranium en steenkool in Frankrijk en Polen. Beide landen zitten in de Europese Unie. Wat kunnen beide landen doen?[SL] #Frankrijk heeft uranium en geen steenkool. Polen heeft steenkool en geen uranium. Door de vrije handel kunnen ze goedkoper van elkaar kopen.#[SL]

[icoon atlas][k3a]10[k3]De Zwarte Zee [T1] Gebruik de kaart Europa - staatkundig.Varna in Bulgarije is een havenstad. Naar welke andere Oost-Europese steden kunnen schepen vanuit Varna varen? [SL] #Constanta, Odesa, Sevastopol, Rostov, Nororossijsk en Sotsji# Via welke stad vaart een schip van de Zwarte Zee naar Italië?[SL] #Istanbul#

[icoon atlas][k3b]11[k3]Gasleiding[T1] Gebruik de kaart Europa - staatkundig. Gebruik de schaalstok.a Eén centimeter op de kaart is in werkelijkheid [SL2cm] #150# km.

b Gebruik je liniaal. Er moet een gasleiding komen van Moskou naar Sevastopol. Hoeveel centimeter is dat op de kaart? [SL3cm] #8,5# cm.Reken uit hoeveel kilometer dat is. [SL3cm] #1275# km.De gasleiding moet dus [SL3cm] #1275# km lang zijn.

c Wat denk je, is die gasleiding in werkelijkheid precies zo lang?ja / nee, want [SL] #in werkelijkheid zullen er bochten in zitten.# [SL]

[k3b]12[k3] Oost-Europese landen[T1] Wat hoort bij elkaar? Trek lijnen.

[T1b] Ze horen bij de Europese Unie. [T1b] Wolga en Donau[T1b] Hiervan is Kiev de hoofdstad. [T1b] Rusland[T1b] Deze rivier vormt de grens. [T1b] Bulgarije en Roemenië[T1b] een land tussen twee werelddelen. [T1b] Oekraïne[T1b] Belangrijke rivieren in Oost-Europa [T1b] Donau#Ze horen bij de Europese Unie > Bulgarije en Roemenië; Hiervan is Kiev de hoofdstad > Oekraïne; Deze rivier vormt de grens > Donau;Een land tussen twee werelddelen > Rusland; Belangrijke rivieren in Oost-Europa > Wolga en Donau#

[k3]Ik weet nu [T1]• de belangrijke landen, steden, wateren en gebieden van Oost-Europa.• hoe ik een grondstoffenkaart met staafdiagrammen moet lezen.


12

123456789

101112131415161718192021222324252627282930313233

343536373839404142434445464748

AK7-LWB [] [10-12-2013]


[k1]Samenvatting

[k5]Les 1[K2] Wonen en werken in de stad[T3]In dit hoofdstuk heb je geleerd over industrie en samenwerking in Europa. Je hebt geleerd waarom op sommige plaatsen veel fabrieken staan en dat er afval is bij het maken van producten. Ook heb je geleerd dat Europese landen samenwerken en regels afspreken.

[WAK-7-LW-4-5-00-01]

[k5]Les 2[K2]De Europese Unie[T3]De Europese Unie is ontstaan om nieuwe oorlogen te voorkomen. 28 landen werken samen en maken afspraken op allerlei gebieden, zoals de economie, het milieu, het verkeer en de landbouw. De Europese Commissie is de regering van de Europese Unie en bedenkt wetten. Het Europees Parlement moet die wetten goedkeuren. In achttien landen van de Europese Unie kun je met de euro betalen. Er is vrije handel en vrij verkeer van goederen en mensen. Het milieu in Europa wordt beschermd door milieuregels.

[WAK-7-LW-4-5-00-02]

[k5]Les 3[K2]Industrie in Oost-Europa[T3]Oost-Europa is rijk aan grondstoffen. Die worden in mijnen uit de bodem gehaald. Dat heet mijnbouw. Daarbij wordt soms gif gebruikt die het milieu vervuilt. De vestigingsplaats van een fabriek hangt bijvoorbeeld af van de aanvoer van grondstoffen of de aanwezigheid van arbeiders. Voor arbeidsintensief werk zijn veel arbeiders nodig. Industrie ontstond vroeger in de buurt van grondstoffen. Kerncentrales leveren elektriciteit maar werken met levensgevaarlijke straling. Een ongeluk kan tot een milieuramp leiden.

[WAK-7-LW-4-5-00-03]

[k5]Les 4[K2] Topografie en kaartvaardigheden[T3]Je hebt van Oost-Europa de belangrijkste landen geleerd en de belangrijkste steden, wateren en gebergten. Op een grondstoffenkaart worden grondstoffen op verschillenden manieren aangegeven. Je kunt zien waar ze in de grond zitten. Je kunt op de staafdiagrammen aflezen hoeveel er elk jaar uit de grond wordt gehaald.

[WAK-7-LW-4-5-00-04]

12

123456789

1011121314151617181920212223242526272829303132333435363738394041424344454647

AK7-LWB [] [10-12-2013]


[k3a]1 [k3]Begrippen[T1]Wat betekent het woord? Trek een lijn.

[T1b] de Europese Unie [T1b] voor de productie zijn veel mensen nodig[T1b] arbeidsintensief [T1b] grondstoffen uit de grond halen[T1b] de euro [T1b] alle landen in Europa die nauw samenwerken[T1b] de vrije handel [T1b] een ongeluk met grote schade aan het milieu[T1b] het milieu [T1b] gesteenten met waardevolle grondstoffen[T1b] het erts [T1b] de munt van de Europese Unie[T1b] de mijnbouw [T1b] handel tussen landen zonder belasting aan de grens[T1b] de milieuramp [T1b] de omgeving waarin mensen, dieren en planten leven.#de Europese Unie > alle landen in Europa die nauw samenwerken; arbeidsintensief > voor de productie zijn veel mensen nodig; de euro -> de munt van de Europese Unie; de vrije handel -. handel tussen landen zonder extra belasting aan de grens; het milieu -> de omgeving waarin mensen, dieren en planten leven; het erts -> gesteenten waar waardevolle grondstoffen; de mijnbouw -> grondstoffen uit de grond halen; de milieuramp -> ongeluk met grote schade aan het milieu#

[k3a]2 [k3]De Europese Unie[T1]Omcirkel het juiste woord.De Europese Unie ontstond doordat landen #geen oorlog# / meer handel wilden.#De Europese Commissie# / het Europees Parlement bedenkt nieuwe wetten.De Europese Commissie / #het Europees Parlement# keurt nieuwe wetten.De Europese Unie vindt milieuregels #heel# / niet belangrijk.

[k3a]3 [k3] Industrie in Oost-Europa[T1]Omcirkel waar of niet waar.In Oost-Europa zitten veel grondstoffen in de bodem. #waar# / niet waarMijnbouw heeft met grondstoffen te maken. #waar# / niet waarFabrieken staan altijd vlak bij grondstoffen. waar / #niet waar#Werk in een fabriek is altijd arbeidsintensief waar / #niet waar#Een vestigingsplaats is de plek waar een fabriek staat. #waar# / niet waarIn kerncentrales wordt elektriciteit gemaakt. #waar# / niet waar

[k3a]4 [k3] Oost-Europa[T1] Waar of niet waar?[0] De Donau stroomt door Sint Petersburg. [x] De Kaspische Zee grenst aan Rusland.[0] Sofia is de hoofdstad van Oekraïne. [x] De Kaukasus is een gebergte in het zuiden van Rusland.[0] Roemenië is groter dan Polen[x] Oekraïne is groter dan Duitsland

[k3a]5 [k3] HandelIgor heeft een kledingfabriek in Volgograd. Hij heeft een klant in Amsterdam. Welke nadelen heeft het voor Igor dat zijn land niet bij de EU hoort? Schrijf er twee op.1 [SL] #Bijvoorbeeld: Nederland heeft een andere munt dan Rusland. Bij betaling moet er omgerekend worden. Dat is lastig en kost geld.#2 [SL] #Bijvoorbeeld: Er is geen vrije handel tussen Rusland en Nederland. Russische producten zijn daardoor in Nederland duurder.#

12

12345

6789

10111213141516171819202122232425262728293031323334353637383940414243444546

AK7-LWB [] [10-12-2013]


[k1]Kies je taak [T1]Samen met je leerkracht kies je een taak. Kruis de taak hieronder aan. De taak bestaat uit vijf stappen. Alles wat je weten moet, staat op een kopieerblad. Vraag dit blad aan je leerkracht. Voor sommige taken is nog een tweede kopieerblad nodig. Schrijf hiernaast op wat je bij elke stap hebt gedaan.

[K4a]1 Ontdek het [Symbool: H] [Symbool: KB4.1 en 4.2][T1]Het Europees Parlement heeft 751 zetels. Die zijn verdeeld over 28 landen. Op het bronnenblad kun je lezen hoe de verdeling van de zetels is. Geef die verdeling aan op het werkblad door in de grafiek hokjes te kleuren. Je ziet dan in één oogopslag welke landen veel zetels hebben en welke landen weinig. Wat vind je van deze verdeling?

Voor deze taak moet je les 2 gemaakt hebben.

[WAK-7-LW-4-7-02-01] [K4a]2 Doe het! [Symbool: H] [Symbool: KB4.3][T1] Bedenk en teken je eigen industrieterrein. Op dat terrein moet alles staan om een compleet product te maken. Welk product het is, mag je zelf bedenken. Welke fabrieken heb je nodig? Waar zou jij je fabriek willen neerzetten? Wat ga je produceren? Hoe komen de grondstoffen in jouw fabriek? Welke onderdelen heb je voor jouw product nodig? Waar zet je de fabrieken van die onderdelen neer? Hoe wordt het product vervoerd naar de klanten?


[WAK-7-LW-4-7-01-01]

[K4a]3 Zoek het uit![Symbool: V] [Symbool: groep] [Symbool: KB4.4] [T1] Het dorp Vulturu in Roemenië ligt aan de Donau, vlak bij de Zwarte Zee. Het water blijkt vervuild door een fabriek. Verschillende mensen vinden hier iets van: de fabrikant, de burgemeester, de directeur van een hotel, een vogelaar...Verdeel de rollen en speel dan die rollen. Samen moeten jullie een oplossing vinden voor de vervuiling!


[WAK-7-LW-4-7-03-01]

[K4a]4 Kijk verder![Symbool: V] [Symbool: KB4.5 en 4.6] [T1]Vroeger waren er ook mijnen in Zuid-Limburg. Daar werden steenkool en mergel uit de bodem gehaald. Wat is steenkool eigenlijk? Wat kun je ermee doen en hoe werd dat vroeger uit de bodem gehaald? Wie werkten er in die mijnen? En hoe was het om daar de hele dag te werken? Ga op ontdekking uit en maak een stripverhaal van wat je hebt ontdekt.


[WAK-7-LW-4-7-04-01]

12

123456789

101112131415161718192021222324252627282930313233343536373839404142434445464748

49505152

AK7-LWB [] [10-12-2013]


[k1]Bronnenblad taak 2[Tabel mag ook liggend][Tabel zoals in voorbeeld hieronder. In de eerste kolom komen de vlaggen van alle EU-landen te staan, dan de namen en dan het aantal EU-zetels per land. De 10 hokjes erachter moeten bovenaan genummerd zijn, van 0 – 10 -20 – 30 ….. – 100. De kinderen moeten hier liggende staven inkleuren, zodat een grafiek ontstaat.]

