ALGEMEEN YERSLAG

VAN DEN START

VAS IIET LAGER ONDER\TtJS

V44R

EUROPEAEN N EV I1ET DEZEN GELIJKGESTELDEN

NEDERL.INDSCIi.INDII?

OVER

1865 l/m 1569 .

BAT AVI A,LAN DS-IJRUKKERIJ,

187 .

S6.

S8 .

INHOTID.

s . Omtiang en toesland an bet lager onder~rijs22

Onderwijzend personee .

7 . Getal, aard, enz . ran de leerlingen 45

Onderwijzel'swonlngen, schoollokalen, schoolmeubilair en leermiddelen 65

9 . Kosten ran bet openbaar lager onderwijs ran 1865 tot en met 9869 .

. 27

75

Bladz .

Inleiding .

. .

.

1

~I . Organisatie . Algenleene bijzonderheden 3

S 2 . Toezigt op het lager onderwijs 8

S 3 . Akten ran bekwaamheid tot bet ge~en ran lager onderwijs . . . 12

4. Getal en card der scholen . 15

I \LEIDIYG.

Door de Hoofdkommissie van Onderwijs werd telken jareeen voor den druk bestemd uitvoerig verslag , onltrent denstaat van het schoolwezen voor Europeanen en Christen-inlandersaan de 'Regering ingediend .

Daar de tijdruimte van een jaar op het gebied van hetonderwijs echter to kort werd geoordeeld , om tot nuttigevergelijkingen en gevolgtrekking to kunnen leiden , en hetbelang flier verslagen voor het publiek geacht werd niet ople wegen , tegen den tijdroovenden arbeid aan hunne zamen-stelling verbonden , zoo werd bij Gouvernements besluit van1 5 Julij 1865 , no. 9 , magtiging verleend om , in stele vanjaarlijks , onn de vij f jaren een uitvoerig verslag to doerszamenstellen , terwijl ten behoeve van het Regeringsverslagkonde worden volstaan met eene korte opgave van het meestbelangrijke bij het onderwijs voorgevallen, vergezeld van eenel abellarisehe opgaaf , aanwijzende voor elke school de zamen-stelling van het, onderwijzend personeel , het aantal leerlin-gen , enz .

Het laatst alzonderlijk in bet lieht gegeven Algemeen jaarlijkschverslag van den staat van het schoolwezen in Nederlandsch-Indif>loopt over het jaar 1864 .

Het eerste vijfjiarlijksch verslag zoude tins loopen van 1865tot en met 1869 .

Ofschoon volgens art . 44 van het thans vigerende reglementop bet lager onderwijs de indiening van het schoolverslagweder jaarlijks behoort plants to ~rinden, zoo heeft men het,

1

ten einde bet `- erslag over 1869 le doen aansluiteli aau lletlaatst in lief licht versehenen verslag omtrent den staat vanlief onderwijs, nuttlg geacht in het verslag over 1 869 zanlenIe trekken, hetgeen vermeldenswaardig lief olIderwijs hetref-

f'enrle, ook gedurende het tijdvak 1865 tot en islet 1868 wasvoorgevallen .

§ 1 . (1rganisatie, Alg emeene Uijzonderheden .

Ile gewigtigste gebeurtenis, waarop gedurende het hierhedoeldv ij fj arig tij dvak to wij ten valt , is de lang voorbereide in-voering van de reorganisatie van het lager onderwijs .

Nadat door den Koning in den aanvang vale 1867 magtigingwas verleend tot het vaststellen van een reglement op hetlager onderwijs voor Europeanen , werd zoodanig reglement,waarbij de beginselen der wet op het lager onderwijs inNederland van 15 Augustus 1857 werden gevolgd, onderdagteekening van 7 Julij 1868 (Staatsblad no . 81) , bij ordon-nantie van den Gouverneur-Generaal , afgekondigd .

nij besluit van dezelfde dagteekening (Staatsblad 1868, no . 82)werden voorts geregeld

de klassen en de bezoldigingen der oliderwijzers aan deopeilbare lagere scholen in ~Nederlandsch-Indie ;

~o . ale progranlma's voor de exarnens ter verkrijging vanaeten van bekwaanlheid tot het geven van lager onderwijs ;

30 . een reglement van orde , tucht en beheer voor de open-bare lagere scholen in Nederlandsch-Indie ;

40 . de behaling der hoofdseholen ;a0 . +le schorsing der onderwijzers ell kweekelingen ;6° . de verdeeling van Nederlandsch-Indie in drie inspektie-

afdeelingen .

Heeds bij het Koninklijk besluit van ~1 September

1866 ,lio . 68 , wares de taken van het onderwijs gebragt onder dedire( .tle van On4lerwijs, Eeredlenst en Nijverheld , ten gevolgewaarvan de Hoofdko«Inlissie van Onderwijs , ingesteld bij besluitvan den Koniuiissaris-Generaal van Nederlandsch-Indie van 22Junij 187 (Staatsblad no. 62) , (net ingang van 1 Januarij

1867 werd ingetrokken .1867

1867

4

Door de bepalingen iler iiieiiwe regeling, sedert 1 September1 868 in werking getreden , wordt het onderwijs in Indiegeaeht eene betere toekonist to zijn tegemoet gegaaii .

Volgens mededeelingen van de Inspekteurs en de plaatselijkeschoolkommissien is de gunstige invloed op vele Plaatsen reedsinerkbaar in meerdere vorderingen der leerlingen en verhoogdebelangstelling dei' ouders .

Be berigten omtrent den toestand van het onderwijs gedti-rende de jaren 1865 tot en itiet 1868 luidden over hetalgemeen gunstig.

Met enkele uitzondermgeii wend over lief onderwijzendpersonee!, en over lief gedrag, den ijver en de vorderingeiitier leerlingen met lof gesproken : hoewel er door eenigesehoolkoinmissien opgewezen werd, dat betere resultaten vatilief onderwijs verkregen zouden zijn, indieti dit gepaard wasgegaan met eene betere huisselijke opvoeding der kinderen .

De zoo hoogst wenschelijke zainenwerking tussehen huffsen school ontbrak dikwijls geheel .

Het onderzoek door de Inspekteurs vati liet lager onderwijs,gedurende het laatste gedeelte van 1868 en lief geheele jaar1869 ingesteld, heeft eehter tot de overtuigirig geleid, dat in strijdmet de vroegere gunstige berigten er nog op veel gebrekkigsviel to wijzen en vele leemten behoorden aangevuld toworden .

Door de mededeelingen tier Inspekteurs en de medewerkingvan sommige ijverige sehoolkonimissien, zijil reeds veel ver-heteritigen tot stand gebragt . Ongesehikte onderwijzers wer-den verwijderd ; trage tot nieerderen ijver aangespoord, enwaar zuiks noodig was, werd aan hen, (lie weinig gesehiktbleken to ztn, voor een' zelfstandigen, of voor den hun opge-(Iragen werkkring, eene andere bestemniing aangewezen .

Vele niutatien odder de onderwijzers en op vele plaatsenook under de leerlingen, gebrek aan voldoend en goed huip-personeel, tengevolge waarvan de tank van menig onderwijzerto zwaar werd, en menigmaal aaii kweekelingen een arbeid

niocsl \VO!t1C1L oJ)gedragell, %vaarv)()r zij niet geschikt warm,

zijn zoo vele bezwaren, waarinede het onderwijs to kampenhad, rnaar (lie niet zoo dadelijk nit den weg ktinnen wordetigeruirnd .

Ook (le examens , bedoeld bij artikel 6 van het Koninklijkbesluit van 10 September 1864 , no. 47 (Indisch staatsbladno. 194), het zoogenaamd klein ainbtenaarsexamen , oefendenvolgens het gevoelen der Inspekteurs een zeer ongunstigeiiinvloed uit .

Vele leerlingen besehouwen dit examen als het einddoelhunner studien, waardoor dikwerf de 1)este leerlingeti van (IC

scholen vertrekken, voor dat zij het lager onderwijs in zijngeheelen omvang hebben kunnen genieten, zoodat het slechtsOJ) enkele scholen inogelijk is eene hoogste kiasse to vormen,welke dien naani verdient .

Be leerlingen der bijzondere scholen, iiiet uitzondering vatidie der weeshuisseholen to Bai'avia en to Samaiang en de christe-lijke ambachtschool to Batavia, behooren in den regel totden ineer gegoeden stand, en spreken in den huisselijkenkring veelal Hollandsch. Bit maakt de task der onderwijzersen onderwijzeressen aangenamer en gemakkelijker .

Men kan evenwel niet zeggen, (tat de resultaten van hetonderwijs 01) de bijzondere scholen, OVCF het algeineen, be-vredigend zijn .

Op enkele gunstige uitzonderingen iia, wordt er to weinigwerk gemaakt van de reken- en natuurkunde, de natnur- enwiskundige aardrijkskunde, en kennierkt zich het onderwijsook in andere vakken door groote opj)ervlakkigheid .

Door inlanders en met (lezen gelijkgestelden WOr(It tiogweinig gebruik geniaakt van de scholen voor Europeanen .

Eenige regenten en andere inlandsehe hoofden van het nut derkennis van de Hollandsehe taal overtuigd, beginneii echter hunnekinderen ter schole to zenden , waarvan sonimige under de besteCii vrijinoedigste leerlingen tIer school gerangschikt wonlen .

I)e straffen, wegens het onbevoegd geven van oiiderwijs,

6

bcdreigd 1)lj arlikel i veil ht~t regleui~~lll, ztjli ill lief jaar 1869

slechts eennlaal toegepast .Vo~ r de invoering deli nieuwe regeling van lief lager onder-

wijs lead geene opleiding tot onderwijzers van Gouvernenlents-wege plaats . De personen, die zich daartoe wenschten tobekwainen, nloesten zelven near de niiddelen onizien cni zichpraetiseh en theoretisch to oefenen .

Het geven van onderwijs aan de kweekelingen, onl hen opto leiden tot hulponderwijzers, behoort tot de verpligtingeilvan de lioofdonderwij zers, die hen als kweekelingen hebbenaanbevolen, nlaar in de lneeste gevallen is de opleiding van dekweekelingen in Indie tot this ver een hopelooze arbeid geweest .

Zij behooren meerendeels tot de lagere klasse der Europe-sehe bevolking en zijn behebt met die eigenaardige gebrekenin teal , denk- en lee Iwij s , die hen ongeschikt inaken voor een edegelijke vorming tot onderwijzers en opvoeders der jeugd .

Tegenover een geval, waarin een Indische kweekeling toteen goed onderwijzer werd gevorlnd, staan twintig gevallenvan totale inislukking .Norm.aallessen to opeilen voor de weinige her en dear vei'-

spreide kweekelingen, ken tan ook vooralsnog als eene bijnageheel nuttelooze geldverspilling worden beschouwd .

In verband hierinede werd in overweging genonlen, onl hetaanstellen van kweekelingen, iii' geheel of to schafl'en, of tot eenzeer beperkt getal in to krinlpen, ell daarentegen aan rlllnlergetal hlilponderwijzers voor de scholen toe to staan .

Voor de opleiding van huip- tot hoofdonderwijzers is eenvoorstel in overweging, oii to Batavia nornlaallessen to openers,waartoe eenige leeraars van he( Gymnasium Willem III hunnenledewerking hebben toegezegd .

Ill 870 is de inagtlglng van lief opperbestuur tot de ope-ning dezer lessen ontvangen, zoodat daarmede, zoodra debenoodigde fondsen bij de Indische begrooting zullen zijntoegestaan, een aanvang ken worden geniaakt .

Het voorsellrift van artikel 19 van het reglelnent, tat de

onderwijzer zich moot onthouden van hot geven van Gods-4lienstig otiderwijs op school, hetwelk aan de kerkgenootschap-pen wordt overgelaten, gaf in zijne toepassing nergens aan-

leiding tot bezwaren of klagten .Een geregeld schoolgaan word her en char belemmerd,

door dat enkele geestelijken Godsdienstig onderwijs, ofschoonMolten de schoollokalen, gaveil, gedurende bij artikel 8 van betreglement van orde, tucht en beheer voor bet schoolonderwijs

aangewezen schooluren .Doze schooluren wareii bepaald op des voornliddags van

8 tot 11 en ties namiddags van 2 tot 4 uur hoofdzakelijk,omdat men vreesde, dat hot voor jonge kinderen inoeijelijkzou zijn oui reeds ten 7 ure des morgens op school to komen .

De ondervindirig heeft echter geleerd, dat daarin geene zwa-righeid bestaat, en dat vroegere ureti gewenscht worden .

Wail vole zijden word dan ook op wijziging der schoolurenaangedrongen . l%Iet toepassing van hot 2P lid van bovengenleldartikel 8 worden dientengevolge in 1868 tie leeruren gewijzigdvoor de openbare lagere scholen to Batavia, 1'adanq, Palenihanq,(heriborl , Bandon,q , Banjoemax , Bang jerni-asin,q (voorloopig1

Soerabai~a (1e 2e en 3 e ) 1'a7rz (j/ rlssan,, 1iia kassar, Ainboina (voor-

loopig) en Teriiale . en in 1869 voor die to Poerinoredjo, Ben-

I oelen , Palti, Am 1)O?fla (definitief ) Munlo%,

(delinitief) en Builenzor fj . Verre afstanden, groote warmte enveelvuldige regenbuijen maaktell doze wijzigingen wenschelijk .

Het tarief van schoolgelden, vastgesteld hij artikel 31 van hot

reglement van o 1de erg tucht, wordt door de voorzitters der

lllaatselijke schoolkommisslen op Z1111i gene nlteenloopenile

wijze toegepast, dat lien welligt zal nloeten overgaan tot betvoorsehrijven van eon beginsel van elassitleatie .

I)e invoering van (le nieuwe spelling volgens DE ValEs en

'FE wINKEL op de openbare lagere scholen, blijft nog eon on-

beslist piuit . O1'schoon de oude spelling , althans in hare

hoofiltrekkeil, in de otlicieele Iescheiden nog gevolgd wor+l t,

zoo \vir1t hare jongere 'Luster llli ci ell llleer veld lll Ile lltte-

I1(11111/('!'111IIS1 ill,

8

ratuur van den dag, in de nieuws))laden ell vooral in desehoolboeken .

Ook het Gymnasium Willem III en verseheidene bijzonderescholen hebben haar aangenomen, en daar reeds door de Re-gering in het moederland de verpligting om zich in officieelestukken van de oude spelling to bedienen is opgeheven, zoozal het tijdstip welligt niet verre meet zijn, waarop de nieuwespelling ook bij officieele stukken in gebruik zal geraken , entleze als verpligtend oh alle openbare lagere scholen zal kun-nen worden ingevoerd .

§

Toezigt op het lager onderwijs,

Het algemeen toezigt op het lager onderwijs bleef tot heterode van het jaar 1 866 opgedragen aan de Hoofdkommissievan Onderwijs , terwijl tevens het plaatselijk toezigt op descholen to Ba,tavia aan hare zorg was toevertrouwd .

Onder hare leiding weed het toezigt in de andere gewestenuitgeoefend door subkonunissien van onderwijs , die zich doorgedelegeerden deden vertegenwoordigen , wanner in de af=deelingen scholen warm opgerigt , terwijl zij zelven net hettoezigt op de scholen ter hoofdplaatse warm belast .

Toen op 1 Januarij 1867 de leiding van het onderwijs bijhet Departement van Onderwijs , Eeredienst en Nijverheidwerd overgebragt , werden de subkommissien , krachtens hetGouvernements besluit van 26 December 1866 , no . 1, ver-vangen door plaatselijke konmiissien van onderwijs . De op-rigting eener dusdanige kommissie voor Batavia stuitte eentijdlang op bezwaren ten aanzien hater zamenstelling, zoodatde direktie van Onderwijs eerst ten gevolge van 's Gouvernementsbesluit van 1 i November 1867 , no . , van hare plaatselijkebemoeijenis met het onderwijs werd ontheven .

Ten aanzien van de zamenstelling der plaatselijke kommissienvan onderwijs werd , op voorstel van den Chef van hetDepartement van Oorlog , bij Gouvernements besluit van 1Julij i 867, llo . i, bepaald, +iat gewestelijke lnililaire konlii~an-

9

danten islet den rang van hoofdofl'icier niet dais bij onvermijdelijkenoodzakelijkheid tot leden van 1daatselijke komniissien vanonderwijs zullen worden benoemd .

Bij de invoering van de reorganisatie van het lager onderwijswend ook het toezigt op het onderwijs nader geregeld . Sedertdies tijd wordt het onder den Direkteur, belast met de zakenvan het onderwijs, uitgeoefend door inspekteurs en plaatselijkesehoolkommissien .

Bij die reorganisatie wordt Nederlandsch-indie verdeeld indrie inspektie-afdeelingen voor het lager onderwijs, en wordenzij zainengesteld, ' de eerste nit : Batavia, Bantam, Krawang,Preanger-regentschappen, Cheribon, Palenibang, Banka, Riouw,Benkoelen en Sumatra's Westkust, waarbij in 1869 de Wester-a fdeeliny van Borneo 'evoegd wend , ten gevolge van de oprigtingeerier openbare lagere school to Pon tianak ; de tweede nitSamarang , Pekalongan , Tagal , Banjoernas , Bagelen , Kadoe,Dj okdjokarla , Soerakarta, Mad ioen, , Kediri, Bern bang, Japaraen de Zuider- en Doster-a fdeelinq van Borneo ; de derde nitSoerabaiia , Pasoeroean , Probolingo , Beroeki , Baitjoewangi ,Madura , Celebes en onderhoorigheden , Menado , Amboina,Ternale en Timor . Als standplaatsen van de inspekteurs wor-den respektivelijk Batavia, Samarang en Soerabaija aangewezen .

Tot inspekteur der 1 e afdeeling wend in Julij 1868 benoemdde am.btenaar ter heschikking van den Direkteur van 4nder-wij s , Eeredienst en Nij verheid , speciaal voor de zaken vanhet onderwijs enz . , J . KUNST .

Zijne hulp was echter gedurende dell verderen loop desjaars bij het departement noodig, zoodat hij voor het erodevan dat jaar nog geen begin konde inaken islet de inspektietier scholen .

In Augustus daaraanvolgende worden de Gouvernements on-derwijzers W . RETGERS en J . ROSKOPF benoemd tot inspekteurrespektivelijk der 2e en 3e afdeeling .

De inspekteur der ~e afdeeling bepaalde in 1868 zijneinspektie tot de lagere scholen to Samarang .

10

De inspekteur der 3e afdeeling begoll met het onderzoekder lagere scholen to Soerabaija, en bezocht vender de scholento Grissee, Pasoeroean, Malang, Probolingo, Be~oeki, Ban oe-wangi , Pamakassan en Suinanap .

In 1 869 werden al de lagere scholen door de drie Inspek-teurs in hunne respektieve afdeelingen twee maim bezocht,met uitzondering van de school to Bima (Gouvernernent Cele-bes en onderhoorigheden), waartoe de gelegenheid ontbrak .

Zij brengen na elke inspektie een gedetailleerd rapport uitvan den toestand der door hen geinspekteerde scholen aan denDirekteur belast islet de zaken van het onderwijs, die daarvanaan de betrokken voorzitters der plaatselijke schoolkommissienimage verleende, ten einde hen in staat to stellen om de aan-

dacht der kommissien to vestigen op hetgeen door de Inspek-teurs bij het schoolbezoek opgemerkt en ten verbetering isaangewezen, en om daarvan voor zoo vex noodig mededeelingto doen aan de betrokken onderwijzers . Voor den vervolgeworden die nota's aan de plaatselijke schoolkommissien tenkennisname en het noodige gebruik toegezonden .

De Inspekteurs woonden in hunne respektieve afdeelingen deexamens ten bekoming eener akte van bekwaaniheid tot het;even van school- en huisonderwijs in het jaar 1869 geregeldbij, en traden daarbij dikwijls tevens als deskundigen op bijlief werkdadig onderzoek naar de bekwaamheden der kamlida-ten . Zij nemen deel aan de beraadslagingen der schoolkom-missie als stemgeregtigde leden . Voor het examen ten ver-krijging eener akte van bekwaamheid als hoofdonderwijzer ishunne tegenwoordigheid een volstrekt vereischte .

In December van het jaar 1869 had to Ba(avia eene konfe-rentie plaats van de Inspekteurs onderling en van dezen en denDirekteur ten bespreking van de belangen van het onderwijs .

De voornaamste onderwerpen, die in behandeling kwainen,en waaromtrent besloten wend de noodige voorstellen aan tieRegeriug in to dienen, waxen de volgende

flet oprlgten van scholen voor minder dais 20 kinderen oji

der lagere scholen to

11

ale hoofdplaatsen vale gewesleu iii de bezitlingen bniten Jara

en i11adura .

wijziging van artikel 1 5 van lief reglenlent en ten gevolge

daarvan vernleerdering van het petal hulponderwijzers .

De examens ter bekoming eener akte van bekwaamheid als

hooi~londerwij zer, ter bevordering van meerdere gelij kmatig-

heid, in het vervolg alleen to Batavia to doen plaats hebben .

De schoolhezoeken der Inspekteurs met het oog op de ver-

wijderde Jigging van vele plaatsen niet meer verpligtend to

stellen op twee males in het haar .

Eene wij ziging to brengen in de tegenwoordige regeling

tier schooluren .

In die konferentie werd verder besloten tot

10 . Eene herziening van den prijskatalogus van leermiddelen

voor de openbare lagere scholen, en

Het beramen van middelen om eene betere keuze van

prijswerkjes voor die scholen to verzekeren .

De plaatselijke schoolkommissien bestaan uit drie, vijf of

zeven leden, naarmate de plaatselijke omstandigheden zulksvorderen, en zijn verpligt een naauwkeurig toezigt to houden

op alle scholen hisses haar resort, die zij minstens eens om

tie twee maanden, hetzij gezanlenlijk, hetzij door kommissien

nit haar midden behooren to bezoeken .

Bij eene plaatselijke sehoolkommissie was de vraag ontstaan

of die islet lief schoolbezoek belaste kommissien nit een of

meer leden moeten bestaan . Ter heantwoording deter vraag

werd door den Direkteur, belast met de taken van het onder-

wijs, als zijn gevoelen medegedeeld, dat wanneer lief school-

toezigt inderdaad naauwkeurig en doeltreffend zal zijn, lief

aan gees tijd moet zijn gebonden en de onderwijzer de weten-

schap nloet bezitten, dat de komnlissie zijne verrigtingen op

ieder uur van iederen schooltijd kan, en ook werkelijk van

tijd tot tijd kolnt gadeslaan ; dat zij dit dagelijksch toezigt kan

doen uitoefenen, door een of meer kommissarissen der maand

nit haar midden, of op eenige andere wijze, die haar geschikt

12

voorkomt ; dat het sehoolbezoek oni de twee lliaanden eenevan het dagelijksch toezi t geheel afgescheiden zaak is, daarclit laatste een ulcer gezet onderzoek beoogt naar de niethodevan den onderwijzer en de vorderingen der leerlingen, alsmededat de bedoelde gedelegeerde kornnlissie niet nit een lid kanbestaan, maar tot hare zamenstelling minstens twee ledenworden vereischt .

