Ruimte - Mens & Tijd (januari 2011)

32
OPMAAK RUIMTE MENS EN TIJD.qxp:Opmaak 1 26-01-2011 16:26 Pagina 1

description

 

Transcript of Ruimte - Mens & Tijd (januari 2011)

Page 1: Ruimte - Mens & Tijd (januari 2011)

OPMAAK RUIMTE MENS EN TIJD.qxp:Opmaak 1 26-01-2011 16:26 Pagina 1

Page 2: Ruimte - Mens & Tijd (januari 2011)

Ook bij de onderhandelingen om te komen tot een gezamenlijk vrij -zinnig blad, nu nog een brug te ver, zijn de Vrijzinnige Geloofsge-meenschap NPB en de Zwinglibond steeds samen opgetrokken vanuithun vrijzinnig christelijke en met name een religieus humanistischebasis.

Ruimte gaat meer levensbeschouwelijke inhoud krijgen dan voorheen;dat is althans het beleid van het landelijk bestuur. Daarom is er naastde redactie ook een adviesraad in het leven geroepen. Die Raadbestaat uit prominenten die de redactie met raad en daad ter zijdestaan en ook zelf artikelen zullen leveren.Behalve de informatie van en voor de leden van de NPB moet het er bij de artikelen primair om gaan de identiteit van de NPB helder te houdendoor de vrijzinnige boodschap, soms ook vanuit tegenover elkaarstaande visies, uit te dragen. Het moet niet alleen een blad zijn voorons als insiders, maar vooral ook aantrekkingskracht bezitten voormensen die wij van buitenaf bij onze beweging willen betrekken. Juist het bewust vrijzinnige karakter van de Zwinglibond zal voor onsvrijzinnig christelijke en bovenal ook het religieus humanistische stempel van de NPB een meerwaarde hebben die moderne, geïnteres-seerde mensen, jong en oud, zal kunnen aanspreken. Dit eerste num-mer staat uiteraard in het teken van mogelijkheden en voorbeeldenvan vernieuwing.

INTRO Waarom samen? De redactie

RUIMTE - MENS & TIJD 2

In de vorige nummers van de

bladen Ruimteen Mens & Tijd

hebben wijaangekondigd

er vanaf januari2011 één

tijdschrift van tegaan maken.

Welnu, hier is dan dat

eerste gezamenlijke

nummer.

1 Intro en korte toelichting op de inhoud van het betreffende nummer.

2 Perspectieven artikelen van religieuze, levensbeschouwelijke of filosofische aard en bijdragen aan actuele thema’s of discussies.

5 Boeken recensies of signalementen van interessante boeken.

6 Commentaar een rubriek voor lezers die suggesties hebben.

3 Column met wisselende schrijvers.

4 Vrijzinnig Nederland agenda NPB, jeugdwerk, internationale situatie via bijv. IARF en berichten vanuit de Zwinglibond.

Met vaart en vertrouwenDe redactie en de adviesraad gaan met enthousiasme en vertrouwen in een goede afloop aan de slag. We hopen dat dit tijdschrift velen zalbereiken en stimuleren.

Hoe samen?Als u het vernieuwde blad leest zult u de volgende 6 rubrieken aantreffen:

OPMAAK RUIMTE MENS EN TIJD.qxp:Opmaak 1 26-01-2011 16:26 Pagina 2

Page 3: Ruimte - Mens & Tijd (januari 2011)

TaalontwikkelingWillen we de tijd(geest) begrijpen danmoeten we die woorden [kunnen] ge-bruiken. Ter wille van een eigentijdse inter-pretatie van wat we presenteren ofdoorgeven.

I] In dat verband is een eerste kenmerk vantaalgebruik dat je er naar moet streven dewisselwerking tussen woorden engedachten of gevoelens niet te vergeten.Wollige taal is verhullend. Zo kun je in re-ligieus opzicht vitaliseren door een verhaalof een woord te vervangen door een mo-derne aanpassing. Een prachtig voorbeeldis het Nieuw Testamentische verhaal van dezg. barmhartige Samaritaan door het ver-haal van de Turkse schoonmaakster uit debundel ’Kijk, een ster’ van Annegert Fuchs-huber. Vervanging van het woord ‘vrede’ door bijvoorbeeld ‘positieve onderlinge verhoudingen’ uiteraard in een bepaaldesamenhang onderstreept de dieperebetekenis van het begrip. Taalontwikkelingleidt tot betekenisontwikkeling. Op diemanier blijft het leven ook in levens-beschouwelijke zin transparant.

De Zweedse dichter W. Aspenstrom (1918-1997) zegt in dit verband: “Niemand kanzijn leven in zijn eentje bewaken. Iemandmoet kunnen stijgen, iemand dalen, af entoe vuur zijn en af en toe vergetelheid, al-door wisselen, aldoor verbeiden….” (p. 59)

II] Taal kan mensen ‘bij de tijd’ houden.Neem bijvoorbeeld het ‘douchelied’ AHvan de dichter K. Michel (1958). Daarinstaan zinnetjes als “…de klok turft de rookvan de uren maar je ziet het niet….” En“….bij eb is je eiland groter blauw groenin en uit geel groen enzovoorts…..”(p. 29).Wie wat zegt of schrijft heeft de opdracht(= een kunst!) dat zo te doen dat mensen [jong/oud] wel moeten luisteren.Bij de tijd zijn geeft geen aanleiding totmisverstanden.

III] Door woordgebruik kun je een ander,nieuw, perspectief op (de basis van) hetleven krijgen.In de nieuwe bundel verhalen van ToonTellegen (1941) buigen de dieren zich overhet gedrag van de olifant die zichzelfsteeds herhaalt: Hij klimt in een hogeboom, ziet de verte, gaat dansen en valt

Natuurlijk zijn het mensen die (willen) vernieuwenmaar zonder taal zouden ze niet ver komen.Een mooi voorbeeld is het recente boek van defilosoof Jan Bor. Hij schreef een beknopte maarNieuwe geschiedenis van de filosofie. Op 2e kerst -dag 2010 vertelde hij erover op TV (VPRO, rubriek‘Boeken’). In woorden wordt uitgedrukt dat je niet alleen met een Europese bril naar het begin van het denken kunt/moet kijken. Aan zo’n brede blik hebben we wat.

Ik ga hierover verder tegen de achtergrond van het vernieuwde bladdat u in handen hebt.Ik noem een viertal aspecten van de taal die een rol spelen als je wiltvitaliseren of als je een (religieuze) traditie nieuw leven wilt inblazen.De grote veranderingen in onze samenleving die na zeg maar 1950versneld optraden hebben ook geleid tot nieuwe woorden.

PERSPECTIEVEN Vernieuwing via taal Frans Brinkman

januari 20113

OPMAAK RUIMTE MENS EN TIJD.qxp:Opmaak 1 26-01-2011 16:26 Pagina 3

Page 4: Ruimte - Mens & Tijd (januari 2011)

PERSPECTIEVEN Vernieuwing via taal Frans Brinkman

naar beneden. De dieren vragen zich af:wat zou ik doen als ik olifant was? Debeantwoording van die vraag levertnieuwe doorkijkjes op. Trouwens, deolifant denkt ook zelf na over wat hij (niet)doet.Zonder taal zou alles bij het oude blijven.Wie, een voorbeeld uit de religieuze prak-tijk, het woord ‘preek’ of ‘meditatie’ ver-vangt door ‘toespraak’ kan veel meerkanten op dan het beperkende ‘preek’.

IV ] Ten slotte: Vitalisering via taal maaktmensen actief en ‘open’ voor anderen. Inhaar bekende boek over taal schrijftPaulien Cornelisse over een vrouw die zichzo voorzichtig uitdrukt dat het niet alleenontroerend is maar ook effectief. Devrouw is solidair met een pianiste die geenkruk heeft als ze moet spelen en ze bereiktmet haar woordkeus dat Paulien de krukonmiddellijk overdraagt. Ook Joke van Leeuwen heeft er een

handje van je aan het werk te zetten bij-voorbeeld d.m.v. de uitdrukking “iemandeen hart onder de riem steken” er is altijdwel een piekeraar in de buurt die via joulef kan krijgen (vgl. p.70, 88).

ConclusieHet (ver)nieuw(d)e blad dat u zit te lezen isniet zomaar een blad. Het wil u van dienstzijn bij het correct(er) uitdrukken van uw(religieuze) gedachten of gevoelens en hetwil u ook van dienst zijn bij uw bewegingrichting medemensen binnen en buiten uwlevenskring en land.Dat is niet niks. Als we er met z’n allenvoor gaan komen we er wel.

RUIMTE - MENS & TIJD 4

Literatuur1) Jan Bor, Een (nieuwe) geschiedenis van de filosofie,

Amsterdam 20112) Annegert Fuchshuber, Zie, een ster, Zoetermeer 20003) De mooiste van Aspenstrom, Amsterdam 20084) K. Michel, Bij eb is je eiland groter, Amsterdam 20105) Toon Tellegen, Het wezen van de olifant, Amsterdam 2010 6) Paulien Cornelisse, Taal is zeg maar echt mijn ding,

Amsterdam 20097) Joke van leeuwen, Waarom een buitenboordmotor

eenzaam is, Rekkem 2006

Meerts

alle v

o

‘V

OPMAAK RUIMTE MENS EN TIJD.qxp:Opmaak 1 26-01-2011 16:26 Pagina 4

Page 5: Ruimte - Mens & Tijd (januari 2011)

Vrijzinnigheid is meer dan een stroming inde christelijke dogmatiek, vrijzinnige theologie en christendom zijn meer danopvolgers van het 19e - eeuwse moder-nisme. Vrijzinnigheid is uitgewaaierd overbijna alle politieke en levensbeschou we-lijke stromingen en instituten. Als definitiehanteert Ter Borg: een mentaliteit die zichkenmerkt door een open kritische houdingten aanzien van de traditie waarin men nueenmaal staat, zonder die traditie los tewillen laten, en die gepaard gaat met tole-rantie ten aanzien van andermans traditie.Als kenmerken geeft hij mee: relativering,zekerheid en openheid. Een boeiend plei-dooi met veel kennis van zaken, een bredevisie en inzicht. Er wordt geen gemakkelijketoekomst geschetst, Vrijzinnigen hebben detoekomst omdat de toekomst vrijzinnigennodig heeft. Vrijzinnigheid als geesteshou-ding.