[WAK-7-LW-4-7-20-01]

vlag Land zetels 0

10 20 30

40

50

60 70 80 90

100

[vlag] België 21[vlag] Bulgarije 17[vlag] Cyprus 6[vlag] Denemarken 13[vlag] Duitsland 96[vlag] Estland 6[vlag] Finland 13[vlag] Frankrijk 74[vlag] Griekenland 21[vlag] Hongarije 21[vlag] Ierland 11[vlag] Italië 73[vlag] Kroatië 11[vlag] Letland 8[vlag] Litouwen 11[vlag] Luxemburg 6[vlag] Malta 6[vlag] Nederland 26[vlag] Oostenrijk 18[vlag] Polen 51[vlag] Portugal 21[vlag] Roemenië 32[vlag] Slovenië 8[vlag] Slowakije 13[vlag] Spanje 54[vlag] Tsjechië 21[vlag] Verenigd Koninkrijk 73[vlag] Zweden 20

12

123456789

10111213

1415

http://nl.wikipedia.org/wiki/Zweden

http://nl.wikipedia.org/wiki/Verenigd_Koninkrijk

http://nl.wikipedia.org/wiki/Tsjechi%C3%AB

http://nl.wikipedia.org/wiki/Spanje

http://nl.wikipedia.org/wiki/Slowakije

http://nl.wikipedia.org/wiki/Sloveni%C3%AB

http://nl.wikipedia.org/wiki/Roemeni%C3%AB

http://nl.wikipedia.org/wiki/Portugal

http://nl.wikipedia.org/wiki/Polen

http://nl.wikipedia.org/wiki/Oostenrijk

http://nl.wikipedia.org/wiki/Nederland

http://nl.wikipedia.org/wiki/Malta_(land)

http://nl.wikipedia.org/wiki/Luxemburg_(land)

http://nl.wikipedia.org/wiki/Litouwen

http://nl.wikipedia.org/wiki/Letland

http://nl.wikipedia.org/wiki/Kroati%C3%AB

http://nl.wikipedia.org/wiki/Itali%C3%AB

http://nl.wikipedia.org/wiki/Ierland_(land)

http://nl.wikipedia.org/wiki/Hongarije

http://nl.wikipedia.org/wiki/Griekenland

http://nl.wikipedia.org/wiki/Frankrijk

http://nl.wikipedia.org/wiki/Finland

http://nl.wikipedia.org/wiki/Estland

http://nl.wikipedia.org/wiki/Duitsland

http://nl.wikipedia.org/wiki/Denemarken

http://nl.wikipedia.org/wiki/Cyprus

http://nl.wikipedia.org/wiki/Bulgarije

http://nl.wikipedia.org/wiki/Belgi%C3%AB

AK7-LWB [] [10-12-2013]



[ WAK-7-LW-4-7-40-01]

[ WAK-7-LW-4-7-40-02]

De SchachtenElke mijn moet minstens twee schachten hebben. Deze verticale gangen zijn absoluut noodzakelijk voor de ventilatie van de mijn. Boven in één schacht bevindt zich de schachttoren. Daar zorgt de machinist dat de liftkooien omhoog en omlaag gaan.

GevarenVroeger was het pikdonker in de mijn. De mijnwerkers gebruikten vlamlampen, zoals een brandende kaars. Deze lampen waren heel gevaarlijk als er mijngas in de buurt was. Dan vonden er vaak ontploffingen plaats. Mijnwerkers namen vaak een kanarie in een kooitje mee naar beneden, dat ze aan het plafond van de galerij hingen. Als de kanarie van zijn stokje viel, moesten ze zich zo snel mogelijk uit de voeten maken. Dan was er mijngas aanwezig.Maar mijngas is niet het enige gevaar: een ongeluk of onvoorzichtigheid kan brand in de mijn veroorzaken. Ook konden mijngangen verzakken of was er vallend gesteente. Een even verraderlijk gevaar is de waterdoorbraak. Een laatste gevaar is de mijnwerkersziekte. Een mijnwerker ademt voortdurend stof in. De fijne steenkooldeeltjes bemoeilijken de ademhaling. De mijnwerkers die diep onder de grond aan de aanleg van nieuwe galerijen werkten, liepen het meeste gevaar.

12 Het loshakken van de steenkool

Het beroep van mijnwerker was geen pretje! Vanaf de schacht worden steengangen gegraven. Als de steengang een steenkoollaag kruist, hakt de mijnwerker de steenkool los. Die wordt dan naar boven getransporteerd met mijnwagens. In de mijn lagen spoorrails en reden locomotieven met kipkarren.

12

123456789

1011121314151617181920212223242526272829303132333435363738

AK7-LWB [] [10-12-2013]





12

123456789

101112131415161718192021222324252627282930313233343536373839404142

AK7-LWB [] [10-12-2013]

3 [AK7_LWB_H5 hoofdstukopening]

[k1]Hoofdstuk [k0]5 [k0a] Op vakantie in Zuid-Europa[T0]Dit hoofdstuk gaat over de landen aan de Middellandse Zee. Elk jaar brengen miljoenen Nederlanders daar hun vakantie door. Je leert waarom ze dat doen en wat de gevolgen zijn voor het landschap en de mensen die er wonen.

[WAK-7-LW-5-1-00-0]]

[WAK-7-LW-5-1-00-02]

[WAK-7-LW-5-1-00-03]

[WAK-7-LW-5-1-Afb3]

12

123456789

1011121314151617

AK7-LWB [] [10-12-2013]

[WAK-7-LW-5 les 1, spread 1, rechter pagina, ‘Kijken en doen’]

[k1]Les 1 [k1a] Zon, zand en zee!

[k1b]Kijken en doen

[T1]Op de foto zie je vakantiegangers aan de Middellandse Zee. Het is er behoorlijk druk. Wat zijn al die mensen aan het doen? - Wie luiert er en ligt lekker te zonnebaden? Zet daar de letter Z bij. Wie zijn er

actief? Schrijf daar de letter A.- Wie zijn er aan het werk? Schrijf daar de letter W. - Wat denkt de ober over de toeristen die hij bedient? Schrijf dat in de balloon.- Mensen die op vakantie zijn hoeven zich niet te vervelen. Schrijf op de

schrijflijntjes wat ze aan het doen zijn.

12

123456789

1011121314151617

AK7-LWB [] [10-12-2013]

[WAK-7-LW-5 les 1, spread 2, linker pagina]

[k2] Een topvakantie [T1]'Er zwemmen hier joekels van vissen!' , roept Mike als hij boven water komt. Hij zet zijn duikbril af en wil net op zijn handdoek gaan liggen, als zijn moeder en zusje eraan komen. 'Ha, daar zijn jullie eindelijk. Nog wat leuks gekocht op de markt? Vanmiddag gaan we klimmen, hè?' Zijn moeder lacht. Winkelen, dat is niks voor Mike. Maar van het klimpark bij hun vakantiehuisje kan hij geen genoeg krijgen. ‘Ja, we gaan zo terug, maar eerst een hapje eten in het restaurant,’ zegt ze. Mike en zijn familie zijn op vakantie in Italië. In hun vakantiepark is ook een zwembad en een kinderdisco. Volgend jaar wil hij er weer heen. Het is hier top!

[WAK-7-LW-5-1-03-01]

[k3a]1 [k3] Op vakantie[T1]a Wat doe jij het liefst op vakantie?[SL] #bijvoorbeeld zwemmen, lezen of wandelen#[SL]

b Waar zou jij het liefst naar toe willen op vakantie? Ik ga het liefst naar [SL5cm] #eigen antwoord# omdat [SL][SL] #het daar mooi weer is, omdat je er in de zee kan zwemmen.#

c Hoe overnacht jij?[SL] #Bijvoorbeeld in een tent, een appartement, een caravan #[SL]

[hier een woordweb vormgeven met centraal een cel met daarin het woord vakantie. daaromheen nog 10 cellen, leeg, die verbonden zijn met de cel in het centrum.]

[k3a]2 [k3]Woordweb[T1]Maak een woordweb rond het thema vakantie. Schrijf in de vakjes woorden die met vakantie te maken hebben.# bijvoorbeeld: Geen school, Zwemmen, Uit eten, Camping, Kinderdisco, Vliegtuig, Buitenland, Vakantiehuisje, tent, Barbecue, Markt, Klimmen, Strand, Zee, Snorkelen, Etc. #

12

123456789

10111213141516171819202122232425262728293031323334353637383940

AK7-LWB [] [10-12-2013]

[WAK-7-LW-5 les 1, spread 2, rechter pagina ]

[k4a]Wat weet je al

[WAK-7-LW-5-1-00-05]

[k3a]3 [k3] Zuid-Europa [T1] Gebruik de kaart.a Je ziet de kaart van een deel van Europa. Kleur Nederland.

b Zet een kruisje in landen waar jij geweest bent.Zet een streep onder de namen van alle landen waarvan je weleens gehoord hebt.

c Ken je nog meer landen? Schrijf daar de namen in.

[k3a]4 [k3] Woorden die je al kent [T1] Wat betekent het woord? Trek een lijn.

[T1b] recreatie [T1b] voor je lol een paar dagen ergens naartoe gaan.[T1b] vrije tijd [T1b] iemand die in een dorp, stad of land woont.[T1b] inwoner [T1b] iets wat mensen nodig hebben, zoals een winkel.[T1b] vakantie [T1b] iets leuks doen in je vrije tijd.[T1b] verkeer [T1b] als je niet naar school of naar je werk hoeft.[T1b] overlast [T1b] iets waar veel mensen last van hebben.[T1b] luchtvaart [T1b] alle weggebruikers.[T1b] voorziening [T1b] al het verkeer in de lucht.# Recreatie > Iets leuks doen in je vrije tijd.Vrije tijd > Als je niet naar school of naar je werk hoeft. Inwoner > Iemand die in een dorp, stad of land woont. Vakantie > Voor je lol een paar dagen naar een andere plek gaanVerkeer > Alle weggebruikersOverlast > Iets waar veel mensen last van hebbenLuchtvaart > Al het verkeer in de lucht Voorziening > Iets wat mensen nodig hebben zoals een winkel#

[k3]Je leert [T1]• In les 2: waarheen toeristen op vakantie gaan en wat voor gevolgen dat heeft

voor de inwoners van een gebied. • In les 3: dat er veel verkeer in Europa is om mensen en goederen te

vervoeren en wat daarvoor nodig is.• In les 4: de belangrijkste landen, plaatsen en gebieden van Zuid-Europa.


moet doen.

12

123456789

10111213141516171819

20212223242526272829303132333435363738394041

AK7-LWB [] [10-12-2013]

[WAK-7-LW-5 les 2, spread 1, linker pagina]

[WAK-7-LW-5-2-00-01a]

[k1]Les 2[k1a]Bestemming Zuid Europa[T0]Deze les gaat over vrije tijd en wat mensen daarin doen. Je leert dat veel mensen op vakantie gaan en dat dit werk oplevert voor andere mensen. Ook leer je dat die vakanties schadelijk kunnen zijn voor de bewoners en het milieu.

[k2]Op vakantie in Rome[T1]Wat doe jij als je niet naar school hoeft? Ga je dan voetballen of duik je liever het zwembad in? Wat mensen in hun vrije tijd voor hun plezier doen, heet recreatie. Als mensen wat langer vrij zijn, gaan ze soms ook voor hun plezier op reis. Dat heet toerisme. Veel mensen houden ervan om dan steden te bezoeken. Vooral in oude steden is vaak veel te zien. Neem nou Rome, de hoofdstad van Italië. Daar staan niet alleen gebouwen uit de Romeinse tijd, maar ook mooi versierde kerken, het paleis van de paus en bijzondere musea. Ieder jaar bezoeken 12 miljoen mensen de stad, terwijl er 3 miljoen mensen wonen. Voor al die toeristen moeten voorzieningen zijn, zoals hotels en restaurants. Goed openbaar vervoer is ook belangrijk voor het toerisme. Rome is een toeristische bestemming, omdat er veel bezienswaardigheden zijn, net als in Parijs, London en Amsterdam.