In bijzonderheden is de werkkring der plaatselijke kouimis-sien nader omschreven in de ordonnancie van 7 Julij 1868en in het besluit van den Gouverneur-Generaal van Neder-

landsch-l-ndie van gelijken datum no . 6, vervat in de Staats-bladen van 1868 n° . 81 en 82 .

§ 3 . Akten vau bekwa unhei41 tot het geveuvan lager onderwijs .

Na de intrekking in 1865 (Indisch staatsblad no . 52) vanhet besluit van Kommissarissen-Generaal van 28 Augustus1818, n°. 20, volgens hetwelk de onderwij zersexamens tot(lien tijd warm afgenomen, was er hehoefte ontstaan aannieuwe voorsehriften omtrent het verleenen van akten vanbekwaamheid aan hen, die in 's Gouvernements dienst of daarbuiten tot het yak van onderwijzer wensehten to wordentoegelaten, of daarin een' hoogeren rang zoehten to bekomen .

In overeenstemming zooveel nlogelijk met de deswege inNederland geldende bepalingen, gearresteerd bij Koninklijkbesluit van 5 April 1858, n°. 85, werd dit onderwerp, inafwachting der destijds in overweging zijnde reorganisatievan het lager onderwijs in Nederlandsch-l-nd ie voorloopig ge-regeld bij besluit van den Gouverneur-Generaal van 1 April1866, n°. 10 (Staatsblad n° . 32) . Hierbij worden vastgesteldde bepalingen voor de akten van bekwaanlheid tot het gevenvan onderwijs, zoomede programma's voor de examens vanonderwijzer en onderwijzeres . Hierdoor kwam ook to ver-vallen en werd mitsdien bij hetzelfde besluit ingetrokken deinstruktie van 1853 voor bet afnemen en alleggen van hetexamen voor den wierden onderwijzersrang .

13

In verband islet bet sedert ter kennis der Indisehe Itegeringgekomen Koninklijk besluit van 28 Augustus 1865, waarbijmet i itrekking van bet gemelde besluit van 5 April 1858,nieuwe progranima's voor de examens ter verkrijging vanakten van bekwaamheid tot bet geven van lager onderwijswaren vastgesteld, werden de Indisehe programme's voor degelijkvormigheid islet de in Nederland geldende bepalingenalsnog voor zooveel noodig herzien en nader vastgesteld bijbesluit van den Gouverneur-Generaal van 18 Januarij 1867,fO . 2 (Staatsblad n° . 13) .

Bij den vierden titel van bet bij de ordonnancie van 7 Julij1868 (Staatsblad n° . 81) gearresteerde reglement op bet lageronderwijs voor Europeanen en met dezen gelijkgestelden inPederlandseh-Jndie werden de bepalingen omtrent bet verlee-rien van akten van bekwaamheid tot bet geven van onderwijsdefinitief geregeld in verband met de nieuwe regeling van datonderwijs, met intrekking tier daarmede strijdige verordenin-gen en besluiten ; terwijl bij besluit van gelijken datum iii .6 (Staatsblad 1868, n° . 82) nieuwe programme's voor deexamens ter verkrijging van akten van bekwaamheid tot lietgeven van lager onderwijs werden vastgesteld .

Near aanleiding hiervan werden door den Direkteur, belastmet de zaken van bet onderwijs, bij zijn besluit van 8 Oktober1868, no . 6549, de plaatsen wear en de tijdstippen, waaropde examens voor de onderwijzers en onderwijzeressen zoudengehouden worden, aangewezen . Daarbij wend bepaald, datde gelegenheid daartoe twee malen 's jaars zal bestaan toBatavia, Samarang, Soerabaija, Soerakarta (of Djokdjokarta)Makassar, Padang, en Anzboina ; terwijl verder de aandaehtwerd gevestigd op de slotalinea van artikel 29 van bet regle-ment, waarbij wordt gezegd dat voor bet exameii voor detoelatiiig tot bet geven van bij zonder onderwijs op andereplaatsen en tijden de gelegenheid ken geopend worden, ilaverkregen magtiging van den Direkteur . Verder werden bijdatzell'de besluit eau de plaatselijke schoolkoniinissieii, ter be-

14

vordering vale de eenparigheid bij de heoordeeling Fall llet

afgelegde exanlen, eenige voorschriften ter opvolging aanbevolen .

De resultaten van de in de afgeloopen vijf jaren gehouden

rangexamens zijn de volgende

In 1865 boden zich 7 kandidaten aan voor den 4e rang,

van welke 6 als onderwij zeres en 1 als onderwijzer , die alien

den verzochten rang verkregen . Aan 4 deter onderwijzeressen

werden teveris, na afgelegd exanlen, eene akte van toelating voor

pet onderwijs in de beginselen der Fransche taal uitgereikt .

Ingevolge de nieuwe regeling weed in den loop van 1866

twee maim gelegenheid gegeven tot pet afleggen van examen .

In pet geheel werden 26 exaniens afgenomen , waarvan de

helft met goeden uitslag . Er werden namelijk toegelaten

kandidaten als hoofdonderwijzer, 1 als hoofdonderwijzeres,

5 als hulponderwij zer , 2 als hulponderwij zeres , 1 als onder-

wijzer in de wiskunde, 1 als onderwijzer in de Fransche taal

en 1, zijnde dezelfde kandidaat, als onderwijzer in de Engelsche

taal, terwijl er drie als hoofdonderwijzer, 9 als hulpoliderwijzer

en 1 voor de Engelsche taal werden afgewezen .

In 1867 nanl pet examen in December een aanvang en

werd in danuarij van 1868 voortgezet . Van de 5 kandidaten

werden er twee toegelaten als hoofdonderwijzer en 1 als onder-

wij zer in de Engelsche taal . Aan 2 kandidaten voor den rang van

hoofdonderwijzer kon de gevraagde akte niet worden verleend .

Van de in 1 868 gegeven gelegenheid tot pet afleggen van

examen werd gebruik gemaakt door 9 kandidaten, van welke

3 van de 6 werden toegelaten als hulhonderwijzer, 2 als

hulponderwijzeres en 1 als onderwijzer in pet Fransch en

Engelsch. Van de 5 afgewezenen legde er 1 exanlen of als

hoofdonderwijzer en 2 als hulhonderwijzer .

In i 869 werden de exanlens, volgens de in liet vorige jaar

vastgestelde bepalingen, afgenomen . In den onderstaanden staat

konlt eene opgave voor van de plaatsen, waar die exanlens

hebben plaats gevonden , pet aantal van de kandidaten en de

akten van bekwaalnheid die uitgereikt of geweigerd zijn .

~ .o

1

I

C~ L

a1

.I.

11a ~1) )o L 11azaMa~J~

•

•111a ao,L uazaMa Jy

•

•uatl?1a .~aoZ 11az0Ma°Jy•

•uatuja ao L•

•uazaMa JyuaTgja aoyuaza .Wla Jv

ua~ela aoZ• uazaMa JV

• •uatpta aoJ• uaZaMe~Jy

ila~Lla~ao J

wr\-I R- [~

U't

)^ ^

n ^ n R .`~ R

R

R

MI ,*i

;\1R R l`~ R

R^ ^^ `

^ ^ F ^ R R 1

n n

R f. n n I-.•~

^

^

R ^ n ^ F ^ ^ R ^ R R ^ ^ R

ry^ ^ R R

R

R n R R A n ^ .. R

R n R n ~ R~

R R

^

^ R n R .. R n R n R

~',n R R A

R

.. R ^ ..

^~ R n A

n

~

^ . ..r ^

^

R R ^

^ R R R

R

R ~ .ni1R n n n

v t

, n R ~y R R R R R R R R

R I (9tr R

iJ

^

..

R

~.I ~ ^ R , . ^

^ n R R

1c .. r!~' R

A

R f^ R

R R R R R ., A R

R I.. R

n

n

n

n

R

y,V•O v C•

O U O v•

~ "~ U OU rn • ; :Vi U

rl•

O `~ 4:rJ, O

bU:~'~ N N N OA N ~

r

U

r `r-U U v

O O 0 0 0• •

U

~xxxx x c

^ ^ -

R ^ ^

R n n R R

n

R

R

R A

R

R ..

J L,

n n R n n n R R R R n R nI-1

rsr

^ A

n ^ R A R n R R I ~'

n

n n R ..

R R .. n n R nIn

.~ yU ~I•;LG1 ^~•

v

R R n ^ n R

CrUO

^ ^ R

.a,•

•Or~ U1O 4G

V.U•

•.., U

R n

IR R n I

U

IM

•

O•

U.•

O

Behalve op de bovengemelde plaatsen wend met toepassing vande laatste alinea van artikel 29 van het reglement, ook to Pa~oe-roean door 2 personen exannen afgelegd als huisonderwijzeres .Van deze slaagde er eene als huisonderwijzeres in het lezen enschrijven, waardoor dus het petal der toegelaten huisonderwijze-ressen tot 3 klimt en het totaal der toegelaten personen 44 bedraagt,tegen 25 die werden afgewezen.

S 4. Getal en rd der scholen.In de volgende tabel wordt het petal scholen op bet erode van

bet jaar 1869 aangewezen in vergelijking met het aantal deterlnrlgtingen on(ler tihutilo 1864 .

SOl)RTDER AKTEN

VAN

BEKVVAAIVTHEID

.

1.Ho

ofdo

iide

rwiJ

'zer

s11

.Ho

ofdo

nder

wJi'zeressen

III.

HuiPonderwiJ'zers

lV.

Hiil

Pond

er«i

J'ze

ress

en

V.

HuisonderwiJ'zers.

Een

of m

eer

vak-

ken van het gewoon lager

onderwijs.

VI. Huisonderwi zeressen.

Een

of m

eer

Jrakkeu van het

gew

.lag

er o

nder

wijs

.VI

I. O

uder

wijz

ers

in d

e Fr

ansc

he t

aal

.Ho

ogdu

itsc

he t

aal

.Engelsche taal

.IV

isku

nde

.La

ndho

uwku

ndf

Gvmnastiek

.He

t te

eken

en.

VIII

. On

derw

iJ'z

eres

in

de F

rans

che

taal

.Ho

ogdu

itsc

he t

aal

.Ei

igel

sche

taa

l.

Het

teek

enen

.Il

andw

erke

n vo

or m

eisj

es.

Gvmnastiek

.

Tirrna

L

GEWESTEN .

BantamBataviaKrawangPreanger-RegentschappenCheribonTagalPekalongauSamarang

.Japara

.Rembang

.Soerabaija

.Pasoeroean

.ProbolingoBezoeki

.Banjoewangi

.Banjoemaas .

.BagelenKadoe

.

.I)jokdjokarta

.Soerakarta

.MadioenKediriMaduraSumatra's Westkust .Padangsche bovenlanden .Benkoelen

. . .Palembang . . .BanksRiouw

.

. . .Wester-afd . van Borneo .%.- en Oost .-afd . v . BorneoCelebes en onderhoorigh .Menado .

.AmboinaTernate . . . .Timor

TOTAALIn '1864

V ermeerderlngVerniindering

Openbarescholen .

0 'dGC, oa

•

5L•

~b0 0

•

H

•n

•

•

•

))n

•

•

•

)1

n

•

•

N

N

))

n

N

•

•

•

•

•

•

))

•

n

n

N

•

N

•

))

ftS

O

3•

16

Ira. A .

GETAL EN AARD der scholen in Nederlartdsch-Indie onder

ultimo December 1869 .

Gesubsidieerdebijzonderescholen .

M

6G ~1

•

•

•

u

)1

•

•

n

n

)1

M

n

n

•

A

•

•

n

•

•

•

•

N

•

•

•

a

n

)1

H

n

H

)1

n

•

•

by

•

~

0 0

N

n

n

n

n

n

n

N

n

n

)1

•

N

N

u

•

•

N

)1

)1

n

•

•

•

•

•

n

>I

n

n

n

A

CCCC

))n•nn

Unn•n

N

n

n

n

n

n

•

•

•

n

•

N

))

n

•

•

•

n

n

)1

N

n

•

n

)

Niet gesubsi-

dieerde bijzon-dere scholen .

M

0 'b

•5'1•

n

4

N

1

N

1

•

n

)1

n

•

N

A

H

n

n

)1

•

•1n

)1

•

13

19

n

0 0•

• N•

m

N10

A

An•n112n

n

1UNn•

•11n

n

37

21

16

CCCCOEy

Nn

n

n

1

1

2

n

•

N

1

N

)I

N

1

2

u

n

n

)I

50

40

10

N

TOTAAL .

~

0 N, 00 q•

• 0

))

M

b4•

~• 0

v• bD

n

10A

n)1

n•112

n

Hnnn

•

1

1

n

N

A

N

37

21

16

)1

CCCG

O•

O

•

n

•

n

•

A

•

•

•

•

•

)1

•

H

13

n

I711

1

2

12111321222122211111

4

211

6865

t711

1

2 '~I

2 ~1

7 !2111321222122211111114'

2'11

68653»

151»1n

I

n

1

11N

N

n

n

11IN

N

N

1n

)r

n

N

1In

n

n

50401U

N

11221111

923I2211321222122211111151211

8184

3

122212121724

155211522342123211111261211

118145l3

11

Uit dezen staat hlijkt, dat het getal Gouvernements lagere

scholen sedert 1864 •let Brie vermeerderd is .

In 186 i wend het getal Gouvernements lagere scholen ver-

meerderd door de oprigting eener tweede school to Soerrikarlaen de wederopening van die to Kediri. Op het einde van

lies jaar telde men alzoo in het geheel 49 Gouvernements lagere

scholen op Java en Mac/era en l8 in de Buitenbezillingen ofin het geheel 67 . Voorts wend in de laatste maanden van

1865 nog besloten tot oprigting van een drietal scholen to

Bandonq (Pieanger-Regenischappen), to Toeban (Rembang) ento Bonlhain (Celebes), die evenwel onder ultimo December nog

niet in working warm . Oh laatstgemelde plaats was intus-

schen, blijkens hot verslag over 1864 (hladzijde 95) een den

Gouvernements onderwijzers werkzaani, ten einde in afwach-

ting eener beslissing omtrent de oprigting van een Gouverne-

ments school hot onderwijs tijdelijk gaande to houden aan de

inrigting daar ten plaatse van hot Nederlandscli Zendelingge-

nootschap, hetwelk verklaard had als bezlllnlglngsnlaatregel

die inrigting to moeten opheff'en .

De teekenschool to Samarang, voor welke op bekomen mag-

tiging den Regering door de voornialige Hooltlkommissie van

Onderwijs een onderwijzer wend benoemd, telde onder tiltinlo

December 1

reeds 150 leerlingen .

Te Balavia, waar in 186 eene Gouvernements teekenschool

in hot levee was geroepen, wend hot bijwonen den teekenles-

sen gemakkelijker gemaakt door ook aan de Gouvernements

3e lagere school daartoe drienlaal 's weeks de gelegenheid

aan to bieden .

In 1866 werden op de reeds genoenide plaatsen Bandong,Toeban en Bonihain Gouvernements scholen geopend . Daarentegen

wend de tweede school to Ambarawa (Samaianq opgeheven .

Onder ultimo 1866 telde men derhalve 5O scholen op

Java en Mccdura en 19 op de Bnilenbezillingen, of iii hotgeheel 69, zijnde 2 moor clan in hot vorige jaar .

In 1867 bleef hot getal scholen ongewijzigd .

18

1)e school le 'Vonosoho (Rngelen), seder) Jultj 186 wegensgerms aan een voldoend getal leerlingen tijdelijk gesloten,

werd op 1 Januarij 1868 weder geohend, ell zttlks naar

aanleiding eerier mededeeling va• he!, gewestelijk bestutir, dal

zich daar ter plaatse 21 kinderen van Europesehe of komst

bevonden van 6 tot 15 jaren .

Daarentegen werd de school to Bangkallang (Jiadura) tijde-

lijk gesloten, onldat zij (loot' sleehts 8 Europeselle leerlingen

werd hezoeht .

Ook in 1868 bleef het getal scholen 69 .

Tengevolge der met 1 September 1868 in werking getreden

reorganisatie van het Europeesch lager onderwijs werd de

benanung van Gouvernements lagere scholen veramlerd in die

van openbare lagere scholen .

\rolgens de nienwe veror+lening op het Europeesch onderwijs

kan van wege het Gouvernement aan hijzondere scholen sub-

sidie worden verleend onder voorwaarde, dat zij even als de

openbare scholen toegankelijk zijn voor alle kinderen zonder

onderscheid van gotlsdienstige gezindheid . Ofschoon op de Pro-

lestantsche en Roomsch katholijke weeshuisschool to Samaralig,

waarvan bet personeel sedert jaren floor het Gouvernenient

werd henoemd en nit 's lands kas bezoldigd, geese kinderen

van buiten worden toegelaten, zoo zijn echter, na het in

werking treden der verordening bij wijze van overgang nog

gedurende den verderen loop van 1868 de Gouvernements

onderwijzers aan die inrigtingen gebleven . Van of 1 Januarij

1869 is, ten einde bet voortbestaan van beide scholen niei

dadelijk in gevaar to brengen, aan de moeijelijkheid voorloo-

pig to gemoet gekomen door eerie subsidie aan de gestichten

to verstrekken tot een bedrag van /' 21600 's jags ter voor-

ziening in het onderwijs .

Doordien de hesturen der beide weeshulzen et' islet tijdig

genoeg in kondeii slagen om voldoend onderwijzerspersoneel

voor de scholen to bekomen, zoo werd bet verzoek onl tie

Gouvernements-onderw ij zer aan die scholen werkzaam to does

19

h1ijveli tot 1 April 1869. door de Regel'ing illgewilhgd . Dezetermijn weal voor de school van llet I'rotestantsehe weeshuisverlengd tot I Julij en voor die van lief Roomsch katholijketot 1 Septeniber van dat jaar . Sedert dien tijd hebben debesturen zelve iii het onderwijzend hersoneel van die inrigtin-

gen voorzien .De Gouvernewents lagere school to Amboina wend bij

lief Gouvernements besiuit van 6 Januarij 1869, no . 13, her-vornid in eene school sheciaal voor Anibonsche burgers, maartevens toegankehjk voor anderen, tengevolge waarvan zij thanswordt gerangschikt onder de schoolinrigtingen voor inlanders .

Ingevolge Gouvernements besluit van 19 Junij 1869, n~. 7,werden in November van dit jaar openbare scholen geopendto Moojokerto (Soerabaija) met 11 en to Pontianak (Wester-n f deeling van Borneo) met 15 leerlingen .

Aan lief voornemen om ook to Soeineday (Preanger-Regent-schappen) eene school op to rigten, weed Been gevolg gegevenwegens lief gering getal kinderen van 6 tot 14 jaren in dieafdeeling .

Het petal openbare scholen bedroeg this op lief erode van(tat jaar op Java en Madura 49 en oh file Buitenbezittingen19, of to zamen 68 .

In het vijfjarig tijdvak, waarover ((it verslag loopt, ondei'-ging het cijfer van de partikuliere scholen, blijkens bovenstaandeLabel, belangrijke wijzigingen, daar lief petal Bier scholen,waar gewoon lager onderwijs werd gegeven, met 6 vermin-derde, terw rj 1 lief petal der scholen voor meer uitgebreidonderwijs eene vermeerdering van 16 aanwijst .

Under ultimo December van lief jaar 1864 hestonden er40 bijzondere scholen, welk petal, in 1865 tot 45 gestegen,in 1867 echter tot ~~8 daalde .

In i 868 klom lief weder tot 3 oni in 1869 lief cijfervan 50 to bereiken .

Als eerie der voornaamste oorzaken van deze belangrijkeinutatien kau ohgegeven worden, dat dikwijis hartikuliere

scholen worden geopend door personen die, door tegenspoeden

gedrongen, t ijdelijk een middel van bestaan zoeken . Enkelen

blijken hij theoretisehe kennis tevens praktische bekwaamheid

to bezitteu . Zij winnen het vertrouwen der ouders en de

school blijl't bestaan, en neemt in bloei toe . Met velen is dit

echter antlers. Zij bezitten geene gesehiktheid voor het onder-

wijs en rveldra zijn ze verpligt hunne inirigting weder to

sluiten nit gebrek aan leerlingen. Weder anderen geraken

in betere olnstandigheden en laten de zorg voor het onderwijs

der kinderen gaarne aan anderen over .

Bit neenit echter niet weg, dat Indie ook op bijzondere

onderwijzers en onderwijzeressen wijzen kan, die eene speciale

opleiding voor hunne betrekking hebben genoten en zich islet

ijver en volharding blijven wijden aan de opvoeding en het

onderwijs der jeugd.

Niettegenstaande het voorschrift, vervat in artikel 126 van

het regieiiient op het beleid der Regering van Nederlandsch-I ndie, was door de Hoofdkommissie van onderwijs en op haar

voorbeeld door den Direkteur van Onderwijs, Eeredienst en

Nijverheid steeds voortgegaan met het verleenen van vergun-

ning aan bevoegde personen tot het oprigten van partikuliere

scholen eu zulks ingevolge het uouvernernents besluit van 14

September 1832, no. XVI, hetwelk niet uitdrukkelijk was

ingetrokken .

Hierin kwam echter in 1867 eene verandering tengevolge

van een verzoek der to Samarang gevestigde vrijmetselaars-

loge „La C'onstanle et Fidele" on1 vergunning tot het oprigten

van eene hoogere Burgerschool .

De Regering verklaarde hierop bij haar besluit van 26

April 1867, no . 37, dat, met het oog op het hierboven aange-

haalde artikel van het Regeringsreglement, tot de oprigting

van eels hoogere Burgerschool to Samarang geene bijzondere

vergunning der Regering wordt vereischt en dat alleen behoort

to worden voldaan aan de voorwaarden bi.j dat artikel

gesteld .

21

Op later ingekomn verzoeketi ow vergunning tot het

oprigten van 1)ijzOfldel'e seholen werd in dozen zin heschikt .

Onder de bijzondere scholen is ook de school to B'tna

(Gouvernement Celebes en onderhoorigheden) opgenoinen .

De persoon, die aan hot hoofd deter inrigting staat, is

echter niet in hot bezit van eene akte van bekwaamheid als

onderwijzer. Hij geniet eene maandelijksehe toelage van f 50

en is voorloopig werkzaarn gebleven, dear de kiiideren to Birna

antlers geheel van onderwijs verstoken zouden zijn . Het on-derwijs wordt aan al de kinderen, 19 in getal, gratis gegeven .Tot toelichting wordt hierbij hot volgende aangeteekend .

Op voorstel van de tenmalige Hoofdkommissie van onderwijs

werd bij hesluit van 19 December 1844, no . 9, aan zekerenMeichior, die zich vrijwillig en geheel belangeloos islet hotgeven van onderwijs aan de to Bima aanwezige kinderen van

christenouders had J)elast, eene inaandelijksche toelage toege-

kend van / 1 5 koper, terwiji iedere drie jaren f 50 zilver

besehikbaar werd gesteld voor den aarikoop van schrijfhenhoeften en leermiddelen .