Vrijzinnigen hebben de toekomst?Helpt dit boek het gesprek over de toe-komst van vrijzinnige geloofsgemeenschap-pen? Onder vrijzinnigen wordt een bepaalddeel van de Nederlandse samenlevinggerekend dat in staat is genuanceerd tedenken, te relativeren, overtuigd is van zijnof haar eigen waarde en een openheidheeft voor anderen. Dit zijn waarschijnlijknog steeds het overgrote deel van de

mensen in ons land en waarschijnlijk ook ineen groot deel van West-Europa. Het wordtmisschien minder, maar het is nog steedseen zeer grote groep. Het is een erg bredegroep in de maatschappij waarvan we in-derdaad hopen dat die het in de toekomstvoor het zeggen gaan krijgen. Een tweede constatering moet zijn vanuitde Vrijzinnige Geloofsgemeenschap NPBdat we dit nu eigenlijk al 25 jaar zeggen,beweren en geloven, maar helaas blijven despectaculaire resultaten uit. Er is blijkbaar nu niet meer aansluiting bijde maatschappelijke tendensen dan vijfen-twintig jaar geleden. Dan zou je kunnenzeggen dat de kerkelijke vrijzinnigheid er in dit boek niet op de juiste wijze bij betrok-ken wordt. Hoe verhoudt die bredevrijzinnigheid zich met de vrijzinnigegeloofsgemeenschappen? Gaat dit boek dan eigenlijk wel over de vrijzinnigheid van de NPB, de remonstran-ten en de doopsgezinden? Vanaf p. 125 legtTer Borg sterk de nadruk op de ethischekant van geloof en christelijke traditie. Hetgaat om de waarden die het vrijzinniggeloof leert en het gebruik dat we ervanmaken bij de huidige zingeving vragen. Hethele systeem van waarden en normen dateen mens nodig heeft om verantwoordelijkte leven. Een beladen begrip dat tegen-woordig steeds vaker gebruikt wordt om de

Een hart onder de riem van een kleiner wordendeorganisatie zoals de Vrijzinnige Geloofsgemeen-schap NPB en anderen. Als godsdienstsociolooggeeft hij een analyse van de huidige tijd en dehuidige zingevingvragen. Vragen zoals ‘ Wat voor een wereld willenwij’ en ‘Wie ben ik?’ . Hij schetst de reikwijdte van vrijzinnigheid, vrijzinnig geloof, vrijzinnige kerken, vrijzinnige politiek. Hij probeert te duiden wat al die vormen van vrijzinnigheid nugemeenschappelijk hebben. Hij noemt twee inspiratiebronnen voorvrijzinnigheid: het geloof in de kracht de werkelijkheid te veranderenen verantwoordelijkheid. Hij schetst een vrijzinnigheid die veel groteren breder is dan de ‘vrijzinnige geloofsgemeenschappen. VanafSocrates en de Verlichting tot in de huidige tijd is vrijzinnig heid ookeen begrip dat niet per definitie aan geloof gekoppeld is.

PERSPECTIEVEN Vrijzinnigen hebben meer...? Wies Houweling

januari 20115

Meerten ter Borgschreef voor

alle vrijzinnigen een zeer

opwekkend boek.

‘Vrijzinnigenhebben detoekomst’.

OPMAAK RUIMTE MENS EN TIJD.qxp:Opmaak 1 26-01-2011 16:26 Pagina 5

Page 6: Ruimte - Mens & Tijd (januari 2011)

PERSPECTIEVEN Vrijzinnigen hebben meer...? Wies Houweling

rol van kerken in de samen-hang van de samenleving tebenadrukken. Maar gaathet daar echt om? Wie ziter te wachten op kerkelijkeof geloofswaarden en nor-men en wie laat zich daar indeze tijd iets door ge-zeggen? Wij leven in een

tijd van individuen die shoppen en ook weleens bij religies aankloppen, maar zich erliever niet aan verbinden. Vrijzinnige kerken kunnen hun toekomstniet bouwen op de noodzaak van hetvoorzien van waarden en normen voor eengezonde maatschappij. Kom niet aan metvrijzinnige zingevingethiek, is het niet juistdeze rol van religie die helemaal uitge-speeld is? Vertellen wat je wel en niet moetdoen? Natuurlijk hebben de vrijzinnigegeloofsgemeenschappen ook hun rol hieringehad, maar zij zijn de eersten geweest diejuist tegen dit aspect van kerken hebbengeprotesteerd. Vrijzinnigen zijn pluriform,zij hebben de waarden niet gemeenschap-pelijk, maar dat wat aan de waardevormingvooraf gaat.De huidige groei bij enkele vrijzinnigegeloofsgemeenschappen komt ook niet do-ordat men zich ethisch vormt, maar uit hetomgaan men bronnen die eventueel leidentot waarden vorming. Waar halen we hetvandaan? Dat is een zeer diffuus veld datsoms nauwelijks met woorden te beschri-jven is. Verhalen die ons raken, uit onzeeigen traditie, uit tradities wereldwijd enverhalen van nu. Wat raakt ons, wat in-spireert ons tot handelen? Met welke ver-halen en rituelen worden mensen spiritueelgevoed en gebruiken zij om hun leven richt-ing te geven. Veel mensen doen het onbe-wust, maar binnen vrijzinnigegeloofsgemeenschappen gaan mensen be-wust de bronnen van levensovertuiging om.Er is deskundigheid en ontmoeting. Er zijnrituelen en er is een plaats voor kinderen.

Het zijn vrijplaatsen van bezinning op devraag wie zijn wij als mensen en hoe latenwij ons raken, voeden en in bewegingzetten en waarom? Wat wij dan vervolgensdoen in de maatschappij is vaak een privézaak. Dit is geen wens of opzet, maar eenconstatering. Mensen die zich aangeslotenhebben voelen allemaal de noodzaak totdeze herbronning of oplading, de ruimtevoor de inspiratie in ons leven. Maar is dehuidige structuur van de meeste geloofsge-meenschappen adequaat om een rol te spe-len in die grotere vrijzinnige positieveinvloed in de Nederlandse maatschappij?Vaak moeten mensen die behoefte hebbenaan vrijzinnige verdieping vele gewoontenen gebruiken die hun niets zeggen ofhelpen voor lief nemen. Er is veel kennis enopenheid in deze vrijplaatsen, maar om noute zeggen dat effectief bijdragen aan deoplossing voor de negatieve trends in onzesamenleving, is ver gezocht. Juist in deaansluiting op de vragen van de maatschap-pij hebben geloofsgemeenschappen vaakhele goede punten gehad, maar nu slagenzij er niet in op grote schaal die mensen aante spreken die verdieping zoeken. Er wordteen diepere laag geraakt in vrijzinnigegeloofsgemeenschappen en vrijplaatsen.Deze sluit nauw aan bij cultuur, literatuur,films, poëzie muziek. Niet makkelijk in wo-orden te vatten maar wel te leren herken-nen en duiden. Filosofie en theologie sturenkwaliteit en richting, maar mensen zelfbepalen wat hen raakt en waar ze metelkaar over willen spreken. De leden van deNPB zijn bezig met hun wortels voor zinge-ving, individueel en in gesprek, maar helaasis het ook eigen aan vrijzinnigheid om re-delijk bescheiden te zijn. Dit draagt ookniet toe aan de wervende rol die Ter Borgde vrijzinnigheid toedenkt. Er is voor de vrijzinnigheid werk aan de winkel, maarhoe en wat er moet gebeuren daar geeftTer Borg geen antwoord op. Jammer, wantveel van wat hij schrijft wisten we al.

RUIMTE - MENS & TIJD 6

OPMAAK RUIMTE MENS EN TIJD.qxp:Opmaak 1 26-01-2011 16:26 Pagina 6

Page 7: Ruimte - Mens & Tijd (januari 2011)

Dit soort discussies kun je op het momentin heel veel gemeenten en afdelingenhoren … en veel verder komt het ook niet.Hoe is dat mogelijk? Zijn de geloofsge-meenschappen misschien al modern eneigentijds en zijn er dus geen mogelijkhe-den meer? Of zijn er gewoon geenmanieren om jonge mensen de kerk in tekrijgen? Of zijn die methoden er wel, maarzijn die niet acceptabel voor de mensen dienu de geloofsgemeenschap vormen? Uit de godsdienstsociologie en de godsdi-enstwetenschap is het wel bekend: Doorde geschiedenis heen komen en gaan degodsdiensten, of ze passen zich aan. Hier-bij is er een parallel te trekken tussen degeschiedenis van de maatschappij en devorm van de godsdienst. Zo hebben gods-diensten in maatschappijen zonder schrifteen eigen karakter. Daarna kwamen demaatschappijen met schrift met typischevaak polytheïstische, nationale godsdien-sten zoals het Hindoeïsme en de Romeinsegodsdiensten. In de eerste axiale tijd(ruwweg 800 v. Chr. -200 BC) vond eenovergang plaats naar religies met eenmeer filosofische onderbouwing en ethis-che uitwerking. Daarna kwamen de trans-nationale wereldgodsdiensten op. Metname sinds de verlichting en met de glo-

balisatie komen weer een hele serienieuwe godsdiensten op. De les die hier uitte trekken is, is dat gods diensten steeds bijde maatschappij waarin ze voorkomenaansluiten. Doen ze dat niet, dan krimpenze en sterven ze tenslotte uit om plaats temaken voor nieuwe godsdiensten die weleen profiel hebben dat bij de maatschappijpast. Laten we in dit licht de vrijzinnige geloofs-gemeenschappen eens beschouwen. Vandeze geloofsgemeenschappen wordt vaakgezegd dat ze modern of eigentijds zijn.Als dat zo is, dan is het wel heel wonder-lijk, gegeven de lessen uit de vorige para-graaf, dat deze geloofsgemeenschappenniet groeien, maar juist steeds kleiner wor-den. Ook is het raar dat, als de geloofsge-meenschappen werkelijk eigentijds zijn, degroep mensen die hen bevolken qualeeftijd zo ongebalanceerd is.Ik denk dat we de lessen van de godsdi-enstwetenschap en godsdienstsociologieserieus moeten nemen en dat vrijzinnigegeloofsgemeenschappen werkelijk metopen vizier bereid zouden moeten zijn omte kijken of ze wel eigentijds zijn. Ofomgekeerd: Als de vrijzinnige kerken groeidoor willen maken, moeten ze zich afvra-gen wat voor maatschappij de 21ste

PERSPECTIEVEN Hoezo, geen mogelijkheid voor verandering Hans le Grand

januari 20117

A: Vertel mij eens wat over je geloofsge-meenschap

B: Ik ben lid van een hele leuke gemeente,maar als we zo doorgaan bestaan weover 10 jaar niet meer.

A: Hoezo?B: We hebben een leuk programma, en

inspirerende diensten, maar we zijngemiddeld 72 jaar, en we weten niet hoe we jongemensen de kerk in moeten krijgen

A: Wat zouden jullie willen doen om dat voor elkaar te krijgen?

