samenwerken met gezin en netwerkgezincentraal.nl/wp-content/uploads/2016/02/...binnen het...
Transcript of samenwerken met gezin en netwerkgezincentraal.nl/wp-content/uploads/2016/02/...binnen het...
SamenwerkenmethetgezinenhunomgevingDetoepassingvansocialenetwerkstrategieenbinnenGezinCentraal.Utrecht,januari2014.ArjanBolt,EllaTacq&RenskevanBemmel ‘GezinCentraal’iseeneenmethodischprogrammavoorjeugdhulp(Bolt,2007).Hetbeoogdeeffectvandehulpishetversterkenvanderegievancliënten,hetvergrotenvaneigenkracht,zelfsturingenempowermentvangezinnen.Empowermentontstaatalsdegezinsledendekrachtinzichzelféninhunsocialeomgevingwetentevindenomhuneigenlevenzelfstandigaantekunnen.Methodischebenaderingen,alsvraagsturing,competentievergroting,oplossingsgericht-ensysteemgerichtwerkenzijnindemethodiekGezinCentraalgeïntegreerdenindevormvaneenfasering,structuurenmethodischeopbouw,toteengeheelgesmeed.GezinCentraalwordtalsmethodevoorambulantegezinshulpuitgevoerd.Verderwordthetprogrammaookdoorprofessionalsinanderehulpvormentoegepast.Denkbijvoorbeeldaanpedagogischmedewerkersindaghulpenandereverblijfsfunctiesenpleegzorgbegeleiders(Bolt&Stokman,2012).Dewerkwijzeisplanmatig,transparantenmeetbaar.Dehulpisookdoelgericht.Gezinnenwerkenaanconcreteaantoonbaregedragsverbetering.Ditleidtvervolgenstotdetoenamevanzelfsturingenempowerment.HetsamenwerkenmethetsocialenetwerkvandegezinnenisonderdeelvanhetwerkvanprofessionalsdiemetGezinCentraalwerken.Hierbijkunnenzijgebruikmakenvandiversemethoden,proceduresenmiddelendiebedoeldzijnomgezinnenteondersteunenbijhetversterkenenbenuttenvanhunsocialenetwerk.Eenaantalvandiemethodenenprocedureszijnbekendonderdetermsocialenetwerkstrategieën.Inditartikellichtenwetoehoedesamenwerkingmethetsocialenetwerk,maarookdesamenwerkingmetprofessionalseninstantiesrondeengezin,vormgegevenwordtbinnendemethodiekGezinCentraal.SamenwerkingindrieringenSamenwerkingiseenkenmerkendbegripvoordeuitgangspuntenenwerkwijzevanGezinCentraal.Desamenwerkingsrelatietussendeprofessionalendecliëntofcliëntsysteemisbepalendendebelangrijkstebasisvoorwaardevooreffectievehulp.GezinCentraalbeschouwthetgehelegezinvandegenendiehulpvragen,alscliëntsysteem(Bolt,2007).
Desamenwerkingmethetgezinisstartpunt.Deperceptieenbehoeftenvanhetcliëntsysteemzijnleidendinallevervolgstappenvanhettraject.Alsdedirectebandmethetgezindeeersteringis,danvormthetnetwerkdetweederingvansamenwerking.HetisinGezinCentraal-trajectenvanzelfsprekenddateenprofessionalineenzovroegmogelijkstadiumactieonderneemtomsamenwerkingmethetsocialenetwerkopgangtebrengen.Eenrelevanterolvanhetnetwerkinhethulppocesdraagtbijaanhetversterkenvanzelfoplossendevermogensvangezinnen.Hulpverlenerszijnvoorbijgangersinhetlevenvandezegezinnen.Hetsocialenetwerkblijftbeschikbaaralsdeprofessionalsvertrokkenzijn.Eenversterkte,steunenderolvanhetsocialenetwerkinhetlevenvaneengezinkanertoeleidendathetgezindatnusteunbehoeft,ineenlaterstadiumzelfeensteunenderolvooreenanderinhetzelfdenetwerkkangaan
vervullen.Endatisempowerment‘avantlalettre’:Degenedieooitandermanshulphardnodighad,isnuzelfeenhelpervananderengeworden.Dederderingvansamenwerkingontstaatalsermeerdereprofessionalsbetrokkenzijnbijééngezinssysteem.Hetligtvoordehanddathetinhetbelangvanhetgezinisdatdeprofessionalsgoedenzorgvuldigmetelkaarsamenwerken.