[WAK-7-LW-5-2-00-01] [T5] Het Colosseum is een belangrijke bezienswaardigheid in Rome.

[k3a]1 [k3] Recreatie of toerisme [T1] Is het toerisme of recreatie? Of kan het allebei zijn? Kruis aan.

Recreatie ToerismeOp vakantie gaan naar een ander land XLuieren in je vrije tijd XHet theater in Rome bezoeken XEen nacht in een hotel slapen XHet museum in je eigen woonplaats bezoeken XEen paar dagen naar een vakantiepark gaan XEen dagje naar een stad gaan X

[k3a]2 [k3] Een toeristische bestemming[T1]Een toeristische bestemming heeft voorzieningen en bezienswaardigheden. Maar wat is een voorziening en wat een bezienswaardigheid? Kruis ze aan.

voorziening bezienswaardigheideen museum over kunst Xopenbare toiletten Xeen zwemparadijs Xoude gebouwen Xeen tandarts Xeen theater X

12

123456789

10111213141516171819202122232425262728293031

3233343536

373839

AK7-LWB [] [10-12-2013]

[WAK-7-LW-5 les 2, spread 1, rechter pagina]

[k2] Meer dan RomeToeristen gaan niet alleen naar grote steden. De Griekse eilanden, de Italiaanse bergen en de Spaanse stranden trekken ook veel toeristen. Voor de bewoners van deze toeristische gebieden is toerisme een belangrijke inkomstenbron, een manier om geld te verdienen. Toeristen geven immers hun geld uit in hotels, restaurants en souvenirwinkels. Er zijn badmeesters nodig, koks, kamermeisjes en gidsen. Toerisme betekent voor veel mensen werk, maar er zijn ook nadelen. Waar veel mensen zijn is ook veel vervuiling. Vroeger lagen er aan de Middellandse Zee kleine stille vissersdorpjes. Toen er steeds meer toeristen kwamen, werden er in korte tijd hotels, restaurants, winkels en disco's gebouwd. Bossen en landbouwgrond verdwenen en smalle rustige wegen werden brede drukke snelwegen. Nu is het is er allang niet meer rustig en schoon.

[WAK-7-LW-5-2-00-02]

[T5] Door het toerisme is er veel veranderd aan de Spaanse kust.

[k3a]3 [k3]Toeristische gebieden[T1] Is het een voordeel of een nadeel voor een toeristisch gebied? Omcirkel voordeel of nadeel.Toerisme is een inkomstenbron. #voordeel# / nadeel Het landschap wordt vervuild. voordeel / #nadeel#Er is nog maar weinig rust in de dorpjes. voordeel / #nadeel #Door het toerisme zijn er betere wegen. #voordeel# / nadeel Toeristen zorgen voor werkgelegenheid. #voordeel# / nadeel Natuur wordt volgebouwd met hotels. voordeel / #nadeel #

[WAK-7-LW-5-2-04-01] [tabel naast opdracht plaatsen]

[k3a]4 [k3] veel of weinig toeristen[T1]Gebruik de tabel. Die laat zien hoeveel toeristen Nederland bezochten en waar ze vandaan kwamen.Vul in.a De meeste toeristen kwamen uit [SL5cm] #Duitsland#De minste toeristen kwamen uit [SL5cm] #Finland#Hoeveel kwamen er in 2012 uit Noorwegen? [SL5cm] #121.000#

b Omcirkel de landen waaruit elk jaar minder toeristen komen. #Omcirkel Frankrijk, Spanje, Italië, Denemarken#Wat betekent dat voor Nederland? [SL] #minder toeristen betekent minder inkomsten voor een aantal Nederlanders#[SL]

c Schrijf drie toeristische bestemmingen op voor buitenlanders in Nederland.1 [SL] #bijvoorbeeld Amsterdam met het rijksmuseum#2 [SL] #de Keukenhof met de bollenvelden#3 [SL] #Scheveningen met het strand#

12

123456789

101112131415161718192021222324252627282930313233343536373839404142434445464748495051

AK7-LWB [] [10-12-2013]

[WAK-7-LW-5 les 2, spread 2, linker pagina ]

[k2] Wintersport in de Alpen[T1]De meeste toeristen gaan in de zomer op pad, maar ook 's winters is er van alles te doen. Vooral in de bergen, zoals de Alpen, want daar ligt dan sneeuw. Veel mensen vinden het heerlijk om over besneeuwde hellingen naar beneden te skiën of te snowboarden. Deze wintersporten zijn erg populair. Voor deze sporten zijn grote skipistes aangelegd met hotels en skiliften. Er zijn ook nadelen. Voor de aanleg van de pistes werd bos op de berghellingen gekapt. Bomen houden de grond vast met hun wortels. Zonder bomen spoelt veel grond weg met de regen. Dat heet erosie. Bovendien schuift sneeuw op een kale helling gemakkelijker omlaag dan op een helling met bomen. Als grote hoeveelheden sneeuw ineens gaan schuiven, ontstaat er een lawine. Lawines komen vooral buiten de pistes voor, waar de sneeuw los ligt. Ze zijn levensgevaarlijk.

[WAK-7-LW-5-2-00-03] [T5]Door de wintersport is het landschap in de bergen vaak flink veranderd.

[k3a]5 [k3]Erosie [T1]a Bekijk de foto bovenaan. Zet een kruisje waar bos is gekapt.

b Bekijk de foto hiernaast. Hoe kan zulke erosie ontstaan? Nummer de zinnen in de juiste volgorde. [SL1cm] #6# Bij zware regenval begint de grond te schuiven.[SL1cm] #2# De gemeenteraad wil meer toeristen trekken. [SL1cm] #3# Men kapt bomen op de berghellingen. [SL1cm] #5# Boomwortels houden de grond niet meer vast.[SL1cm] #1# In een gemeente liggen beboste bergen. [SL1cm] #7# Er ontstaan geulen die steeds groter worden. [SL1cm] #4# Waar bos is gekapt, worden skipistes aangelegd.

[WAK-7-LW-5-2-05-01] [Foto naast opdracht 5 plaatsen.]

[k3a]6 [k3] Wintersport [T1] a Een gemeenteraad in de Dolomieten in Italië wil graag meer toeristen trekken. Ze willen een skipiste aanleggen. Waar moeten ze nog meer aan denken? Kruis aan. Een hotel XEen basisschoolEen meubelwinkelEen skischool XEen supermarkt XEen ziekenhuis X

b noem zelf nog iets waar de gemeenteraad zeker aan moet denken. En waarom moeten ze hier aan denken? [SL] [SL] #Bijvoorbeeld een restaurant waar mensen ’s avonds lekker kunnen eten of een zwembad waar mensen lekker kunnen ontspannen na een dagje wintersporten. #

12

123456789

101112131415161718192021222324252627282930313233343536373839

40414243444546

AK7-LWB [] [10-12-2013]


[k2] Watersport in Kroatië [T1] Op snikhete dagen zijn de stranden overvol en staan er rijen mensen voor de ingang van het zwembad. Want als het warm is, zijn de meeste mensen het liefst in de buurt van water. Daarom gaan veel toeristen 's zomers naar Kroatië: het is er warm en het ligt aan zee. Ze luieren op het strand, of zijn juist lekker actief bezig met zwemmen, snorkelen, surfen of andere watersporten. Voor de toeristen zijn er voldoende voorzieningen, zodat het hen aan niets ontbreekt. Er zijn terrasjes, winkeltjes en snackbars. Ook om te overnachten is er voldoende accommodatie in de vorm van hotels, appartementen, vakantiehuisjes en campings. Vooral tijdens de zomervakantie is het erg druk. In deze periode, het hoogseizoen, werken de Kroaten heel erg hard. Als de toeristen weer weg zijn, is er voor hen ook minder werk en verdienen ze minder geld.

[WAK-7-LW-5-2-00-04]

[T5] Water, strand en zon: dat trekt toeristen naar Kroatië.

[k3a]7 [k3]Hoogseizoen[T1]a Gebruik de foto. Omcirkel de accommodaties.

b Zet achter een voordeel van het hoogseizoen een V, en achter een nadeel van het hoogseizoen een N. Tijdens het hoogseizoen zijn de stranden overvol [SL1cm] #N#Tijdens het hoogseizoen kunnen de inwoners geld verdienen. [SL1cm] #V#

[k3a]8 [k3] Begrippen uit de les[T1]Wat is het? Kruis één of meer woorden aan.[matrix]

voorziening accommodatie bestemming bezienswaardigheidstrandstoelen Xeen terras Xeen strand Xeen vakantiepark X Xeen pretpark X Xkrijtrotsen X Xeen oude bakkerij X Xeen bakkerswinkel X

[k3b]9[k3] Op vakantie [T1] a Ga naar het werkblad 9 op bladzijde @@ en maak de opdracht.

[k3]Ik weet nu [T1] • de woorden: het toerisme, de bestemming, het toeristische gebied, de

inkomstenbron, de erosie, de lawine, de accommodatie en het hoogseizoen. • dat toerisme voor een gebied voordelen heeft, maar vaak ook grote nadelen

en dat het hoogseizoen voor veel inwoners een drukke tijd is.


12

123456789

101112131415161718192021222324252627282930

31323334353637383940414243

AK7-LWB [] [10-12-2013]


[WAK-7-LW-5-3-00-01a]

[k1]Les 3[k1a] Verkeer en vervoer[T0]Deze les gaat over vervoer in Europa. Overal zie je vrachtauto's rijden. Ook varen er schepen, rijden er treinen en zijn er vliegtuigen in de lucht. Je leert hoe goederen worden vervoerd en wat daar allemaal bij komt kijken.

[k2] Vervoer[T1]Winkels liggen vol voedsel, speelgoed, kleding, noem maar op. Al die producten moeten vervoerd worden, van de akkers of fabrieken naar de winkels. Een vrachtschip is het goedkoopste vervoermiddel. Zo'n schip gaat langzaam, maar kan veel tegelijk vervoeren. Bulkgoederen, zoals zand, graan en erts, worden los in het ruim van een schip gestort. Stukgoederen, losse goederen zoals computers en bananen, worden in dozen verpakt en in containers op schepen geladen. Treinen en vrachtauto's brengen deze containers vanaf de havens verder het land in. Een vrachtwagen kan maar één container tegelijk vervoeren. Het voordeel is dat hij helemaal tot aan de winkel kan rijden, terwijl een trein op het station stopt. Het snelste, maar ook het duurste vervoermiddel is het vliegtuig. Het vervoert vooral producten die snel bederven, zoals bloemen.

[WAK-7-LW-5-3-00-01]

[T5] Containers worden op een schip geladen.

[k3a]1 [k3] Bulkgoederen en stukgoederen a Gebruik de foto. Zet een kruisje bij de containers.

b Welke goederen zijn bulkgoederen en welke stukgoederen? Schrijf de goederen op de juiste plek. Kies uit: steenkool - appels – kleding - grind - mobieltjes - ijzererts – graan – tuinmeubels.

bulkgoederen stukgoederen[SL5cm] #steenkool# [SL5cm] #appels#[SL5cm] #grind# [SL5cm] #kleding#[SL5cm] #ijzererts# [SL5cm] #mobieltjes#[SL5cm] #graan# [SL5cm] #tuinmeubels#

c Ga naar werkblad 10 op bladzijde @@ en maak de opdracht.