B: …

OPMAAK RUIMTE MENS EN TIJD.qxp:Opmaak 1 26-01-2011 16:26 Pagina 7

Page 8: Ruimte - Mens & Tijd (januari 2011)

eeuwse maatschappij eigenlijk is, wat voorsoort geloofsgemeenschappen daar bijpassen en of de vrijzinnige kerken bereidzouden zijn om zich om te vormen in zulkegeloofsgemeenschappen. Ik kom daarbij op de volgende aspecten:Van Tale Kanaans naar de taal van hetgevoel. Mensen uit de 21ste eeuw kennende bijbelse taal niet meer. Wil men dezemensen aanspreken dan zal men hun taalmoeten spreken. Spreekt men in degeloofsgemeenschappen de tale Kanaansdan vereist men van de 21ste eeuwse voor-bijganger een vertaalslag, die vervreem-dend werkt. Waarom niet “God, wil je bijme zijn?” in plaats van “Heer ontferm u”,of “Lieve God, waar je ook bent” in plaatsvan “Onze Vader die in de hemelenzijt”.Voor vrijzinnige geloofsgemeenschap-pen betekent dit een omkering. Wemoeten niet meer de oude schriften willenuitleggen aan de moderne mens, maar wemoeten de moderne mens aanspreken opzijn gevoel en met hem op zoek gaan naarinspiratie om daarmee verder te komen.Van modern naar postmodern. Vrijzinnigegeloofsgemeenschappen vinden zichzelfvaak modern. Waarschijnlijk is dit terecht,maar men moet zich dan wel afvragen watmodern precies betekent, want als hiermodern bedoeld wordt in de zin vaneigentijds, dan is deze conclusie zeker nietterecht. Vrijzinnige geloofsgemeenschappen zijnmodern, in de zin van aansluiting vindendbij de moderne theologie. Dit betekenteen theologie waarbij onnodige dogmatis-che franje als ballast verwijderd is, menteruggaat naar de functionele essentie vanhet grote verhaal, en veel ruimte maaktvoor de rede en voor wetenschappelijkebestudering van de schriften. De theologiedie deze principes omarmd wordt modernetheologiegenoemd. Deze is echter niet eigentijds,

maar heeft zijn bloeiperiode gehad tussen1850 en 1930. Willen we een geloofsge-meenschap vormen die eigentijds is, danzullen we op zijn minst naar een postmod-erne theologie moeten streven, of miss-chien nog wel nieuwer. Dit betekent dat ergeen waarheid, geen groot verhaal meeris, maar een chaos van meningen, inspi-raties en verhalen waar net zoals op het in-ternet, de gelovige op een persoonlijke,individuele manier doorheen aan het zwer-ven is. Het antwoord van vrijzinnigekerken moet niet zijn terug te keren naarde moderne wortels, maar een plek tebieden waar men op een vrije en verant-woorde manier in de chaos van het post-moderne religieuze landschap kan rond-zoeken.Van gesproken woord naar een veelheidvan communicatietechnieken. Hoe wordtin de 21ste eeuw informatie overgebracht?Men hoeft hiervoor maar een bezoek tebrengen aan een eigentijds conferen-tiecentrum. De presentaties wordengegeven met behulp van een wijd scalavan multimediatechnieken, terwijl daarnain allerlei vormen van parallelsessies, work-shops, vaak op een interactieve manier, deimpact van het gebodene verder doorleefden toegeëigend kan worden. De standaardpreek, hoe dierbaar die velen ook zal zijn,is geen eigentijdse stijlvorm.Van christelijk naar algemeen religieus. Alhoewel het Christendom wereldwijd be-gonnen is aan nieuwe bloeiperioden geldtdit niet voor West-Europa en al helemaalniet voor Nederland. Christendom, zekerals georganiseerde kerkvorm, maar ook alsgeïdentificeerd geloof is in Nederland opzijn retour. Dit betekent niet dat er geenbehoefte meer is aan zingeving, inspiratie, symboliek en levens-beschouwing. Een toenemende hoeveel-heid mensen gelooft wel in iets, zoekt welnaar inspiratie, en wenst symbolen en rit-

RUIMTE - MENS & TIJD 8

PERSPECTIEVEN Hoezo, geen mogelijkheid voor verandering Hans le Grand

OPMAAK RUIMTE MENS EN TIJD.qxp:Opmaak 1 26-01-2011 16:26 Pagina 8

Page 9: Ruimte - Mens & Tijd (januari 2011)

uelen bij hun rites-de-passage. Veel vandeze mensen identificeren de christelijkeidentiteit echter met achterhaalde insti-tuten, en met voorgegeven religieuze ankers die hun persoonlijkezoektocht beperken. Wil men als vrijzinni-gen ontevredenen uit de orthodoxerekerken aanspreken, dan is de identiteit vanverlicht christendom wellicht behulpzaam,maar als men de grote groep typische 21ste eeuwers beziet die buitende christelijke traditie opgegroeid is dan iseen algemeen religieuze, pluralistischeidentiteit veel passender.Van gebed naar een veelheid van medita-tietechnieken. In de 21ste eeuwsemaatschappij wordt er een veelheid vanallerlei meditatietechnieken gebruikt. Wileen geloofsgemeenschap hierbij passendan zal de spirituele praktijk daar een af-spiegeling van moeten zijn. Nu is de kernvan de inkeer in de vrijzinnige spiritualiteitnog altijd gebouwd op het gebed.Weliswaar wordt wel met stiltes gewerkten wellicht ook met andere meditatievor-men geëxperimenteerd, maar deze zoudendaarin volledig moeten worden geïnte-greerd. Van de toetssteen in het verleden naar detoetssteen in de toekomst. Is er twijfel aanhet eigen geloof of de structuur van degeloofsgemeenschap, dan bestaat er eensterke neiging terug te gaan in degeschiedenis. Wat is er werkelijk bedoeldin de oude schriften? Wat heeft de grotereligieuze voorman bedoeld? Men gaatdan na wat er in deze bron, of door dezemensen werkelijk bedoeld is: Hoe dit op-nieuw en beter uitgelegd kan wordenzodat de geloofsgemeenschap terug kankeren van de foute weg die zij is ingesla-gen. De toetssteen wordt daarmee in hetverleden gelegd. Ik denk dat dit slechtaansluit bij de hedendaagse zoekendemens. De hedendaagse mens shopt rond in

de diversiteit van levensbeschouwelijkepaden met de vraag: Wat kan mij nuverder helpen? Wat spreekt me nu aan?Vindt iemand deze vragen op eenaansprekende manier beantwoord dan zalhij of zij verder zoeken in die richting. Detoetssteen wordt daarbij in het heden ofzelfs in de toekomst gelegd: Religie is dejuiste religie als zij werkt, dat betekent alszij ons helpt onszelf te realiseren, als per-soon te groeien, ons te inspireren en onzesamenleving in de richting van een beteresamenleving te brengen. Het criteriumdaarvoor is primair onze toekomst en se-cundair wat er in het verleden geschrevenis, en niet anders om.Van mentaal naar een combinatie vanmentaal, emotioneel en fysiek. De mod-erne manier van geloven heeft sterke wor-tels in de verlichting met haar nadruk opde rede. Daarmee hebben mentale, ra-tionele argumenten een belangrijke plaatsgekregen in deze traditie. Dit is een grotekracht, immers wat anders dan de ratiokan op een gegeven moment nog het onderscheid maken tussen zin en onzin inreligie. Het is echter ook een belangrijkebeperking. De moderne coaching praktijkbenadrukt over en over dat het voor per-soonlijke ontwikkeling noodzakelijk is omdichter bij je gevoel te komen. Hierbijwordt een veelheid van technieken ge-bruikt variërend van klassieke meer men-taal georiënteerde coaching, viatechnieken die barrières naar je gevoelopruimen, tot allerlei vormen van emo-tioneel lichaamswerk, waarbij fysiekemethoden gebruikt worden voor spiritueleof persoonlijke groei. De moderne coach-ingpraktijk kan niet meer zonder boksbal.Waarom zouden de kerken dat dan welkunnen? Naar eigentijdse symboliek en marker-ingsmomenten. De huidige geloofspraktijkis opgebouwd rond het klassieke kerkelijke

januari 20119

PERSPECTIEVEN Hoezo, geen mogelijkheid voor verandering Hans le Grand

OPMAAK RUIMTE MENS EN TIJD.qxp:Opmaak 1 26-01-2011 16:26 Pagina 9

Page 10: Ruimte - Mens & Tijd (januari 2011)

jaar alsmede de rites-de-passage (ge-boorte, huwelijk, overlijden). Men zouverwachten dat symboliek opgebouwdwordt rond de gebeurtenissen die hetmeest betekenisvol zijn in een mensen-leven. Uiteraard horen de bekende rites-de-passage daarbij, maar meer dan advent,vasten, hemelvaart en pinksteren zijnvakantie, overgang naar een andere klasop school, een andere baan, volwassenworden en/of zelfstandig gaan wonen,oprichting van een bedrijf, pensionering,het vieren van het jubileum van een relatieen verhuizing de belangrijkste momentenin een huidig mensenleven, en het is danook de vraag of de geloofspraktijk nietjuist rond deze gebeurtenissen opge-bouwd moet worden. Maar ook de sym-boliek zou op een heel andere manierkunnen. In plaats van het avondmaalwordt één keer in de zoveel tijd een ket-ting of touw door geknipt als symboolvoor het ons losmaken van onze bindingenen beperkingen.De focus van ethiek naar persoonlijkegroei. In mijn interpretatie is ethiek eenbelangrijke focus van het christendom. Debelangrijkste vragen zijn: Wat moet ikdoen? Hoe moet ik een juist leven leiden?Als kern van het christelijk geloof wordendan ook vaak de tien geboden, debergrede of het gebod van naastenliefdegenoemd. Persoonlijke groei in deze con-text is primair gericht op het worden vaneen beter mens, of zo je wilt, op een mensdie door zijn handelen dichter bij Godstaat. Ook dit is zowel een kracht als eenbeperking. De ethiek van het christendomwordt vaak afgeleid uit de bijbel, of uit deboodschap van Jezus Christus, maar is dit“Grote Verhaal” nog wel maatgevend indeze postmoderne tijd? De postmodernemens, die zich veeleer verward voelt doorde veelheid van grote verhalen, probeerthet veeleer in zichzelf te vinden: Wat vind

ik hier eigenlijk van? Verder komen in dezewereld heeft dan primair te maken metpersoonlijke groei en het zijn van eenbeter mens is daar een mogelijk gevolgvan. Pas als men de kracht in zichzelfgevonden heeft, kan men er zijn voor deander. Persoonlijke groei in plaats vanethiek zou dus de primaire focus moeten zijn van 21ste-eeuwse religie.Van geloofsgemeenschap naar een geloofop maat. Mensen willen zich niet meerbinden. Dit blijkt niet alleen uit het leeg-lopen van de kerken, maar ook uit deproblemen van verenigingen, politiekepartijen etc. Spiritualiteit vindt men nietmeer door zich te binden aan de kerk opde hoek, maar men probeert dit vorm tegeven in het gezin, ondersteund door eenrondgang langs individuele activiteiten,lezingen, cursussen, retraites en dergelijke.Voor een rite de passage wordt in toene-mende mate op internet een pastorgezocht die een individuele ceremonie inelkaar zet. 21ste eeuwse religie is veelmeer liquide dan de conventionele geloof-sgemeenschappen. Mensen beleven spiritu-aliteit in een door hen gekozen ritme,bezoeken door hen gekozen activiteitenen bediscussiëren hun pad met door hengekozen vrienden in de huiskamer ofkroeg. Dit alles in een telkens wisselendesamenstelling van frequentie, en mettelkens andere mensen. Het is een enormeuitdaging voor 21ste religie om vormen tevinden die hier bij passen. Maar twee din-gen lijken duidelijk: Ten eerste sluit dehuidige opzet van gemeenten of afdelin-gen slecht aan bij de 21ste eeuw. Tentweede zal internet een grote rol spelen inde richting waarin de oplossing welgezocht moet worden. Misschien zijntoekomstige geloofsgemeenschappeneerder (gedeeltelijk) virtueel dan reëel.