Figuur:Ringenvansamenwerken
VormgevenvansamenwerkingalsonderdeelvanmethodischhandelenDedrieringenvansamenwerkingmoetennietgezienwordenalsdrielossetakenofaandachtsgebiedenvandeprofessional.Erissprakevaneennauwesamenhang.Zobepaaltdesamenwerkingsrelatiediedeprofessionalmethetcliëntsysteemontwikkeltdevormeninhoudvandesamenwerkingmethetsocialenetwerk.Desamenwerkenmetdeprofessionalsrondhetgezin,werktalleenalsdegezinsledenmethunvragen,doelenenkwaliteiten,centraalstaan.Samenwerkenmetcollega’sbuitenhetgezinomisineffectiefenstrijdigmetdevisievanGezinCentraal.Deprofessionalheeftverschillendeprocedures,methodenentechniekentotzijnbeschikkingomvormtegevenaandesamenwerkingmetdedrieringenenhetrealiserenvandesamenhangertussen.Bijdestartvanelkhulptrajectisdeeersteopdrachtvandeprofesionalomhetgezinteondersteunenbijhetformulerenvanhunhulpvragenendoelen.Hierstartookdeeersteringvansamenwerking.Dedoelenvanhetgezinbepalenvervolgensderoute.Endusookofenhoeermethetnetwerkenandereprofessionalswordtsamengewerkt.Inveelgevallenishetzinvolofzelfsnoodzakelijkvoorhetgezindathunnetwerkeenrolgaatvervullenindieroute.Eenbelangrijkeeerstestapishetinkaartbrengenvanhetsocialenetwerk.Deprofessionalkanvandiversemethodenentechniekengebruikmakenommethetgezinhunnetwerkinkaarttebrengeneneenplantemakenhoezijhunnetwerkkunnenbenaderenenmobiliseren.Denkbijvoorbeeldaanhetgenogramensociogram.EenaantalvandezetechniekenzijnbeschreveninhethandboekvanGezinCentraal(Bolt,2007).Vervolgensishetaanhetgezintebepalenwelkepersoneninhetnetwerkeenrolkanvervullen.
individu
gezin
sociaalnetwerk:familie,vrienden,buren,etc.
professioneelnetwerk:hulpverleners,leerkrachten,etc.
Somsverliesteengezinhetoverzichtoverhunleven.Danishetnemenvanbesluitenoverjetoekomstofoverwelkehulpingezetzoumoetenworden,eenlastigeklus.Personenuithetnetwerkkunnendaneenbelangrijkebijdrageleveren.VanuiteenGezinCentraaltrajectkunnenverschillendemethodenomdebesluitvormingvanhetgezinennetwerkteondersteunen,wordeningezet.HetFamilieNetwerkBeraad(Portengen,2002)endeEigenKrachtConferentie(vanPagée,2003)zijnhiervoorbeeldenvan.Hetgaaterhierbijdatdedenkkrachtvanhetnetwerkwordtbenutendebesluitvaardigheidvanhetgezinwordtversterkt.Degemaakteplannendiehetresultaatzijnvandezebesluitvormingsprocessen,wordenvooreenaanmerkelijkdeeluitgevoerddoorhetnetwerkzelf(Wijnen-Lunenburge.a.,2008).Daarnaastwordtprofessionalehulpvooreendeelvandeplanneningeschakeld.Behalvedeprofessionaldiehetnetwerkoverleggeïnitieerdheeft,komthetgeregeldvoordaterookandereprofessionalsbetrokkenzijnofrakenbijhetgezin.Indezegevallenzalookdesamenwerkingmetenindederderingplaatsvinden.