[k3a]2 [k3] Goederen vervoeren[T1] Wat hoort bij elkaar? Verbind ze met lijnen.

vervoermiddel voordeel nadeel[t1b] vliegtuig [t1b] veel goederen [T1b] stopt bij station[t1b] schip [t1b] heel snel [T1b] duur[t1b] trein [t1b] tot aan de deur [T1b] één container per keer[t1b] vrachtauto [t1b] snel op het land [T1b] langzaam#vliegtuig > heel snel > duurschip > veel goederen > langzaamtrein > snel op het land > stopt bij station

12

123456789

1011121314151617181920212223242526272829303132333435

363738394041

424344

AK7-LWB [] [10-12-2013]

vrachtauto > tot aan de deur > één container per keer#

12

12

AK7-LWB-H2 versie 2 [] [13-11-2013]


[k2] Door de luchtOp Schiphol landen jaarlijks ongeveer 250 duizend vliegtuigen. Het is de grootste luchthaven van Nederland en het is er altijd druk met mensen. De meeste vliegtuigen vervoeren passagiers, vooral toeristen, maar er landen ook veel vrachtvliegtuigen. Die vervoeren vooral goederen die snel bederven. Dat zijn bijvoorbeeld bloemen, groenten en fruit, vis en medicijnen. Op en rond Schiphol werken duizenden mensen. Denk maar aan piloten, schoonmakers, winkeliers, taxichauffeurs en beveiligingsmensen. Veel mensen vinden het handig dat je met het vliegtuig snel ergens bent, maar er zijn ook nadelen. Vliegtuigen verbruiken veel brandstof. Ze veroorzaken luchtvervuiling en geluidsoverlast. Daar hebben veel mensen last van die in de buurt van een vliegveld wonen.

[WAK-7-LW-5-3-00-02] [T5] Goederen worden in een vrachtvliegtuig geladen.

[k3a]3 [k3] Vliegen [T1] a Gebruik de foto. Omcirkel de vracht.

b Welke uitspraken zijn juist? Kruis ze aan.[x] Een luchthaven is een groot vliegveld.[0] Vliegtuigen vervoeren bulkgoederen.[x] Een luchthaven biedt werk aan veel mensen.[0] Vliegen heeft alleen maar voordelen.[x] Vliegtuigen geven luchtvervuiling.[0] Vliegtuigen vervoeren vooral vracht.[x] Een luchthaven geeft geluidsoverlast.[x] Vliegtuigen hebben veel brandstof nodig.

[WAK-7-LW-5-3-04-01]

[k3a]4 [k3] Vracht rond de wereld. [T1]Bekijk de grafiek. Je ziet hoeveel vracht er in 2011 van Schiphol naar andere werelddelen ging. a Naar welk werelddeel ging de meeste vracht? [SL5cm] #Azië#Weet jij welk werelddeel er niet wordt genoemd? Schrijf dat op: [SL5cm] #Oceanië#

b Hoeveel procent van de vracht gaat naar het Midden-Oosten? [SL5cm] #12%#

c Naar welk werelddeel gaat de minste vracht? [SL5cm] #Europa#Bedenk daar een reden voor. [SL] #Binnen Europa kun je ook goederen per trein, binnenvaartschip of vrachtauto vervoeren.#

12

123456789

101112131415161718192021222324252627282930313233343536373839404142434445464748495051

AK7-LWB-H2 versie 2 [] [13-11-2013]


[k2] Over de weg[T1]'Heel Nederland wordt geasfalteerd!' roepen sommige mensen. Ze bedoelen dat er wel erg veel wegen zijn in Nederland. Zoveel dat er voor natuur bijna geen plaats meer is. Toch ben jij vast blij dat je over de weg naar school kunt en niet door de modder. Wegen zijn enorm belangrijk voor het vervoer. Zelfs hoog in de bergen zijn wegen. Waar bergen steil zijn, heeft zo'n bergweg veel scherpe bochten. Die heten haarspeldbochten. Ze maken de weg langer, maar ook minder steil. Een bergweg gaat over het laagste deel van een berggebied, de bergpas. Veel verkeer in de bergen gaat tegenwoordig door tunnels. Dat gaat sneller dan via een kronkelige bergweg, maar tunnels uithakken in de rotsen is duur. Wegen en tunnels zijn een deel van de infrastructuur, net als bruggen, rails, vliegvelden en havens. Zonder infrastructuur rijdt er niets.

[WAK-7-LW-5-3-00-03]

[T5]Een weg met haarspeldbochten.

[k3a]5 [k3]Haarspeldbochten[T1] a Zet een kruisje bij elke haarspeldbocht.

b Waarom zitten er vaak zoveel kronkels in een bergweg? Kruis aan. [0] Dit is de kortste weg.[x] Een rechte weg wordt te steil. [0] Het is sneller dan een tunnel. [opdracht 5b kan vervallen bij ruimtegebrek]

c Welke mensen maken tegenwoordig nog veel gebruik van dit soort kronkelwegen? [x] toeristen [x] bergboeren[0] doorgaand verkeer [x] streekbewoners[0] forenzen [0]grote vrachtwagens

[k3a]6 [k3] Nederland slibt dicht. [Hier een krantenartikel van maken in de vormgeving.]De minister wil minder geld uitgeven aan de aanleg van wegen. Professor Haantjes waarschuwt autorijders dat ze voortaan weer vaker in de file zullen staan. “Meer asfalt is de enige manier om het fileprobleem op te lossen,” zegt de professor. “Een goede infrastructuur is belangrijk voor de handel, de veiligheid en de werkgelegenheid. Er mag door de regering dus niet bezuinigd worden!” De minister zegt dat er genoeg asfalt is, maar te veel auto’s. “Mensen moeten dichter bij hun werk gaan wonen,” zegt ze. “Dan kunnen ze op de fiets of met het openbaar vervoer.”

a Bedenk waarom een goede infrastructuur belangrijk is voor de veiligheid. Schrijf het hier op: [SL] [SL] #Bijv. Met slechte wegen is de kans op ongelukken groter.#

b Bedenk een nadeel van meer asfalt.[SL] #Meer asfalt betekent minder groen: weilanden of natuur worden asfalt.#

c Met wie ben jij het eens? Ik ben het met de minister / de professor eens, want

12

123456789

10111213141516171819202122232425262728293031323334353637383940414243444546474849505152535455

AK7-LWB-H2 versie 2 [] [13-11-2013]

[SL] [SL] #eigen antwoord#

12

1234

AK7-LWB-H2 versie 2 [] [13-11-2013]


[k2] Het verhaal van Max[T1] Max was afgelopen zomer op vakantie in Kroatië. Met zijn familie reed hij in een camper het land rond. Max vertelt: 'Het was best een flinke reis vanuit Nederland. We gingen via Oostenrijk en mijn vader was zo leuk om over de Grossglockner te gaan, een superhoge bergpas. Daar waren me toch veel haarspeldbochten! In Kroatië gingen we eerst naar de kust. We stonden met veel andere Nederlanders op een grote camping. Hartstikke gezellig, maar wel druk. De kust is nou eenmaal heel toeristisch. Later reden we verder het land in. Daar waren veel minder toeristen. En de wegen waren er ook minder goed. We kampeerden bij een Kroatische familie op het platteland. Die mensen kookten ook voor ons, met groenten uit eigen tuin. Ik heb nog geholpen met boontjes plukken. Dat was heel leuk, want ik wist eigenlijk niet eens hoe boontjes groeiden. '

[WAK-7-LW-5-3-00-04]

[T5] In Kroatië kun je ook goed wandelen.

[k3a]7 [k3] Grote verschillen [T1] a Max reist door het binnenland van Kroatië. Wat kan hij daar zien? [0] Veel wegwerkers die wegen repareren.[x] Rustige, maar soms slechte wegen.[0] Grote en overvolle campings.[x] Weinig voorzieningen voor toeristen

b Wat kan Max langs de kust zien?[x] Drukke, goed onderhouden wegen.[0] Kleine boerderijcampings.[x] Kinderen die op een ezeltje rijden.[0] Weinig accommodatie voor toeristen.

[k3a]8 [k3] Verkeer[T1]In de les heb je enkele nieuwe begrippen geleerd. Schrijf ze op: [SL]#bulkgoederen, infrastructuur, stukgoederen, bergpas, haarspeldbochten#[SL] Kleur de begrippen die jij lastig vindt om te begrijpen.

[k3b]9[k3] En jij? [T1]Stel je voor: je wilt geld verdienen aan toeristen. Hoe wil je dat doen? Hoe komen de toeristen bij jou en wat heb je ze te bieden? Schrijf hier je plan.[SL] #Eigen antwoord#[SL] [SL]

[k3]Ik weet nu [T1]• de woorden: de bulkgoederen, de stukgoederen, de luchthaven, de

geluidsoverlast, de bergpas, de infrastructuur, de haarspeldbocht. • hoe mensen en goederen worden vervoerd, wat daarvoor nodig is en wat

voor- en nadelen zijn van elk vervoermiddel.

12

123456789

10111213141516171819202122232425262728293031323334353637383940414243444546474849505152535455

AK7-LWB-H2 versie 2 [] [13-11-2013]


12

12

AK7-LWB-H2 versie 2 [] [13-11-2013]


[WAK-7-LW-5-4-00-01a]

[k1]Les 4[k1a] Zuid-Europa[T0]In deze les leer je de belangrijkste landen, steden, wateren en gebieden van Zuid-Europa. Je leert ook hoe je kaarten met verkeersgegevens en toeristische gegevens kunt lezen.

[WAK-7-LW-5-4-00-01][WAK-7-LW-5-4-00-02]

12

123456789

101112131415

AK7-LWB-H2 versie 2 [] [13-11-2013]


[k3a]1 [k3]Landen van Zuid-Europa[T1]Gebruik de kaart Europa – staatkundig in je atlas.a Schrijf de gekleurde letters van de volgende landen op de juiste invullijnen. [In 2 columns]Portugal SpanjeItalië GriekenlandTurkije KroatiëBosnië-Herzegovina AlbaniëMontenegro MacedoniëMalta Cyprus Servië [XIn 2 columns][AW: # Letters op de juiste plaats op de kaart schrijven.#]

b Trek de grenzen van de landen in Zuid-Europa over. [k3a]2 [k3]Steden van Zuid-Europa[T1]a Schrijf de gekleurde letters van de volgende steden op de juiste invullijnen.[In 2 columns]Madrid LissabonBarcelona RomeIstanbul Athene[XIn 2 columns][AW: # Letters op de juiste plaats op de kaart schrijven.#]

[k3a]3 [k3]Wateren van Zuid-Europa [T1]a Schrijf de naam Middellandse Zee op de juiste plaats.

b Kleur de Straat van Gibraltar donker blauw. Kleur de rivier de Po donker blauw.

c Schrijf de eerste letter van beide wateren op de juiste plek.[AW: # Letters op de juiste plaats op de kaart schrijven.#]

[k3a]4 [k3]Bergen[T1]In het noorden van Spanje liggen de Pyreneeën.Schrijf de naam van dit gebergte op de juiste plek op de kaart.[AW: # Naam op de juiste plaats op de kaart schrijven.#]

[k3a]5 [k3]Eilanden [T1] a Sicilië is een eiland. Bij welk land hoort Sicilië? [SL5cm] #Italië#Twee van de landen zijn een eiland. Schrijf deze landen op.1 [SL5cm] #Malta#2 [SL5cm] #Cyprus#

b Schrijf van elk eiland de eerste letter op de juiste plek op de kaart. [AW: # Letters op de juiste plaats op de kaart schrijven.#]

[k3b]6 [k3]Vele eilanden

12

123456789

101112131415161718192021222324252627282930313233343536373839404142434445464748495051525354

AK7-LWB-H2 versie 2 [] [13-11-2013]

[T1] a Bij veel landen in Zuid-Europa horen eilanden. Zoek er vijf op in de atlas en kleur ze in op de kaart. Zet ook de naam van het eiland erbij. [SL] #Eigen invulling. Bijvoorbeeld Majorca, Ibiza, Kreta, Sardinië, Corsica, Rhodos#

b Welk Zuid-Europees land heeft de meeste eilanden? [SL5cm] #Griekenland#

12

12345678

AK7-LWB-H2 versie 2 [] [13-11-2013]


[k2] Toerisme in kaart gebracht[T1] Op sommige plaatsen is veel meer toerisme dan op andere plekken. Oude steden trekken altijd veel toeristen. In de zomer zijn de stranden grote toeristische trekpleisters, terwijl in de winter juist veel mensen op wintersport gaan in de bergen. Er zijn ook mensen die plaatsen bezoeken die belangrijk zijn voor hun geloof. Dat noem je bedevaartsplaatsen. Andere toeristische bestemmingen zijn bijvoorbeeld natuurgebieden waar je goed kunt wandelen. Op een toeristische kaart is aangegeven waar de meeste toeristen komen en wat ze daar doen.