RUIMTE - MENS & TIJD 10

PERSPECTIEVEN Hoezo, geen mogelijkheid voor verandering Hans le Grand

OPMAAK RUIMTE MENS EN TIJD.qxp:Opmaak 1 26-01-2011 16:26 Pagina 10

Page 11: Ruimte - Mens & Tijd (januari 2011)

ConclusiesIn dit artikel heb ik een serie hoofdzakengenoemd waarin de huidige vrijzinnigegeloofsgemeenschappen afwijken van dat-gene dat zou passen bij de 21ste-eeuwsemaatschappij. Dit moet in deze fase nietuitgelegd worden als een concrete rij aan-bevelingen voor door te voeren veran-deringen. Daarvoor zijn de verschillendezaken nog te weinig uitgewerkt en zijn erop punt-voor-punt basis nog te veelvraagtekens. Wat wel geconcludeerd kanworden is dat er op dit moment een grotediscrepantie is tussen de huidige vrijzin-nige geloofsgemeenschappen en wat eeneigentijdse geloofsgemeenschap zou kun-nen zijn. De leegloop en vergrijzing van devrijzinnige geloofsgemeenschappen isdaarmee in sociologische zin ver-klaard. In de discussie waarmee dit artikel begon ishet gevoel van onmacht om totvernieuwing te komen van vrijzinnigegeloofsgemeenschappen onterecht. Alsmen werkelijk creatief durft te zijn is erveel te bedenken waarmee men dehuidige geloofsgemeenschappen zou kun-nen moderniseren en aantrekkelijker zoukunnen maken voor jongere generaties.Wil men dit, dan zal men zich echter nietkunnen beperken tot cosmetische in-grepen, maar moet een werkelijke,grondige reflectie plaatsvinden op de religieuze behoeften van de 21ste-eeuwsemaatschappij. De vraag is waarom dit zoweinig gebeurt: waarom blijft het aan-brengen van veranderingen in de huidigegemeenten beperkt tot het initiëren enweer afblazen van voorzichtige experi-menten? De huidige vrijzinnige geloofsge-meenschappen worden bevolkt door eenvaak oudere populatie die zich comforta-bel voelt bij de huidige praktijk. De voor -ge stelde aanpassingen zouden veel van dehuidige kerkgangers een grote mate vandiscomfort brengen.

Het is zeer de vraag of deze mensen ditwel willen, of dat ze dat zelfs maar zoudenmoeten willen, want tenslotte zijn zij hetdie de huidige vrijzinnige activiteiten fi-nancieren. Desalniettemin moet de con-clusie van dit artikel zijn, dat de huidigevraag: “hoe maken we de kerk aantrekke-lijk voor jonge mensen?” weldegelijkantwoorden heeft, maar dat het veeleerder een faire vraag is aan de huidigegeneratie kerkgangers of ze de daarvoorbenodigde veranderingen wel serieuswillen nastreven.

Slotwoord: De auteur is erkend als predikant door de Engelse Uni-tarische kerk en lid van de NPB. Hij gaat regelmatig voor als gastpredikant in verschil-lende NPB afdelingen. Hij dankt Christiane Berkvens, Marc Padberg, Meindert Boersma, Harm Knoop, Dietvan Dorsser, Mirjam de Baar, Wies Houweling en Peter Korver voor de inspirerende discussies die bijgedragen hebben aan dit artikel.

januari 201111

PERSPECTIEVEN Hoezo, geen mogelijkheid voor verandering Hans le Grand

OPMAAK RUIMTE MENS EN TIJD.qxp:Opmaak 1 26-01-2011 16:26 Pagina 11

Page 12: Ruimte - Mens & Tijd (januari 2011)

Zijn moeder overleed toen hij nog geenjaar oud was; zijn vader hertrouwde meteen vrouw van eenvoudige komaf. Na vierjaren volgde een verhuizing naar Amster-dam, omdat zijn vader een baan hadgekregen als medewerker bij het Museumvoor Kunstnijverheid. Jacob kwam daarveel en graag en hier werd de kiem gelegdvoor een levenslange belangstelling voorhet kunsthandwerk. Na de lagere schoolbezocht hij het Barlaeus gymnasium, maarzijn belangstelling ging vooreerst niet uitnaar een universitaire studie: hij wilde eve-nals zijn broer zeeman worden, maar werdniet toegelaten op de Kweekschool voorde Zeevaart te Den Helder vanwege eenzwak linkeroog, zijn broer overigens wel.Het is niet geheel duidelijk gewordenwaarom hij vervolgens voor een studie inde theologie koos; hij studeerde een jaarin Amsterdam en schreef zich vervolgens inaan de theologische faculteit te Utrecht.Hij was daar direct al een opvallendefiguur: vegetariër, geheelonthouder enaanhanger van het gedachtegoed van Tol-stoy. In Amsterdam had hij ook kennisgemaakt met de histoloog Jacob van Rees(1854-1921), hoogleraar aldaar, die in 1899mede de Kolonie van de Internationale

Broederschap te Blaricum stichtte. Daarprobeerden de deelnemers te leven vol-gens de principes van de Bergrede, want:‘samenleven in een kolonie op basis vanliefde en broederschap was daarvoor deaangewezen weg.’ Via deze koloniemaakte Meyer ook kennis met Frederik vanEedens fameuze stichting Walden te Bus-sum. Veel later nam hij afstand van de daargehanteerde principes en in 1924 schreefhij daarover in De Blijde Wereld: ‘En ik? Ikzag alles aan met belangstelling en eenglimlach. Maar de belangstelling slonk, deglimlach werd nadrukkelijker. Ja, ging afen toe over in een schaterlach. Maar datging nimmer ten koste van het beginsel.(…) Van Eeden offerde zijn geld. Oók eenheel ding, dat men bij al zijn dwalingennimmer moet vergeten.’Na voltooiing van zijn studie te Utrechtwerd Meyer in 1903 predikant te Noord-gouwe op Schouwen-Duiveland. De ‘kandi-daat’ Meyer, was niet de eerste keus vande kerkenraad geweest, maar diversegevestigde predikanten bedankten voorhet op hen uitgebrachte beroep. In Noord-gouwe beleefde hij niet de gelukkigste tijdvan zijn leven; dat zal niet te makenhebben gehad met het feit, dat hij als vrij-

RUIMTE - MENS & TIJD 12

Een veelkleurige

persoonlijkheiddeze predikant in wiens leven de rode toetsnadrukkelijk overheerste.

Hij was al vroeg lid van de SDAP, maarveelzeggender nog, hij was van 1918 tot 1932(kunst)redacteur van het christen-socialistischeweekblad De Blijde Wereld (1902-1932) en latermedewerker voor cultuur in diens opvolger Tijden Taak dat onder redactie stond van de bekendeWillem Banning. In deze bladen werd op degrondslagen van christendom en socialismegepleit voor vernieuwing van de maatschappij.Die vernieuwing moest zich ook richten op de emancipatie van de ar-beider; Meyer onderzocht welke rol de kunst daarbij kon spelen en invele artikelen en boeken verwoordde hij zijn inzichten daarover.

Hij werd geboren in het Drentse Veenhuizen, waar zijn vader eenkantoorfunctie had bij de zogenoemde Rijks Werkinrichtingen, vanoorsprong een dwangkolonie en bedelaarsgesticht.

PERSPECTIEVEN Ds. Jacob Johannes Meyer (1878-1956) Derk Jansen

OPMAAK RUIMTE MENS EN TIJD.qxp:Opmaak 1 26-01-2011 16:26 Pagina 12

Page 13: Ruimte - Mens & Tijd (januari 2011)

gezel de pastorie had betrokken, maarkwam eerder door zijn prediking waarinsympathie voor het socialisme soms on-miskenbaar doorklonk. In kerkenraadsver-gaderingen leidde dat soms tot gespannensituaties, zoals op 1 november 1904 toeneen van de kerkenraadsleden vroeg ofMeyer tijdens de catechisaties bezig wasmet het propageren van het socialisme en‘of deze een Sociale Bond oprichtte’.Meyer ontkende dat natuurlijk, maar detoon was gezet en hij zou het in Noord-gouwe maar drie jaren volhouden.Gelukkig voor hem volgde in 1906 eenberoep naar het Friese Wijnaldum ten no-orden van Harlingen. Zijn naaste collegadr. J. Helder van Zierikzee zal hemongetwijfeld verteld hebben, dat de her-vormde gemeente van Wijnaldum onver-sneden vrijzinnig was, want die was daarzelf predikant geweest. Bovendien werdMeyer in Wijnaldum de opvolger van S.K. Bakker die in diverse opzichten alsleermeester en voorganger van hembeschouwd kan worden, want naast Wijnaldum volgde hij Bakker na diensoverlijden op als redacteur van De BlijdeWereld, hij schreef in dezelfde tijd-schriften, bij voorbeeld Teekenen des Tijds,een tweemaandelijks tijdschrift ‘in vrijzin-nig godsdienstigen geest’ en ook hij waseen hartstochtelijk pleitbezorger van hetchristen-socialisme, ‘dat onze liefde heeft’.Gehuwd met Elizabeth Klein betrok hij depastorie aan de ‘Buorren’ en samen metvrouw en de vier dochters die daar ge-boren werden zou hij er een gelukkige periode beleven, die meer dan twee decennia duurde. In de kleine hervormdegemeente Wijnaldum had Meyer alle tijden gelegenheid om te studeren en te pub-liceren; hij schreef er een zevental boeken,waaronder Kunst en zedelijkheid dat in1912 verscheen. Vijf jaren daarvoor had hijin De Hervorming, het weekblad van ‘denNederlandschen Protestantenbond’ onder