1Gezin1Planiseenmethodeenraamwerkvoorintersectoralesamenwerkingtussenprofessionalsrondhetgezin,gerichtopversterkenvaneigenkrachtenzelfsturingbijgezinnen(vanderZijden&Diephuis,2013).Deuitgangspuntenvan1Gezin1PlankomenexactovereenmetdievanGezinCentraal.Hetprincipeis:Eéngezinsplan,opbasisvandedoelenenideeënvanhetgezinzelf,stuurthethandelenvanhet‘team’professionalsrondeengezin.Bedenkhierbijdatdeledenvaneendergelijk‘team’bijverschillendeinstellingenenzelfssectorenwerkzaamkunnenzijn.Hetvraagtinspanningomelkaaralsteamledenteverstaan.Maarbelangrijkernog:Hetvraagtinspanningenomervoortezorgendathetgezinhetoverzichtenderegieheeftenhoudt.Middelendiebeschrevenzijnbinnenhet1Gezin1Planraamwerk,zoalshetrondetafeloverlegenhetgezinsplan,kunnenbijdragenaanhetbehalenvandedoelstelling:Aantoonbareverbeteringvandegezinssituatiedoorzelfsturing.
Desamenwerkingmethetsocialenetwerkisookéénvandeuitgangspuntendietengrondslagligtaan1Gezin1Plan.Degedachtengangdat1Gezin1Planuitsluitendbedoeldzouzijnomdesamenwerkingvanprofessionalsrondeengezinvormtegevenisonjuist.Eenhulptrajectwaarbijersprakeisvansamenwerkingineenteamprofessionalsrondeengezin,zonderdatdesamenwerkingmetpersonenuithetsocialenetwerktenminsteonderzochtis,zoudeplankmisslaan.Zoalssamenwerkingmethetnetwerkvaneengezinookongewenstennutteloosis,alsdatbuitenhethulpvragendegezinomplaatsvind.Werkenmeteen‘team’vanprofessionalsrondeengezin,alsderdering,impliceertdesamenwerkingmetdetweedering,hetsocialenetwerk
BinnenhetdenkkadervanGezinCentraalénvan1Gezin1Planleidtsamenwerkenmeteensteunendnetwerken(2dering)éndesamenwerkingvanprofessionals(3dering)metentendienstevanhetgezin(1stering),totempowermentenzelfsturingvanhetgezin.Daaromishetgoedmogelijk,enzelfswenselijkom,alsersprakeisvaneen‘team’of‘actieteam’rondhetgezindatbestaatuitprofessionalsenledenuithetsocialenetwerkvanhetgezin.Hetgezinbepaaltwieindatteammeewerkt.Degezinsdoelengevenderichtingaan.Hetmiddel‘rondetafeloverleg’isbeslistnietexclusiefbedoeldalswerkvormvoorgezinenprofessionals.Hetblijktindepraktijkerggoedtewerkenomoverleggentebeleggenvooreenteamdatbestaatuitprofessionalsénpersonenuithetnetwerk.
Concluderendkanwordengestelddathetvormgevenvansamenwerkingmethethetwerkvaneengezin,detweedering,enhet‘team’professionalsrondeengezin,maatwerkvergt.Debehoeften,omstandigheden,capaciteitenendoelenvanhetgezinzijnimmersleidendvoorhethandelenvandeprofessional.Elkesamenwerkingsrelatietussenprofessionalengezinssysteemisuniek.Professionalskunnendaaromzelfhetbestebepalenwelkeproceduresenmethodeszijwilleninzettenomdesamenwerkingmetdetweedeenderderingvormtegeven.Wezoudendaaromgeenprotocolwillenvoorschrijven.Weroepenprofessionalsomnietrigidemaarcreatiefmetdezemiddelenenmethodenomtegaan.Weroepenmanagers,directiesenbeleidsmakersophendezehandelingsruimtetoetekennen.Zokanhetgezinennietdevoorschriftenofprotocollen,centraalstaanindeoverwegingenvndeprofessional.Desamenwerkingmethetnetwerkisonderdeelvaneengrotergeheel,eenmiddelomeendoeltebereiken.Hetdoelisdetoekomstvanhetgezin.Daaromzienwijalletechnieken,methodenenproceduresdiedesamenwerkingvanhetgezinmetzijnsocialeenmaatschappelijkeomgevingbevorderen,alszinvolleenbruikbareonderdelenvanhulpverleningaangezinnendieheteven,ofwellichtlangeretijd,nietzelfwetenteredden.Hulptrajectenwaarinhetgezinzelfaltijdcentraalstaat.