[WAK-7-LW-5-4-00-03]

[k3a]7 [k3]Op vakantie[T1] a Gebruik de kaart. Welke drie vakantiegebieden staan er in de legenda? 1 [SL] #strandvakantiegebieden#2 [SL] #wintersportgebieden#3 [SL] #Overige vakantiegebieden#

b Gebruik de vier pictogrammen in de legenda. Een beroemde bedevaartsplaats in Portugal is [SL5cm]#Fatima# Het Italiaanse Rimini is een bekende [SL5cm] #badplaats# Amsterdam is een beroemde toeristische [SL10cm] #trekpleister# In de Alpen zijn beroemde [SL5cm]#wintersportcentra#

[k3a]8 [k3] Strandvakantie [T1] a In welk deel van Europa liggen de meeste beroemde badplaatsen? [SL5cm] #Zuid-Europa# b Denk na. Waarom liggen ze juist daar?[SL] #Daar is een Middellandse Zeeklimaat: warme droge zomers#

12

123456789

1011121314151617181920212223242526272829303132

AK7-LWB-H2 versie 2 [] [13-11-2013]


[k3a]9 [k3] Wintersport [T1] a Gebruik de kaart op de vorige pagina. Hoe heten de twee grootste wintersportgebieden van Europa? 1 [SL5cm] #Alpen# 2 [SL5cm] #Pyreneeën#

b Wat zijn beroemde wintersportplaatsen? Kruis aan.[0] Praag [x] Davos[x] Lillehammer [0] Corfu

[icoon atlas][k3a]10[k3]Verkeer[T1] Gebruik de kaarten: Europa - verkeer.a Noem vier plaatsen waar 60.000 of meer auto’s per dag komen. 1 [SL5cm] #Amsterdam# 2 [SL5cm] #Brussel#3 [SL5cm] # Londen# 4 [SL5cm] # Parijs#

b Wat is een van de grootste vliegvelden in Europa? Kruis aan. [x] Frankfurt [0] Berlijn[0] Zürich [0] Lyon

[icoon atlas][k3b]11[k3]Havens en luchthavens [T1]Gebruik de kaart Europa – verkeer. Verbind elke plaats met de juiste zin.

[T1b] Een van de grootste luchthavens [T1b] Duisburg[T1b] Een haven in het binnenland [T1b] Marseille[T1b] Een Spaanse havenstad [T1b] Amsterdam[T1b] Een haven en een luchthaven [T1b] Londen[T1b] Een luchthaven aan de Middellandse Zee [T1b] Bilbao# Een van de grootste luchthavens – LondenEen haven in het binnenland – Duisburg Een Spaanse havenstad – Bilbao Een haven en een luchthaven – AmsterdamEen luchthaven aan de Middellandse Zee – Marseille #

[icoon atlas][k3b]12[k3]Maak kennis met de werelddelen[T1] In dit boek heb je de belangrijkste landen, steden, gebieden en wateren van Europa geleerd. In groep 8 leer je de werelddelen kennen. Maak er kennis mee!Gebruik de wereldkaart in de atlas en het kopieerblad. a Schrijf in elk werelddeel de juiste naam.

b Schrijf op het kopieerblad ook de namen van de oceanen en belangrijkste zeeën.

c Schrijf de namen van belangrijke steden op de juiste plaats.

[k3]Ik weet nu [T1]• de belangrijke landen, steden, wateren en gebieden van Zuid-Europa.• hoe ik kaarten met toeristische informatie moet gebruiken.


12

123456789

101112131415161718192021222324

2526272829303132333435363738394041424344454647484950

AK7-LWB-H2 versie 2 [] [13-11-2013]

[WAK-7-LW-5 Samenvatting linker pagina]

[k5]Les 1[K2] Op vakantie in Zuid-Europa [T3]De kusten van de Middelandse Zee zijn een echt vakantiegebied. Miljoenen Nederlandse toeristen brengen er elk jaar hun vakantie door. Dat heeft ook gevolgen voor de mensen die er wonen. Ze werken in een restaurant of een hotel, of zijn reisgids of schoonmaker.

[WAK-7-LW-5-5-00-01: hergebruik WAK-7-LW-5-1-00-03: Een ober.]

[k5]Les 2[K2] Bestemming Zuid-Europa [T3] Als mensen in hun vrije tijd op reis gaan, noem je dat toerisme. Een toeristische bestemming heeft voorzieningen, zoals accommodaties, en bezienswaardigheden. In toeristische gebieden is toerisme een inkomstenbron voor veel mensen. Nadelen zijn dat rustige schone gebieden worden volgebouwd en veranderen in drukke lawaaiige en vervuilde plaatsen. In de bergen worden voor de aanleg van skipistes bomen gekapt. Dat leidt tot erosie en meer lawines. Het hoogseizoen is in een toeristisch gebied de drukste tijd van het jaar.

[WAK-7-LW-5-5-00-02]

[k5]Les 3[K2] Verkeer en vervoer [T3] Een vrachtschip is een goedkoop maar langzaam vervoermiddel. Het vervoert vooral bulkgoederen. In containers worden stukgoederen vervoerd. Ze passen op schepen, treinen en vrachtauto's. Vliegtuigen zijn duur, bovendien vervuilen ze en verbruiken ze veel brandstof. Ze vervoeren producten die snel bederven. Verkeer heeft een goede infrastructuur nodig, zoals wegen, rails en luchthavens. In de bergen gaat verkeer over een bergpas en hebben wegen vaak haarspeldbochten. Tegenwoordig gaat veel verkeer door tunnels.

[WAK-7-LW-5-5-00-03]

[k5]Les 4[K2]Topografie van Zuid-Europa [T3] Je hebt van Zuid-Europa de belangrijkste landen geleerd en de belangrijkste steden, gebieden en wateren. Op toeristische kaarten staan bezienswaardigheden en trekpleisters, zoals bedevaartplaatsen. Kaarten met als thema verkeer laten zien hoeveel verkeer er is in een bepaald gebied. De dikte van een weg, spoorlijn of waterweg geeft aan hoeveel voertuigen eroverheen gaan en hoeveel passagiers en goederen.

[WAK-7-LW-5-5-00-04]

12

123456789

101112131415161718192021222324252627282930313233343536373839404142434445464748

AK7-LWB-H2 versie 2 [] [13-11-2013]

[WAK-7-LW-5 Test jezelf rechter pagina]

[k3a]1 [k3] Begrippen[T1] Waar of niet waar. Kruis aan.

Waar Niet waarEen bestemming is waar iemand naartoe gaat. XBulkgoederen worden in dozen verpakt. XZonder infrastructuur worden goederen sneller vervoerd. XHet hoogseizoen is de drukste tijd van het jaar. XEen inkomstenbron is iets waarmee je geld verdient. X

[k3a]2 [k3] Toerisme[T1] Kruis de zinnen aan die juist zijn.[0] In je vrije tijd op reis gaan heet recreatie.[x] Elke toeristische bestemming heeft accommodaties.[x] Voor inwoners zijn toeristen vaak een inkomstenbron.[x] Het hoogseizoen is een drukke tijd.[0] Voor de aanleg van skipistes worden geen bomen gekapt.[x] De aanleg van skipistes leidt vaak tot erosie en meer lawines.

[k3a]3 [k3] Verkeer en vervoer[T1] Vul in:Losse producten als fietsen, mobieltjes en heten [SL5cm]#stuk#goederen. Goederen die snel bederven worden met een [SL5cm] #vliegtuig# vervoerd.Een vrachtwagen kan maar één [SL5cm] #container# per keer vervoeren. Voor verkeer is een goede [SL5cm] #infrastructuur# nodig. Een weg over een bergpas heeft meestal [SL5cm] #haarspeldbochten#

[k3a]4 [k3] Plaatsnamen[T1] Bij welk land hoort deze hoofdstad? Schrijf op.Lissabon [SL5cm]#Portugal#Madrid [SL5cm]#Spanje#Rome [SL5cm]#Italië#Athene [SL5cm]#Griekenland#Istanbul [SL5cm]#Turkije#

[k3a]5 [k3] Toeristen trekken [T1]Je bent de burgemeester van een dorpje aan de kust van de Middellandse Zee. De gemeenteraad wil dat er veel meer toeristen komen, want dan kunnen de bewoners daar aan verdienen. Maak een lijst van wat jij vindt dat er moet gebeuren.[SL] [SL] [SL] [SL] [SL] #Bijv. er moeten accommodaties komen, de wegen moeten verbeterd worden, er moeten restaurants komen, het dorp moet opgeknapt worden, er moet een pretpark komen en een jachthaven#

12

12345

6789

101112131415161718192021222324252627282930313233343536373839404142434445

AK7-LWB-H2 versie 2 [] [13-11-2013]


[k1]Kies je taak [T1] Hieronder staan vier taken. Kies samen met je leerkracht een taak uit. De taak bestaat uit vijf stappen. Het kopieerblad dat bij de taak hoort kun je aan je leerkracht vragen. Voor taak 2 en 3 is nog een extra kopieerblad nodig. Schrijf hiernaast op wat je bij iedere stap hebt gedaan.

[K4a]1 Maak het [Symbool: H] [Symbool: KB 5.1] [T1] Welke voorzieningen zijn belangrijk in jouw woonplaats? Bijvoorbeeld de supermarkt, het zwembad of het voetbalveld? Ontwerp jouw perfecte dorp of stad en maak hier een plattegrond van. Je maakt ook een legenda. Hierin geef je aan of het een nuttige voorziening is of een leuke voorziening.

Deze opdracht kun je maken na les 2.

[WAK-7-LW-5-7-01-01]

[K4a]2 Ontwerp het.[Symbool: H] [Symbool: KB5.2 en KB 5.3] [T1] Tijdens je vakantie maak je natuurlijk foto’s. Liggen ze bij jou los in een doos of zitten ze in de computer? Hoe laat je ze aan anderen zien? Het is handig om ze in een fotoalbum te plakken en daar iets bij te schrijven. Maak zelf zo’n fotoalbum en gebruik daarvoor de foto’s van het bronnenblad.


[WAK-7-LW-5-7-02-01]

[K4a]3 Zoek het uit.[Symbool: V] [Symbool: KB5.4][T1] Iedereen vindt iets anders leuk op vakantie. De een wil naar een camping in een warm land, de ander wil naar een hotel in een stad. Wat is de favoriete vakantie in jullie klas? Onderzoek het. Als jullie weten wat de uitkomst is maak er dan een poster van en presenteer het in de klas.


