Samenvatting klas 1 en 2

Samenvatting klas 1 en 2

5 periodesPrehistorietot 3000 v.c.Oudheid3000 v.c.-500Middeleeuwen500-1500Nieuwe/vroegmoderne1500-1800geschiedenisNieuwste/moderne1800-hedengeschiedenis

10 tijdvakken1-Tijd van jagers en verzamelaars(tot 3000 v.c.)2-Tijd van Grieken en Romeinen (3000 v.c-500)3-Tijd van monniken en ridders (500-1000) (vroege Middeleeuwen)4-Tijd van steden en staten (1000-1500) (late Middeleeuwen)5-Tijd van ontdekkers en hervormers (1500-1600)6-Tijd van regenten en vorsten (1600-1700)7-Tijd van pruiken en revoluties (1700-1800)8-Tijd van burgers en stoommachines (1800-1900)9-Tijd van wereldoorlogen (1900-1950)10-Tijd van televisie en computer (1950-2000)1-Tijd van jagers en boerenEerste mensen waren nomaden en leefdenvan jagen, vissen en verzamelen.(econ)Ze geloofden in geesten(cult)Ze woonden in primitieve hutjes.(cult)Ze leefden in stamverband o.l.v. eenstamhoofd.(pol)Iedereen was gelijk.(soc)

Toen vond de landbouwrevolutie plaats.Men ging-zelf voedsel verbouwen (akkerbouw)-dieren houden (veeteelt)-men bleef jagen en vissen(econ)IrrigatielandbouwDaardoor kreeg men meer tijd en kon decultuur zichontwikkelen(rivierdalbeschavingen)Er ontstonden polythestischenatuurgodsdiensten.(cult)Men ging uitvindingen doen (wiel, schrift) en daardoor ontstond de wetenschap(cult)Er ontstond arbeidsdeling(voedseloverschot) ontstaan handel enhandwerk/ambacht en geld.(econ)Mensen gingen in steden wonen.(cult)Er ontstond een gelaagde samenleving(ongelijkheid)(soc)Er ontstond een bestuur met koningen, ambtenaren en wetten en staten(pol)

Met het ontstaan van het schrift eindigt dePrehistorie.

2-Tijd van Grieken en RomeinenGrieken

Polstadstaten monarchiearistocratiedemocratieEconagrarisch stedelijke samenlevingSocgelaagde samenlevingCultbouw-en beeldhouwkunstwetenschappelijk denken

filosofiepolytheistische natuurgodsdienstgoden lijken op mensen(mythologie)Olympische SpelenRomeinenPolmonarchierepubliek(senaat en consuls)keizerrijkimperialismePax RomanaEconagrarisch-stedelijkSocgelaagde samenlevingCultpolytheistische natuurgodsdienstontstaan christendom(monotheisme)

grote invloed Griekse cultuurRomaniserenwegen,viaducten,aquaductenRomeins recht (Romeins burger)1 taal (Latijn)3-Tijd van monniken en riddersPolzwakke,Germaanse koninkrijkjesontstaan leenstelsel(feodale stelsel)(leenheer,leenman,hulp in de oorlog trouw,land uitlenen)Karel de Grote (800) verenigt Europainvallen van de NoormannenEcon Europa weer puur agrarisch ontstaan van het domaniale stelsel (lijfeigenen,horigen,herediensten) weinig vrije boeren geen handel,handwerk en geld

Socstandenstaat1-geestelijkheid2-adel3-derde stand (boeren)Cultgrote invloed christendomkerstening van Europa viakloosters(centra van cultuur)door monniken(missionarissen)PolGrote macht van de paus(strijd met de vorsten)CultOpkomst Islamkruistochten4-Tijd van steden en statenEconverbeteringen in de landbouwherstel van handel,handwerk,steden en geldgildesPolstadsrechten (privileges):eigen bestuur(burgemeesters,vroedschap)eigen rechtspraak(schout,sche-penen)muur om de stadSocderde stand:rijke koopliedenmiddenstand van handwerkersarmenboeren (4de stand?)PolOntstaan van nationale statenkoningen vergroten hun machttov adel en geestelijkheid(huurlegers,bedes aan burgerij)invloed van burgers via StatenGeneraal