dezelfde titel over ‘realistische kunst’ destaf gebroken. Deze kunst was voor hemniets anders dan naturalisme, dat de sexua-liteit centraal stelde. ‘De zonde der kamer -tjes werd de vreugde derleesgezelschappen’ schrijft hij beeldend envan deze literatuur moest hij niet veelhebben, want die was vervelend leeg, per-vers en letterlijk geestdodend.In het boek nam hij scherp stelling tegende kunstenaars die sedert de jaren tachtigvan de negentiende eeuw de toon haddenaangegeven, Willem Kloos en Lodewijkvan Deyssel voorop. Want Meyer stemdemet de Utrechtse wijsgeer C.W. Opzoomerin, dat de kunst niets mag voortbrengen,wat strijdig is met de deugd. De Tachtigers,met uitzondering van Frederik van Eedenen de dichter Herman Gorter, waren te in-dividualistisch en stonden te afzijdig vanhet leven om daar rekening mee tehouden. Zij kenden slechts de wereld derzinnen en niet wat daarachter zit, de Idee,het Eeuwige. In hun verliefdheid op hetzogenoemde schone en ware kwamen zijsoms tot de weergave van het walgelijkeen afzichtelijke als uiterste consequentievan hun credo l’ art pour l’ art. En daarmeewas de scheiding tussen ethiek en esthe-tiek een feit geworden. Als voorbeeldennoemt hij dan Oscar Wilde en Jacob Israëlde Haan, die een lans brak voor onzede-lijke letterkunde waarin elke moraal ont-brak. Zo ook Félicien Rops, ‘den Waalschenschilder met het duivelsch-schoone uiter-lijk’, of Karel de Nereé tot Babberich, ‘ inons land de teekenaar van het perverse.’Zij lieten zien, waar de uiterste consequen-tie van het l’ art pour l’ art leidde: lieder-lijkheid en anders niet.In 1929 maakte Meyer met zijn gezin deoversteek van Wijnaldum naar Enkhuizen;ook daar bleef hij productief: hoofdredac-teur van Kerk en Volk: orgaan van deVereeniging voor Vrijzinnig Hervormden,redacteur van De Blijde Wereld en medew-

januari 201113

PERSPECTIEVEN Ds. Jacob Johannes Meyer (1878-1956) Derk Jansen

OPMAAK RUIMTE MENS EN TIJD.qxp:Opmaak 1 26-01-2011 16:26 Pagina 13

Page 14: Ruimte - Mens & Tijd (januari 2011)

erker voor kerknieuws van het dagbladHet Vaderland, waarin hij ook de Zondag-morgen-overdenking verzorgde. De lezersvan die krant vormden zijn ‘tweedegemeente’ is er wel eens gezegd. Naast ditwerk en de zorg voor de gemeente inprediking, pastoraat en catechese bleef ergelukkig nog tijd voor een andere groteliefde: de zeilsport. Meyer, die zelf zijnboot bouwde, had daarmee al in Wijnal-dum de Friese wateren doorkruist en inEnkhuizen kreeg dat een vervolg waarvanzijn publicaties in De Waterkampioengetuigen.Meyer is met de andere redacteuren vanDe Blijde Wereld min of meer vergeten,Willem Banning uitgezonderd. Ten on-rechte mijns inziens, maar in zijn geval welenigszins verklaarbaar. Een aantal jarengeleden schreef ik in Steevast 2008.Jaaruitgave van de Vereniging OudEnkhuizen: ‘Mogelijk lijdt de geestelijkenalatenschap van deze bescheiden aris-tocraat onder een défaut de ses qualités:hij schreef veel, over diverse onderwerpenen in een breed palet van tijdschriften.Wat hij publiceerde was meestal van hoogniveau. Zijn werk en de betekenis daarvankunnen mijns inziens niet in één, zelfs nietin een aantal artikelen gevangen worden.Daar is een monografie voor nodig.’Die monografie is – met dank aan velen –nu verschenen.

Derk Jansen, Een kunstenaar op de kansel. Ds. J.J. Meyer (11 oktober 1878 - 18 november 1956), Enkhuizen 2010. ISBN 978-90-5572-004-0; 124 blz.; prijs € 15

Voornaamste geschriften van ds. J.J. Meyer.Het godsdienstig gehalte in onze nieuwe letterkunde.Baarn 1909.Kunst en zedelijkheid. Baarn 1912.Deze wereld gaat voorbij. Haarlem 1913.Wij wandelen door geloof en niet door aanschouwen.Leeuwarden 1915.Bespiegeling en strijd. Leeuwarden 1918.Rust een weinig. Korte overdenkingen. Den Haag 1922.De Openbaring van Johannes van Odilon Redon.1927.

Hij werkte mee aan:Religie en bouwkunst. Lochem 1928.Ds. L. de Baan herdacht. Huis ter Heide 1929.De kerkbouw. V.P.R.O. uitgave, Utrecht 1930.Het Lutherboek. Zaltbommel z.j.Beschouwingen over de Vrijmetselarij.Den Haag 1931.

Tientallen bijdragen aan:De Blijde Wereld (1918-1932); Tijd en Taak (1932-1937); Het Vaderland (1918-1940); Kerk en Volk (1929-1931); De Hervorming (weekblad N.P.B.); Omhoog (orgaan vande Woodbrookers); Teekenen des Tijds; de Smidse:maandblad voor moderne religie en humanistische cultuur; de Waterkampioen.

RUIMTE - MENS & TIJD 14

PERSPECTIEVEN Ds. Jacob Johannes Meyer (1878-1956) Derk Jansen

ove

op 1

OPMAAK RUIMTE MENS EN TIJD.qxp:Opmaak 1 26-01-2011 16:26 Pagina 14

Page 15: Ruimte - Mens & Tijd (januari 2011)

Op initiatief van het Apostolisch Genoot-schap krijgt het symposium `Klaar voor hetleven` steeds meer vorm en het beloofteen inspirerende gebeurtenis te worden, inmeerdere opzichten. Allereerst omdat hetvrijzinnige geluid in relatie tot opvoedingen zingeving zeer professioneel en ludiekwordt vertolkt in een bijzonder program-ma. Maar niet in het minst omdat er eenwaardevolle samenwerking is ontstaantussen de participanten: initiatiefnemerhet Apostolisch Genootschap en anderevrijzinnige organisaties, zoals humanisten,liberale joden en liberale moslims, Bahaíen vrijzinnig-protestanten, onder wie Remonstranten, Doopsgezinden, VVP,jeugdwerkorganisatie V-link en de Vrijzinnige Geloofsgemeenschap NPB(vertegenwoordigd door Wies Houwelingen ondergetekende). Het waardevolle van deze samenwerking isdat die in een sfeer van dienstbaarheidplaatsvindt. De uitgangspunten zijn lei-dend, zonder drang de eigen organisatiete ‘verkopen’. We kunnen niet ontkennendat we vaak drukker zijn met het voort-bestaan van onze geloofsgemeenschapdan dat we ons afvragen hoe we ons,

vanuit ons vrijzinnige perspectief, dienst-baar op kunnen stellen in een wereld volvragen. Dit laatste is zichtbaar en voelbaarhet uitgangspunt van deze vernieuwdesamenwerking en brengt mijns inziens hetvrijzinnige perspectief weer terug bij de essentie.Respect voor elkaars inspiratiebronnen,vragen en antwoorden en ‘agree tot dis-agree’ over de nadere invulling daarvan:dat is één van de uitgangspunten. We vin-den elkaar in het besef dat aan dit kritischen creatief nadenken ook een ‘achterkant’zit: in onze snel veranderende maatschap-pij, waarin individualisering en virtualiteittoenemen,de grote verhalen hun beteke-nis verliezen en betrokkenheid bijmaatschappelijk organisaties afneemt, zijnnog maar weinig ijkpunten. Ook de zeker-heid waarmee ouders en andere opvoeders(hun) levensbeschouwelijke oriëntatiedoorgeven aan hun kinderen staat onderdruk. Zingeving in de opvoeding: in depraktijk van alle dag is dat niet zo makke-lijk. Kinderen moeten zich niet alleen ont-plooien, maar ook aanpassen. Ouders enopvoeders kunnen in tijdschriften, boeken,onderlinge contacten en eventueel d.m.v.

Ouders combineren de opvoeding met volle agenda’s. Pubers trekken zich terug in hun eigen wereld en willen al helemáálniet praten over de dingen waarover ouders willen praten. Kun jemet pubers in gesprek komen over dingen die jij wezenlijk vindt? Waar vinden pubers zelf eigenlijk inspiratie? En (hoe) kun je daar als ouder bij aansluiten?

JEUGD Klaar voor het leven Marjan Hengeveld

januari 201115

Symposium over zingeving

in de opvoeding

op 12 maart a.s. in Zwolle.

OPMAAK RUIMTE MENS EN TIJD.qxp:Opmaak 1 26-01-2011 16:26 Pagina 15

Page 16: Ruimte - Mens & Tijd (januari 2011)

professionele hulp terugvallen op eenbreed pakket aan opvoedingsondersteu-ning, maar dit geldt niet of veel mindervoor de ondersteuning bij zingevings-vragen. Zingeving is een moeilijk begrip.Vaak gaat het al snel over waarden en normen. Heel belangrijk natuurlijk: waarmensen in een respectvolle sfeer een beetjenetjes met elkaar omgaan, wordt het levenbeter. Maar zingeving is breder. Zingevinggaat over verlangen, hoop, dankbaarheid,verwondering. Eigenlijk kun je alle zinge-vingsvragen herleiden tot drie grondvragen(die opvoeders ook aan zichzelf kunnenstellen): Wie wil ik zijn? Wie is mijn mede-mens? Hoe sta ik in de samenleving? Onderdeze vragen ligt een vierde vraag, die som-migen religieus invullen, maar anderenniet: Wat ervaar ik als de grond van mijnbestaan? Wat draagt mij? Wat is mijn op-dracht?Zingevingsvragen staan centraal tijdens hetsymposium, maar zijn ook leidend binnende samenwerking. Het is verheugend tekunnen melden dat deze samenwerkingdoor alle participanten als zeer opbouwendis ervaren en ook na het jeugdsymposiumeen vervolg zal krijgen. Ik ben daarom bij-zonder gelukkig met het initiatief van hetApostolisch Genootschap, dat we hebbenleren kennen als een sympathieke enuiterst professionele organisatie.

ProgrammaWat kunt u verwachten op 12 maart inZwolle? Grote namen en boeiende thema’s!• 'Zingeving in de leefwereld van jon-

geren', door Ton Zondervan, onder-zoeker en docent bij hogeschoolWindesheim

• ‘Wat is goed leven en hoe kunnen oudersdaaraan bijdragen?’ lezing door Doret deRuyter, hoogleraar theoretische pedago-giek aan de Vrije Universiteit.