Na hot overlijden van Meichior bestond er rnoeijelijkheid

0111 VOO1 die geringe toelage een vervanger to bekomen, near

aanleiding waarvan die toelage verhoogd werd tot [50 's maands .

Bij hot besluit van 1 December 1867, n° .12, is er in bertist,

dat de plaatselijke koniinissie van onderwijs to Makasser aan

den partikulier A . WEBER under nadere goedkeuring, die toe-

lage heeft verleend van of 1 Augustus 1867 en zuiks in

afwachting veil een nieer voldoende regeling van hot openbaar

onderwijs aldaar .

Aan den Inspektew vats hot lager onderwijs in de 3e aftlee-

ling is opgedragen den stand van taken aklaar persoonlijk op

to neinen en voorstellen to doers .

Te Bandjennasin werd in hot jaar 1869 eene herhaling-

school opgerigt net hot doe! oni jongelieden, die de school

verlateii hebben, in tie gelegenheid to stellen hot geleerde to

onderhouden en flit to breitlen .

baar `verd nesteld voor den aankoop van schrijfbe-

S ~ . OIn ing en toestanil vui het lager onderwijs .

Van 1865 tot 1 September 1868 weal op de taouvernementslagere scholen onderwijs gegeven in de volgende vakken, diebij de toenmaals vigerende bepalingell als hoofdvakken waresaangewezen, als : het lezen, schrijven, rekenen, de Nederland-sehe taal, aardrijkskunde, de Nederlandsche geschiedenis, deNederlandsch-Indische geschiedenis, de beginselen der alge-meene geschiedenis en het zingers .

Behalve deze vakken, waarvan het onderwijs als een vol-strekt vereischte wend gesteld, zoude het zich nog kunnenuitstrekken voor zoodanige „vlijtige eu schrandere leerlingen,als daartoe door den hoofdonderwij zer geschikt worden geacht,"zoo luidt een der reglelnenten, tot de stelkunst, de meetkunde,de natuurkunde en de natuurlijke historie .Van 1 September 1868 werd het lager onderwijs ingerigt

overeenkomstig de voorschriften, vervat in het reglem .ent ophet lager onderwijs voor Europeanen en islet dew gelijkge-stelden in Nederlandsch-Indie (Staatsblad 1868, n°. 81) en het

u

daaruit voortvloeijende besluit der Indische Regering van 7Julij 1868, n° . 6 (Staatsblad 1868, n°. 82) .

Voor zoover mogelijk werd in de maanden September toten met December 1868 aan de nieuwe regeling uitvoeringgegeven. Op de llleeste openbare lagere scholen werdell sedert1 September 1868 al de vakken van het gewoon lager onder-wijs onderwezen .

Bij sommige scholen worden en worden nog enkele vakkenweggelaten hoofdzakelijk wegens de mindere ontwikkeling ofden jeugdigen leeftijd der leerlingen .

wegens gebrek aan een voldoend aantal onderw ij zers, be-voegd tot het geven van onderwijs in de Fransche taal, kondemet dat onderwijs niet dadelijk een aanvang gemaakt wordenbij de invoerillg der nieuwe regeling, waarom bij besluit vall12 Augustus 1868, n° . 45, werd bepaald, dat daarmede eerstdoll zoude wordell aallgevangell, wanneer de uoodige ulaatre-

gelen zouden genonlen zijn, om dat onderwijs op eene doe!-

treliende wijze in to rlgtell .

Eerst tegen lief erode van 1869 warm de bezwaren ult

den weg geruimd, zoodat besloten kan worden, dat met den

1cik Januarij 1870 een begin zoude worden genlaakt met lief

onderwijs in de beginselen der Fransche taal aan de 1e lagere

scholen .

Op de bijzondere scholen werden de vakken van lief gewoon

lager onderwijs, de beginselen van de levende talen hoofdza-

kelijk Engelsch en Fransch, lief teekenen, en op de scholen voor

meisjes ook de vrouwelijke handwerken onderwezen, terwijl

op enkele scholen tevens onderwijs in tie wnskllnde gegeven

werd .

'1'e Batav a en to Sarnarang wordt aan sommige openhare

lagere scholen 1)Uiten de gewone schooltijden onderwijs in

lief teekenen gegeven door desknndige personen, die (Iaarvan

eene l)ezoldlglng van lief Gouvernement genleten .

Te Sainaran bestaat eene door de Maatschappij tot nut

van 't algenleen (afileeling Samarang) opgerigte gvmnastieschool

waar kinderen van partikulieren en de jongens nut de beide

weeshuizen tweemaal 's weeks onderwijs ontvangen . Ook

besiaat er eerie partikuliere lnrigting, waar aan volwassenen)

onderwijs in de gynlnastiek wordt gegeven .

Gelijk hierboven reeds is vernleld, worden op alle scholen

Clog niet alle vakken onderwezen . Ook laat lief onderwijs in

verscheidene vakken nog veel le wenscl)er), terwijl sommlge

onderwijzers zich lief Joel, (tat lief reglement met het onder-

wijs beoogt, klaar en duidelijk voor den geest stelleil en hun

onderwijs inrigteu op de bereiking daarvan, schijnen vele

anderen zieli nog welnlg rekensehap to geven van lief doe!

van hurl streven .

Het lezen is, behoudens gunstlge ultzonderlngen, over bet

algemeen flog gebrekkig : toon, uitspraak en een juist begrip

van hetgeen gelezen worth, Iatell (likwerl' vee! to wenschen

over . Feel moeite kost lief den leerhng om lief gelezene met

eigene woorden dragelijk terug le ;;even . Gedeeltelijk moetdit daaraan wordeii toegeselireven, llat voor vele kinderende school de eenige plaats is, waar zij Nederlandseh hooreiispreken ; gedeeltelijk is het ook een gevolg van de weinigezorg, die meestal aan het leesonderrigt in de laagste klassewerd besteed .

Het onderwijs was daar dan ook gewoonlijk toevertrouwdaan weinig geschikte kweekelingen .

Ilieromtrent slag verbetering to gemoet gezien worden,vooral wanneer bij al de hoofdonderwijzers tie overtulglngveld wint, dat zij de laagste klasse als de helangrijkste behoo-ren to beschouwen met het oog op de ontwikkeling van hetverstand, vooral ook in het onderrlgt in het lezell, en dat hetwegens de dikwijls zoo geringe zameiiwerking lussehen huffsen school in Indie meer dan in Neder1and nooclfakelijk is, datbet onderwijs in de laagste klasse door ervaren onderwijzersgegeven worde .

Het schrijven kan over het algemeen goed, souls zelfs fraaigenoemd worden, hetwelk gedeeltelijk aan den bijzonderenaanleg der Indische kinderen voor dit yak van onderwijs moetworden toegeschreven . En toch is volgens een der Inspekteursde klagt niet ongegrond, dat de tegenwoordige jongelieden opde kantoren op verre na niet zoo fraai schrijven als in vroe-

gere jaren . Volgens zijne meening ligt de hoofdoorzaak hier-van in de omstandigheid, dat de leerlingen de school verlaten,voor dat de hand de noodige vastheid heeft verkregen .

Bij het rekenen is eenige vooruitgang to bespeuren . Een

der Inspekteurs zegt, dat het rekenonderwijs in het afgeloopenjaar een grooten stag voorwaarts heeft gedaan . De machinalebewerking der hoofdregels met onbenoemde, sours zeer groote

getallen , heeft plaats gemaakt voor de behandeling van kleinebenoemde getallen, terwijl op sommige scholen ook meer werkwordt gemaakt van het rekenen uit het hoofd, waarmedegeleidelijk spreekoefeningen verbonden worden . Op eenige

scholen laat dit nog veel to wenschen over . Het werktuigelijk

rekenen heeft op de lneeste scholen plaats gemaakt voor het

beredeneerd ol)losserl van voorstellen, waarbij then thans echter

wel eens iii wijdloopige omschrijvingen vervalt, die het reken-

onderwijs minder vruchtbaar maker en daarom vermeden

nioeten vw rden .

Aan het onderwijs in de tiendeelige breuken wordt nog to

weinig tijd besteed ; weinig beter is het met de leer der

gewone breuken . Niet altijd wordt behoorlijk onderzocht of

bet geleerde in lief dagelijksch levee van toepassing zou kun-

nen zijn . Ook wordt opgemerkt dat de onderwijzers niet

altijd de zucht kunnen onderdrukken ore bij lief rekenonder-

rigt eene voor den leerling to hooge vlugt to nemen, waar-

door nret zelden de degelijkheid wordt opgeofferd van het

verlangen our schijnbaar meer gevorderde leerlingen to hebben .

Het onderwijs in het rekenen is op de partikuliere meisjes-

scholen, op enkele uitzonderingen na, nog zeer slecht .

De vormleer is bij de nieuwe regeling order de vakken

van het lagers onderwijs opgenomen, en werd voor dien tijdop slechts zeer weinige scholen onderwezen . Zij is echter

ook nit nog niet op alle scholen opgenomen . Op sommige

maar vooral op de openbare scholen begirt men bij dit be-

larrgrijk yak van onderwijs eenige verbetering to bespeuren .

De onderwijzers hebben er voor zich zelven eenige studie van

gemaakt .

Het behandelen en besehouwen van het schoolvertrek in de

laagste klasse ; van de houten modellen der regelnlatige lig-

chameil in de middelste en de hoogste klasse brengt reeds

hier en chart ontwikkeling aan .

Behoudens enkele gunstige uitzonderingen schijnt men op

de hijzondere scholen lief nut van dit leervak nog niet in to

zien . He reden ligt sours in den onderwijzer, voor wien

vormleer eene nieuwe zaak is, veelal ook in gebrek aan tijd

op zulke scholen, waar ook vakken van lief uitgebreid lager

onderwijs zijn opgenomen .

Bij lief onderwijs in de Nederlandselre taal ontdekt men

4

eenige verheterillg . Het shift cvenwel In de onderscheideneklassen to weinig aan elkander . Langzanlerhand begint men

meet algemeen ill to zien, dat lief onderwijs in de Nederland-sche taal weinig wordt bevorderd door lief aanleeren vantaalregels door verbuigen en vervoegen .

Al die oefeningell ook lief stellen met oordeel aangewendzijn middelen ter bevordering der taalkennls, maar zij moetenwijken voor gepaste verstands-, spreek- ell leesoefeningen .

Zoo als llet thans is gesteld, verlaten verreweg de meestekinderen, vooral nleisjes, de school zonder der Nederlandschetail voldoende magtig to zijn en zonder voldoende ontwikke-ling to bezitten onl zich door lezen vender to besehaven .

Ilet onderwijs in de aardrijkskullde lleeft zicll to fang ento zees bepaald tot lief van bilitell leered van lesjes, zondergenoeg voordeel to trekked van lief ontwikkelende, dat er

hij Pen oordeelkundig onderwijs in dit leervak gelegen is .

waar een goed praktlsch onderwijs in de Nederlandselletaal is voorafgegaall, daar plnkt men van llet onderwijs ill deaardrijkskunde meet vrllcht door kzen, bespreken en aanwijzing

oh kaart en globe, dan Fall bet lnstainpen van hone llamen .

In bet onderwijs in de gesclliedenis wordt nog weinig voor-ultgang bespeurd . Oh enkele scholen wordt in (lit leervakgees onderrigt gegevell : op de meeste bepaalt lief zich loteene leesles, die besproken wordt en waarbij woor(Iverkla ring

en spreekoefening op den voorgrond staan .In bet algemeen kan de gesehiedenis op din lagere school

nog niet naar behooren behandeld worden .

Gebrek aan kellnls tier Nederlandsrhe taal en gebrek nailverstandsontwikkeling stain ook bier weder in den weg .

Het onderrigt iii de kennis der llatuur gait nog weinig

vender dan bet lezen en besp1 eken wall lose stllkken, dieorder bet bereik van den leerling liggen . Vooral daar waar de

onderwijzer zelf eenige studie van dit leervak maakt, wordt lief

onderwijs meestal met lust ell ijver floor dell leerling gevolgd .Het zingers is voor de schooljeugd een geliefkoosd yak van

ou(lerwijs . In de praktisclle oeleningen worden in den regelgoC(le voiderltlgell geniaakt . De thcol'le liln lief zlllgetl `vordtalleetl ill zooverre llellatl(letd als noodig is tot het zrngell vaneenvoudige zangstukjes .

Vall de oelening der laagste klasse beslaande in het nazingenvan door dell onderwijzer voorgezongen eenyoudige zangstukjes,worden goede resull,aten gezien .

Tot hel erode van lief jaai 1869 worden de vakken vanllet nicer uitgebreid lager onderwijs alleet) op eenige hijzonderescholen ()nderwezetl .

Over lief algenieeil ztjtl de vol'lleringen in de levende talenllliddelmalig en word! le weinig op eerie goede ultSpraak

gelet . Daar de leerlingen de school niet lang genoeg hezoeken,kill vatl tie letterkunCle dyer lalen weinig werk genlaakt worden .

lie wiskunde en de landbouwkunde worden of in het geheelliict of op slechts zeer wenige scholeti onderwezen .

Dc gv mnastiek tell ilog to weinig heoefenaars . Te Samaranq,waar (lit ook buiten de gewone schooluren met goed gevolgwer(1 onderwezen, warm de daarvoor bestenide inrigtingen illhet afgeloopen jaar minder bloeijend .

Pit wordt hoofdzakelijk toegeschreven aan epidemische ziek-teti, en (le zware regens gedurende den westmoesson .

lIet teeketl-onderwijs hehaalt zich voornanlelijk tot het na-teekencn. Op die scholet), waar (lit leervak onderwezen worth,

1(leek lief duidelijk tat er werkelijk aanleg bij de leerlingenhestaat . Door sollilillgel) huiiliel' werde)i zeer vol(loende vor-deringen gentaakt .

De handwerken voor meisjes worden olgens oordeel van(lesk un Ii gen met goed gevolg onderwezen .

S 6 . fliulei'wijzeiul perse•ee1

I)e v()l~;en(1e staat heval, cede opgave van lief oilderwijzendpersoitee1, dal under illtimo December 1869 hij de lagerescholen werkzaanl was, in vel'gelijking met tat op ultimo

1864 aanwezig .

28

ONI)EIIWIJZENI) PERSONLEL hij de lagere scholen iii I1 ederiaitdscli-1 ndie , odder ultiYno December 1869 .

La. B .

u~J ueopenbare

Bij de aiiet gesubsidieerde

B j alle lagerelagere

biizondere scholeal

scholea to zameaasc,alen

(aa,~tal) .

(aantal) .(aa-atal) .

I a

~

~

I

GE`VESTEN .

( N

y

a~~ a a ~ a

z(

a o

0 o d . '" p y

m.d [ , G w

0 0 0

_

jw

q a O w 'p y I0 0

p 0 ~ w p 0 ~ .C w 0 ?d . .0 p 0 y .C w 0 ~ox

o~ a

o

a i o~

~' o o

dIw

a M M

a H IpaIM a (M

M 6iMa o a

~~

xI w l~ `w

w x w

x,

I

~

+

~

I

Bantam

n

~~»

n

n l

n

n

n

n

1

u

»

..n

n ni~~ ~,

fiatavia 714

5 4 1

819 8 1218 1

8 191 8~jPreanger-Regentschappen .

I

In

»~ »

»

n

n

n

1

n

I

n

n

n

E~

:.Kraw'ang

'1 n n 1 » n•n n u 2 ))))a n

Cheribon 1

1»

N

n

n' 1

n

n

1

1

n

l n

n~ ~. yTagal i

o

cl i

1~

»

»

n

n

n

n

n

1

1

a

»

n

nr

C~

r,Pekalongati1 2 n

n

n

n

9

»

n

ISamarang 9 2

6 ; 't vy7 1 3 11 13 7

3 1 3 =~Ja ara

~ ; n

n'

n

n

u

n

n

n

~

n

n

n

n~ n ,, ° •~ ^C ~• ~,~ C CG

Rembang 2 n z)). n 2, n 2 n n 2 n) ~- c

ja

7 9

2 1 1

6 3 3 990 1

n 3Soera ai

Pasoeroean2 4 1

n n n

1 n»

2 4 1

1

°Probolitigo1 1

n

n+ ,

n

1

n

n

1

1

n

I

r

n •̀ .I3ezoekii

»

1

»

>,' .

»

n

l

n

1

n

n

n (13anjoewangi

1»

n

n

n»

n

n

1

n

n

n

„

n

Kediri 1

1

n

»

n

n

n

n

1

1

n

n „

y°

Madmen 2 n 1

» n n

n n n

2 n 1

n n » ~ e GSoerakarta2 3 1

1»»

la!

331 1

1Djokdjokarta

. . . .

2 2 »

n

n

n

1» 1

2 2 n

1

1

,

Kadoe

.i

n

»

1

1

1 5 n

n

»

2 1

1

n

»

» ~Ur

n

Bagelen 2 l n

n

x

n

, 1

y.-»

n

n

;,~

n

r

n

n 4~) + ~~ ~I3anjocmas » n

n n

n

»

n »

n

"_Madnra

n n

n n

n

n

n

n

~~

n

. r '"~

CC

Padang 3I`~

1

2

2

1

0°~=

Padangsche bovallanden .

2 1

n

n

n n

n n,

~)

•

-~

Benkoclen i

n

n

n

n

n I

n

n n

n

n

n

n

Palembang i

1

•

=»

>',

n

n

n

~'

n

n

n

n

n

n

~~

,~

;,,•

r GRiouw i

n

n

n

n

),

»

n

n

I

»

n

n

, .̂BanksI

n „ »

*>,

n

n

n

I

~

=)n)) n uCa• v rn :,; „\Vester-afd . Call BQrneO ,

n

n

u

»

n

I

»

n

» U -+G. en Host .-afd . ~ . Borne(). I 1 z.))) >, I f ! n »

Celebes en onderhoorigh.

4

n

n »

l»

~t 4„

I

'

n

Ienado I 2' 1I » » . n i 2 I ),)»Termite 1

1

n

n

n

n

n

,,

1

I I n

n

n

ACnb(lltlit . '241 '1 z)))))21t1 n

»

n '

C T

Timor 1 I » ' ))))).n 1 n i » n

TOTAAL . . 68' 64(11 16 10 8 29 23' 16l( 8 ~' 7i 1 19 29 23 ;16 ^ :F y ~ W111 1864 .

. . 63I 73j 29 18J

n 22I n

» 81~

2 2 » f

:a

Vermeerdering .

3 )a) 10 8

7 23i b

174 19

7 2 7 4 6

Vermindering .

.

»

9 18

2 n

n~+

nl n

n

n

n

n

n

n

na

iL

tII i

c tr-,

a

G

s

W

YO

twt;.

to:O

N 'Jl

y

M.~

aOG y

~p G

-

v

-s

O G ~.e

r

Oa~

'..1

SU

i

?Q CD

O

y

Y.J

lV

Z7

3 s.:

LU

r.

L

t.t~tv

tJ - ~ -

- -1~ '-

C.~l

b 1~

Y

~i

tf Y ~I'~

f1~

Y 5

rM FN

..

rJ

w

- - -

,.Y

mtvi

Y.

Y Y

F'--

i.-

Y L. Y

Y i~

Y

Y

a

Y

Y -b

..r

,..~

..

..

Y

`3 b

b

C 3

Gl

l

ti t.

I tv G

Y ci

W

N=~1tv~Jt;t~P?CN

•--':.J- -

Y~*

..

Y

Y

..

,...

..

Y,. ,

.

Y W O Y V y

tt

,t~ -

r~

.

w

N~

YvJY

-b ~ Y

pp

filet nndeIwljzend personeel aa

•nle (jUUVerrlelllents la ere scholen hestond in 1864 iiit 111

ondei vijzcrs, 27 ondernleesters ell 29 kweekelillgJ

en. Van de 111 onderwjzers stondeli er 65

aan het hoofd van scholen als hestnrende ollderwi zers; de ovenge 46 warell ondergeschikt werkzaarn

J

flrl ziJ'n daarnrn even a(s de 27 ondermeesters in de kolom hulPondeiwiJ'zers ol genomen

.

I e ol~ )gatieit earl Iitt hnllPersoneel nail cle hijzondere scholen over 186't ontlnek(n

.,

~Hoofd- of waarnemende

hoofdonderwijzers

.

liulponderwijzers

.

Kweekelingen Imannen)

.

~Iloofd- of waarnemende

hoofdonderw jzers

.

Ilulponderwijxers

.

Kweekelingen (mannen)

.

~Hoofd- of waarnemende

hnofdonderw)jzeressen

.

Uulponderwi

<jzeressen

.

Kweekelingel.t (veouwen)

.

'Iloofd- of waarnemendeM

hoofdonderwijrers

.

HulponderwUzers

.

Kweekelingen (mannen)

.

Iloofd- of waarnem

en

de

hoofdonderwijzeremen

.

Hnlponderwijzeressen

.

Kweekelingen (vrouwen)

.

Aanmerkiilgen

.C U z

C

v h.

v

Irl

Md

F•~r

r

QOrR a ~ 0

x

Cfl ~

N

JO e

n N

Y

J

a o ~. Q

a~~ n

N ti

a

hr

Ir

10 f

p

1

V IN

A.

Blijkens dezen staat warm onder ultimo 1869 aan de open-bare lagere scholen geplaatst 68 hoofdonderwijzers, waaronder8 waarnemend, 64 hulponderwijzers en 11 mannelijke kwee-kelingen .

Aan de bijzondere scholen warm werkzaam 16 hoofd- enwaarnemende hoofdonderwijzers, 10 hulponderwijzers en 8maiinelijke kweekelingen, 29 hoofd- en waarnemende hoofd-onderwijzeressen, ~3 hulponderwijzeressen en 16 vrouwelijkekweekelingen .

In het vijfjarig tijdvak vermeerderde het petal hoofd- ofwaarnemende hoofdonderwijzers bij de openbare lagere scholenmet 3, terwijl dat van de hulponderwijzers islet 9 en dat derkweekelingen met 18 verminderde .

Op deze vermindering was van grooten invloed de toepassingvan de 3e alinea van art. 45 van het reglement (Staatsblad1868, n°. 81), waarbij wordt bepaald dat de ondermeestersen kweekelingen, die your 1 Januarij 1868 den ouderdom van18 jaren hebben bereikt, verpligt zijn voor ultimo December1869 een voldoend examen als hulponderwijzer of to leggen,bij gebreke waarvan zij uit hunne betrekking zouden wordenontslagen .

Tengevolge van deze bepaling worden op het einde van1869 al de ondermeesters en kweekelingen, die peen voldoendexamen als hulponderwijzer hadden afgelegd, ontslagen . Ookhadden in den loop van dat jaar eenige kweekelingen, met liedoog op dat artikel, hun ontslag reeds verzocht en bekomen .