[WAK-7-LW-5-7-03-01]

[K4a] 4 Kijk verder! [Symbool: V] [Symbool: KB 5.5 en 5.6] [Symbool: G] [T1] Vakantievieren vind jij waarschijnlijk heel normaal. Kamperen, een huisje huren, een hotel of met het vliegtuig naar de zon. Tegenwoordig gaat bijna iedereen op vakantie. Maar dat is niet altijd zo geweest. Vroeger hadden mensen helemaal geen vakantie. Maar hoe deden jouw grootouders dat? Ga op onderzoek uit en schrijf een brief!


12

123456789

101112131415161718192021222324252627282930313233343536373839404142434445464748495051

AK7-LWB-H2 versie 2 [] [13-11-2013]



[WAK-7-LW-5-7-20-01]

[WAK-7-LW-5-7-20-02]

[WAK-7-LW-5-7-20-03]

[WAK-7-LW-5-7-20-04] [WAK-7-LW-5-7-20-05].

[WAK-7-LW-5-7-20-06]

12

123456789

101112131415161718

AK7-LWB-H2 versie 2 [] [13-11-2013]



[WAK-7-LW-5-7-40-01]

[WAK-7-LW-5-7-40-02]

[Opmaken als vier verschillende bronnen, bijv.: internet, encyclopedie, reisfolder, geschreven tekst]

Nieuwe wet In 1919 kreeg iedereen in ons land recht op vrije tijd. In dat jaar werd er een nieuwe wet aangenomen door het parlement. In die wet stond dat arbeiders niet meer dan 8 uur per dag mochten werken. In die wet stond ook dat ze op zaterdagmiddag en op zondag vrij hadden.

PopulairNa de Tweede Wereldoorlog kregen steeds meer mensen vakantiedagen. Veel mensen gingen in hun vrije tijd wandelen in een park in de stad. Of ze gingen naar de dierentuin. Rond 1955 werd kamperen in Nederland erg populair. Vakantie was niet meer alleen voor de rijken. Het was iets voor iedereen. Ook voor werknemers. In 1966 kwam in een wet te staan dat iedereen recht heeft op vakantie.

VliegenWat is er zo veel anders aan het reizen van nu, vergeleken met bijvoorbeeld 1960? Eigenlijk kun je beter vragen wat niet? Nu kan bijna iedereen op vakantie, vroeger was dat alleen voor de rijken weggelegd. Tegenwoordig vlieg je in gemiddeld 18 uur naar Bali, in 1990 was je ruim 42 uur onderweg en maakte je ook nog eens zeven tussenstops.

BermtoerismeBermtoerisme was in de jaren zestig van de vorige eeuw een populaire bezigheid. Hele gezinnen kozen op hun vrije dag een gezellig plekje uit in de berm van een autoweg en klapten daar hun vouwstoeltje uit. Met een thermosfles met koffie en gesmeerde broodjes bij de hand konden ze daar uren blijven zitten. Auto's en snelwegen waren nieuw, mensen vergaapten zich aan al dat moois.

12

123456789

101112131415161718192021222324252627282930313233343536373839

AK7-LWB-H2 versie 2 [] [13-11-2013]





12

123456789

101112131415161718192021222324252627282930313233343536373839404142

AK7-LWB-H2 versie 2 [] [13-11-2013]


@SamenWijzer model 2@

[k1]Welke reizen maken mensen? [T1] Wie op reis gaat, heeft altijd wel ergens hulp van anderen nodig. Je onderzoekt welke mensen het reizen mogelijk maken.


[k2] Welke mensen helpen bij reizen? [T1] 1 Kijk naar de foto van bron 1. a Welke taken hebben medewerkers van een reisbureau? Kruis aan. [X] Reizen verkopen. [X] Informatie geven over reizen.[0] Zorgen dat de treinen op tijd rijden. [X] Kamers in een hotel reserveren.[0] Kaartjes voor de bioscoop regelen.

2 Kijk naar de foto van bron 2. a Deze foto is genomen in Nederland / #het buitenland#Dat zie je aan [SL] #de bergen#

b Zet een cirkel om Jos, de chauffeur van de touringcar.

c Vroeger werkte Jos op de stadsbus in Breda. Nu werkt hij voor een reisorganisatie. Noem drie dingen die nu anders zijn voor Jos.[SL]#Hij rijdt geen dienstregeling.#[SL]#Hij hoeft geen kaartjes te verkopen.#[SL]#Hij komt in het buitenland.#

[T1] 3 Lees bron 3.a Wie wordt hier geïnterviewd? Kruis aan. [0] een taxichauffeur [X] een reisleider[0] een skileraar [0] een kamermeisje

b Welke foto past het beste bij dit interview? Omcirkel. De foto van bron 1 / #2#, want [SL] #daar is ze onderweg#

c Noem een voordeel en een nadeel van deze baan. Voordeel: [SL]#Bijv. Je ziet veel.#Nadeel: [SL]#bijv. Je hebt nooit rust.#

4 a Wat moeten chauffeurs en reisleiders goed kunnen? Kruis steeds één of beide vakjes aan.

chauffeurs reisleidersbuitenlandse talen spreken X X

12

123456789

1011121314151617181920212223242526272829303132333435363738394041424344454647484950515253

AK7-LWB-H2 versie 2 [] [13-11-2013]

kaartlezen Xmet allerlei mensen omgaan X Xvertellen en uitleggen Xlang achter elkaar concentreren Xvan huis zijn zonder heimwee X X

b Omcirkel de dingen die jij goed kunt.

[BOX1]Bron 1 Een foto in de krant.

[WAK-7-LW-5-8-01-01]

[BOX3]Bron 2 Een foto uit een reisgids.

[WAK-7-LW-5-8-01-02.]

[BOX2] Bron 3 Interview uit een tijdschrift over reizen. [T1c]Ik doe dit werk nu vijf jaar. Het leukste vind ik dat je allerlei soorten mensen ontmoet. Het is mijn taak om het de mensen naar de zin te maken. Ze zijn op vakantie en willen ontspannen. Zelf moet ik natuurlijk hard werken. Ik regel excursies en geef informatie over de omgeving. Als er problemen zijn, moet ik ze oplossen: de dokter bellen als iemand ziek wordt, of de politie inschakelen bij diefstal. Dan is het belangrijk om rustig te blijven - je mag nooit in paniek raken. De meeste mensen zijn dankbaar, maar sommigen klagen altijd. Daar moet je tegen kunnen.

[XFRAMEX]

12

123456789

10111213141516171819202122232425262728293031

AK7-LWB-H2 versie 2 [] [13-11-2013]



[k2] Hoe reisden mensen vroeger?[T1] 5 Lees de tekst van bron 4. a Waarmee reisden mensen tussen Leeuwarden en Zwolle? [SL]#Met de koets.#

b Welk beroep maakte die reis mogelijk? [SL]#de postiljoen#

c Welke mensen werkten ook in en om herberg de Drie Romers, denk je? Noem twee beroepen. [SL]#bijv. herbegier, staljongen#[SL]#kamermeisje, schoonmaker#

d Noem een beroep van nu dat de reis tussen Leeuwarden en Zwolle mogelijk maakt. [SL]#bijv. buschauffeur, treinmachinist#

[Opmaken als tekst van een internetforum.]

Vraag:Hallo iedereen. Laatst fietste ik in Friesland door een straat met de naam 'De Trije Romers.' Ik was verbaasd, want mijn achternaam is Romers. Wie weet wat De Trije Romers betekent? Groet, Marc.

Antwoord:Een romer is een drinkglas. De Trije Romers (de Drie Romers) was een herberg aan de grote postweg van Leeuwarden naar Zwolle. Jarenlang was het een verversingsplaats (wisselplek) voor de paarden van de postkoest. Die reed hier sinds 1850. Naast de post was er in de koets nog plaats voor zes personen. Een postiljon mende de paarden. Dat beroep bestaat nu niet meer. Is je vraag zo beantwoord? Jelle.

[XFRAMEX]


[k2] Hoe werkt een navigatiesysteem?[T1]Hebben jullie ook een navigatiesysteem in jullie auto? Je typt eenvoudigweg het

12

123456789

10111213141516171819202122232425262728293031323334353637383940414243444546474849505152535455

AK7-LWB-H2 versie 2 [] [13-11-2013]

adres in waar je heen wilt en het systeem geeft aan hoe je moet rijden. Hoe dat kan? Het systeem vangt signalen op van satellieten in de ruimte. Daarmee berekent het razendsnel waar iemand precies rijdt. Daarnaast beschikt het systeem over een groot aantal wegenkaarten. Op die manier wijst het je altijd precies de juiste weg.

6 Jos vindt altijd zijn weg in het buitenland. Het navigatiesysteem in zijn bus helpt hem daarbij. a Wat is de functie van een navigatiesysteem? [x] de route aangeven die je moet rijden[0] zorgen dat je nergens tegenaan rijdt[0] signalen sturen naar satellieten

b Schrijf de woorden op de goede plaats in de tekening. navigatiesysteem - satelliet - signalen - auto[AW: woorden op de juiste plek in de tekening zetten]

c Omcirkel het juiste woord en maak de zin af. Als je door een tunnel rijdt, doet het navigatiesysteem het wel / niet, want [SL] #satellietsignalen gaan niet door de tunnelwand heen.#

[WAK-7-LW-5-8-03-01] ]

[XFRAMEX]

[T1] 7 Je hebt onderzocht welke mensen reizen mogelijk maken. Schrijf hieronder je antwoord op. [SL][SL]

[computersymbool] 8 Er is een hbo-opleiding voor toerisme en recreatie. Zoek uit wat je ermee kunt worden. [SL]#manager van een bungalowpark, touroperator, reisbegeleider, eigenaar van een reisbureau#[SL]

[k3]Ik ontdekte [T1]• dat er in de reiswereld veel mensen werken en dat die mensen heel

verschillende beroepen hebben.


12

123456789

10111213141516171819202122232425262728293031323334353637383940414243444546474849505152535455

AK7-LWB-H2 versie 2 [] [13-11-2013]

Werkblad 1Dit werkblad hoort bij hoofdstuk 1, les 3, opdracht 4.

[WAK-7-LW-1-3-40-01]

[WAK-7-LW-1-3-40-02]

[WAK-7-LW-1-3-40-03]

[WAK-7-LW-1-3-40-04]

12

12

456789

101112131415

AK7-LWB-H2 versie 2 [] [13-11-2013]

Werkblad 2 Dit werkblad hoort bij hoofdstuk 1, les 3, opdracht 9.