Naast een film van Nieuwwij, de aftrap vanhet forum op de website Ouders online, eeninteractief theater, een materialenmarkt,vindt u een divers aanbod aan workshops,waaronder: • ‘Zingeving in popmuziek’,

door Ivo de Jong.• ‘Verlies en rouw bij jongeren’,

door Ciska Peters.• ‘De betekenis van vriendschap bij pubers’,

door Tamar de Vos-van der Hoeven.• ‘Waarden en ethische dilemma's in de

opvoeding’, door Ingrid Schröder. • ‘Korte lontjes’, door Hans Kaldenbach.• ‘Altijd online’ en ‘Schrijf je eigen gezins-

missie!’ door Jan Willem Roseboom• ‘Je passie vinden’, door Jolien Slavenburg.• ‘Moet ik mijn gevoel volgen of juist

niet?’ door Hannie van Beelen• ‘Help! Mijn puber opvoeden’,

door Irma van der Wijk.• ‘Opvoeden tot levenskunstenaar’,

door Kim Dusch en Ibeline Polak• Stellingenspel, door Japke van Malden.

Voor wie? Het symposium is bestemd voor ouders enopvoeders van pubers in de leeftijd van 11- 17 jaar, die wel eens met deze vragenbezig zijn. Misschien hebt u zelf wel eenlevensbeschouwelijke achtergrond en wiltu daar elementen van doorgeven? Kunt udaarom wel wat inspiratie, informatie,(zelf)inzicht en concrete ondersteuning ge-bruiken? Dan bent u van harte welkom bijhet symposium “Klaar voor het leven?”. Voor meer informatie over het symposiumin Hogeschool Windesheim in Zwolle enkaarten (€ 20,00 incl. lunch en infopakket)in kunt u terecht bij het landelijk bureau.Mochten de kosten voor u bezwaarlijk zijn:meldt u dit gerust. We hopen u te mogenverwelkomen op deze inspirerende dag!

RUIMTE - MENS & TIJD 16

JEUGD Klaar voor het leven Marjan Hengeveld

“Deog

lief

h

geda

Thom“De

OPMAAK RUIMTE MENS EN TIJD.qxp:Opmaak 1 26-01-2011 16:26 Pagina 16

Page 17: Ruimte - Mens & Tijd (januari 2011)

De mens als zandkorreltjeWat kun je nu doen, als leden van een zichreligieus-humanistisch noemende geloofs-gemeenschap? We namen een moedigbesluit: op advies van Rob Riemen beslotenwe “De Toverberg” van Thomas Mann tegaan lezen. Wat een onderneming. Ruim900 pagina's lang. Met behulp van allerleiondersteunend materiaal kregen we eengoed beeld van het verhaal over Hans Cas-torp, die in de periode voor het uitbrekenvan de 1e Wereldoorlog terecht komt ineen sanatorium hoog in de Zwitsersebergen, waar hij een zieke neef bezoekt.Castorp is net afgestudeerd als scheeps-bouwkundig ingenieur, en beschouwt hetbezoek aan het sanatorium hoog op dieberg eigenlijk als een soort uitstel, voordathij de verantwoordelijkheid van het vol-wassen leven op zich neemt. Maar in watvoor een verwarring komt Hans Castorpterecht! Via allerlei ontmoetingen met vol-strekt verschillende mensen, met de “leer-meesters” Settembrini en Naphta, met decynische dr. Behrens, met de zinnelijkheid

van de Russin Clawdia Chauchat, met delevenslustige Hollander Peeperkorn, beseftCastorp dat dat alles “er is”, het is allemaalte veel om te bevatten, de mens is slechtseen zandkorreltje in het geheel, het levenis overal en alom, en dat de vraag wie hemte hulp schieten kan, niet beantwoord zalworden. Hij staat alleen, zonder god ofmaatschappij die hem betrekt in eenbezield verband (zoals ook Marsmandichtte).

Wat zal winnen?Het gevaar dreigt dat ook Hans Castorp zalworden meegezogen in het gevoel dat heter toch allemaal niet toe doet, dat dekeuze voor humanisme het tenslotte ver-liezen zal van nihilisme en vernietigings-drift. Glashelder wordt dit uitgedrukt inhet moment waarop Castorp terecht komtin een sneeuwstorm, symbool voor degrens-ervaring waarin als het ware alletegenstellingen samenkomen: leven-dood,ziekte-gezondheid, liefde-geweld, human-iteit-macht, gebruik van het verstand-

Adel van de GeestDit afgelopen seizoen gebeurde er iets opmerke-lijks bij ons in de afdeling Oost-Twente van de Vrijzinnige Geloofsgemeenschap NPB, waar ik devoorganger ben. Iemand bracht het boek “Adelvan de Geest” mee, geschreven door Rob Riemen, de oprichter vanhet Nexus Instituut in Tilburg. “Laten we dat nu eens samen lezen”was de gedachte. Het gebeurde. Het boek is het verslag van Riemenszoektocht naar het verloren ideaal van de adel van de geest. Riemenis bezorgd over de kwestie dat tegenwoordig niet zozeer materiëlezaken, maar “de beschaving van onze ziel op het spel staat”. In hetgenoemde boek, maar ook in wat hij erna schreef, “De terugkeervan de Spoken”, (is een verslag van de conferentie van 11 november2010 met dezelfde naam) hebben hij en zijn geestverwanten hetover de nihilistische, soms zelfs fascistoïde, tendenzen in onze tijd.Zo maken we ons bezorgd over de toenemende verwildering, en ver-huftering, van de samenleving. We leven onder de dreiging van ter-roristische aanslagen, economische recessies, klimaatsveranderingen,ecologische catastrofes, het leven wordt er kortom niet vrolijker op.

COLUMN Wat kan er anders? Jeanne Traas-Hagemanvoorganger afd. Oost-Twente, NPB

januari 201117

“De mens magomwille van goedheid en

liefde de doodgeen

heerschappij toestaan over zijn

gedachten” .......

Thomas Mann in“De Toverberg”

1924

OPMAAK RUIMTE MENS EN TIJD.qxp:Opmaak 1 26-01-2011 16:27 Pagina 17

Page 18: Ruimte - Mens & Tijd (januari 2011)

pogingen om het verstand en beschavingtegen te houden. Castorp komt tenslottetot het verlossende inzicht dat hem – ons –in contact brengt met een bezielendekracht die ons met het leven verbindt.

Je overgeven aan het leven, en kiezen, dus,is de conclusie, en een antwoord vinden opde vraag: “Wie ben jij, mens?” Volgens onsis dat nu juist de functie van een groepmensen die ook in onze verwarrende tijdanno 2011 zichzelf geloofsgemeenschapnoemen wil. Maar dan bedoelen we met“geloof” wel: de houding die vertrouwenin het bestaan uitstraalt. En dat ondanksalles, omdat alleen vanuit dat vertrouwenkan worden gekozen voor het weerstandbieden aan de heerschappij die nihilisme,angst en dood opeisen.

Hoe word je “hoopvol realist?”Samen bezig zijn met “adel van de Geest”,met schoonheid die voedend is, en dat vol-

houden, dat is iets wat verandering zalbrengen in deprimerende en nihilistischetijden en wat ons, hopelijk, zal helpen“hoopvolle realisten” te worden.

Machiavelli bracht het in de praktijk:“...wanneer de avond valt, keer ik naarhuis terug en ga naar mijn studeervertrek.Ik leg mijn doordeweekse kleren vol slijken vuil af,....en passend gekleed betreed ikde oude hoven van de mannen uit de Oud-heid, waar ik me tegoed doe aan diespijs......waarvoor ik geboren ben.…....Vier uur lang voel ik geen verveling,vergeet ik alle zorgen, vrees ik geen, armoede, ben ik niet bang voor de dood:ik ga helemaal in hen op”.. (Il Principe)

En vergeet Socrates niet:“een betekenisvol gesprek is de bestewijze om je leven te onderzoeken en demoeite van het leven waard te maken”.

RUIMTE - MENS & TIJD 18

COLUMN Wat kan er anders? Jeanne Traas-Hagemanvoorganger afd. Oost-Twente, NPB

Voorgangers

In Rijssen is Alie Manenschijn-Ponsteen begonnen. Varsseveld heeftNetty Hengeveld aangetrokken voor de pastorale zorg.In het afgelopen kwartaal zijn ons twee emeriti ontvallen. Mevrouwds. J.Ph. Feikema en de heer P.H. Jung. U vindt een in memoriam vands. Feikema van de hand van Elske Bast-Fokkema op de websitewww.vrijzinnigen.nl.

VRIJZINNIGNEDERLAND

NPB samengesteld door Elsbeth Goettsch

OPMAAK RUIMTE MENS EN TIJD.qxp:Opmaak 1 26-01-2011 16:27 Pagina 18

Page 19: Ruimte - Mens & Tijd (januari 2011)

28 jan. 20.00 uur Lunteren Emmy Noorlander Jassentechniek30 jan. 10.30 uur Bilthoven Jan Bodisco Massink Bakens verzetten30 jan. 14.00 uur Soest Marco Glastra Vliegbasis Soesterberg,

verleden en toekomst01 febr. 14.00 uur Schiedam Roos Crama en

Maja Nieuwenhuis Dromen als een weg naar wijsheid01 febr. 14.00 uur Hilversum Henny van der Wilt Fietstocht door tuinen van Normandië

en Bretagne02 febr. 14.30 uur Laren/Blaricum Joke Krijnen-Kriek Franciscus van Assisi

02 febr. 10.30 uur Wassenaar Albert Reinders Over de documentaire ‘Terug naar Beslan’

04 febr. 20.00 uur Varsseveld Café Cult Aansprekende spreker04 febr. 20.00 uur Veenendaal Ronald Naar Lied van de ziel06 febr. 10.30 uur Zeist Michiel Keyzer Honger in de wereld06 febr. 10.30 uur Voorburg Anton Wessels De spiritualiteit van Van Gogh07 febr. 20.00 uur Amerongen Anton Wessels Godsbeelden in de Islam08 febr. 20.00 uur Laren/Blaricum Filosofisch Café Eckhart Tolle08 febr. 14.00 uur Soest Jaap Euwema Was Jezus een religieus humanist?09 febr. 20.00 uur Baarn Lia Jansen en

Machteld van Woerden Bijbelse beelden in de kunst09 febr. 15.00 uur Renkum Aart van Lunteren en