Bij het bijzonder onderwijs toont het cijfer der hoofd- ofwaarnemende hoofdonderwijzers eene vermindering van 2 aaii .Het petal hood- of waarnemende hoofdonderwijzeressen ver-meerderde daarentegen met 7 . Blijkens bovenslaande aantee-kening kan tusschen de cijfers van het hulppersoneel geene ver-gelijking worden gemaakt .

In 1 865 warm in aktieve dienst van bet Gouvernement :

115 onderwijzers, 25 ondermeesters, 28 kweekelingen ;

30

in 1866 :

121 onderwijzers, 26 ondermeesters, 36 kweekelingen ;

in 1867 :

119 onderwijzers, 27 ondermeesters, 29 kweekelingen

in 1868

68 hooflonderwijzers, waaronder 22 waarnemend, 55 hulp-

onderwijzers en 44 kweekelingen .

I)e belangrijkste veranderingen, die bij het onderwijzend

personeel van het Gouvernement, gedurende dal vijl:jarig Iijd-

vak pleats grepell, worden hieronder jaar voor jaar kortelijk

as ngegeven, waaruit clan tevens het totaalcijfer blijkt van dat

personeel op het erode van elk jaar.

Het onderwijzend personeel bestond op ultimo December

1865 uit :

131 onderwijzers, waarvari 16 net verlof near Nederland ;

2 7 ondermeesters, van welke 2 op wachtgeld ;

en 28 kweekelingen ;

186 personen .

In 1866 overleden 2 onderwijzers, 2 werden op verzoek

eervol ontslagen, under toekenning van pensioen, en 4 gingen

in eene andere hetrekking over .

Daarentegen kwamen nit Nederland aan 13 onderwijzers

ter beschikking der Indische Regering , 2 ondermeesters

werden tot onderwijzers hevorderd en 2 partikuliere onder-

wijzers gingen in 's Gouvernements dienst over, zoodat er op

ultimo December 1866 negen meer en derhalve 140 onderwijzers

in dienst van bet Gouvernement waren .

Op ultimo December 1865 bevonden zich zesllen onderwijzers

met verlof in lyederland. In 1866 vertrokken er nog 6, terwijl

er vier terugkeerden, zoodat er op bet erode van 1866 achttien

onderwijzers met verlof near Nederland waren . Bovendien werd

een onderwijzer, wegens ziekte op wachtgeld gesteld, waar-

191 personen .

door het aantal in actieve dienst, zijnde onderwijzers 121

bedroeg .

Van de 27 ondermeesters op illtimo December 1866 in

dienst, werden in 1866 twee lot onderwijzer bevorderd, ter-

wijl een nieuw ondermeester werd aangesteld .

Onder rsltimo van (lit jaar bedroeg het getal alzoo 26 .

Van de 28 kweekelingen op ultimo December 1865 in

dienst, gingen twee in andere betrekking over, en twee werden

op verzoek eervol ontslagen . Twaalf werden er aangesteld,

zoodat hun petal met 8 vernleerderde ell (Ills op het einde

van 1866 zes-en-dertig bedroeg.

Het geheele onderwijzerspersoneel bestond (lerhalve op ill-

limo Deeelilber 1866 nil

140 onderwijzers ;

26 ondermeesters ; en

56 kweekelingen, of to zamen

202 personen .

In (let jaar 1867 overleed een onderwijzer, 4 waaronder

op verzoek werden eervol ontslagen, I erwiji twee hors ontslag

bekwalnen wegens wangedrag. Daar slechts 2 onderwijzers in

(lienst traders, geeft dit .alzoo eene vermindering van 5 onder-

wijzers under ultimo December van dat jaar .

Het petal kweekelingen verminderde met 7, doordien er

een tot ondertneester werd bevorderd, welk petal fills tot 27

klonl, en 8 op hun verzoek eervol werden ontslagen, terwijl

slechts 2 kweekelingen werden henoemd .

Onder ultimo December 1867 wares 14 onderwijzers met

verlol' naar Nederland en twee op wachtgeld .

Het geheele onderwijzerspersoneel bestond op het einde van

1867 flit :

155 onderwilzers ;

27 ondermeesters ;

29 kweekelingen, of tt' zanies

In 1868 werden bij de reorganisatie van het lager onderwijsonderwijzers benoemd tot inspekteurs van dat onderwijs,

1 onderwij zex overleed, 4 werden op hun verzoek eervol en1 eervol ontslagen, terwijl 5 onderwijzers in dienst van hetGouvernement traden .

Van de ondermeesters werden er 8 benoenid tot hulponder-wij zers en 14 tot kweekeling, 1 overleed en 1 werd op verzoekeervol ontslagen .

Van de kweekelingen bekwamen er 3 een eervol ontslag,1 werd ontslagen en 3 gingen in eene andere betrekkingover, terwijl 14 ondermeesters tot kweekelingen werden be-noemd en 5 personen als zoodanig in dienst traden .

Onder ultimo December 1868 wares in dienst van hetGouvernement

ondermeesters

3

kweekelingen

41

to zatnen 182 personen, van welke 16 metverlof naar Nederland en 1 op wachtgeld .

Tot toelichting van het bovenstaande client, dat het onder-wijzend personenl bij de nieuwe regeling verdeeld wordt inonderwij zers der 1 e klasse en 2e klasse of hoo fdonderwij zers ;onderwijzers der 3e klasse of hulponderwijzers, en kweeke-lingen .

In verband met de hun reeds toegekende bezoldiging vansleet clan f 75 's maands, het maximum van het maandelijkschinkomen van een kweekeling, werd, bij de invoering tierreorganisatie op 1 September 1868, de benaming van onder-meester aan vier personen gelaten, van welke ear op het eindevan 1869 nog drie in dienst wares . Zij werden echter met

onderwij zers 1 e klasse 12

2e 45

3e 81

1 Januarij

1870 ontslagen, waaromtrent hieronder nader zalworden gehandeld .

Daar het zich islet zekerheid liet voorzien, dat er tengevolgetier nieuwe regeling eene aanzienlijke uitbreiding van hetonderwijzend personeel zoude moeten plaats vinden, werdin Julij 1868 aan het Opperbestuur in overweging gegevenzoo spoedig mogelijk 12 onderwijzers met den rang vanhoofdonderwijzer en 6 met dies van hulponderwijzeruit Nederland to zenden ter beschikking tier Indische Re-gering .

Bij de invoering tier reorganisatie wares er gees hoofd-onderwijzers genoeg in lndie, om er aan het hoof! van elkeschool een to kunnen plaatsen, ter voorziening hierin werden22 hulponderwijzers tot waarnemende hoofdonderwijzers be-noemd .

In het jaar 1869 werd het getal onderwijzers aanmerkelijkvermeerderd : tegen 158 in 1868 warm er 150 in 1869.

Onder de 2 onderwijzers, die in dienst trades, behoorden12 personen islet den rang van hoofdonderwijzer en i isletMien van hulponderwijzer, nit Nederland lierwaarts gezondenter beschikking van de Indische Regering .

Eenige hoofdonderwijzers verkregen eene plaatsing als 1ehulponderwijzer aan scholen tier 1e klasse, ten einde hen instaat to steljen om under de leiding van de hoofdonderwijzersdies scholen, zich ties to spoediger niet bet onderwijs aan deIndische jeugd vertrouwd to makes, om daarna aan het hoofdvan eerie school geplaatst to worden . Toes tie betrekkingenvan le hulpomlerwijzers aan tic scholen tier le klasse vervuldwares, konden eenige dat voorregt niet genieten en werdendaarom onmiddelijk aan bet hoofd eerier school geplaatst .

De 6e hulponderwijzer, die ter beschikking zoude gesteldworden, heeft later van zijn voornemen om in tie Indischedienst to treden moeten afzien .

Van de in dienst zijnde onderwijzers kwamen er twee tooverlijden, drie werden op verzoek eervol ontslagen, 3 eervol

5

ontslagen en 1 onlslagen, lerwijl er Iwee in andere betrek-

k ingen overgingen .

In het geheel hedroeg (lit getal 11 tegen 25, die lll dienst

tradell, zoodat het onderwijzershersolleel op ultnllo Decenibel'

1869 met 12 personen vermeerderd was .

De 3 ondermeesters en 30 van de 41 kweekelingen werden

meerendeels eervol ontslager , terwijl er vier in eene andere

hetrekking overgingen en 4 hersonen als kweekeling in dienst

werden gesteld, zoodat er op het erode van 1 869 nog slechts

11 kweekelingen warm .

Het ontslag van 2 ondermeesters en 19 kweekelingen ge-

schiedde ilaar aanleiding van de ,e alinea van artikel 4i van

het reglement (Staatsblad 1868 , n° . 81) , doordien zij v~r

1 Januarij 1868 dell ouderdonl van 18 jaren hadden bereikt

en VOor ultimo Decelllber 1869 geen voldoend exanleit als

hulponderwijzer hadden af'gelegd .

Bij dell staat der veranderingen under bet onderwijzend

personeel der openbare lagere scholen gedurende bet jaar

1869 (zie bijlage I), worden al de mutatien nollllnatlef op-

gegeven , terwijl de nonlinatieve staat van de op ultimo

December van dat jaar in dienst zijnde inshekteurs, onder-

wijzers en kweekelingen (zie bijlage J), den juisteli stand van

taken oh dien datum aanwijst . Daarult hlijkt on(ier all(leren

dat bet onderwijzend hersoneel toes bestoud lit

onderwij zers 1 e klasse 14

u ))

65

))

3e

•

71

of in bet geheel 150 onderwijzers en 11 kweekelingen .

Bid lage I .

STAAT DER VERANDERINGEN onder ltet outlerwijzend

personeel (let' openhare lagere scholen bedurende het

jaar 1869 .

A . Onderwijzers,

Overlede7z .

H. R. VAN HEEKEREN, onderwijzer met verlof in Nederland .S. LA LAU , 2e hulponderwij zer aan (le 2e school to Soerakarta .

Oh verzoek eer vol ontslagen , wider toekenning vary pensioen .

A. CUPAERUS , laatstelijk onderwijzer met verlof in Nederland .C. H. REIJGERS , laatstelijk waarnentend hoofdonderwijzer aan

de

school to Soerakarta .L . BOGSTRA , onderwijzer niet verlof.D. VISSER , onderwijzer islet verlof .

Eervol onislagen .

A. H . VAN liEN WORM , laatstelijk 4e onderwijzer wall de iro-testantsehe weeshutsschool to Samarang .

H. A . A . E . DECKER , laatstelijk tijdelijk onderwijzer aan deRooniscli-katholieke weeshuissehool to Sarnaranq .

On 1clagen uji ztjne betrekki-ng .

L. P. C . R0SKOTT , laatstelijk 3e hulponderwijzer aan de 5eschool to Batavia .

Oh wacklgeld gesteld .

J. 0. ROULET , laatstelijk hoofdonderwijzer aan de le school

to Padang .A . E . SCHREUDERS, laatstelijk hulponderwijzer aan de le school

to Gr°issee .

36

Overgegaaii in aiclere betrekkingeit .

J . F . BENZ, laatstelijk hoofdoliderwijzer aan de

school to

Amboina .

H . KUCHLIN, laatstelijk hulhoiiderwijzer aan de ie school ieSoerabaija .

In dienst getredeit .

R. METELERKAMP, ollicier hij het Indische leger .

I' . INKLAAR , onderwijzer ter bescliikkinb der Ilidisclie Reberiii g .

A. J . GOUKA , idem .

H. B . A . VECHTMAN , idelil .

11 I . VALK LZN . , Idem .

H. J . ZUIDERHOEK , idelh .

N. STARK, ideal .

I) . WESTHOFF , Ideal.

B. 1i . KRSEMAN , ideal .

F. B . NUNNINK , idein .

G. KOLDEWIJN, Ideal .

J . J . FONTEIN , Idelll .

G. VAN DER KAADEN , Ideni .

H. KUCULIN, parlikulier onderwijzer .

A . R . TWIJsEL .

C. A . VALK , onderwijzer ter heschikking der Indische Regering .

P. H. A. S TEENBEEK , Idelll .

A. BOMMEL , Iden1 .

w. F. G. L. HAANSTRA, ideal .

J. KNAAP, idem .

H, W. L . G. BROUWER , volontair bij bet Indische leger .

A. J. BIESHAAR, hartikulier onderwijzer .

F. OENEMA , gepashorteerd onder-officier hij lief Indische leger .

Met verlo f naar Nederland vert~nokken .

J. J . DE wEIJER , laatstelijk hoofdonderwijzer aan de le school

to Samarang .

37

P. C . VAN GHERT, laatstelijk hoofdonderwijzer aan de schoolto Padang .

J . A . VERMEULEN, laatstelijk 1ooflonderwljzer aall de schoolto Padang-Pandjang .

L. E . BOIJER, laatstelijk hoofdonderwijzer aan de 5e schoolto Soerabaija .

C. F. JuLIus, laatstelijk hoofdonderwijzer aan de school toKediri.

H . L . LE BRUIJN, laatstelijk wd. hoofdonderwijzer aan de schoolto Baitjoewangi.

w. C. BNANS, laatstelijk halhonderwijzer aan de 4e schoolto Batavia .

L. VREE , laatstelijk wd. hulhonderwijzer aan de school toSerang .

Aangesteld na terugkeer van verlof.

0 . E . HANSEN, tot hoofdonderwijzer aan de school te Pon-tianak .

1 . C . TAMSON, tot hoofdonderwijzer aan de school to Pekalongan .

D. S . DE JONG, tot hoofdonderwijzer aan de school to Modjokerto .L. H. VAN DINGSTEE , tot hoofdonderwijzer aan de school to

Banjoewangi.R. BURG, tot hoofdonderwijzer aan de 5e school to Soerabaija .L. JOLLIJ , tot hiul ondei'wijzer aan de school to Kediri .

B. Ondernleesters,

Eervol ontslagen .

J. H. H. DE BELL , laatstelijk ondernleester aan de 4e schoolto Batavia .

R. E. A. CALLEWAERT, laatstelijk ondernleester aan de schoolto Ngawi.

F. C. DE GRAAFF , laatstelijk ondermeester aan de 4e schoolto Soerabazja .

Kweekeliiigeu .

Eervol orrl.~la(/e1l .

C. L . KocH, laatstelijk kweekeling aatl de school to Poerbolwgo .J. A. VAN ORSAGEN, idem aan de le school to Soerabaija .H. L . PIETERS , idem aan de school to Bonthain .K. F . BAY , idem aan de '2e school to Makassar .G. Ros , idem aan de 2e school to Padang .

E . A . PIETERS, idem ter beschikking van de plaatselijke school-kommissie to Samaranq .

G . A. ROBERT , idem idem .Tm RISA , idem aan de school to iWagelang .w. L. E . J . WALTMAN , ideal aan de 2e school to Soerabaija .J. H. BLESSING , ideal aan de school to Tagal.

w. H. BoCKEL , ideal aan de school to Il enkoelen .

J . BIRSAU, idem aan de le school to Ujokdjokarta .J. A. STEEVENSZ , idem aan de 5e school to Soerabaija .

w. KREEOSELER , ideal aan de school to Ternale .

J. H . PIETERS , idem aan de school to Meester-Cornelis .

A. CLAASE , idem aan de school to Cheribon .

F. HAULIERS, idem aan de school to Padang-Pandjang .

L . N . VOLL , idem aan de 2e school to lJlakassar .

C . w . VAN DER LEE , idelll aan de e school to Balavia .

H . G. A . DAH IEN , idem aan de school to Bane jermasing .

L. C. BAX , ideal aan de 1 e school to Makassar .

F. G. ERENTREICH , idem aan de school to Gr2ssee .

J. E. P. JACOBS , idem aan de school to Tagal .J. VAN DOMBURG , idem aan de school to Neira .

J. J. ORNEX , idem aan de school to Probolingo .

L . VAN HUTTEN , ideal aan de school to Rembang .

T . F. PIETERSZ , idem aati de school to A mboina .

Uh ver~oek eervol onislagen .

J. E. FLOH , laatst kweekeling aan de 1 e school to Soerakarla .

59

C . BROEKHUIJZEN , laatst ktiweekeling awn tie school to Ainhoi'rra .

J . JIIHAN1 , idein nail (1e school to hoe/)allq .

Overgegaaii HI nude?°e betrekkingen .

II . \VESTIIOFF, laalst kweekeling nail tie school to Pekalongan .

B . SOUDIOKIL , idem Gall (le ~?t school to Aniboina .

E . en J . C . SOUIIOKA, hats( kwreekelingen aan ale school

to ideiii .

In (hells! getredeil .

C. I+~ . KRIJGS11IAN .

C. C . VAN IIELSDINGEN .

E. R . O 'BRIES ; en

C . F . VAN IlE :1 FNDE .

Oii xla qeii .

123

NAMEN.

J. Kunst .W. Retgers .J. M. Rosskopf

40

NOMINATIEVE START van de op ultimo December 1869 in dienstzijnde inspekteurs, onderwijzers en kweekelingen .

BETREKKING.

Inspektenrs .

Inspekteur in de le afdeeling .•

•

>a 2e

•n

•

• 3e

~,

Datumvan

benoeming.

7 Julij 186821 Aug. •

id .

Onderwijzers iste klasse .

l B. Andeweg. Hoofdonderwijzer, le school B at .wia. 26 Aug. 18682 R. S. Veenstra . ))

3e

,~

iIl . id.3 P. R. Marcks . •

2e •

Samarang. id.4 A. G, van Velthuijsen . 1e

Soerabaija . id.5 C. F. Sloot . id .6 J. 0. Boulet .

•

2e

•

Batavia .Op wa(lltgeld .

7 J. Sehoonderbeek . Hoofdonderwijzer 3e school Soerabaija . id.8 W. Meijer . ))

3e •

Sarnarang . i(l .

9 J . L . Bloemh ard . •

1e

•

Soerakarta . iii .

10 W. Beerekamp . •

Amhoina . id .11 A. de Bruijn Mzn. •

2e

))

Soerabaija . 4 Okt. 186812 J. J. de Weijer . Met verlof in Nederland .13 J. A. Immink . Hoofdonderwijzer 1e school Padang . 17 Julij 186914 J. A . de Visser . •

le

~>

Samarang . id .

1 L. van den Bor Sr.

Onderwijzers 2de klasse .

Hoofdonderwijzer school Magelang . 31 Aug. 18682 C. L. Plasberg. Met verlof' in Nederland .3 0. E. Hansen . Hoofdonderwijzer school Pontianak .. 27 Sept. 18694 J. C. Tamson . ))

))

P~kalongan . 23 Dec .

>1

5 H. Schoemaker . Met verlof in Nederland .6 A . J . L. Lempe . Hoofdonderwijzer school Bandong. 31 Aug. 18687 P. C. van Ghert . Met verlof in Nederland .8 J. E. van der Wijk . Hoofdonderwijzer school Poerworedjo . id.9 G. tee Marsch . ))

))

Meester-Cornelis . 23 Dec. 186910 L. C. Polderman . ))

• Pasoeroean . 31 Aug. 186811 H. C. A. Cornelius . Neira . 25 Julij 186912 D. S. de .long . ))

)) Modjokerto. 27 Sept . •

NA 11EN.

13 J. A . Vermeulen .14 J. van lout .15 H. F. Camauer .16 L. E. Boijer .1'z H. Plantema .18 C. F. Julius .19 W. van der Lee .20 N. Laseur .21 F. L. H. Goossens .22 G. H. B. Hofman.23 H. P. Julsing .24 J. A. Broos .25 J. A. Bakhoven .26 A . F. Hillebrand .2? J. F. Wiuterberg.28 J. de Quant .29 J. L . Lindenhovius .30 G. du Pre .31 H. Sponhofl:32 J. W . van LeeuM en .33 H. Timmer.34 L. H. van Dingstee.35 H. L. Berekenhofl'.36 A. M. van Schaik .37 W. H. lle jtuia)i .38 D. Feikema .39 E. Asbeek Brusse .40 W. A. G. Bakker .41 M. A. Terwen .42 R. Burn .43 A. den Hamer .44 J. A. Olt .45 L. H. Kramer .46 J. L. Regenhard I .47 R. hletelerkamp .48 P. Inklaar.49 A. J. Gou ka .50 H. R. A. Vechl man .51 1I. Valck Lzn .52 M. J. Zuiderhoek .53 N. Stark .54 D. Westhoff.

41

BFT11EKKING .

le hulponderwijz+ r 3e school Batavia .Hoofdonderwijzer school Poerwakartaale hulponderwijzer le 5(1001 Batavia .

3e >) Samarang.Soer.ibaija .Samarang.Soerahaija .Sor~rakarta .

))2e2e

Hoofdonderwijzer 4e1ehulponderwijzer 1 e

))

))))

))

))

1

Datumvan

benoeming .

1

))

a

2 3 Dee . ))~4 Junij

)>id .

a Junij ))5 Julij.

id .id .

V

))

Met verlof1e hulponderwijztr

in Neder land .2e school Batavia . 23 Dee. 1869

Hoofdonderwijzer 1e school Djokdjokarta . 31 Aug . 1868Met verlofHoofdonderwijzerMet verlofHoofdonderwijzer

in Nederland .4e school

in Nederland .1e school

Batavia .

Makassar. 4 Okt .

id .

1868)) )) Benkoelen . 31 Aug . a)) )) Cheribon . 17 Dee . •)) )) llenado . 31 Aug . ))) )) Seran g. 14 Junij 1869)) )) Grissee . 18 Feb, n)) )e

)1 Batavia . 31 Aug . 1868)) )) i\Ia l ang. id .

Met verloE'Hoofdonderwijzer

in Nederland.school Salatiga, 24 Junij 1869

)) )) Patti . :31 Aug . 1868)) )) Ambarawa . id .

)) Probolingo . i(l .

)) )) Buitenzorg . i(l .)) )) Sumanap . Id .)) )) Banjoewangi . 13 Mei 1869)) )) Muntok . 31 Aug . 1868)) )) Tagal . id .)) )) Poerboling~). 12 Okt . 1869)) 2e school Djokdjokarta . 31 Aug . 1868)) ))

Palenlhang . id .Met verlof' in Nederland .

~4 Junij 1869Hoofdonderwijzer school Banjoemas .))

5e school Soerabaijaa 1 Mci

))14 Junij

))13 Mei

))le hulponderwijzer school Anib~)ina .Hoofdonderwijzer )) Maros.

)) )) llembalig. 22 Junij )).)) )) Fort de Kock . 23 Mci

))

a ,.

A

NA ME N . BETREKKING .Datumvan

henoeming .