[Van elke afbeelding en bijbehorende tekst een reclame maken, folderachtig of advertentie][WAK-7-LW-1-3-90-01]

1 Aardappelpootmachine: sterke machine die vier rijen aardappelen tegelijk in de grond zet. Prijs: € 50.000,--

[WAK-7-LW-1-3-90-02]

2 Maaidorser: zeer geschikt om snel grote hoeveelheden graan mee te oogsten. Tweedehands maar in goede staat. Prijs: € 7.500,--

[WAK-7-LW-1-3-90-03]

3 Aardappelrooimachine: deze comfortabele machine haalt uw aardappels niet alleen uit de grond, maar maakt ze ook schoon. Bovendien kunt u er ook uien, bloembollen, bieten en wortelen mee oogsten. Prijs: € 12.500,--

[WAK-7-LW-1-3-90-04]

Aardappelsorteermachine: hij sorteert aardappels op grootte. Handig als uw klanten om een bepaalde maat vragen. Prijs: € 4.000,--

Een grote boer[T1]Een Nederlandse boer heeft in Polen een groot stuk land gekocht. Daarop wil hij aardappels verbouwen. Hij heeft € 60.000,- om machines te kopen. a Bekijk de advertenties en geef hem advies. Welke twee machines kan hij het beste kopen?Machine nr. [SL1cm] #3#, omdat [SL] #deze betaalbaar is.#Machine nr. [SL1cm] #4#, omdat [SL] #deze betaalbaar is.#

b Welke machine kan hij beter huren en waarom? Machine nr. [SL1cm] #1#, omdat [SL] #hij duur is en je hem maar één keer per jaar gebruikt#[SL]

c Welke machine heeft deze boer niet nodig? Machine nr. [SL1cm] #2#, omdat [SL] #deze machine graan oogst, dat verbouwt de boer niet.#[SL]

12

12

456789

101112131415161718192021222324252627282930313233343536373839404142434445

AK7-LWB-H2 versie 2 [] [13-11-2013]

Werkblad 3Dit werkblad hoort bij hoofdstuk 2, les4.

Zoek de kortste route[T1]Gebruik de kaart van West-Noorwegen. Op de kaart staan wegen en veerdiensten.a Maak een fjordenreis. Je begint in Stavanger en je eindigt in de stad Bergen. Zoek drie verschillende routes. Geef met een kleur de route van jouw reis aan.

b Bezoek onderweg tenminste drie plaatsen. Schrijf die plaatsen in de tabel.Van hoeveel veerboten maak je gebruik? Schrijf dat ook in de tabel.

1e plaats 2e plaats 3e plaats Aantal veerbotenRoute 1Route 2Route 3

b Welke route is volgens jou de snelste? Route [SL5cm]Ik denk dat, omdat [SL][SL]

[WAK-7-LW-2-2-40-01]

12

123456789

101112

13141516171819

21

AK7-LWB-H2 versie 2 [] [13-11-2013]


Fietsen op IJsland[T1]Gebruik de kaart.

[WAK-7-LW-2-3-90-01

Anna en Arno maken een fietstocht over IJsland. Lees wat ze vertellen. Waar hebben ze dat gezien? Zet daar het cijfer van de uitspraak op de kaart.

1 We kwamen met het vliegtuig aan in Reykjavik.2 We fietsten vanuit Reykjavik naar het oosten. 2 Onderweg kwamen we kwamen langs een meer.3 We moesten enkele rivieren oversteken.4 We zagen de Hekla, een vulkaan die vuur spuwt en rook!5 Veel later kwamen we langs de hoogste vulkaan van IJsland. Die ligt aan zee.6 Toen we langs de zee fietsten, zagen we links een enorm sneeuwveld.7 In een leuk vissersplaatsje aan de oostkust hebben we overnacht.8 In dit stadje waren we vlak bij de Noordpoolcirkel.9 Na Akureyri kwamen we langs een fjord.10 Hier waren we op het meeste westelijke punt van onze tocht.

[AW: cijfers op de juiste plek op de kaart zetten.]

12

123456789

10111213141516171819202122232425

AK7-LWB-H2 versie 2 [] [13-11-2013]

Werkblad 5Dit werkblad hoort bij hoofdstuk 3, les 2, opdracht 2a.

[WAK-7-LW-3-2-20-01]

[In antwoordenblad kaart: kleur de volgende landen rood: Duitsland en Oostenrijk volledig en Zwitserland gestreept.kleur de volgende landen geel: Frankrijk helemaal, België alleen Wallonië, Zwitserland gestreept.Kleur Engeland en Ierland groen.]

Hoofdtalen van Europa[T1]Gebruik steeds een andere kleur.a Kleur de landen waar Duits wordt gesproken.

b Kleur de landen waar Engels wordt gesproken.

c Kleur de landen waar Frans wordt gesproken.

12

123456789

10111213141516171819202122

AK7-LWB-H2 versie 2 [] [13-11-2013]

Werkblad 6Dit werkblad hoort bij hoofdstuk 3, les 3, opdracht 3c.

Grote stedenBekijk de foto's van Praag, Bern en Budapest.Schrijf onder ieder foto of hij is gemaakt in het centrum, in een nieuwere woonwijk of in een buitenwijk van de stad.

Praag

[WAK-7-LW-3-3-30-01] [WAK-7-LW-3-3-30-02] [WAK-7-LW-3-3-30-03]

[SL5cm] #centrum# [SL5cm] #buitenwijk# [SL5cm] #nieuwere wijk#

Bern


[SL5cm] #buitenwijk# [SL5cm] #nieuwere wijk# [SL5cm] #centrum#

Budapest


[SL5cm] #buitenwijk# [SL5cm] #centrum# [SL5cm] #nieuwere wijk#

12

123456789

101112131415161718192021222324252627282930

AK7-LWB-H2 versie 2 [] [13-11-2013]

Werkblad 7 Dit werkblad hoort bij hoofdstuk 4, les 2, opdracht 8

[WAK-7-LW-4-2-80-01]

[onderstaande tekst als krantenartikel zetten.]Dodental giframp Hongarije loopt opBOEDAPEST - Het dodental als gevolg van de giframp in Hongarije is opgelopen tot zes. Dit is vrijdag van een officiële bron vernomen. Dorpen ten zuidwesten van de Hongaarse hoofdstad Boedapest overstroomden maandag, toen de dam van een slibreservoir doorbrak. Honderden huizen stroomden onder met het slib. Dit slib is afval van de aluminiumfabriek in Ajka. Het slib is verontreinigd met giftige zware metalen. De slibstroom heeft nu de rivier de Donau bereikt.

Bron: Volkskrant.

[WAK-7-LW-4-2-80-02] Grote gevolgen[T1]Lees het krantenartikel en bekijk de kaart. Gebruik je atlas als je dat nodig vindt.a Komt het vervuilde water in de Donau terecht? [SL] #ja#Geef dit aan met een kruisje op het werkblad.

b Krijgt de hoofdstad Budapest ook met de watervervuiling te maken? #ja# / nee, omdat [SL10cm] #de vervuiling in de Donau terecht komt.#

c Welke landen krijgen er dan mee te maken?[SL] Slowakije, Hongarije, Kroatië, Servië, Roemenië, Bulgarije#

d Waar denk je dat de meeste vervuiling plaatsvindt? [SL] #In de buurt van de fabriek#

12

123456789

1011121314151617181920212223242526272829303132

AK7-LWB-H2 versie 2 [] [13-11-2013]


[WAK-7-LW-4-3-90-01]

Kerncentrales in NederlandBekijk en lees de poster.a Wat gebeurt er in een kerncentrale. [0] Er wordt onderzoek gedaan.[x] Er wordt energie opgewekt.[0] Er wordt uranium verrijkt

b Hoeveel kerncentrales zijn er in Nederland? [SL5cm] #1#Waar staat of staan deze centrales? [SL5cm] #Borssele#Welke kerncentrale is gesloten? [SL5cm] #Dodewaard#

c Hoeveel kerncentrales waren er vóór 1986 gepland? [SL5cm] #2#Denk na. Waarom zijn de plannen voor deze centrales niet uitgevoerd?[SL] ##Door de ramp met een kerncentrale in Tsjernobyl heeft men gezien hoe gevaarlijk een kerncentrale kan zijn als er iets misgaat.#[SL]

12

123456789

10111213141516171819202122

AK7-LWB-H2 versie 2 [] [13-11-2013]


[Steeds twee foto’s met teksten naast elkaar zetten][WAK-7-LW-5-2-90-01] Wintersport in ZwitserlandVoorzieningen: [SL8cm]#hotel, restaurants, skilift, sneeuwkanon#nadeel: [SL8cm]#meer erosie, lawinegevaar#

[WAK-7-LW-5-2-90-02]

Watersport in Kroatië Voorzieningen: [SL8cm]#aanlegsteiger, hotel, restaurants, tankstation#nadeel: [SL8cm]#meer lawaai, watervervuiling#

[WAK-7-LW-5-2-90-03]

Stedentrip naar Venetië, ItaliëVoorzieningen: [SL8cm]#hotel, restaurants, parkeerplaatsen,gidsen#nadeel: [SL8cm#drukte, vervuiling#

[AK-7-LW-5-2-90-04]

Wandelvakantie in Portugal Voorzieningen: [SL8cm]#berghut, restaurant, bordjes,#nadeel: [SL8cm]#niet veel, drukte#

Toeristische bestemmingena Bekijk de toeristische bestemmingen.

b Schrijf bij elke foto vier voorzieningen die daar nodig zijn.

c Schrijf bij elke bestemming ook een nadeel van het toerisme daar.

d Ben jij ooit op vakantie geweest? Vul in. Ja? Wat was jouw leukste vakantie en waarom?[SL]#Eigen antwoord#[SL] Nee, Waar zou jij graag naar toe willen en waarom? [SL]#Eigen antwoord# [SL]

12

123456789

10111213141516171819202122232425262728293031323334353637383940414243

AK7-LWB-H2 versie 2 [] [13-11-2013]

Werkblad 10Dit werkblad hoort bij hoofdstuk 5, les 3, opdracht 1

Vervoer Producten die via containers worden vervoerd, komen niet zomaar op het juiste vervoersmiddel terecht. Dit gebeurt op de containeroverslag. Hier worden de producten in de containers op het juiste vervoersmiddel gezet, zodat ze naar de plek van bestemming kunnen.

a Omcirkel de producten die met een container vervoerd kunnen worden. auto – zand – paard – #mobiele telefoon# – #medicijnen# – #fiets# – #babypop# – verse vis – kopererts – #bloempot#

b Schrijf de producten onder het juiste voertuig.

[Twee aan twee naast elkaar zetten, eventueel extra schrijfregel toevoegen][WAK-7-LW-5-3-10-01]

[SL]#auto, zand, kopererts#

[WAK-7-LW-5-3-10-02]

[SL] #medicijnen, verse vis#

[WAK-7-LW-5-3-10-03]

[SL] #auto, zand, kopererts#

[WAK-7-LW-5-3-10-04]

[SL] #auto, zand, paard, mobiele telefoon, medicijnen, fiets, babypop, verse vis, bloempot# c Bedenk zelf nog vier producten. Schrijf ze op onder het juiste vervoermiddel.

12

123456789

1011121314151617181920212223242526272829303132333435

AK7-LWB-H2 versie 2 [] [13-11-2013]

[AK7_LWB_Begrippen]

[k1]Begrippen

de aardkorst De schil van harde steen rond de aarde waarop land en zee liggen.

[Begrip: aardkorstOmschrijving: doorsnee van de aarde met pijl naar de aardkorst]

WAK-7-LW-6-2-3-1-1

de aardplaten De losse stukken waaruit de aardkorst bestaat.

[Begrip: Omschrijving: Je ziet Noord- en Zuid-Amerika en Europa en Afrika. Twee pijlen laten zien dat ze uit elkaar drijven.]

WAK-7-LW-6-2-3-1-2

de accommodatie Alles waarin toeristen kunnen overnachten, zoals hotels, appartementen, vakantiehuisjes en campings.

arbeidsintensief Als voor het maken van producten veel mensen nodig zijn.

[Begrip: arbeidsintensiefOmschrijving: Een fabriekshal met indruk van veel mensen aan het werk.]

WAK-7-LW-6-4-3-2-1

de bedevaartsplaats Een plaats die bezocht wordt door mensen, omdat hij een belangrijke rol speelt in hun geloof.

de begroeiing De plantengroei in een gebied.

de bergpas Het laagste deel van een bergrug. [Begrip: bergpasOmschrijving: tekening van een bergrug met een inzinking, de bergpas, een een pijl die daar naartoe wijst.]