Henk Spijker Het kerklied10 febr. 20.00 uur Bennekom Daniël van Egmond Mystiek als levende ervaring10 febr. 20.00 uur Maassluis Ineke Koedam-Visser Dienstbaarheid: leven in verbinding13 febr. 10.00 uur Brummen Bram Moerland Vaardig jezelf zijn13 febr. 15.30 uur Baarn Pien Jansen Gebedssnoeren14 febr. 20.00 uur Woubrugge Ruud Bartlema Chagall en zijn kerkramen

in West Europa15 febr. 20.00 uur Schiedam Minke Weggemans Rouw in de zijlijn15 febr. 10.00 uur Brielle Cor Lageweg Reisverhaal over Japan15 febr. 20.00 uur Bilthoven Lisette Thooft Mythen en spirituele ontwikkeling17 febr. 20.00 uur Wassenaar Frits Duparc Passie in de schilderkunst20 febr. 10.30 uur Bennekom Martine Kruider Hoop bij jongeren20 febr. 10.30 uur Oost-Twente Jeanne Traas-Hageman Over Joseph Campbell ‘een kamer,

een stoel, vijf jaren en alle mythen van de wereld

20 febr. 10.30 uur Rhenen Marianne Verkade De stem: geluidsbeeld van culturen23 febr. 14.30 uur Bilthoven Nuria Snijders Soefisme: religie van het hart23 febr. 15.00 uur Renkum Aart van Lunteren en

Henk Spijker Het kerklied27 febr. 10.30 uur Velp Lena Huisman Spiritualiteit in het dagelijks leven27 febr. 10.00 uur Veenendaal Gerard Zwart Multimediale meditaties

VRIJZINNIGNEDERLAND

Inspiratie & ontmoetingen samengesteld door Elsbeth Goettsch

januari 201119

OPMAAK RUIMTE MENS EN TIJD.qxp:Opmaak 1 26-01-2011 16:27 Pagina 19

Page 20: Ruimte - Mens & Tijd (januari 2011)

27 febr. 10.30 uur Bilthoven Peter Idenburg Keerpunt en verandering - Kunst als inspiratie voor inzicht in jezelf

27 febr. 14.00 uur Soest Wim Zondag De burgerlijke stand en het naamrecht01 mrt. 20.00 uur Huizen Jorit van Bavel Van Nul tot novazero 01 mrt. 14.00 uur Hilversum Foeke Knoppers Brieven van Vincent van Gogh02 mrt. 14.30 uur Laren/Blaricum Joke Krijnen-Kriek Hildegard von Bingen03 mrt. 19.30 uur Rijssen/ Bram Moerland De Egyptische godin Isis en de drie

Nijverdal Maria’s, een verrassende gelijkenis04 mrt. 20.00 uur Veenendaal Ronald Naar Lied van de ziel06 mrt. 14.30 uur Brielle Bram Moerland Het Thomas-evangelie06 mrt. 10.30 uur Zeist Frits Spangenberg De grenzeloze generatie06 mrt. 10.30 uur Oud-Beijerland Marianne Zandbergen Teksten uit christelijke en oosterse

tradities06 mrt. 10.30 uur Voorburg Katrijne Bezemer De gnostisch-christelijke weg07 mrt. 20.00 uur Amerongen Cees den Heyer Godsbeelden in het christendom08 mrt. 20.00 uur Laren/Blaricum Filosofisch Café Franciscus van Assisi08 mrt. 20.00 uur Heerde Wim Schuwirth Rudolf Steiner over Jezus van Nazareth08 mrt. 20.00 uur Doorn Sam Janse Geweld in het Nieuwe Testament08 mrt. 14.00 uur Soest Dick Hoek Het elektronisch patiënten dossier

(EPD), bedreiging of uitkomst09 mrt. 15.00 uur Renkum Aart van Lunteren en

Henk Spijker Het kerklied10 mrt. 20.00 uur Bennekom Bas Klinkhamer Vergeving; de vraag naar Genade11 mrt. 20.00 uur Lunteren Maria Boonzaaijer Levende klankschaal11 mrt. 19.30 uur Maarssen Janne Freij Bewustzijn13 mrt. 10.00 uur Brummen Roger Rundqvist Bezield leven15 mrt. 10.00 uur Brielle Jeannet Schröder Reis met de Trans Mongolië Expres16 mrt. 14.30 uur Laren/Blaricum Hr. Vlaanderen Goois Natuur Reservaat16 mrt. 14.30 uur Woubrugge Martin Roos Heeft het leven zin en kunnen wij die

kennen?16 mrt. 19.30 uur Tholen Bruin Buitelaar Het Taoïsme16 mrt. 20.00 uur Apeldoorn Marga Vos Het onbekende levensverhaal van Jezus16 mrt. 20.00 uur Wassenaar Casper Staal Het lijden van Christus in zilver en goud16 mrt. 20.00 uur Driebergen Manuela Kalsky Traditie in dialoog17 mrt. 20.00 uur Lunteren Andries van Rossum Mystiek in de muziek20 mrt. 10.30 uur Bennekom Tom Minderhoud Architectuur bouwt aan hoop:

‘Van tent tot toren..’ 20 mrt. 10.30 uur Oost-Twente Jan Oegema Openheid20 mrt. 10.30 uur Rhenen Koert van der Velde Flirten met God23 mrt. 14.30 uur Bilthoven Mieneke Bron-Samsom Meditatie: verschillende vormen van

meditatie in het dagelijks leven23 mrt. 15.00 uur Renkum Aart van Lunteren Bidden .. waarom zou je24 mrt. 20.00 uur Lunteren Andries van Rossum Mystiek in de muziek24 mrt. 20.00 uur Brielle Aart van Lunteren De kunst van (het) leven27 mrt. 10.30 uur Velp Bas van Stokkum Herstelrecht: Genoegdoening en

Verzoening

RUIMTE - MENS & TIJD 20

VRIJZINNIGNEDERLAND

Inspiratie & ontmoetingen samengesteld door Elsbeth Goettsch

OPMAAK RUIMTE MENS EN TIJD.qxp:Opmaak 1 26-01-2011 16:27 Pagina 20

Page 21: Ruimte - Mens & Tijd (januari 2011)

27 mrt. 10.00 uur Veenendaal Jan Keij De zin van de dood volgens Heidegger en Levinas

27 mrt. 10.30 uur Bilthoven Rens van Tilburg Van veel hebben naar welzijn: de moraal terug in de economie

29 mrt. 20.00 uur Bilthoven Hans le Grand Geschiedenis van het unitarisme en universalisme

29 mrt. 20.00 uur Doorn Roel van den Broek De gnostische uitleg van Genesis: een alternatieve exegese in het vroege christendom

30 mrt. 20.00 uur Lunteren Ivo de Jong Paasmissen01 apr. 20.00 uur Veenendaal Ronald Naar Lied van de ziel03 apr. 14.00 uur Rijssen/ Ralph Scheurwater Evangeliën als midrasjiem

Nijverdal03 apr. 14.30 uur Brielle Sytze de Vries Poëzie en religie03 apr. 10.30 uur Zeist Henri Beunders De waan van de communicatie03 apr. 10.30 uur Voorburg P.H. Kooijmans Rechtspreken en rechtdoen04 apr. 20.00 uur Woubrugge Gerben Groenewoud Filosofie en godsbeelden05 apr. 20.00 uur Heerde Aart van Lunteren De kunst van (het) leven05 apr. 14.30 uur Huizen Rob Nepveu Mattheus Passion05 apr. 14.00 uur Hilversum Dorinde Smit Muziek en historie van de

Duyzentkunst Aboriginals en Maori’s06 apr. 19.30 uur Rhenen Pieter Zuidema Kijken naar Chagall07 apr. 14.00 uur Soest Roy Sheldon Welzijn in Soest in balans?11 apr. 20.00 uur Oud-Beijerland Marianne Zandbergen De laatste woorden van Jezus12 apr. 20.00 uur Laren/Blaricum Filosofisch Café Hildegard von Bingen12 apr. 20.00 uur Apeldoorn Foeke Knoppers Humanisme, calvinisme en modernisme12 apr. 20.00 uur Bilthoven Hans le Grand Geschiedenis van het unitarisme en

niversalisme13 apr. 20.00 uur Lunteren Herman Wijffels Duurzaamheid14 apr. 20.00 uur Bilthoven Jan Siemons De Johannes Passion van

Johann Sebastian Bach14 apr. 20.00 uur Wassenaar Harry van der Meer Passie in de muziek17 apr. 19.30 uur Velp Klaas Hendrikse Geloven in een God die niet bestaat17 apr. 10.00 uur Brummen Tjeu van den Berk Eigenzinnig Kunstzinnig, de visie van

Carl Gustav Jung op kunst17 apr. 19.30 uur Rhenen Carel ter Linden Het land waar je de weg niet kent19 apr. 20.00 uur Huizen Thom Breukel Iconen, spiegels van stilte20 apr. 14.30 uur Laren/Blaricum Henk Blokland God en het Goddelijke in de kunst22 apr. 19.30 uur Maarssen K. van der Wal De botsing van mytisch en

modern denken

januari 201121

VRIJZINNIGNEDERLAND

Inspiratie & ontmoetingen samengesteld door Elsbeth Goettsch

Voor meer informatie kunt u contact opnemen met het landelijk bureau 038-4211333. Daar kunt u ook het gehele jaarprogramma 2010-2011 opvragenwaarin ook alle filmvoorstellingen, concerten en andere bijzondere activiteiten in de afdelingen staan.

OPMAAK RUIMTE MENS EN TIJD.qxp:Opmaak 1 26-01-2011 16:27 Pagina 21

Page 22: Ruimte - Mens & Tijd (januari 2011)

De voorbereiding en organisatie is in handen van de doopsgezinden,remonstranten, de VVP en de NPB. In de Nicolaikerk Utrecht en hetUtrechts Centraal Museum worden we gastvrij ontvangen.

Het wordt een dag met lezingen, debat, workshops, ontmoeting enmuziek. Gekozen is voor het thema Uit de kunst. Welk appèl doet ditboek op mij? Wat raakt mij in deze muziek? Waarom komt ditschilderij zo binnen? Deze en andere vragen krijgen op de landelijkeberaadsdag Uit de kunst de ruimte, in woord, beeld, geluid en ont-moeting.

Hoofdspreker is Hans den Hartog Jager, bekend van het AVRO´s kunstuur en schrijver van boeken als Zelf God worden – over zijn fasci-naties voor kunst, kijken en interpretatie. Voor dit boek werd hijgenomineerd voor de debutantenprijs en kwam op de longlist voorde AKO literatuurprijs.Naast de hoofdspreker verzorgen vele bekende en minder bekendepersonen uit de vrijzinnigheid programmaonderdelen.