55 D. M. Krusenian . 1e hulponder ij er 3e school Soerabaija . 25 Jnllj 186956 F. B. Nunnink . Hoofilonder ij er 2e school Soerakarta . 15 Aug . )57 G. Koldewijn . ))

2e

Makassar . id .58 J. J. Fontein . ))

school Kediri . id .59 G. van der Kaaden ))

))

Bandjermasing . 27 Sept. )).60 H. W. Beck . ))

)

Nga i . 12 Okt . >)61 W. K . Enserinck. ))

))

Madioen . idd62 P. van Elzen . ))

))

Wonosoho . idd63 C . H. L. Cross . ))

))

hoepang. id .64 A. C. Tj ebbes . ))

))

Pamakassan . 30 0kt . ))135 J. G. Theunissen . lehulponder ij er 1e school Soerabaija . 15 Dec . ))

Onder ij ers 3de klasse .

1 P. C. Mierop . Wd . hoolilonder ij er school Japara. 31 Aug . 18682 H. van der Wulp. ))

))

))

Tjilatjap . irl .3 H~ J. Scheffer 1e hulponder ij er 2e

> Batavia . id .4 H. L, le Bruijn . Met verlof in Nederland .5 S. C . van tier Bent . 2e hulponder ij er 1e school Soerabaija . 20 Dec . 186913 G . F . R. Portier . 1 e 31 Aug . 181382e

Soerakarta .7 J. J. Op de Laeij . Met verlof in Nederland .8 J . J . W. Abel! . 1 e hu l pond er lj% 'r' school Pek aloe gan . 24 Jnnij 181399

10J. G. van der Geugten . ))

))))

2e n Djokdjokarta .))

))

))

Makassar.1813G. F. Seeman . Julij

11 L. A, de Ia Crow . Wd . hoofdonder i er school Be oeki . 31 Aug. 1868J . A. Mierop .

.2e lrnlponder ij er 2e

)) Samaranf; .12 4 ))

186913 II . G. Gocdhart. Wd. hoofdonder ij er

)) Bonthain . 31 )) 186814 J. K. le Clercd de

Courcelles .Hulponder ij er je

)) Batavia . 22 Sept. 18139

Wd. hoofdonder ij erI5 J. H. Toorop . 'foeban . 31 Aug. 18138113 A . F. Gossiauv . 1e hulponder ij er 2e

)) Padan , . 24 Junij 1813917 F. J. C. Kl4rar . Met verlof in Nederland .18 J. A. A. van Zolingen. 1e hulponder ij er school Neira . 31 Ang. 186819 F. C. Willeinsz . Wd, hoofdonder il er Tcriratc . id .20 G. van Mill . le hulponder i,l cr ))

Buit+n org. 2 Ang. 181392122

L. Jollij .F. J. Bosclr .

Hulponder ij er ))

Kediri .))

Soerabaija .19

))

)22 0kt .

>)))

5e23 A. M. Lecl use. Met verlof in Nederland .

Pasoeroean .24 F. A. den Paas . Hulponde r ij er school 31 Aug. 1813825 E. J . Nijhof{.. Wd. hoofdonder ij er school Riou . id .26 W. C. Brans . Met verlof in Nederland .27 H . gr anger . 2e hulponder ij er le school Batavia . id .

45

aF NAMEN. BETREKKING .

Datumvan

benoeming.

28 J. A. Boijer .

1e hulponder ij er school Menado . 4 A ug. 186929 G. H. Piekhaar .

))

))

Tagal, id .30 F. Doijers .

Hulponder ij er

Salatiga . 22 Okt .

31 II . J. Hieks .

2e hulponder ij er 3e Samarang . 31 Aug. 186832 H. W. Doeve .

3e

n

2e n

idern . id .33 G. W. van Ligten .

2e

Soerabaija . id .34 J. J. Geelhoed .

Hulponder ij er

u Ambara a . 21 Sept .

1)

35 J. Bou huis .

3e hulponder ij er2e Batavia . 17 Dec. 186936 A. E. Schreuders .

Op ash( geld .37 A. J . J . K. Broekman . Hulponder ij er le Makassar . 31 Aug . 186838 J. W. A. van Haastert . 2e hulponder ij er2e Padang . id .39 A. G. Nil schke .

Hulponder ij er

)) Bonthain . 5 Mei 186940 J. H. Roduner .

2e hulponder ij er 1 e Soerakarta. 21

i

>41 L. Vree .

Met verlof in Nederland .42 C. C . Bierhuijs .

3e hulponder ij er 1e school Batavia . 31 Aug. 186843 J. Dekker .

2e

n

2e

idem. id .44 ]Y1 . ten Cate .

n

4e

idem. 22 Sept . 186945 C . E. Doelit sch .

3e

3e

Samarang . 31 Aug. 186846 F. H. Evers .

2e

Neira. id .47 D. A. de bog .

Hulponder ij er 1e Padang . id .48 H. C. Dengerinek

2ehulponder ij er 3e Batavia . id .49 A. A . J. Niels .

Hulponder ij er 4e

Soerabaija . 2 Aug. 186950 J. H. Bakker.

Met verlof in Nederland .51 L. R. Reijckers,

2e hulponder ij er school Pasoeroean .52 J. van Ek .

Met verlof in Nederland .25 Sept .

53 F . J. van der Linden . 2e hulponder ij er school Pekalongan . 31 Aug . 186854 J . H . A . Hummelgens . Hulponder ij er

Poer oredjo .. 16 Jan. 186955 A. C. Craiuer .

2e hulponder ij er 2e school Makassar. 13 Julij

56 A. Niels .

)>

Menado . 4 Aug .57 L. W. TI . Schmidt .

>>

>>

Djokdjo- 31 1868karta .

58 .1 . F. Muller .

school Buiten org . 18 Okt. 186959 J. Strijkers .

Hulponder ij er

n

Cheribon . 31 Aug . 186860 L. B. H. vacs Neck .

4ehulponder ij er2e

Batavia . id .61 H. E. Bock .

Hulponder ij er

Probolingo . 30 Maart 186962 L . W. A. . E -ers .

n

))

Malang . 31 Dec .

))63 A. R . T ij sel .

3e hulponder ij er

P.rsoeroean . id .64 C. A. Valk .

llulponder ij er 1e

Samarang . 24 Junij ))65 P. H. A. Steenbeck .

n

n

Padang-Pan- 13 Julij

))dj ang .

66 A. Bommel .

Bandjerma- id .sin .

44

b

F

A

NAill EN . BET11EKK1N G .Datumvan

belioernin, .

67 W. F . G. L. Haanstra . 2e hulponder ij er 3e school Soerabaija . 2 Aug. 1861)68 J. k nap .

Amboina . id .69 H. W. L. G. Brour

. lulponder ij er

Ternate . id .70 A. J. Bieshaar . 3e hulponder ij er 3e

Batavia . 121Nov .

71 F. Veuema. Hull ondei ij er

Grissec. id .

1 J . C, van dell Brink .

K eekelingen .

Aan do le school to Padan,, . 31 Aug. 18682 J . F . 1Vf . Inert .

Be oeki . i(1 .3 M. P. L . G. Hansen .

>)

Madioen . id .4 E. van der Kamp.

Menado . Id .5 F. A. Lubeck .

>>

Pasoerocan . 22 Sept .6 A . Lours ns . )}

+>

Bandong. 5 Okt .

7 L . Bertsch .

2e

Soerakarta . 5 Dcc .

>>8 C. F. Krijgsnian . n a

n Padang. 11 Jan. 18699 E . R. O'Brien . +>

Samarang . 11 Auk; .

))10 C. C . van Helsdingr n .

,>}

,, Amboina . 5 Okt .

11 C. F. van den Ende . >>

Salatiga . 28 Dec .

7 . Getal, acrd, e , vast de leerlii en .

De tine volgende tahelleu ij en het gelal leerliiiren vande lagere scholen in l\edevlandsch-hrdic ol) ultimo Deceniher1869 aan, beran 'schikt naar hunnen leeftijd .

uumum .numrm . . . .

.

. .

m'

' ' ' ' ' '--'--' ''' ' ' ' ' '

.

.

.

. .

.

.

.. . . . . . . ._-__

uuo u .

.

.

.

.

.

.'--'--'' ' ' ' '' '

._

umoo uu

. . .

. .

.

.

''

''

'

''

'

'.

.

.

.

.

.

..

.

.

.

.

.

.----

'' ''' '' 'ra o

.u emum u

. . . '''

''

'

'

'- ' ''' ' '' '--'

'''

'

'

'

'

'

'oaum

ro u' ' 'uomo

o o' ' ' '

nm/ Jen oudorJou/ ur kbulm n uu uru euueu ou muL Jo on .

iu

ba ucbLm/ .

.

. .

. .

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

_

\

START van den otiderrlom der kinderetl Fall Etlropeailen en islet dezert .

in Nederlandsch-Ijcdic bezochten .

46

Lea. C .

GEWESTEN .

BantamBataviaPreanger-Regentsehappen

.KrawangCheribonTagalPekalonganSamarangJaparaRembangSoerabaijaPasoeroeanProbolingoBezoekiBanjoewangiKediriMadioenSoerakartaDjokdjokartaKadoeBagelenBanjoemas . . .

.MaduraPadangPadangsche bovenlandeii

.BenkoelenPalembangRiouwBankaWester-afdeeliug vats BorneoZuid- en Ooster-afdeeliug van BoricCelebes en onderhoorighedenMenadoTernateAmboinaTimor

127

33575.3

168N

11a229N

1053591`)

„

721

N

172

176

1I26

12

n

141»

11

»

11227)I

5311I13

1

a92»4`)

08

3472N

1

45

Z8»1

31104N

24a96364310122

»251278

4

272.,a83

11

11711

I

61177»924663

16

1261

102

83

577»»

a3752

412082228

15172

10iJ

1 2822»»»6

1285

233

X31

»3211a3

171»

208321I677189385N

12134

145J

82

95

642

6a6

1r

329I33651416

1923

132

)4»3J

2134.i16

1

97

243

» III

2bra

4

15

3

t

2310

1`)

34

127r

10

»

5

1

9

N

»

1

1

8

1 2

49

16

1

213

1552»

1051035

4418a1»43

1410

»

5a

16VJ

31

N4

126

15i

307

2

40 i!

»I'1ib ,5

16~

2410 !

1

')99

62

102`)1N

»

1

7

6

6

15

l

208

a

471

44a

342

321172245.9

12N

8

5

4

12

3

3

2

2

1

i

12

7

173

273

27a

41

2221

165212

695

421822

1i17

317

69

UQU0

lU

C

UCJUlbGC

rrv.r.G.C

UGJrr

6 jaar . 7 jaar 8 jaar . 9 jaar . 10 jaar. 11 jaar.

UbG0

U.Cv

r

..rC.)bAC

•

2

•

2

•

`)•

1

•

rf•

d UtCJrn. y

1 2 .jail'.

1910

19

J

251

»»

»

7

141

)1

262

13 pat' .

74

1

2

i

C

14 jaai' .

1'ti

I

It;4

217

18

»

1

»

»

1.

»

12

)I

H

28

»

4 7

gelijkgestelden , (lle under ultimo December

1869 ale openhare lagere scholen

uA

15 , aar .

»22

I

v3

)I

»

»

»

A

»

»

»

)1

»

»

»

12

»»»»»»

)1

16 ;jaar ell ouder.

U

C

»

14

»

»»»419

»

91

II

»

N

76

»»

1

»»))»»

»

»

»»

»

»

2

»»»»»»II)1

»»

)

uCbAC

15

148

1}1455 ~t

317` 841

2891234622'123541

115115136848319849'182417137

341285643

15895

2697

TOTAAL .

1333

•

U•

OA

•

9

•

N

•

»

•

rf~

•

C

4030

©

'ivruun!rr/o/

."=

S"1Sa

.sllmmmr'

sooor

S1"mm)f

.1I1o

SmaLlOr

9N1

t IC

c©

j

1 OV

1Ct =C 1

===

r-

-

-

/

-------_-

.

.

--`

.----

.1-

.=-."_c =

- _.-

--'

.`=

.`N

.: _ "_

`"-1 _v _-

_=

_ -__-

r'-

v: ==t-

.CL

'1

1 -'i=- !

'N

^© "

=.

I 2 jaar.

M

13 jaar .

M

14 jaai .

II

15 ,jaar .

II16 jaar en ouderjj

TOTAAL .

wIWL

c'C0

237492616667876

4294948

4261795455504766

17216218

116904;

14876295527191664

1958660

23739

539

141

262

74

217

28

1 35

1.2

76 •

2

2697

1333

4030

i2

>

I

1

1

u

15

1078

23

54

13

41

8

22

14

506

2435

1

1

I

2

1

14

12>)

),

),

2

8

85

5

3

»

5

n

n

n

»

a

j}1

254

7

4

2

2

n

4

45

337

2

t

1

5

.5

I

54

2258

19

8

28

1

22

1

9

517

1126

5

1

5

2

1

28

219

1

5

1

5

i

,3

I

41

752

12

30

7

17

2

9

5

5

289

13712

1

17

1

8

1

5

I

7

123

565

S

5

5

2

46

82

I

5

2

2

3

1

I

v

22

111!

5

1

i

'12

8

16

11

9

5

1 .7

9

1

115

58I1

5

15

2

3

8

n

6

115

472

2

1

S

13

510

2

5

2

5

1

2

1

1

68

487'

7

fE

4

5

8

1

1

48

42i

1

2

1

6

1

1

31

147

11

5

4

2

8

2

98

505,

5

5

1

1

I

2

1

49

272

I

2

I

1

'

'18

111

1

5

1

24

9,

5

1

2

1

2

1

1

17

101

.i

i

2

'

n

15

6! ),

n

n

7

95

2

1

2

5

1

1

1

34

3019

i

5

2

12

6

128

6710

6

1

i

1

4

56

305

2

2

1

5

2

fE

43

1719

7

16

2

16

`~

5

n

158

79I

25

14

m

O

C. U . C

bACO

r.-

hC

7

UOA

C

y

J uA

l

CtoO

rrCu.CbArO

•

U

•

C

•

v?

r~1

La. D .

GEWESTEN .

BantamBataviaPreanger-Regenlsehapperl

. .Kra angCheriboirTagal . .Pekalongan

. . .Samarang

. . .

.Japara

. .RembangSoerabaijaPasoeroeanProbolingo .

.Be oeki .Banjoe angiKediriMadioen

. .

.SoerakartaDjokdjokartaKadoeBagelenBanjoemasMaduraPadangPadangsche bovenlanden .

.Benkoelen

. . .

.PalembangRiouBanksWester-afdeeling van Borneo .Zuid- en Ooster-afdeeling v . BorneoCelebes en onderhoorigheden .MenadoTernateAmboinaTimor

. .

6 jaar

))27

n

2N

N

N

83

1

JJ

n

1N

N

n

n

n

5

1n

N

)1

91

N

n

n

7 jaar .

C)

C

))i

n

26 41

10

171

n

2

2

)I

)1

N

1

N

N

60

))

n

N

4 8

START van den ouderdom der kinderen van Europeanen en met de en :

in Nederlandsch-Indie be ochten .

n

U

U

2

33

I

4 .

16

l4k

1

n

u

'I

4

1

N

)I

N

))

n

2

N

8 jaar.

O

n

2;

1

27

N

2

19

n

2

1

4

N

n

n

N

)1

86

v.i

n49

47

234

N

n

n

1)

N

N

144

C

.,;

9 jaar .

lC

O

N

14

14n

))

n

2

NV

n

n

n

n

N

N

58

n

C

U.'

21 i

60

I

1

1

n

2

1

18

3

33

3

2

)I

))

n

)1

n

132

n

'10 ,jaar.

CtGO

u30

14

n

n

)1

)1

n

n

))

n

n

N

73

N

2

n

n

))

N

N

)1

23n

.r

65

N

4

44

n

1

34

2

N

))

n

1

1

1

n

4

)1

A

n

1

n

n

)1

)1

i1631

11 jaar.

C'CJbAO

i)1L

24 66

n

1n

214

37

n))

215 25

))

J

N

N

)1

))

N

n

2

4

n

n

U.'

CA

G)

N

rf

O

n

63 151

La. D .

GEWE STEN .

BantamBataviaPreanger-Regenlsehapperl

. .KrawangCheriboirTagal . .Pekalongan

. . .Samarang

. . .

.Japara

. .RembangSoerabaijaPasoeroeanProbolingo .

.Bezoeki .BanjoewangiKediriMadioen

. .

.SoerakartaDjokdjokartaKadoeBagelenBanjoemasMaduraPadangPadangsche bovenlanden .

.Benkoelen

. . .

.PalembangRiouwBanksWester-afdeeling van Borneo .Zuid- en Ooster-afdeeling v . BorneoCelebes en onderhoorigheden .MenadoTernateAmboinaTimor

. .

6 jaar

y

))27

»»n

2N

»

»

N

N

»

83

»1

JJ

»

n

1N

N

•

»•

n

»

n

n

5~

1n

N

)1

91

N

n

n

7 jaar .

yC)

C

))i

n

26 41

10

»17

1

n

»

»

»

2»2

»

»)I

)1

»

N

»

»

1»N

N

60

))

n

N

4 8

START van den ouderdom der kinderen van Europeanen en met dezen :

in Nederlandsch-Indie bezochten .

n

U

U

2

33

»I

4 .

16

l4k

1

n

u

4

4

1

»

»

N

)I

N

))

»

»

n

2

»

N

»

8 jaar.

yO

n

2;

»

»

1

27

N

2

19

»

n

2

1

4

N

»

n

»

n

N

)1

»

86

v.i

n49

»47

»2

34

N»

n

»

»

n

1)

»

»

»

N

»

N

144

» C

.,;

»

9 jaar .

lC

O

N

14»»

14n

))

»

n

2

NV

n

n

»

»

n

n

»

»

N

»

N

58

n

C

U.'

21 i

60

»I

»

1

1

n

2

1

18

»

3

33

3

2

»

»

)I

))

»

»

n

)1

n

132

n

»

'10 ,jaar.

CtGO

u30

14

n

»

n

»

)1

)1

»

»

n

n

»

))

n

n

N

73

N

2

n

n

))

N

N

)1

23n

.r

»

65

N

4

44

n

1

34

2

N

))

n

1

1

1

n

4

)1

A

»

»

»

n

1

n

n

)1

)1

»

i1631

11 jaar.

C'CJbAO

i)y1L

24 66•

n

•

1n

»2

14

37•

n))

215 25

))

J

»

»»

»N

N

)1

»

»

))

N

n

»

2

4

» »

n »

»

»

•

n

•

U• .'•

CA•

• G)

•

N

•

rf~

•

O

•

n

63 151

A

12 jaar.

17n

A

n

n

16

n

18N

n

u

n

n

n

5N

A

M

K

)I

H

Y

A

Y

n

Y

Y

Y

Y

n

9

u

57n

N

))

1}2N

32722M

N

)1

n

N

n

Y

N

N

N

M

Y

N

3n

M

A

N

143

U.'

bA

13 jaar .

21n

2

n

19

n

12n

n

N

N

N

1

3

n

n

n

n

n

A

n

M

n

A

1

M

n

A

n

59

.

n

46

1

A

n

31

72962

)1n

n

n

2

1

n

n

N

N

2

H

Y

n

n

1

n

M

A

132

.rGp

14 jaar.

19

n

n

n

15

J)

N

N

n

A

M

n

3

n

H

H

n

n

n

n

n

n

n

n

2

N

n

52

rn

C)

33

n

1

30

n

203M

A

n

1

2

A

A

A

n

n

Y

Y

Y

Y

N

M

4

n

n

Y

Y

97

49

gelijkgestelden, die onder ultimo December 1869 de bij ondere lagere scholen

C)bA

15 jaar .

13

Y

N

n

18

7

n

n

N

M

N

N

.MYn

n

n

N

A

A

A

45

N

30

n

n

n

n

2

32

M

n

11

4n

n

Y

n

N

M

Y

N

A

N

Y

n

N

Y

n

Y

A

1

82

16 jaar en ouder.

bA

15

Y

n

Y

a

Y

21

M

N

7

n

M

n

A

Y

n

Y

M

)1

Y

N

Y

Y

Y

2

Y

H

n

Y

50

28

n

M

Y

N

n

n

N

A

31

6

2

n

M

n

n

nYNN

AYn

A

nn

n

N

71

TOTAAL.

h

u

238Y

12YA4

208A3

144inNN

b172

40IuD5aA

n

a

N

N

14

M

n

Y

688

A

508

Y

6

8

n

20369

n32

2523410

NmAB

202112

Nnn

10NYN

AAA

17AAnN

1319

7

A746

188A

24577

A35

3963510

AYMM

372352

AYA

15'A

AYAAA

31AAAM

n

n

n

n

n

.,

N

N

A

Y

a

n

6A

'mar

2007

A

12 jaar.

17n

A

n

n

16

n

18N

n

u

n

n

n

5N

A

M

K

)I

»

H

Y

A

Y

n

Y

Y

Y

Y

n

9

u

57n

N

))

»

42N

32722M

N

)1

n

N

n

Y

N

N

N

M

Y

N

3n

M

A

N

143

U.'

bA

13 jaar .

21n

2

n

19

n

12n

n

N

N

N

1

3

n

n

n

n

n

A

n

M

n

A

1

M

n

A

n

59

.y

n

46

1

A

n

31

72962

)1n

n

n

2

1

n

n

N

N

2

H

»

Y

n

n

1

n

M

A

132

~.rGp

14 jaar.

19»»n

n

n

15

J)

N

N

n

A

M

n

3

n

H

H

n

n

n

n

n

n

n

n

2

N

n

52

rn

C)

»

33

»

n

1

30

n

203M

A

n

1

2

A

A

A

n

n

Y

Y

Y

Y

N

M

4

n

n

Y

Y

97

49

gelijkgestelden, die onder ultimo December 1869 de bijzondere lagere scholen

C)bA

15 jaar .

13

Y

N

n

18

»

7

n

n

N

M

N

N»»

.MYn

n

n

N

A

A

A

45

N

30

n

n

n

n

2

32

M

n

11

4n

n

Y

»

n

N

M

Y

N

A

N

Y

»

n

N

Y

n

Y

A

1

82

16 jaar en ouder.

bA

15

Y

n

Y

a

Y

21

M

N

7

n

M

n

A

Y

n

Y

M

»

)1

Y

N

Y

Y

Y

2

Y

H

n

Y

50

28

n

M

»

Y

N

n

n

N

A

31

4

6

2

n

M

n

n

»

nYNN»AYn

A

nn

n

N

71

TOTAAL.

h

u

238Y

12YA4

208A3

144inNN»b

172

40IuD5aA

n

a

N

N

14

M

n

»

Y

688

A

508

Y

6

8

n

20369

n32

2523410

NmAB

202112

Nnn

10NYN

AAA

17AAnN

1319

7

A746

188A

24577

A35

3963510

AYMM

372352

AYA

15'A»AYAAA

31AAAM

•

n

•

n

•

n

•

n

•

n

•

.,

•

N

•

N

•

A

•

Y

•

a•

n

•

6A•

'mar

2007

1.0

La. ~"

STAAT van den ouderdom del' kinderen van Europeanen en met dezen .

Nederlandsch-Indie bezochten.

6 jaar. 7 jaar, 8 jaar. 9 jaar. II 10 jaar, II 11 jaar.