WAK-7-LW-6-5-3-3-1

de bestemming Het doel van een reis, daar waar iemand naartoe wil.

de bevolkingsdichtheid Het gemiddeld aantal inwoners per vierkante kilometer in een gebied of land.

de bevolkingsspreiding De manier waarop de bevolking over een gebied verdeeld is.

de boomgrens De hoogte op een berg tot waar bomen groeien.

[Begrip: boomgrensOmschrijving: Berg met sneeuw op top, daaronder kaal en dan naaldbos. Oijl bij grens naaldbos - kale berg]

WAK-7-LW-6-2-2-3-1

12

1234

AK7-LWB-H2 versie 2 [] [13-11-2013]

de bulkgoederen goederen die los worden gestort en vervoerd, zoals graan en zand.

het communisme Het idee dat iedereen gelijk is, niemand eigen spullen heeft en dat de regering beslist wat goed voor mensen is.

de container Een grote stalen bak die met een vrachtwagen, trein, schip of vliegtuig vervoerd kan worden.

[Begrip: containerOmschrijving: tekening van een container, zoals op schepen vervoerd]

WAK-7-LW-6-5-3-1-1

de economie Alles wat met handel en geld verdienen te maken heeft

de eeuwige sneeuw Een gebied waar altijd sneeuw ligt.

[Begrip: eeuwige sneeuwOmschrijving: tekening van bergtop met sneeuw erop. Pijl naar de sneeuw.]

WAK-7-LW-6-2-2-3-2

de emigratie Je land verlaten om in een ander land te gaan wonen.

de erosie Het wegspoelen of wegwaaien van grond door regen of wind.

de euro Het geld dat achttien landen in Europa gebruiken om mee te betalen.

[Begrip: euroOmschrijving: een eurobiljet met enkele munten]

WAK-7-LW-6-4-2-3-1

het Europees Parlement

De vertegenwoordigers van de inwoners van Europa, die de wetten bespreken en goedkeuren.

[Begrip: Europees ParlementOmschrijving: ‘klassieke’ halfronde opstelling van het EP met de hoge tribunes ]

WAK-7-LW-6-4-2-2-1

de Europese commissie

De regering van Europa.

de Europese talen De talen die mensen in verschillende Europese landen spreken zoals Engels, Duits en Frans.

de Europese Unie Achtentwintig landen in Europa die samenwerken.

[Begrip: Europese UnieOmschrijving: De vlag van de EU ]

WAK-7-LW-6-4-2-1-1

de export producten verkopen aan mensen in andere landen.

het fjord Een lange inham vanuit zee in de [Begrip: fjörd WAK-7-LW-6-2-

12

AK7-LWB-H2 versie 2 [] [13-11-2013]

steenachtige kust van een land. Omschrijving: eenvoudige tekening van een fjord, diepe inham]

2-2-1

de fossiel Versteende resten van mensen, planten en dieren.

[Begrip: fossielOmschrijving: tekening van een fossiel, bijv. van een vis]

WAK-7-LW-6-2-3-3-1

geluidsoverlast Last hebben van geluid. Dat kan bijvoorbeeld te hard zijn.

[Begrip: geluidsoverlastOmschrijving: iemand met z'n handen bij z'n oren ziet. Aan de gezichtsuitdrukking zie je dat degene last heeft van het geluid]

WAK-7-LW-6-5-3-2-1

de gletsjer Een stapel ijs op een berg die langzaam naar beneden schuift.

[Begrip: gletsjerOmschrijving: tekening van een gletsjer in de bergen]

WAK-7-LW-6-2-2-2-2

de grondstoffenkaart Een kaart waarop je kunt zien waar grondstoffen uit de bodem worden gehaald.

de grote boer Een boer met grote akkers die één soort gewas verbouwt voor de export.

de haarspeldbocht Scherpe bochten in een bergweg. [Begrip: haarspeldbochtOmschrijving: tekening van een haarspeldbocht]

WAK-7-LW-6-5-3-3-2

het hooggebergteklimaat

Een klimaat waar het altijd koud is en bergtoppen altijd bedekt zijn met sneeuw.

het hoogseizoen De periode in het jaar waarin de meeste toeristen een gebied bezoeken.

het IJzeren Gordijn Dit was vroeger een streng bewaakte grens tussen oost en west Europa

[Begrip: IJzeren GordijnOmschrijving: indruk van prikkeldraad hek met wachttoren]

WAK-7-LW-6-3-2-2-1

de immigratie Een land binnenkomen om er te gaan wonen.

de infrastructuur Alles wat nodig is voor het verkeer, zoals bruggen, rails, vliegvelden en havens. Zonder infrastructuur rijdt er niets.

inkomstenbron Iets waarmee je geld verdient, zoals het verkopen van ijs.

de kerncentrale Een fabriek die elektrische stroom maakt. Dat gebeurt op een bijzondere manier, die gevaarlijk kan zijn als er een machine kapot gaat.

[Begrip: kerncentralesOmschrijving: tekening van een kerncentrale]

WAK-7-LW-6-4-3-3-1

de kleine boer Een boer met kleine akkers die voor de lokale markt produceert.

12

AK7-LWB-H2 versie 2 [] [13-11-2013]

het klimaat et gemiddelde weer in een gebied, berekend over een periode van dertig jaar.

de klimaatkaart Een kaart waarop de verschillende klimaten staan aangegeven.

de krijtrotsen Rotsen die uit kalk bestaan en ontstaan zijn uit schelpdieren.

[Begrip: krijtrotsenOmschrijving: tekening van krijtrotsenkust]

WAK-7-LW-6-2-3-3-2

het landklimaat een klimaat met strenge winters en warme zomers.

de lava Magma die uit de aarde komt en langzaam stolt en afkoelt.

[Begrip: lavaOmschrijving: vulkaar waar lava uit de krater stroomt. Pijl wijst naar lavastroom]

WAK-7-LW-6-2-3-2-1

de lawine Veel sneeuw die plotseling langs de berg naar beneden komt en schade veroorzaakt.

[Begrip: lawineOmschrijving: berghellling met lawine van sneeuw, bomen knappn af]

WAK-7-LW-6-5-2-3-1

de levensomstandigheden

De manier waarop mensen wonen en werken en de spullen die ze kunnen kopen.

de lokale markt het verkopen van producten in de buurt waar ze verbouwd of gemaakt zijn.

de luchthaven Plaats waar vliegtuigen kunnen landen en opstijgen.

[Begrip: luchthavenOmschrijving: indruk van een luchthaven met gebouw, verkeerstoren en vliegtuig in de lucht]

WAK-7-LW-6-5-3-2-2

het luxeproduct Een product dat je niet echt nodig hebt om te leven.

het magma Vloeibare gesmolten gesteenten in het binnenste van de aarde.

[Begrip: magmaOmschrijving: Tekening van de aarde, doorsnede, met aardkorst en pijl naar gebied onder de aardkorst.]

WAK-7-LW-6-2-3-1-3

de metrokaart Een kaart waarop de lijnen van de metro staan aangegeven.

[Begrip: metrokaartOmschrijving: metrokaartje afbeelden]

WAK-7-LW-6-3-4-2-1

het middellandse zeeklimaat

een klimaat met warme zomers en zachte winters.

migratie Verhuizen naar een andere woonplaats.

de mijn Een plek waar grondstoffen uit de bodem worden gehaald.

[Begrip: milieuregelsOmschrijving: een tekeningetje van een mijngang]

WAK-7-LW-6-4-3-1-1

de mijnbouw Het opgraven van grondstoffen uit de grond.

[Begrip: mijnbouwOmschrijving: Je ziet een mijnwerker in een mijngang]

WAK-7-LW-6-4-3-1-2

het milieu De natuurlijke omgeving van mensen, dieren en planten, daar horen ook de bodem en de lucht bij.

de milieuramp Ongeluk met grote schade aan het milieu.

de milieuregels Regels die het milieu helpen beschermen.

de neerslag regen, hagel, sneeuw, mist en [Begrip: Neerslag WAK-7-LW-6-1-

12

AK7-LWB-H2 versie 2 [] [13-11-2013]

ijzel. Omschrijving: 2 wolkjes van weerbericht: één met regen en één met sneeuw(sterretjes)]

2-1-1

het oerbos Natuurlijk bos dat niet door mensen is veranderd of gekapt.

[Begrip: oerbosOmschrijving: tekening van oerwoud.]

WAK-7-LW-6-2-2-4-1

de overbevissing Meer vis vangen dan er elk jaar bijkomt.

het pictogram Een tekeningetje dat snel iets duidelijk maakt, bijvoorbeeld verboden te roken.

[Begrip: pictogramOmschrijving: pictogram verboden te roken]

WAK-7-LW-6-3-4-2-2

het poolklimaat een klimaat in gebieden waar de temperatuur in zomer niet hoger wordt dan 10 graden Celsius. Komt voor op de polen.

de productiebossen Bossen waarvan de bomen worden gekapt om papier en hout van te maken.

[Begrip: productiebossenOmschrijving: Enkele bomen in keurige rijtjes ]

WAK-7-LW-6-2-2-4-2

het reliëf Hoogteverschillen in een landschap.

het staafdiagram Een grafiek, een tekening, met staafjes, elke staaf stelt een hoeveelheid voor.

[Begrip: staafdiagram]

het stedelijk gebied Een gebied waar veel mensen wonen, dicht bij elkaar.

[Begrip: stedelijk gebiedOmschrijving: indruk van een woonwijk, veel huizen]

WAK-7-LW-6-3-3-2-1

de studentenstad Een stad met waar veel studenten wonen, omdat er een universiteit is.

de stukgoederen producten die in kisten of dozen worden vervoerd.

de taiga een landschap met bossen van naaldbomen

[Begrip: taigaOmschrijving: tekening van golvend landschap met naaldwoud]

WAK-7-LW-6-2-2-1-1

de toendra Een landschap zonder bomen. [Begrip: toendraOmschrijving: toendralandschap met mossen]

WAK-7-LW-6-2-2-1-2

het toerisme Als mensen in hun vrije tijd voor hun plezier andere plaatsen bezoeken.

de toeristische gebieden

Een gebied of plaats waar veel toeristen komen.

de trawler Een grote vissersboot. [Begrip: trawlerOmschrijving: een grote vissersboot / trawler]

WAK-7-LW-6-1-3-3-1

tweetaligde universiteit Een school voor het hoogste

onderwijs in een land.[Begrip: UniversiteitOmschrijving: stereotype beeld van professor met studenten]

WAK-7-LW-6-3-3-3-1

de vestigingsplaats De plaats waar een bedrijf of fabriek staat.

de vrije handel Producten mogen over de grenzen van de landen van Europa, zonder dat daarvoor extra betaald hoeft te worden.

vruchtbaar Hier: er zitten zoveel voedingsstoffen in de bodem dat gewassen er heel goed groeien.

de vulkaan De plaats waar hete magma uit

12

AK7-LWB-H2 versie 2 [] [13-11-2013]

de aardkorst komt.de wereldtaal een taal die in landen over de

hele wereld wordt gesproken.[toegevoegd]

het zeeklimaat een klimaat zoals in Nederland, met zachte winters en koele zomers en het hele jaar neerslag.

12

123456789

sanneinhetmbo.weebly.comsanneinhetmbo.weebly.com/.../4/2/8/...eindversie.docx · Web vieween...

Documents

Transcript of sanneinhetmbo.weebly.comsanneinhetmbo.weebly.com/.../4/2/8/...eindversie.docx · Web vieween...