Cultcultureel herstelverval in katholieke kerk(ketterij en heksenvervolging)5-Tijd van ontdekkers en hervormersRenaissancekunst en denken Oudheid Humanismemens in hetcentrumwetenschappelijke revolutieOntdekkingstochten-nieuwsgierig naar de wereld-verspreiden van het geloof-handelmogelijk door betere schepen,kaarten en instrumentenPortugalvia Afrika naar Indi(specerijen)Brazilifactorijen langs de kustSpanjeM en Z Amerika(conquistadores)plantages en mijnentrans Atlantische slavenhandelVerdrag van Tordesillaspaus verdeelt dewereld tussen Spanje en Portugal

HandelskapitalismewereldeconomieReformatieontstaan protestantisme(Luther, Calvijn) (ketters)godsdienstoorlogenbv 80 jarige oorlog (De Opstand)-verzet tegen kettervervol- gingen(inquisitie)-verzet tegen centralisatie (adel en burgers verliezen macht) Beeldenstorm (aanleiding)

Alva (landvoogd) vervolgt tegenstandersPhilips IIWillem van Oranje (stadhouder) verzet zich samen met de watergeuzenZuiden (Unie van Atrecht) blijft bij SpanjeNoorden(Unie van Utrecht) verzet zichActe van Verlatinghe (Philips afgezworen)onstaan van De Republiek(Willem van Oranje vermoord)6-Tijd van regenten en vorstenDe Republiek statenbondweinig macht bij Staten Generaal,veel bijgewesten en steden.Macht ligt bij de regenten = groep rijkeburgers en paar edelen.Stadhouder (familie Willem van Oranje)alleen legeraanvoerder (wil koning worden)Raadpensionaris (vertegenwoordigerregenten)veel meer machtStadhouderloos tijdperk

Gouden eeuw -bloei van kunst en wetenschap -bloei van de economieEuropese handel (mn Oostzeehandel)Amsterdam stapelmarktBuiten Europese handel (VOC en WIC)-moderne handelscompagnien-NVs met monopolie-nemen Portugese kolonies overNijverheid bv lakenVisserij (haring)Meer vrijheid/tolerantie dan elders in EuropaOntstaan absolutisme (mn Frankrijk)elders in Europa-Droit Divin theorie-Centralisatie van het bestuur-Staatskerkvervolging Hugenoten-staatscultuur-Mercantilisme (staatseconomie)-kolonies overnemen van Spanje/Port. (ook Engeland doet dat)

7-Tijd van pruiken en revolutiesVerlichting (rationalisme)-alle mensen vrij/gelijk-rechtsstaat-volkssoevereiniteit-verdraagzaamheidLeidt tot de democratische revoluties bvAmerikaanse vrijheidsoorlog(1776-1783)-grondwet-bondsstaat-trias politica-bill of rightsPatriotse revolutie(1785-1787)Patriotten grijpen tijdelijk de machtStadhouder herstelt zijn macht mbv dekoning van PruisenFranse Revolutie(1789-1799)-Vrijheid,gelijkheid,broederschap-Grondwet met grondrechten-Verklaring van de rechten van de mens en burger-Parlement met verkiezingenExporteren van de revolutie naar de restvan Europa

Terreur onder Robespierre (1792-1795)Napoleon pleegt in 1799 een staatsgreepen maakt een einde aan de revolutie-gaat heel Europa veroveren-maakt nieuwe wetboekenBataafse revolutie (1795-1798)-met behulp van de Fransen stadhouder verdreven-verklaring van de mensenrechten-grondwet-gekozen volksvertegenwoordiging-Nederland een eenheidsstaatIn 1806 stuurt Napoleon zijn broerLodewijkkoninkrijk HollandVan 1810-1815 Nederland een provincievan Frankrijk8-Tijd van Burgers en stoommachinesIn 1815 Congres van Wenen-Europese vorsten terug op de troon (terugkeer OranjesNederland konink- rijk)-herstel Ancien Regime -Frankrijk omgeven met sterke staten (Belgi bij Nederland)Revolutiegolven in 1830 en 1848 makeneind aan absolutisme (macht naarbourgeoisie)Industrile Revolutie(eerst Engeland)-eerst landbouwrevolutie (boeren worden arbeiders)-initiatief bij rijke handelaren/grootgrond- bezitters -technische kennis (stoommachine,krukas)-voldoende grondstoffen en afzetmogelijkheden (bevolkingsgroei)Textielindustrie gaat vooropIndustrile samenleving-massaproductie-urbanisatie

-industrieel kapitalisme-standenstaat klassensamenleving-ontstaan sociale kwestie-ontstaan moderne infrastructuur-ontstaan modern imperialisme (kolonies voor grondstoffen,afzetgebied en investeringen)-fabrikanten (nieuwe rijken) aan de macht