GEWESTEN.00==Q)

bIJ

==o~

00Q,;)

"u;o"Q3=s

~ I 00Q) Q)

bIJ 'U;O

== "-o Q)

~ . =s

00==Q)

bIJ

==o~

00Q)

"u;o"Q3~

00==Q)bIJ

==o~

00Q,;)

"u;o.~

~

00=Q)

bIJ

==o~

00Q,;)

'U;O.~

~

en=Q;lbIJ

==o~

enQ)

"u;o"~

::s--..:.!II

BantamBataviaPreanger- RegentschappenKrawangCheribon .TagalPekalonganSamarangJaparaRembang .SoerabaijaPasoeroeanProbolingoBezoeki .BanjoewangiKediriMadioenSoerakartaDjokdjokartaKadoeBagelen .BanjoemasMaduraPadangPadangsche bovenlan.lenBenkoelenPalembangRiouwBanka.Wester-afdeeling van BorneoZuid- en Ooster-afdeeling van BorneoCelebes en onderhoorighedenMenadoTernateAmboinaTimor

I I I1 1 3 l 1 » 2 2 1 4 3 »

54 591 73 68 82 81 85 10311 85 105 71 931 122 » 1 2 » 2 2 1 34 2 1 4 2 1 1 3 2 »1 )I 33 21' 3 3 6 6 6 8 10 6, 4 53 » 4 8 5 3 5 3 5 6 4 18 5 5 5 6 3 6 5 10 9' 5 5

38 28' 38 44 64 64 49 31 58 601 48 595 11 » 3 5 1 1 3 5 31 2 24 3, 1 5 4 2 2 4 3 2! 3 3

26 28, 48 33 60 54 46 58

1

58 58 47 418 7' 11 1;; 20 11 9 13 18 12' 11 8)I » 4 2 8 3 4 3 5 41 7 21 » » II 2 2 3 2' 1 2~ 2 11 1 2 6 2 1 3 2 )I 21 2 23 1 4 1 2 4 6 3 4 »1 4 22 2 :3 1 8 6 5 4 3 2, 5 62 2; 11 11 17 9 16 14 16 10; 11 12

10 9, 6 11 18 9 16 10 10 10

1

12 82 ~ 5 1 6 1 6 5 2 1 6 1.

10 5 6 01 10 8; 9 10 4 61

8 45 3

1

4 2 3 9' 2 5 5 61

5 23 1 3 4 2 3 3 » 3 2 4 17 2 10 6, 14 9 14 6 16 14! 12 99 4,' 12 6 8 5 2 1 5 2; 3 21 1 2 :5 2 » 2 2 2 2 3 22 3, i 2 2 1 4 )I 3 1 2 »

» 2' 3 » )I 21 )I » 1 » 2 2» 11 » 1 » 1 3 1 3 » 1 1:5 2 2 1 » 31 2 1 » 1 ]I 17 31 5 6 6 4i 2 8 4 3 1 1

26 10, 13 141 13 151 13 12 12 81 14 11» 2

1

7 6 8 5i 4 4 6 6 7 51 » 8 1 5 2 5 2 2 6 6 37 4, 21 101 23 8, 16 16 15 151 17 172 2

1

4 2

1

3 2

1

1 1 1 1 5 2

--.-- - -- -- --I--I--·I--t--11-------I-.-=­2;;91 1991326 296: 417 339: 555 34511 3801 57111 5561 5201

CA

0

12 jaar .

n

»

398

284

UCACc

13 jaar .

321 206

GpCC

14 jaar.

269

rr~

i

412

»21

31A

a224

»

b

»

n

41»n

A

112

i1

gelijkgestelden , die onder ultimo December t 869 de lagere scholen in

CAC0

15 jaar .

»35

13

n

198

b

30n

b

n

233

x

n

145

1b

n

n

n

12A

1»

n

n

94

16 jaar en outlet'.

C

C0

n

29

x

n

41

30A

5127

1n

»

n

1))

»

126

r

x28

n

»

»

31

A

5

62nbM

n

A

A

A

A

»

AnAx1A

»

»

A»»

73

TOTAAL .

dA0

3385 2652

251495

26347478

1001006

4983

8222146433304766

21018570

1169045

16376293327191664

2268660

23739

•

n

•

2

•

n

•

»

•

x

•

n

•

n

•

A

•

A

•

n

•

C•

C

60370 O

r,.

r

C7f

Cat

cDWcO i©

'iWt

cic.

OJ

cC3c

\l

citi003

WWWCstt

G1

0

00L0 -1t

a-1N

a a a

rCJ

.]

1N`

UcCJ

tC1

CA

tOrC

OM\C

j1

L0 1 J

NN`

tJ

W0N0

6b WWa N' W

-N`a\Cit

\CiiOWY

aWW

-1N`L:1i-+N

\-\

vllv

--Gt

+

b N

W 0 a

1

G1

't0

L001

O

t0.0

G1 a L0[0

-\O

GtC3to

Gla

to0000

Loci

L0ci

tF=o

00 0 0

1

l07

aCa

ts{\

a0

.-

=a

ab

a N

OTC3

-"

aa

-tv-1NG( r

oF-`

\a

cD

Y

W W 00 W 0 v[ 0 W

GI

G1a

aa

aW

.a

stJ`

aa

aa

--

N r-

tia

NG'

t,\

aa

ta

sY

mp Y

i I

ta a a a a a a a 1-i a a a a s

a a a a a

a a

aa a

h: 0

CJT a

a a a a a 00 a

a a a I--

j.\ a a a a a a-

:'0G1

I--

a

a a

at

- C 1 1

7-

\

Gla N'CJI+t^Q

UN` C7t00COWC7i

CJ(CIWCAGn--pGIG[

aG1`-`O

t a

- \

GT

-1tJUt,\C3(tiL\Ci -'

bO

'OWE\Q

GiW

\G1

N\t

O

tOtJ

CJts

-tJ-

st-\

CJ( 00O1 1

.0\'-1 W-1

000D I 00001-1tO CJ(t0t70

-\W

\000 00U(

o

..

00-1 W 00W

t,0

,\p tO

cOWW

WW

\1o

co C'

0

acc

o

co 4

o n

O oo

- 00

00

t.

00 o

ooco

co

tO,. tO o

01 1 C00 t0 ?+

t0 WN

1CA O X00 O

WWC

N00

00

.1WIJ t

CaJOC?WcaC

WCit00 ©V ©C

3©

-0CNCJC ©00

0C7tUt

Jongens

.

MeisJjes

.

Jongens

.

MeisJjes

.

Jongens.

MeisJjes

.

Jongens

.

Meisjes

.

Jongens

.

MeisJjes

.

Jongens

.

MeisJjes

.

G! UZ v.

tv (C a H H r

TOTAAL GENERAAL

.

c CO c CO CO r-+ CD CC

52

Die van de Gouvernements teekenlessen aan de 1 e en 3eschool to Batavia en aan de openbare scholen to Samarang,aismede die van de bij ondere g mnastieschool van de Sama-rangsche afdeeling van de Maatschappij tot nut van 't algemeenijn niet opgenomen, omdat de leerlingen reeds onder deschoolgaande kinderen op de tabellen voorkomen .

De personen, die to Samarang de partikuliere g mnastie-school voor vol assenen van den heer C . A. VALK, en toBandjermasin de herhalingsschool be oeken, behooren nietmeer tot de schooljeugd en komen dus evenmin op de Sta-ten voor.

Op het einde van het jaar 1869, bevonden ich onder de4030 leerlingen der openbare lagere scholen .193 kinderen vaninlanders en vreemde oosterlingen .

Uit den staat la . C blijkt, dat de openbare lagere scholendoor 176 jongens van esjarigen leeftijd be ocht erden, bijeen getal van 339 jongens van 12 jaren en van 76 jongensvan 16 jaren en daarboven . Van 6jarigen leeftijd be ochten108 meisjes de school . Een klimmend cijfer ees het aantalmeisjes van 7--9 jaren aan . Van 9jarigen leeftijd as haaraantal 213, daarna ordt ederom vermindering aargeno-men, oodat slechts 12 meisjes van 15 jaren en 2 van 16jaren op school erden aangetroffen .

Uit de e cijfers volgt, dat vele kinderen to laat ter schoolorden ge onden en die veel to vroeg eder verlaten . De e

opmerking ordt bevestigd door de op staat G voorkomendeopgaven omtrent het getal kinderen, die de school verlietenonder voldoende onder ijs to hebben genoten . Tegen 174,die bij het verlaten der school alle vakken hadden door-loopen, komen er 1235 voor die de school om verschillenderedenen verlieten .

Al neemt men hierbij in aannierking dat onder het laatstegetal eenige leerlingen begrepen ijn, die egens vertrek hunnerouders de school moesten verlaten, om haar op eene andereplaats eder to be oeken, alsmede dat een antler gedeelte op

de hoogere burgerseholen en de bij ondere scholen in Indieen Nederland ordt teruggevonden, oo lijdt het niettemingeen t ij fel of vele kinderen treden de maatschappij in onderbehoorlijk onder ijs to hebben genoten . Bij velen ligt deoor aak hiervan in de onverschilligheid der ouders en in hunneucht om de jongens op Gouvernements en partikuliere bureau

to plaatsen en reeds vroeg jets to laten verdienen .Eene andere reden, die niet geheel onder invloed blijft, is

daarin gelegen, dat sommige ouders, al genieten hunne kin-deren het onder ijs ook geheel gratis, to behoeftig ijn omhen behoorlijk van kleederen en schoeisel to voor ien .

Ter ijl het cijfer van de jongens der openbare scholen ruimt eemaal oo grout is ass dat der meisjes, oo vast omtrentde bij ondere scholen juist het omgekeerde op to merken .Tegenover 2697 jongens en 1333 meisjes op de openbare,stann 688 jongens en 1319 meisjes op de bij ondere scholen .De oor aak hiervan ligt daarin dat meer gegoede lieden

hunne dochters bij voorkeur ter school doen gaan op bij on-dere inrigtingen voor meisjes, ter ijl van de jongens die deopenbare scholen be ocht hebben, velen naar het G nmasiunlWillein III to Bataria overgaan, dais el ter verdere opleidingnaar Europa orden ge onden, het elk islet de meisjes overhet algemeen minder het geval is .

Staat la. E ijst een minder aantal meisjes clan jongeilsaan van ruim 700, elk cijfer echter verminderd moet ordenmet bijna 200 leerlingen, oons van inlanders en met de engelijkgestelden, die aan het onder ijs deel nemen . Neemtmen hierbij in aanmerking dat de openbare scholen daarslechts 1333 meisjes tegen 2697 joiigens, aaronder de boven-bedoelde inlanders, orden be ocht, en daarentegen de bij onderescholen ruins 600 meer meisjes dan jonensgtelden, dan lijdthet geen t ijfel of een aan ienlijk getal meisjes uit den min-deren stand blijft van alle onder ijs verstoken .

Een blik in de scholen, die grootendeels bevolkt ijn metkinderen nit de mlndere klasse, elke in den regel geen

54

ander clan lager onder ijs ontvangen, is reeds voldoende omdie aarlieid to bevestigen .

Be inlandsehe moeders en de minder beschaafie vaders be-kreunen ich ineestal niet veel om het onder ijs der meisjes .

Eene vergelijking tussehen het getal kinderen, die in determen vallen om onder ijs to genieten en dat van hen diehet erkelijk ontvangen, orn daardoor tot de etenschap togeraken van het aantal kitideren van Europeanen en met de engelijkgestelden, die geheel van onder ijs versioken ijn, kanniet orden gemaakt, doordien geene juiste opgaven (Iaarom-trent ontvangen ijn .

Be volgende Staten la . G, en H . bevatten voor elke schoolin het bij onder versehillende opgaven onitrent het onder ij endpersoneel en de leerlingen van de openbare en de bij onderelagere scholen onder ultimo December 1869 .

.

.

.

...

.

W

{o `li.iNEaFa._r.a,.a

JYrY Y YY M.-n;,ri F:. Y

br-' bC.1J1C>1Y

WYri`aYa

--ncrtcToo asYcotcoccao--OOOCJt-1

001

t-1

.

Ct+IC7OCT- O-i1W0000--.-30CrcCCit©C1©

OcCCAC. -i,roc.00OcOOGW'`O O

1

C L Ci

Ci00WrCaot oa-1cocc-CJ(©00-cTCccc1

-00oC3it-1Oor--CCd1C.1-t

N-E-tWWtt- CitWCC.1-tfl,OotOcOcCtcDCIC0-1-70

c.

L'.

IN

tt

tiCT C0 0 .-1CC-1Wt'00tOGt700t-CCnOdDWCJtcD

IJ r00a100a-CCDW--W..̂lJ`000G

N

__t CTc,- --coG.ioctcp T00tC t'000t00tQ000 1000 CAOcOJWCToCJtCACA.iA'.-

Jt30N0oA'. J

I000-1C1IC1ciDW0oO0000I-.1Ci

cat

CJt

.IcpaY000cT-1occTccta

Hoofd- ofaarnemendHoofdonderijers.

Hulponderijers.

Keekelingen.

ultimo December1868.

Jongeus.

Totaal.

Inlanders en vreemde

oosterlingen.0

Gratis leerlingen.

Laagste klasse.

Middelste klasse.

Hoogste klasse.

Totaal veruimde school-dagen in het jaar.

Gemiddeld per kind.

Na alle vakken tohebben doorloopen.

Om verschillenderedenen.

N00cp

O

d

cD

Hr

fv

a0

a

Rdq

coa

1.

CD

CD

CO

cOcOVtCOO

r

1

Meisjes.

p

La

.G

.STAAT

van

het

onde

rwij

zend

personeel

enva

nde leerlingen aan de openbare la

gere

sch

olen

in

1Vederlandsch-Indie,

onde

r ul

timo

Dec

embe

r 18

69.

Getel leer

-AANTAL

Geta

l le

erli

ngen

ond

er W

aaro

nder

Get

alle

erli

ngen

lingen die

lIld0

de school

!

veriieten.

b

ultimo December

SCHOLEN

.

_ ~

=

~

1869

.

~

,;Co~

Aan~nerk

i~ageia,

I

FC

.~R ~ t

b~ O

y< .

O

b

~

y p

s

C©

n

rC

le I

nspe

ctie

-afd

eeli

ng.

Sera

ng

1

30

1v

1025

'

12

16

9

I

907

35

1

17Ba

tavi

a 1e

sch

ool

1

3

143

90

4113

11

47

65

19~

2484

17

16

992e

7

5

177

453

56209

9132

6793

49 10238

5215

763e

1

3

735

100

69169

1114

69

56

44i

2681

18

843

4e

1

l

8065

208&

1

4323

4022

'4068

48

r

355e

'•7 1

n38

2914

43'

3219

159'

1763

441

11Me

este

r-Co

rnel

is

1

21

is

1831

21I

22

6

3

1660

60

72Buitenzorg

7 2

54 56

2581

133

;39

2121

621

8 1

13Poerwakarta

1

Y

11

8

8

16

3

13'

11

2

3

184

13

5Bandong

1

j

23i4 12 26~

3

6~

9

8

9

424

16

2

6Cheribon

1 1

A60

4125

66~

429

~30

2214

3507

5324

Padang 1e school

1

1

9

5624

9438

1

72

13

1310

8623

221

2e1 Z 1

123

7436

110

288

3846 26

4626 42

640

Pada

ng-P

andj

ang

1

1

4528

9745

217

24 20

12165 45

1

73Fo

rt d

e Ko

ck

7

14

21

1031

1

1'9

19

12

n

126

4

r

7Be

nkoe

len. 7

.26

18 17

291

2321

8783

275

Palembang

1

~

29 24

933

1

15 13 12

894

5644

214

Muntok

1

12 13

619

7

516

3

69

8

n

8'Riouw. 1

2917 10

273

10 13

7 7

540

2010

Pontianak

.

1

~

7

916

1

S

7

9

r

6

4

r

TOTAAL

2019

3 1106 810 420 1230 40

621

515

467

248 39396

3255

453

c:

O -tV-Y

Y- L+tbY Y F... Y Y

Y - ,.:.H.-

Y.Y Y Oi v Y..Y Y lih Y Y h Y.. YYi1rY

..

N

c1

-C3toOCpGltL ©E 0000'- t7 1 L E', NW,Cn+- Ci(

W'.-1'.

VtC3(NWCr(C

©00--t-1-10C)t 1

©t:r1CJtN-cpt' Q:Gtt+tW=-WrIJt M'CJt00C)000W1Uti o..-00-i

Ic C1LJ Cd- -

N - -N

"+r:-r.C*1 +-- tIOtW- -1Ct0-1oo©COtCnt.bcl

N

_c-1t'L' 1 o1

©-i

11L.Z 1 c,CTOp,'cp-l-t00C ©-1000ooL©--i+

1

'GlvIW- N C3t0 00-ti-

---Ec c. lo0 c0-cfl.CatYWOlC! GOCYtCt1t: CA -1I

.11oaaocc-'11

OcocoWv..C_)

co-©-1L Leso-nOco- -1 ©t-1

tI`+

-1 ca000O000NttCn-Q- OWOCt--.1cOCt

ao

.-

---.tt-UtCTN

OOOOcOG:fl©©.-Ico.nccOO-1-octc-c

U1:.U1Ed

ar

r

,

..

o

c.

.

vOY G

OO

00 0o Y Ct

Gt c t.i-Y Y 0p Y

acoo-occ

-Cc..

.

Cac -C t C © -1ootooo-cooco©-i -1-.-

1 C,oco civt.-1 crtcc--tcooctooco©COcco-1

:. Y c C.t.,1

C 1

r

Y

CA

MI ,:

-r.a t\

N N

i.a

t

c.1 ,a

.

tL Ut CTt Ctc

-'-o0--o-1-.-JLCGtttCJt000()

cfla OOn

,....CD t7" O,.., -ranrS OO

`rt C CAD e00000 ¢. O -

O N N G

'

'.I

(DbC9 CD O Ct9 r'7

Hoofd- ofaarnemend

Hoofdonderijers,

Hulponderijers.

Keekelingen.

ultimo December

1868.

Jongens.

Inlanders en vreemde

oosterlingen.

O

Gratis leerlingen.

a

Laagste klasse.

Hoogste klasse.

00

C4

Middelste klasse.

Totaal veruimde school-

dagen in het jaar.

Gemiddeld per kind.

Na alle vakken to

hebben doorloopen.

Om verschillende

redenen.

COv

O

d

nfD

r

aCD

a

0

Meisjes.

Totaal.

mpM

tD N

2e Inspectie-afdeeling

.

Sama

raug

le

scho

ol

1

1

p

43

24'

17

41

2'

16

20

;i~!k

097

96

n

:i8'

Li het t

otaal-ci

jfer van

•

2en

1 3 1

143

121

36157 6

67i

7840

3910

104

6414

58 de leerlingen in d~ 2e

•

3e1 3

150 717

32149

A906

8537

2713

639

916

55 afdeeling onder ultimo

Sala

tiga

1

1

1

4737

1350

822

.24

13

11

2265

46

1

22December 1868 zijn de

Amba

rawa

1

1

..37

78

14

32

171

16

11

5

1633

82

2633

8 le

erli

ngen

van

de

Patt

i

1

A

19

14

14

28

15

11

7

70

448

16

n

5se

dert

tot

hot

bij

zond

erlapara

.

1

n

r

20

7!t

7

21

1

15~

14

4

3~16

70

80

1

6onde

rwijs be

hoorende

Rembang

7

2228

2 30

398

6

94

10~

319

11

1

`>we

eshuis

scholen

to Sa-

Toeb

an.

1

a

7 4

13

5

18

3

5~

8

9

l

74

4

)

5rnar

ang niet

begrepe

n.

Kediri

1

1

38

35

1247

1212

~36

1U

1

G78

14

161Vtadiuen

1

n

7

20

20

1030

6l0

73

11

6

1405

47

3

3Ngawi

1

n

43

21

15

36

3

1320

12

!,!16

99

47

n

77So

erak

arta

1e

scho

ol

1

2

86

51

2071

n

334

21

163402

48

7

46•

2e1 1 1

8564

38102

8475

1617

3133

312

34Djokdjokarta 1c school

1

2323

730

i

19

6

5

570

19

316

2e1 2 901

9240

132

105

6149

226189

526

21Magelang

125 13

378

1113

3 2

972

547

Poerworedjo

1

1

n

45

4837

85

852

53

19

13

1241

17

4

10R'onosobo

1

2620

11

31

8

9'11

12

8

29

1

4Banjoemas

1n

2415

7227

b11

792 6

805

2911

Poerbolingo

1

27

15

7429

r

918

7

4

1087

37

n

10Tjilatjap

1

n

34

18

16

34

n

18

76

10

8

124

4

3Ta

gal

1 1

r94

4533

7832 36

2418

2085 29 5

20Pe

kalo

ngan

7 2

8354

2276

~51

3027

192975

406

17Ba

ndje

rmas

in

~ 1

1 __54 34

30 64

3847 10

7

644 ~

10,

211

TOTAAL

.20413O59544621416

~2v

65737539626l 9 '2287I6 ~4

1 ,476

+mar

veta

i le

er-

AANTAL

Getal leerli e

g

ling

en d

ieng n onder Waaronder Getalleerlin en

in d

e

de school

verl

iete

n.

ultimo December

.