Schematischzietheteralsvolgtuit:
SamengevatkunjestellendatGezinCentraaleenoverkoepelendemethodiekisdievanuitheldereprincipeseneenkenmerkendebasishouding,deproceduresenhethandelenvanprofessionalsbeschijft.Samenwerkenmetdesocialenetwerkiseenvanzelfsprekendenintegraalonderdeelvandemethodiek.Methodenentechniekendiebedoeldzijngezinnenteondersteunenbijhet
Missie
• Empowermentenzelfsturingvangezinnen;gelovenineigenkracht,gezinnenbenuaenditenkunnenhetinzeaen,oplossingsvermogenisvergroot
Visie
• Visieoprolenposibecliënten,opverhoudingprofessional-cliënt,visieopveranderingsprocesseneneffecbviteit.
Basishouding
• Basishouding:Vraaggericht,gezinsgerichtennetwerkgericht,samenwerkingsrelabesGezinCentraal,uitgangspunten1Gezin1Plan.
Methodieken
• Oplossingsgerichtwerken,competenbegerichtwerken,systemischwerken,vergrotenvandeveiligheid.
Procedures
• Cliëntroute,fasering,wijzevanbesluitvorming(bijv.familienetwerkberaadofEigenKrachtConferenbe),1G1P:gezinsplan/rondetafeloverleghulpverleningscyclus,verslaglegging,vragenlijsten,frequenbevangesprekken,dagelijkseroubne
Middelenentechnieken
• Wondervraag,uitzonderingsvraag,concreteaanzettotbeweging,trainenvanvaardigheden,genogram,ecogram,potloodenpapier,ed
mobiliserenenbenuttenvansteunendenkkrachtvanhunsocialenetwerk,waaronderookdiebeschrevenzijnals‘socialenetwerkstrategieën’,vormeneenonderdeelvanhet‘arsenaal’vandeprofessionals.Daarnaastishetorganiserenenstimulerenvandesamenwerkingvaneenteamvanprofessionalsrondenmethetgezin,volgensdeprincipesvan1Gezin1Plan,eenbelangrijkelementinhethandelenvandeprofessionals.Inhetidealegevalvormenledenvanhetsocialenetwerkenbetrokkenprofessionalsrondheteengezin,samenmetdegezinsledenzelf,het‘actieteam’datinharmonieenoverlegbijdraagtaanhetrealiserenvandedoelendiehetgezinzichgesteldheeft.Danstaathetgezinwerkelijkcentraal.Deinspanningenvandeprofessionalzijnineersteinstantiebedoelddedoorhetgezinzelfgewenstconcreteenaantoonbaregedragsveranderingenverbeteringenterealiseren.Intweedeinstantieishetstrevendatdesamenwerkingmethetgezin,hetsocialenetwerkenhetteamprofessionals,bijdraagtaanhetvermogenvanhetgezinombijtoekomstigeproblemen,dilemma’senhindernisseninhetgezinsleven,zelfoplossingenenantwoordentevinden.Enditdandoorgebruiktemakenvaneigencapaciteiten,opgedaneinzichtenéndoorgebruiktemakenvandesteunuithunnetwerk,zonderdatdaarnogprofessionalsbijaantepashoeventekomen.Alsdatluktdankunjesprekenvanhetversterkenvan‘eigenkracht’,vanzelfsturingenvanempowerment.
Publicatiegegevens
Bolt,A.(2007).HetGezinCentraal,Handboekvoorambulantehulpverleners.Tweedeherzienedruk.Utrecht:SWP.
Bolt,A.&M.Stokman(2012).GezinCentraal.Efficiëntehulpverleningaangezinnen.In:K.Diephuis,F.Donkers,I.Janssen,L.Schouten&Q.vanderZijden.PraktijkgidsTijdvoorjeugd.Hoogmade/Utrecht:PartnersinJeugdbeleid&CBO.
Pagée,R.van(2003),'EigenKracht(FamilyGroupConferenceinNederland:Vanmodelnaarinvoering'.Amsterdam:SWP.
Portengen,R.(2002).Dichterbijhuis.NetwerkpleegzorginNederland.Utrecht:NIZW.
Zijden,Q.vander&Diephuis,K.(2013).HandleidingGezinsplan:samenwerkenvolgensdeprincipes1Gezin1Plan.Hoogmade:PiJ.
Wijnen-Lunenburg,P.,Beek,F.van,Bijl,B.,Gramberg,P.&Slot,W.(2008).Defamilieaanzet:deuitkomstenvanEigenKrachtconferentiesindejeugdbeschermingmetbetrekkingtotveiligheid,socialecohesieenregie.Duivendrecht/Voorhout:PIResearch/WESPJeugdzorg.