C E

1869

!.

anmer in enn

I~

~

U,

I

opy

O

O

00

O

•;

RS

O OC

I)-

C

~

,

.,

p7 y

p p

,

p,

bA

cCp

rQ

^

~O

O

N

C

a.,

p

Ct

:

• d) O

t yc5 M

- _•

^"~0 0 0 0 0

•

- O•

QO dOp"~" •~v O

~ .-dA G)

~'' O

RS

J ~I

M ~+ e-+ 00 O R --+ C~ '1 C~ 1 t' 00 CO CO C1 M 17 ~+ CO l- C7 I .0N GV V 1 t- C1

-

- C1 M

O

M -+ 00 ' ^ )~

C1 R M

R

Li O R ~-+ e•i

e•r

x

GVd» cfl~c~ R N~~'GOC~O~+~ GcQ~cOMCCcOGV0000 I Q~C1t~~e-i'C'~C1 CIMCIGV~+r •+•~ •e~e-irGVGVMM-+r I C1

M1f~MMOOc 1 000 o~~cla~O t-c~[ .ooO~LrJ

c~coL

1~o

r~o©OCL CI r-i

t C t V .- c1C1 -fl- © 1?~ 0000 1t-00010)fJC~00-+tom ( ~-+-+ '~ CI

C1 -+ -+ -.~ -i -+ -+ -a C1 C1 r

O

t~t~C1

t- C1

)f CI ~to0L~t-

~Q~CD)f ct"t~GV© ^1L^~t`-0000t~0- CI C11 '1CGN ClC1 M M

R0 C1

-• 1 - M t -+ - •a '1 100IM•

c1 oo-i00- l 1 00o0000M[-00}f t~C1 L'- I cot L- L'~t

V

~Dt 01-+-+ 01 -~Vr

Cl M00cDt

1 00N

L'

t`r00t`1c~©00M00© OM00r+0000rG1A t

u~00 N -+ i ei `~' C1 1 -~ -+ C1 1~ e1 t C1

t r

•

t`y 1~ R ~.{ R a:~ R R n^ n̂ n̂ tf~ '1 '~ R M 0010

100 I

•

LO C MC1L~ C~OGa•

01C~k - •-iC1)L 1fJMMe- t00 000OU 00r

M

r )f C1 -+ e-+ -i M Cl - e~ e•a -+ M eti M 1f CI r -+ LrJ•

t t k A 00 ~ '1 Cfl i C1 Q~ C1 1c~ Q~ O t•

r- r'- 1MC1 GdM~C1-+ C1C1M1fJC~C rJ of I M

00 '1R C1

t-OLc'+C1 rV' OC4i i t-lf0)f~t-00

MM- +00to~ • t C1-cv tri-+

r

r -~

10y

R R R R n R R -~ R R

R R

n R R R-- R R n ' `~'

i

1 C1G1 rrr RMr-+

R R

^

1 -+C1C1G1

R I M

C1

I

-+ r e-+ ey r+ e~ r e~ -+

e-+ - -a -a M

HE,

a

H

U

McDca M R

R R1~t'o I M~" ~" M I C1

In

•

I

Cl

C~ I M R I R R

L-1

L

C1

00001 IoMC1r 00a~C1o I

n

00

I l

•R I R R

cG -+ 010101011t~

c4 01 i~

R R

~MM I~ I

00

~, ~, (D I p R I R R)ft-t-

`I © I

cflt00• 0401•

O l~ 00 M

•Rco 00 c~

•

Oco I o0 0•

t-00 00 M Cp r -01t I or 01

- t'-•

©01- M R R R•

041-

©I\ t-_1000

C

104

O Ac t

R

R aoo~ 101-+ M C1 I CD

M - ~+ I _

R 00ty C)

-

II-t'-

0401I Ro

.

e-~

I c~ N

O 1C~ M 0011V1 M

R010101 I co cG I

v

qMm

RAM

•

•

•

R R R R

• • • • • • . •

O

• • • • • •

E E

CCy~y~yd~00

y .~

dw

,~ ., C1

•

~i~ O tOi y 0 E ? 0 y y00

yc~ a aa~a av~

a~ ~ZE

~c1M

Co

SoerabaiJ'a

1eschool

2eM

3e

4e

5eGrissee

Modjokerto

Pasoeroean

Malang

Probolingo

Beoeki

. '

.Banjoe

angi

Pamakassan

SumanaP

lakassar

1eschool

..

2eMaros

Bonthain

Menado

Amboina

Neira

Ternate

KoePang

TOTAAL

.

leInsPectie-afdeeling

2e

idem

idem

3e

idem

idem

TOTAAL

In1864

Vermeerdering

Vermindering

23 202523

6865 3 u

b U

25 192025

6473

M 3 M 1 1 1 A N 4 5 4 4

11 29 18

121336

916863852

40

10247403524 12 2640761544

7771

570

5 57 28

7106

1305

1295

3624

U

933

810

954

933

2697

3e Inspectie-afdeeling

.

451 RECgPITULATIE

.

420

462

451

1333

U b U

6512

5 96 39 49 40 1212

5 54 54 33 30 13 32 35 97 16 47 86

148 89 60 39

138-'

9250

1416

1384

4030

3760

270

1

9 I

40 65 88

193

645

621

735

645

2001

2015 14

ass

515

759

786

2060

M

243936 5 8 7

32 922 J 7 g13 20 412 32351216

21

382

467

396

382

1245

216

1

148

261

216

725 U

1260

4655

4403

623

2240

968

40126

39396

62287

40126

141809

2845

1848

1400

'100

611

81 774

1282

739

1878

259

1097

2536

4997

2878

1139 715

2259 44 16 44 26

22s

34 2829 40 14 14 19 19 76 23

29a

3632 19 18 29 52

44

29

33

a I 8 4 V a 5i0

1 1141 N

58 V V

JJ 61 58

174 U

306

453

476

306

7235 N

u

In h

et t

otaa

l-ci

jfer

vat

ide

lee

rlin

gen

in d

e 3e

afde

elin

g on

der

ulti

moDecember 1868 komen

de 1

43 l

eerl

inge

n va

nde

sed

ert

bij

het

in-

land

sch

onde

rijs over-

gebr

agte

2e

scho

ol t

oAm

boin

a me

t vo

or.

u y

p

2;

Gel r

'1rJ

•

b a apualilWsaan uzp ~"

"g

•uadooiioop uaggaq

F t~ F r,- F

M

1

F

, .-rt o

a1 ua)ijen a lie ~MN 1PJ 1i

~+ F c©

t~ Gel F

F

pui)I .gad piappiuza~ Cpl o ^ 1 ^ `~

m .reef sari ill ua ep g °

F ow~?

-Ioogas apiuinzJ 4Iei o f

'

00 lc M

.- F--

_

M

ir~cvt~Gi00nit~ca F

o~

)f t

d~,

•a ss1 pI als~oof

C1

v

N y

- t.,- N

cO Q~ c~ r. cr X C~ lf~ c9

F 00.asst pI a1sIappty

to c4 c1

c1

.asst pI ads eel

I cl

- oooo~o~r,c 'i

tOO

F ooo0In r`r+e-ot-OOc0~+1C~e-GV coMCVco

~+ Oo,

O

cs0 00 O ~+ G~1 Ir - V --i 00 00 icy o

c0 c O I GV'

y

y

A

•s afsiay~

- O N 00 r~ `-i If

`-+ t~'J

E

»O

F 00 F InG•: C> I M©0o

F Gv If

-

~

~

•s ua~uor

Cl

-

v •

o F ocolf

o~aG

^Lc~ F

xagmaaaQ OWi~in

•

c°

uaMnozA m{

D

C4 *

1~

IN

.. -'

F e- n F

.. F F If n F F

V,

A

•u assa.~azfiM~apuodinH

C

-

O

U 1

F F F

x ^n 1! F

F R ,.a R

R F F R

•

E •s J zfiM~apuodlnH

q~

•u assaaazf~M.zapuop~oog~,

puaucauae~M Jo -pJoof"~

r•{ i .. n n n F F n

n

F ~;I

F saazfiMJapuopJoog s R

N• o

puauzauh1 MJO-p~ooH

4~

°o •~ oa' ^O

(l

O p'C

O

'

I!y

UV^o

(,

:? .

U . •

. .

a~

""

•y CQ

O

J8

La

. Ii

.STAAT van het

onde

rij

end

pers

onee

l en

van

de

leer

ling

en a

an d

e bij

ondere scholen in

lVederlanclsch-Indie,

onder ultimo- December 1869

.

le I

nspe

ctie

-afd

eeli

ng.

S C H O

WAAR

.

L E N

. VAN WIEN

.c

-

o cd '

)N

. , N

Keeke-

hngen.

Getal

A

Ieerlnlgen ondel

ultimo December

869

.

jaar verlieten

Geta

l

(

leer

lin

In d

e

O

g en m

i o

.,"

'

d7

-

Geta

lli

nger

sschool

loop van

d' -

leer-

die

dein

den

het

C

--

00

-o

v.©

brcs

oo

'o

,-

=o

oo o

Noord

iJ'k

Bata

via

.R

. J. L

. We

iJ'h

enke

.1

1i

100

951s

111

4541

2531

7a

1815

Idem

C. J.

Kok

.l

nn

1010

17

2n

Weltevreden Batavia

Mej.

M.

M. Vranken

.7

))4

1120

)1108

108

' 58

3713

880

854

Armensch

ool

van

idem

.n

)156

7170

70

30

28

1215

2922

NNoord

ijk Batavia)

.Me

j. A.

Kri

esfe

ld.

Ai

1105

A81

8127

9628

567

724

Koningsplein Batavia

Mev.

M.

C. V

ange

r.

M2

A1

5028

3260

2019

2934

05

n12

Idem

MeJ

.C.

L. Gerlings.

i15

i34

G5

70

.5Ri

jsiJk

Batavia

MeJ'. V, van der Plaats

.1

nn J

150

551

5623

1716

nn

6

Basar Bahroe Batavia

Mev. P.

Teffer.

111

93

126

fi6

Menteng Batavia

Mev .

Ben

ier.

7J

89

1120

10ft

21

Rijs

ijk Batavia

Parapattars

eeshuis-

school

.i

))1

45JH

8330

2330

114

1.4

13We

ltev

rede

n Ba

tavi

aChristel

. ambachtschool

.1

AA

1518

3115

511

Koningsplein Batavia

Armeniaansche school

.1

1G5

2111

64

775

5"6

r

Kram

atBa

tavi

a.

Mej .

C. M.

C. Begeman

.i

071

8GO

682

23Mr.-Cornelis Batavia

Scho

ol v

an h

et R

ehob

oth

Asijl .

nn

isn

nTe

nger

agoo

ng K

raan

gD. van Ham.

in

142

618

58

524

1.3

n6

Cher

ibon

Mev. L .

G.

J. G

ooss

ens

.1

))8

82

33

340

42Pa

dang

.Me

J'. van

Haas

tert

.1

nV J

1015

7G

2

TOTAAL

.i0

l4

t9ll

18

603

255

5321

787I

I 29

42461

1791,

n44

14

c-

c \~

t` ^ R ,~ \y ". :

ij1 C I Vii{

tom,

f

If.

^ J N

I

O

vI ^' ^ ...~ ^ ^ ^ ^ ^ R ^ R ^ xy^ ^ -- R_r, +!r I ~Ji

t^ ^ C~

t~ :

t°^,

^ R ^

^ fi ^ F I

-~+

~~ r~

t .

R

p F .. ^ R

n1

F

^1 JD

v,.+

n n

n .. .. fi

A G

_

NCl ^ ^~ - R fi F p F A ^ F n̂ \-r

O

fi

O

F R F

^ R F A

A~ M CI 00 O M

0C

cD G1

O

ClC1o~-~ M~

C1

C1~

roc.

it 1_ '1

000~~"~+OC~ F

L^ F '-~t~cAty~L~JCI~"l1: I ~~+

Ml I

L'

L

F MM cfl A cOM I O r

I

t

cocOC~C1 F

t-

t- S- cr- ~IO I d~

rt

t'~ -

`~ '1G~ t- MG1

J C1

-

OM~GV~Ir-+0'~

A GVO~Ot- ISJOV t- G tsJ

I' -

O

l

1 G`1L~GVG'1 00'0e-i

I M

Cl ,~

C~Cfl00~ +d i

R ~+- +MCIMG1

1V

00

lt~• O

1 GCS tcJ00 •- Cl 0

c--rM F-C1-i1

ooOx 1

1~C ©

A A

~t ~

ooEO

I Vi

C1

r G`1 e- er 1 ( t---o

V000 M i 1rJ fi R ~~' G M O N F C1 M A-

-

L':efl +~+ - -

fi r,

I

r- -

-

e~ I MICS I~ ̂J

t`' C1 L`- 00 G:

R R fi

O G G GV

'00 O F ~" F Cfl M 00 00 N 00 F F OO M

n y•

^ LO M GV - G 1 r+ C1 c- M '1 e1 r+ ^ I Cl bQ G M e••i M -~ - - C1 I Cfl ~A

~

M

•

• ^ n ^ n- - n R ,~ Lr1 ^ R , fi n n F A R R R M -

)

q1

-

c_ A

n

R

R

n ^ ~.

R A n A

- VI

•

Im

n ^A n ^ F ^ F !r, ^ fi ^ ^ F A ^ ^ ^ n ^ fi

.~ +

~` A M

R

fe

A R R ^^ I M RS

C)

Q

m~

O

4•

- F O1 r n n n n n

n n (~ n

n n R

ei

fi

n

R R n

A A R R I Si

N

N•

n ^ ^ ^ F ~ ty fi rl ri F - fi F t..l n ri l'1-

I p ~ R A r..1 .rl rt I-i .-, ~ ri ~ ~y e~ A

QJ

.~ << y--- e-+ !'

.-r F-- A F

(

!°I - A

F

A

R

R

A

R A

c'1

O.

'R

cv

~',

. y

~',

~

~ ~ G3

r0 C

. d

-L

•

•c~ 0 r~

'y'

L+

,~ oJJ

CA

:

c

2Samarang

Hem

Idem

Idem

ldem

Idem

Idem

Idem

Idem

Salatiga

'Sam

aran

g,Idem

.Ambara

aSa

mara

ng)

Magelan

Kadoe

Soerakarta

.Boi olali

Soer

akar

ta)

JDjokdjokarta

Rembang

..

.Idem

..

Peka

long

an.

Soerabaija

..

Idem

.Idem

..

Hem

.

Idem

Idem

Idem

.Mo

djok

ertu

Soer

abai

Jja)

.Pasoeroeau

Probolingo

Maka

sser

Bin1a

Maka

sser

.

Prot

esta

ntsche

eesl

luis

.Ro

omsc

h-kathol

. id

em.

de Loge

i,la

Con

stan

ts e

t Fi

d81e

."A.

Coll

ings

.J.

H. Re

tel .

Mev.

J. P

. Jacobs

.Mej.

J.

C . Toe

ater

.Mev. Mier

op.

Mev. Goos

sens

.Mev. A.

J, du

Pre.

J. C

. Voorneman

.Mev. W .

S.

duPr

e.D.

Ghen

t va

n Wi

ck.

JH. F. Aukes

.Mev.

de

ed. Mispelblom Beijer.

Mej.

W.

F. R

eiJ'

man.

Mev.

deed

. Ca

teni

ns.

Mev. Maurenbrecher.

Mev.

deed

. Se

ssle

r.

TOTAAL

.

W. P. C

rane

r.J.

G. Heuveldo1p

.Me

j. J. F

. PhiliPsen.

Mev.

A.

L. PhiliPo, geb

.va

n Lo

on.

Mev.

H. S.

`'.Gersom,

geb.

de

Vries.

Mev. A. C. Langeveld

.ge

b. van den Eb

.Mej.

A.

van

Meer

den.

Mej.

J.

C. van den Berg

.A. M.

M. WiJ'sman, geb

.Go

edhuis

.M.C

.Sponhofl;

geb

. v.d

. Eb

Mej. C.

A.

v. d.

Noor

da.

A.

Webe

r.

TOTAAL

.

)) N n 8

met

7 ki

nderen niet begrePen

.1 1 n N A n n n n 2Ii

i he

t to

taal

cife

r va

n de

lee

rlin

gen

in d

e 3e

afd

eeli

ngijn die

Jkinderen) en S m e e t s

2e Inspectie-afdeeling

.n n n 1 A 1 t 1 1 n 9

1 n 2 1 n 1 n n n n n A n n n A n n 1

n n n n A A n

10

5

1

6

532

13e

Ins

pect

ie-a

f deehng,

1

n

97C

n

n

1

)I

n

3

)>

n

117

A n n n n n n 3

2 2 n 1 )I 1 n n n n n U n n 1

2 n 1 n n 1 1 n 2 1 N n n n n n 3

n n 58 30 24 76 25 18 28 72 JS 21 n 18 13 18 39 n n n

Io

1s

10 22 561

68 43 48 13 12 4 J n

271 74 42 19 1 5r 1 n 14 159

101

133 31 12 31 J b

474

157 41 2s 9 7 9 34 10 10 7

313

169

176 48 '14

24 35 30 748 74 42 157 60 32 9 8 14 35 10 10 21 472

700 %J 11 22 12 11 9

325 23 14 79 40 11 5 2 12 5 2 12 208

23 53 18 18 14 12 229 26 13 53 15 14 4 9 17 J 2 6

164

194 25 15 25 7 7 A 3 3 6 6 3

100

4249 459

2025

9482

1306

1151

A

280

)1 n

264

624 n

148

2016 900 n

520

n n n n

2s s 42 34 37 38 n

20 n )) N n

12 48 n

48 12 n 16 n n n n

a 1 n n N N n n 1!

2

1:

14 194

n 6 a a

N n n H n n

36 24 18 4 32 13 )I A

14 6 6

15 N

27 n

14

17 S A 7 1

15 79

I

1

n

n

van de sedert oIgeheven scholen van de

dam

es A

i a

v a

ii T

i m

o r

met

10

!H

•t'upa

;

~

.

.

.

.

jio j

sLIs : : :

s fi F-

c1

00

,_l

00

i

::

•u uu1N

.

.

.

..

.

.

..

.

..

.

.

~

.

.

.

~~

.

.

.~

.

.

.~~

r ~

!

~

U

- 0 ~

~=

00~

~

0

e

Ct

to

~~

G0

AAR

.

SCHOLEN

. VAN WIEN

.

., N C; O -CC O OO O

U N C O C

REOAPITiTLATIE

.

Het getal leerlinbne

n in

de

vers

ehil

lend

e kl

asse

n is

van

som

mige

sch

olen

nie

t op

gege

ven

.

Kee

ke-

ling

en.

C

C:

U A C

Getal leerlingen ondel

O U Q00

Ocp

E00

ulti

mo D

ecem

ber

1869

.

C: U 4AC O

U

Getal leerlingen

in d

e

a

U mU m m U 6AO O

0 0

. U

N

U

C 'C

O H

4J b

Getal leer-

lingen

die

deschool

in d

enloop van het

jaar verlieten

.

O O

- O C

^ cSA

CA

"C C U .C U

rUi>

C7

C

U

C

C

U

b

CC

'Z3

0

1e I

nspe

ctie

-afd

eeli

n g

104

as1

8603

255

532

787

294

246

179

4115

4

2e I

nsPe

ctie

-afd

eeli

n g

s10

51

s5

521

274

474

748

525

229

194

n14

194

3e Inspectie-afdeeling

29

J1

3361

159

313

472

208

764

100

n15

79

TOTAAI

.1G

2910

238

1612

85688

1319

2007

827

639

473

Ms

7342

7

61

Uit de opgaven in staat G voorkomende, blijkt dat aan deopenbare scholen door 132 onder ij ers (de k eekelingen nietmedegerekend), aan 4030 leerlingen onder ijs gegeven erd,of gemiddeld door een onder ij er aan ongeveer 30 leer-lingen .

Het getal gratis-leerlingen bedroeg bijna de helft van hetgeheele getal schoolkinderen .

Het getal ver uimde schooldagen bedroeg gemiddeld 33 perleerling, of ongeveer een negende van het totaal petal derschooldagen . Sterker ver uim lag meestal aan heersehendeiekten, in enkele gevallen aan einig belangstelling in hetonder ijs . Het schoolver uim as steeds het sterkst onder degratis-leerlingen . Ziekten k amen onder die klasse ass eengevolg van minder goede voeding, kleeding en huisvesting veelnlenigvuldiger voor, maar onverschilligheid blijft de voornaamstereden, aarom die kinderen meer dan andere het onder ijsver aarloo en .

De opgaven van de ver uimde schooldagen voor de bij onderescholen ijn to onvolledig ontvangen, om daarop eenige gevolg-trekking to molten hou en .

Van de 1309 leerlingen, die de school verlieten, heeft slechtsruins 1 /7 al de vakken doorloopen .

De staat la . H toont aan, dat op de bij ondere scholen 2007kinderen onder ijs ontvingen van 79 onder ij ers en onder-der ij eressen, de k eekelingen buiten berekening latende,hetgeen gemiddeld ruim 215 kinderen geeft per onder ij er,of 3 minder dan op de openbare scholen, elker leerlingenin den repel minder goed Hollandsch verstaan, en dus een be-trekkelijk talrijker onder ij erd personeel ouden vereisehen .

Bovendien ijn de k eekelingen der bij ondere scholen meestbesehaafde jonge jufvrou en, van vrij at beter gehalte dande meeste k eekelingen bij het openbaar lager onder ijs .Hieruit volgt, dat bij gelijke krachtsinspanning, het bij onderonder ijs betere resultaten moet geven dan het openbare .

Eene vergelijking met het jaar 1 864 geeft einig aanleiding

62

tot beschou iiigeii . Be over dat jaar bestaande gegevens ijudaartoe to onvolledig. Over het verschil tusschen de cijfersvan het onder ij end personeel aan de openhare scholen or(Itver e en naar 1)lad ijde 27 van dii versiag .

Het getal leerlingen ijst eene verrneerderiiig over het vijf-jarig tijdvak aan van 270, of gerniddeld 54 per jaar, ter ijihet cijl' r der gratis-leerlingen met 1 4 vermindertle .

Hierbij most echter in het oog orden gehouden, dat descholen der heide eeshui en to Sarnarang met een ge amenlijkgetal van 558 leerlingen, gedurende het vijfjarig tijdvak, aar-over de vergelijkiiig ich uitstrekt bij het bij onder en deopenbare 2e lagers school to Amboina met 145 leerlingen hijhet inlandsch onder ijs erden overgebragt .

Zonder de e omstandigheid ou de vermeerdering 751, ofgemiddeld 150 leerlingen 's jaars hebben bedragen .

In de volgende regelen ordt een kort over igt gegevenvan het aantal leerlingen op de Gouvernernents scholen overde jaren 1865 tot met 1868 .

Hoe el in het jaar 1865 t ee scholen meer in erkingarm, dan in het vorige jaar, oo leverde het cijfer der leer-

lingen onder ultimo December geen noemens aardig verschilop : tegen 3760 in 1864 telde men er 3762 in 1865, aaronderrespektievelijk 201 en 1067 gratis-leerlingen .

Van de 1508 leerlingen, die de scholen verlieten, arm erslechts 227, die alle vakken haddeii doorloopen .

Op het erode van 1866 bedroeg het getal leerlingen 4109,aaronder 2211 gratis-leerlingen, oodat het, vergeleken met

dat onder ultimo December 1865, de belangrijke vermeerderingonderging van 527 .

Het getal mutatien beliep 1389, aaronder 228 van leer-lingen, die de scholen verlieten na alle vakken to hebbendoorloopen .

De 5e lagers school to Batavia erd bij Gouverneinentsbesluit, dd . 22 Februarij 1866, no . 26, voor alle kiassen vanbetaling opengesteld .

63

Het getal leerlingen op de e school naln sedert aannlerkelijk

toe . Ook door de toelating van de k eekelingen van het

Djatigesticht in de 5e klasse van betaling, later als gratis-

leerlingen op het daartoe door de Direktie van het gesticht

gedaan ver oek .

In 1867 verminderde het getal leerlingen islet 59, oodat

under ultimo December van dat jaar 4050 leerlingen de school

be ochten, aaronder X114, die het onder ijs gratis genoten .

De mutatien bedroegen 1540, aaronder 250 leerlingen,

die alle vakken hadden doorloopen .

Op het einde van 1868 telden de Gouvernements scholen

4105 leerlingen (), aaronder 055 gratis schoolgaanden .

De mutatien bedroegen 1705, aarbij i55 leerlingen, die

de school verlieten na al de vakken to hebben tloorloopen .

Ilet getal leerlingen bedroeg in dit jaar 55 meer dais in

lief vorire .

Omtrent de toelating van inlanders op de Gouvernements

scholen, aarin de Nederlandsche taal ordt onder en

( ie lief algemeen verslag over 1864 , blad ijde 25), orden

eenige voorschriften gegeven tot rigtsnoer voor de subkom-

missien van onder ijs . Hoofd akelijk k amen die bepalingen

hierop neder, dat de hefling tier schoolgelden, in verhoudingD

tot de gegoedheid en het maatschappelijk standpunt der in-

landers, oude geschieden volgens de vier eerste klassen van

het tarief van schoolgelden voor de Gouvernements lagere

scholen (Staatsblad 1847, n . 9), dat geene kinderen beneden

de es jaren ouden orden toegelaten ; dat bijaldien ook voor

meisjes, tot de inlandsche bevolking behoorende, toelating end

gevraagd, de e op t aalfjarigen ouderdom de school ouden

nloeten verlaten, en eindelijk dat de toelating van kinderen

van vreemde oosterlingen alleen in eer bij ondere omstandig-

heden mogt orden in over eging genomen en niet inogt

orden vergund, dais na vooraf verkregen toestemming der

(*) Hieronder ook die der 2e school to Amboina, die in het koloniaal verslag

over 1868 niet voorkonlen .

64

Iloofdkommissie van Onder ijs (Gouvernernents besluit, dd . 5April 1865, no . 40, bijblad n . 1670) .

Bij de 3e alinea van artikel 3 van het reglement op hetlager onder ijs van Europeanen en met de en gelijkgestelden(Staatsblad 1868 , n . 81) , ordt bepaald , dat de openbarescholen ook toegankelijk ijn voor kinderen van inlanders envan met de en gelijkgestelden , anneer hunne ouders o fvoogden daartoe het verlangen to kennen geven, op de voor-aarden bepaald door den Gouverneur-Generaal of nog to

bepalen .Naar aanleiding hiervan eed bij Gouvernements besluit van

1 December 1868, n . 16, bepaald, dat in af achting van denader ter ake vast to stellen voor aarden, de kinderen vaninlanders en van - met de en gelijkgestelden op de openbarelagere scholen in Nederlandsch-Indie orden toegelaten en be-handeld op gelijken voet en met inaehtneming van de elfdealgemeene voorschriften, elke ten aan ien der kinderen vanEuropeanen en met de en gelijkgestelden ijn vastgesteld, metdien verstande nogtans, dat de kinderen van inlanders, naar-mate van de gegoedheid en van het maatschappelijk standpuntder ouders of voogden, alleen in eene der vier hoogste klassen,en de kinderen van met inlanders gelijkgestelden alleen ineene der t ee hoogste klassen ullen orden gerangschikt vanhet tarief van de schoolgelden, vastgesteld bij artikel 31 vanhet reglement van orde, tucht en .beheer (Staatsblad 1868,

no. 8 ), voor genoemde scholen .

'fan de e vergunning erd slechts een eer beperkt gebruikgemaakt blijkens de hieronder volgende opgaven . Het ge amenlijkgetal van kinderen van inlanders en van met de en gelijkgestelden,die de openbare lagere scholen be oehten, bedroeg in het jaar :

1865

.

.

.

.

1l61866 . . . . 1751867 . . . . 1751868 . . . . 1651869 . . . . 193

Onder deze zijn echter de leerlingen tier vroegere Gouver-nements 2e lagere school to Amboina sedert 1869 order dennaam van school voor kinderen van Ambonsche burgers tothet inlandsch onderwijs behoorende, niet begrepen .

Volgens het laatst in druk verschenen schoolverslag, dat over18!14, bedroeg het petal leerlingen op de partikuliere scholenop het einde van bet jaar 1270 . Van 4 scholen werdengeene opgaven ontvangen .

Over de jaren 1865 en 1866 zijn de opgaven to onvolledig,otn bet cijfer met eenige juistheid to kunnen bepalen .

Op het einde van 1867 wordt een petal van 1150 opgegeven,dock ook hieraan ontbreken de opgaven van eenige scholen .

De opgaven over 1868 wijzen voor de jongens en meisjesto zamen --- afzonderlijke opgaven konlen nit voor een cijferaan vale 1280 leerlingen .

s 8 . Onilerwijzerswoningeu, schoollokalen,

schoolnzeubelen en leermiddelen.

De onderwijzers aan de openbare lagere scholen genietenvrije woning of eene schadeloosstelling deswege . De vroegeromtrent die schadeloosstelling bestaande voorschriften zijn bijde nieuwe regeling vervangen door de bepaling, dat de onder-wijzers bij het gemis eener vrije woning eene indemniteitgenieten van f 100 .--- 's maands to Batavia, f80.-'s maands toSamarang en Soer abaija en f 60.- 's maands op de overigeplaatsen .

Op de volgende plaatsen hebben de onderwijzers eene Gou-vernementswoning of wel eene voor rekening van bet Gouver-nement ingehuurde woning, als : de hoofd- en le hulponderwijzersaan de openbare 1e en 2e lagere school to Batavia, de hoofd-onderwijzers to Meester-Cornelis, Cheribon, Tagal, Ambarawa,Salatiga , Japara , Patti , Grissee , Modjokerto , Sumanap , Pa-7nakassan , Malang , Probolingo , Banjoewangi , Bezoeki, Ba-~zloemas, Tjilatjap, Soerakarta (1e en 2e school), Ngawi,

9

66

Madioen, Kediri, Padang (I.e school) , Fort de Koe/ , Padanq-Pandoang , Palembang , Muntok , Riouw , Menado , Makassar

(le en 2e school) , Maros , en de 2e hulponderwijzer aan de

school to Menado .

De overige onderwij zers genieten de bovenaangegeven sehade-

loosstelling .

De Bataviasche onderwijzerswoningen zijn allezins voldoende ;

van de overige woningen in de eerste inspektie-afdeeling zijn

sommigen, naar de meening van den Inspekteur, to klein voor

gehuwde personen .

De onderwijzerswoning to Cheribon, een gedeelte van een

ingehuurd woonhuis, dat tevens tot schoollokaal diem, voldoet

weinig aan de behoefte .

De onderwijzerswoningen to Arnbarawa, Salatiga en Madioen

zijn onbruikbaar. De onderwijzers genieten, behalve op de

laatste plants, huishuur tot dat die woningen weder bewoon-

baar zullen gemaakt zijn , hetwelk in het jaar 1870 zal

gesehieden .De beide onderwijzerswoningen to Soerakarta en die to

Banjoem-as zijn in goeden staat. Te Tagal belet, volgens den

Inspekteur, de school de vrijheid en de doorstraling van lucht

in de woning van den onderwijzer .

De toestand der beide onderwijzerswoningen to Makassar

is zeer voldoende . Op andere plaatsen in de 3e afdeeling ver-

keeren de onderwijzerswoningen in minder gunstigen staat .

De onderwijzerswoning to Maros is zeer slecht . Daarin zal

moeten worden voorzien door het bouwen van eene woning

van Gouvernementswege, daar er geene mogelijkheid voor den

onderwijzer bestaat, om een huffs in huur to bekomen .

Op vele plaatsen is van Regeringswege voorzien in de be-

hoefte aarl schoollokalen door het oprigten van daartoe bestemde

gebouwen. Op eenige andere zijn daarvoor partikuliere woon-

huizen ingehuurd, of is eenig reeds bestaand Gouvernements

gebouw daartoe ingerigt . Bit geschiedt voornamelijk voor die

nieuw opgerigte scholen, waarvan men de zekerheid nog niet

67

beeft erlailgd, dat zij bij voortduring leerlingen genoeg zullentellen om to blijven bestaan .

In overleg islet den Birekteur der Burgerlijke OpenbareWerken is, naar aanleiding van de klagten over de ondoelmatigeinrigting van vele schoollokalen, een meow ontwerp vervaardigdvan een doelmatig ingerig t schoollokaal . Alvorens dit echter,naar gelang van de behoefte, algemeen in to voeren, zulleneerst een tweetal schoolgebouwen volgens dat ontwerp wordengebouwd, ten einde na to k unnen gaan in hoeverre zij aanal de vereischten van een goed schoollokaal voldoen .Omtrent den toestand der schoollokalen wordt door de

inspekteurs het volgende medegedeeldHet lokaal der school to Serang is ruins en doelmatig .

Die van de le,

en 3e school to Batavia zijn nlede vol-

doende, al munten zij just iniet uit door doelmatigheid .Het lokaal der 4e school to Batavia is in vrij slechten staat

en bovendien uiterst ondoelmatig ingerigt . Evenals het aller-ongeschiktste gehuurde lokaal, waarin de 3e school in de oudestad Batavia wordt gehouden, zal het weldra hebben uitge-diend, en door betere lokalen moeten worden vervangen .

Het schoolgebouw to Jl2eester-Cornelis is ruim en doelmatig,dock staat op het achtererf van de onderwijzerswoning, het-welk niet in het belang der school wordt geacht .

In het schoollokaal to Buitenaorg, waar thans wegens hetvermeerderend getal leerlingen drie onderwijzers arbeiden, iseene houten afscheiding aangebragt, die zees goed voldoet entevens meer gelegenheid geeft tot het ophangen van platen enkaarten, dais de ramenrijke school vroeger aanbood .

Te Bandong wordt schoolgehouden in de bijgebouwen dervroegere assistent-residentswoning . De lokaliteit is met hetoog op het gering getal leerlingen allezins voldoende .

Te Poerwakarta vindt men een houten schoolgebouw, datgoed voldoet .

Het schoollokaal to Cheribon-, bestaande nit de achtergaaliderijen twee kleine kamers van het voor school en onderwijzers-

68

woning ingehuurde gebouw is in ieder opzigt ongeschikt . Eris gebrek aan licht, aan lucht, aan ruimte (*) •

Be beide schoolgebouwen to Padang zijn ruiin en vrij goedingerigt . In het lokaal der le school is een steenen vloeraangebragt . Be frischheid, netheid en soliditeit hebben daarbijzeer gewonnen .

Be schoollokalen to Padang-Pand~ang en Fort de Kock zijndoelmatig en in goeden staat .

Zij zijn echter met de onderwijzerswoning onder een clak,hetgeen geen aanbeveling verdient .

Te Benkoelen vindt men een onbehagelijk vierkant steenengebouw, door eene breede gaanderij omgeven en door eenscheidingsmuur verdeeld in twee gelijke deelen : de kerk enhet schoollokaal . Bit laatste is koel en ruim en vrij doel-matig, (loch werd niet goed onderhouden en leed daardoorzeer aan lekkage .

Hetzelfde kan worden gezegd van het schoollokaal to Palem-

bang, dat naast de onderwijzerswoning op een afzonderlijkterrein is gebouwd .

Muntok en Riouw bezitten nette en doelmatige schoollokalen,die zich echter ook met de onderwijzerswoning onder een

dak bevinden .In de tweede afdeeling laten de schoollokalen, volgens des

Inspekteurs mededeeling, veel to wenschen over .

Te Toeban, Ngawi, Djokdjokarta (le school) en Poerbolingohouden de onderwijzers school to hunnen huize .

Te Ambarawa wordt school gehouden in de afgekeurde

kontroleurswoning ; to Salatiga in een ingehuurd bijgebouw ;

to D,jokdjokarta (2e school), waar het schoolgebouw door eeneaardbeving verwoest is, in eene banlboezen loods .

Te Wonosobo werd school gehouden in de gaanderij van debijgebouwen van de regentswoning, tot dat door de bemoeijing

(*) Ten vervolge van 's Gouvernements besluit van 27 Februarij 9870, no . '19,

waarbij den hoofdonderwijzer eene indemniteit voor huishuur is toegekend, is nu

het geheele huffs voor de school beschikbaar .

69

der ingezetenen eels schoolgebouw tot stand kwam, dat lateraan het Gouvernement is overgedragell .

Te Rem bang, Soerakarta, Tagal, Bang jermasin zijn woon-huizen tot scholen ingerigt, die, ofschoon niet voldoende aande eischen van een geschikt schoollokaal , evenwel bruik-baar zijn .

Te Patti , Magelan,q , Poerworedjo , Banjoema~, 1 jilatjap ,Japara en Madioen zijn Gouvernements schoolgebouwen, dievoor het klein getal leerlingen met een onderwijzer zeer goedvoldoen, behalve dat to Poer'voredjo, hetwelk wegens vermeer-dering van leerlingen reeds aan beide zijden is uitgebouwd .

Be lokalen der ie en 3e school to Sariiai ai'q zijn de bestein tie tweede afdeeling ; dat tier 2e school heeft eenige ver-beteringen noodig, om daaronder geteld to kunnen worden .

Volgens den Inspekteur kan de toestand der meeste school-lokalen in de 3e afde~ling voldoende geacht worden, wathechtheid betreft, dock is er bij bet oprigten vall schoolgebouwento weinig opgelet, om op eenc doelmatige wijze lucht en lichtaan to brengen . Ook is er bijna, in het geheel geen achtgegeven, om die gebouwen to doen verdeelen in twee of drievertrekken, die door glazen deuren gemeenschap met elkanderhebben, waardoor het onderwij zen dikwij is zeer belemmerd wordt .

Be plaatselijke schoolkommissie to Soerabaija wijst op denonvoldoenden staat der schoollokalen daar ter plaatse, noemtze over het algemeen zeer slecht en ondoelmatig en is vanoordeel, dat zij vervangen behooren to worden door lokalen,beantwoordende aan de eischen des tijds, en verdeeld over deuitgestrektheid van de geheele stall en omstreken . Vooral wijstzij op den ongunstigen toestand van het lokaal der 4e school .Voorstellen om in dezen stand van zaken verbetering to brengen,zullen worden ingediend .

Te Probolingo bleek onverwacht, dat de toestand van hetschoolgebouw gevaarlijk was geworden, waaronl tijdelijk eenschoollokaal werd ingehuurd .

Be noodige herstellingen worden aailgebragt .

70

Te Pasoeroearc bevindt zich het schoollokaal in go~derl staat,

doeh is, volgens de plaatselijke schoolkommissie to klein voor

het grool getal kinderen . Er werd magtiging verleend tot

het bouwen van eene latrine en een overdekten gang achter

het schoolgebouw .

Te Bezoelci en I)1rr1rj0 O (uu/i laten de schoollokalen veel to

wenschen over .

Het lokaal voor de school to !llaros verkeert in een zeer

slechten toestarld . Evenals voor eene onderwijzerswoning al-

daar, wordt ook een voorstel ontworpen tot het oprigten van

een schoolgebouw van Gouvernementswege .

Wegens de bouwvalligheid van bet schoolgebouw to Am boinc4,

wordt de school in een daarvoor ingehuurd huffs gehouden .

flet schoolgebouw to Koepang ( Timor) is se(lert lang afge-

keurd . Sedert werd school gehouden in bet kerkgebouw . Er

is vergunning verleend tot het inhuren van een door een

partikulier daarvoor gebouwd lokaal .

Be lokalen voor de bijzondere scholen warm over het

algemeen in voldoenden toestand, dock zijn nlede niet altijd

even doelmatig ingerigt .

Bij een aanmerkelijk groot getal leerlingen wordt tie innnen-

of achtergaanderij van een woolihuis voor een matig getal

kinderen in den regel eene zeer goede lokaliteit, onvoldoende

in ruimte, en dan doet zich wel eens het geval voor, dat

eenvouchg eene of meer kamers voor de school worden in-

geruimd . Het gevolg van zulk eene gebrekkige inrigting is,

dat het toezigt en daardoor de tucht en orde schade lijden .

Er worden nogtans onderwijzers en onderwijzeresserl

gevonden, (lie zich groote kosten getroosten, om zoowel de

lokalen als het schoolmeubilair naar de behoefte van het

onderwijs in to rigten .

Voor den aanmaak en het onderhoud van schoolmeubilair,

wordt door de Regering voor elke school de sour van f 00 .----

's,jaars toegestaan . In vroegere jaren .werd dit bedrag ter

beschikking gesteld van elke school .

71

(ii) deze wijze was de zaak echter liiet op voldoende wijze,ge-

regeld, terwiji sommige scholen slechts behoefte hadden aan een

gedeelte van die son1, bleek zij voor de behoefte van andere

scholen to gering . Ten einde hierin to voorzien, werd op

voorstel van den Direkteur van Onderwijs, Eeredienst en

Nijverheid, hij Gouvernements besluit van 7 Maart 1867, no. 2~,

bepaald, dat, ofschooll het beginsel wordt gehandhaafd, om ten

dienste der (~ouvernements lagere scholen eene sour van /' 100 .--

's jaars voor elke school toe to staan voor bovengemeld doe!,

deze sommen voortaan niet specifiek voor elke school bij de

begrooting zallen worden uitgetrokken, maar daarvoor volgens

dien maatstaf eene algemeene soul zal worden opgebragt,

waarover de Chef van het betrokken Departement kan beschikken,

met dien verstande, dat wanneer voor enkele scholen over

nieer (tan /' 100 .-- wordt heschikt, voor andere scholen zooveel

minder zal worded uitgegeven, zoodanig dat het generaal bedrag

islet wordt overscllreden .

Het schoolmeubilair is veel verbeterd en thans over lief

algemeen in goeden staat . Waar nog behoefte bestaat aan

verbetering of vernieuwing, worden die geleidelijk aangebragt

in verband met de l}eschikbare fondsen .

Ill 1869 worden op enkele scholen )lieuwe schoolbanken

islet leuningen, volgens lief Amerikaansch svsteem ingevoerd,

welke ilitmuntend voldoen .

De plaatselijke schoolkommissien ziji) aangeschreven, onl bij

behoefte voortaan alleen zulke Darken to doer aanmakel),

waartoe aall elke kolnmissie eene gelithografeerde teekening,

vergezeld van de noodige aanwijzingen, is toegezonden .

Op sommige bijzondere scholen, vooral op die voor meisjes,

laat het n)eubilair veel to wenschen over . Zoo wordt veel

gebrliik gemaakt van lose hanker zonder leaning, of we! van

krukjes om vlakke onoogelijke tafels geschaard, hetgeen scha-

delijk kan zijn voor de gezondheid en in ieder geval even

nadeelig is voor de goede orde, als in strijd met de elschen

van een goed klassikaal onderwijs .

De noodige leermiddelen worden op aanvraag der plaatselijkeschoolkomnlissien steeds op eene onbekrompene wijze verstrekt .

Indien bier en daar tijdelijk gebrek was aan het noodige,dan lag de schuld aan de leveranciers, die wel eens achterlijkbleven in de nakoming van hunne verpligtingen .

Ten gevolge van de ten deze door den Direkteur, belastmet de zaken van het onderwijs, genotnen maatregelen, ishierin in den laatsten tijd verbetering gekomen .

Ter aanvulling en gedurige verbetering van den officieelenkatalogus van leermiddelen, ten behoeve van de openbarelagere scholen, is den Inspekteurs opgedragen, jaarlijks onderopgaaf van den Hollandsehen prijs, en onder bijvoeging zoomogelijk van een exemplaar, een opgaaf in to dienen van degeschikte leermiddelen, . die zij leeren kennen .

Op eenige bijzondere scholen ontbreekt het wel eens aandoeltreffende leermiddelen . Er wordt dikwijls opgezien tegende kosten om daarin verbetering to brengen .

De hoofdonderwijzers van de openbare scholen voorzienhunne leerlingen van sehrijfbehoeften, waarvoor ieder leerlingder laagste klasse vijftien en de hoogste en middelste klasse vijf en-twintig centers 's maands betaalt .

Voor iederen gratis-leerling wordt den hoofdonderwijzerseen gelijk bedrag nit 's lands kas uitgekeerd .

Aan de leerlingen, die zich door vlijt en goed gedrag zulkswaardig makers, worden na afloop der openbare les in hetlaatst der maand Junij prij zen uitgereikt .

In het jaar 1866 worden hieromtrent nieuwe bepalingenin het levee geroepen .

Bij Gouvernements besluit van 24 Oktober 1866, no . 56,werd magtiging verleend, om voor den aankoop van boekwerkjes,bestemd om bij de openbare examens aan de Gouvernementslagere scholen als prij zen to dienen f 1,- per leerling to bestedenen f 1 .2 i per leerling voor de teekenscholen .

Omtrent de toekenning van prijzen zijn bij circulaire vancue Hoofdkommissie van Onderwijs van ~9 December 1866,

La. F .

1865

1866

1867

1868

1869

1865 1/ui 1869

9 .

Be ontvangsten en uitgaven, ten behoeve van het openbaai'lager onderwijs, gedurende de jaren 1 865 t/m 1869, komenop de volgende tabel voor, waarbij tevens de geiniddelde kostenvoor elke leerling worden opgegeven .

KOSTEN van bet openbaar lager onderwijs van 1865 t/rn 1869 .

I

hosten van jet openbaar lager oiitlerwijsvan 186 tot en met 1869.

141,846

359,676

381,303

414,911

488,401

[1,986,157

75

no . 8/195, een ige algenieene rege len voorgesc hreven , waarbij

onder anderen wordt bepaald, dat aan tie leerlirigen, welkezich door vorderingen en gedrag onderscheiden, eereprijzen enaan lien die Mj mindere geestvermogens een goeden vil toonen,aanrnoedigingsprijzen worden uitgereikt .

Van deze inilde bepalingen en de opvolging dezer voorsehriften,wordt vrij algerneen eene gunstige werking bespeurd op denijver en het gedrag der leerlingen en werd claardoor ook onderale •jengd eene iiuttige lektuur verspreid, waarin in Indie opkleinere plaatsen zulk een groot gebrek is .

1' 64,751

71,446

78,175

88,040

103,07

[405,437

I .

77,095

88,230

505,150

326,871

585,574

I 1,580,700

576

4109

4050

4105

4050

0056

j I 75.65

70.14

74.84

79.65

95 .62

[ 78.81

10

Ontvang-Aantal Gemid-

j A R E N . Uitgaven . Versehul . leer-delde

step . lingen .kostenleerling .

74

In 1864 bedroegen tie uitgaven / 530,843 .-- en de ontvaiig-sten f 66,918.-, het ell een natleelig versehil aan ijst vanI 63,92i.- .

Het totaal cijfer der leerlingen bedroeg 3 760 , ooiiat degemiddelde kosten per leerling 1)eliepen f 70 .20 .

Be kosten per leerling hebben gedurencle 1865 t/m 1869gerniddeld bedragen f 78.81, het elk, vergeleken met die overhet jaar 1864, een versehil aan ijst van / 8.61 's jaars .

Be ontvangsten en uitgaven over het jaar 1869 ij en eenI)elangrijk hooger cijfer aan, dan de vier vorige jaren, oodatook de gerniddelde kosten per leerling over dat jaar aanmerkelijkhooger ijn .

Bit is hoofd ake!ijk het gevoig van de nien e regeling vanhet onder ijs, aarbij de finaiicieele positie der hoofdonder-

ij ers eene belangrijke verbetering heeft ondergaari, en hetvoor de leerlingen del' hoogste en middeiste kiasse to be!alenschoolgeld is rerhoogd