Programma10.00 uur ontvangst 10.30 uur opening door de dagvoorzitter10.40 uur openingsritueel 10.45 uur muziek10.55 uur lezing door Hans den Hartog Jager 11.40 uur muziek11.45 uur workshopronde 1 (incl. debat in centrale ruimte)13.00 uur lunch (met vrolijke muziek)14.15 uur workshopronde 2 (incl. debat in centrale ruimte)15.30 uur koffie/thee16.00 uur Uitreiking Compassieprijs 201016. 25 uur sluitingsritueel/ liturgische sluiting16. 30 uur borrel (vrolijke muziek)

RUIMTE - MENS & TIJD 22

VRIJZINNIGNEDERLAND Beraadsdag ’Uit de kunst’

De Landelijke Vrijzinnige

Beraadsdag zal

plaatsvinden op zaterdag 9 april 2011 in Utrecht.

Op de speciale website is meerinformatie te vinden over hetprogramma en de invulling vanworkshops en sprekers:www.beraadsdag.nl. Via de website kunt u zich ookaanmelden voor deze dag.

272010

De afdde v

OPMAAK RUIMTE MENS EN TIJD.qxp:Opmaak 1 26-01-2011 16:27 Pagina 22

Page 23: Ruimte - Mens & Tijd (januari 2011)

De voorgangers, Johan de Wit en Rob Nepveu, hebben beide eenboeiende inleiding gehouden die u kunt terugvinden op de website:www.vrijzinnigen.nl. Daar staat ook de jaarrede van de landelijkvoorzitter, Kees Mosselman. Het motto, dat de voorzitter de verenig-ing meegeeft voor 2010-2011, bouwt voort op de vitalisering, vindt uin volgend citaat:

‘Het motto voor het komend jaar, ons zesde vitaliseringsjaar, bouwtuiteraard voort op het motto van het afgelopen jaar (de regie is enblijft in handen van de mens) en luidt als volgt:“Zal wel van onszelf afhangen, of daar wat van komt, van dietoekomst”.’

De beslissing om wel of niet het ge-associeerd lidmaatschap van deRaad van Kerken aan te vragen isuitgesteld tot 17 maart 2011. Deafdelingen en de algemene ledenzijn hierover geïnformeerd enhebben zodoende tijd om de ledente informeren. Het besluit wordt viaschriftelijke stemming genomen. De contributie is voor 1 jaar vast-gesteld op € 33,- per individueel lid/begunstiger. Als experiment is hetindividu en partnertarief vervangen.In mei zal dit experiment wordengeëvalueerd met de afdelingsvoor-

zitters- en penningmeesters.Op de AV is afscheid genomen van bestuurslid Fred Grootenboer. De dames Sjoukje Bouwes Bavinck-van der Wal (afdeling Wagenin-gen) en Ineke Jacobsen Jensen (afdeling Zuid-Kennemerland) en deheer Rob Tuk (afdeling Hilversum) zijn toegetreden tot het landelijkbestuur.

VRIJZINNIGNEDERLAND Algemene Vergadering (AV)

De AV is 27 november

2010 gehouden in Zeist.

De afdeling heeftde vergadering

gastvrij ontvangen.

januari 201123

OPMAAK RUIMTE MENS EN TIJD.qxp:Opmaak 1 26-01-2011 16:27 Pagina 23

Page 24: Ruimte - Mens & Tijd (januari 2011)

Eerst gaan we theedrinken met iets lekkerserbij. We kregen allemaal en medaille eneen NPB-rugzak van het Hoofdbestuur enongevaarlijke waxinelichtjes en de leidingkreeg bloemen. Om drie uur is er een verrassingsprogram-ma, heel leuk en erg bijzonder. En dat washet ook. Het was een piratenkoor ‘Manover Boord’ uit Driebergen dat ik nog kenvan de gecombineerde braderie in Doornbij het Cultuurhuis. Om drie uur gingen wenaar de kerk waar het piratenkoor al op onsstond te wachten. Ik heb er zo van genoten,want het piratenkoor was bij het Cultuur-

huis in augustus 2009. En ik heb ookgedanst met een piraat. Daarna deedJacqueline een quiz in twee groepen en wekregen allemaal een place-mat waar jefoto’s in kan doen. Om zes uur hebben wede maaltijd en die is ook anders dan anders.Niet eenvoudig maar heel luxe en daar hebik ook van genoten en wel met volle teu-gen. Om zeven uur verwachten we de oud-ers en/of de begeleiding voor een kopjekoffie, ook weer met iets lekkers. Rond achtuur gaat iedereen weer naar huis. In decem-ber is er geen Instuif. We hebben dan geenzaterdag beschikbaar. In januari kijken weverder. Als er net zoveel sneeuw komt alsvorig jaar, wachten we wel tot die weg is.

Het grote Instuif feest op 13 november 2010De reporter Nico van Hartesveldt

Mijn moeder en ik waren om half 11 in de NPB-kerk voor de voor-bereidingen voor het feest. Terwijl ik voor de muziek zorgde en aanhet lezen was, versierde mijn moeder de bestuurskamer met slingersdie we nog zelf gemaakt hebben op de Instuif. Ik heb aan mijnmoeder gevraagd of ik een exemplaar uit het archief mocht om tekijken wat we zouden gaan doen, want dat vind ik makkelijker. Zoalsbijna iedereen al weet, gaan we op 13 november vieren dat we 25 jaarbestaan. Toen mijn moeder en ik in de bestuurskamer waren om die teversieren, dekte mijn moeder de tafel, waar even later plastic schotel-tjes op werden gezet. Terwijl mijn moeder de bestuurskamer ver-sierde, stond er een gezellige CD op. Op die plastic schoteltjes kwameen stukje taart te liggen met het getal 25. En dat wordt een grootfeest. Een voor een kwamen de mensen binnendruppen. De vroegereleiding, o.a. mw Jacobs en mw Ooms, maar er kwamen meer bekendemensen binnen. Het programma is een beetje anders dan anders. Webeginnen al om twee uur 's middags.

VRIJZINNIGNEDERLAND Buitenbeentjes De reporter Nico van Hartesveldt

Al 25 jaar wordtin Doorn

instuif-bijeenkomstengeorganiseerd

voor zogenaamde

buitenbeentjes.

Dit jubileum werd groots

gevierd zoals ukunt lezen

in het verslag van een van de

bezoekers.

RUIMTE - MENS & TIJD 24

OPMAAK RUIMTE MENS EN TIJD.qxp:Opmaak 1 26-01-2011 16:27 Pagina 24

Page 25: Ruimte - Mens & Tijd (januari 2011)

januari 201125

Een nieuwe missie!’t Werkt besmettelijk …. of aanstekelijk: werd erop de jaarvergadering in Zeist druk gediscussieerdover de toekomst van de vereniging NPB, elders opde Utrechtse Heuvelrug was men getuige van dejaarvergadering van de firma God & Co.

TomTom Berte Waardenburg

Preciezer gezegd: van de aandeelhouders-vergadering van dit bedrijf. Via een satel-lietverbinding werden de aanwezigen inde Driebergse Parklaankerk op 12 decem-ber in de gelegenheid gesteld deze ver-gadering te volgen. Aanwezig warenmiljarden engelen en aan de grootaan-deelhouderstafel namen zitting Jezus, Lu-cifer en Boeddha. God, de voorzitter leiddede vergadering onzichtbaar vanachter eenpreekgestoelte. Op het punt van de rond-vraag werd het interessant: Lucifer legt devinger op een zere plek binnen het bedrijf:de aarde. Daar hebben de mensen er eenzooitje van gemaakt. Er is geen ontzagmeer voor God en dat zou eigenlijk afge-dwongen moeten worden. Verhitte dis-cussie volgt. Heikel punt: in hoeverre kunje de mensen vrij laten om hun eigen gangte gaan? Teveel vrijheid lijkt de oorzaakvan het mislukken van dit onderdeel vande onderneming. Men spreekt in de wan-delgangen van de hemelse sferen over het V-woord …… pijnlijk…. Maar juist omdat mensen hun vrijheid zolijken te waarderen, komt een nieuwe slo-gan in beeld: “God bevrijdt uit de slaver-nij”. Dat moet aanslaan! Die verspreidenwordt de nieuwe missie voor het bedrijfs-onderdeel aarde.

Lag aan de gedachtewisseling op de Zeis-ter vergadering de notitie “Ruimte zien enruimte nemen” ten grondslag, de discussiebinnen de fa. God & Co is gebaseerd opeen verhaal van Henk Harmsen uit Veenen-daal. Henk Harmsen had enige wekendaarvoor als gastvoorganger in Driebergen

het verhaal “God in het gekkenhuis”gelezen en daarmee op mij zoveel indrukgemaakt dat ik zijn boek aanschafte en ereen verhaal uit voorlas bij de eerstvol-gende jongerengroep. Geamuseerd,enigszins van hun stuk gebracht waren ze,maar ook vol ideeën over de firma God &Co en met kritische kanttekeningen bij hetreilen en zeilen van het bedrijfsonderdeelaarde. Ze besloten vervolgens het verhaaluit te spelen tijdens de dienst van 12 de-cember en daarna aan de aanwezigen eenpaar pittige vragen voor te leggen over vri-jheid en de kans op verbeteringen opaarde. Mijn inbreng bestond uit een aan-vangs- en slotlied van de hand van HenkHarmsen. (Dat kan hij ook, liedjes schrij-ven! Hij is niet voor niet supervisor namensde NPB voor het nieuwe liedboek voor dekerken)

VRIJZINNIGNEDERLAND

OPMAAK RUIMTE MENS EN TIJD.qxp:Opmaak 1 26-01-2011 16:27 Pagina 25

Page 26: Ruimte - Mens & Tijd (januari 2011)

Na afloop van de dienst ontvingen allemensen als relatie-geschenk een ster-renkaarsje met daaraan het visitekaartjevan de firma. Ook deze firma moetnamelijk netwerken!

Terugblikkend vertoonden vele bezoekerseenzelfde reactie als de jongeren bij hethoren van het verhaal en waren de jon-geren zelf zeer tevreden over wat ze te-weeg hadden gebracht!

Het boek van Henk Harmsen “Een bran-dende braamstruik” (Uitgeverij Benharim,prijs € 20,-) is dit jaar jl. verschenen. Annevan der Meiden, zelf auteur van vrijzinnigeboeken en Eef Talstra, hoogleraar OudeTestament aan de VU, schreven een voor-woord waarin zij het boek zeer aanbeve-len, juist omdat het je zo op een ander(niet het verkeerde!) been zet. “In deze(50) vertellingen is alle ruimte voor emotieen crisis zonder dat die wordt opgelostdoor direct iemand aansprakelijk te stellen,òf God òf mens” (prof. Talstra). Uitdagendom God als uitdager van de mensen tezien, fantastische verhalen voor jongerendus! Wie weet worden zij missionarissenvoor deze nieuwe missie?

TomTom Berte WaardenburgVRIJZINNIGNEDERLAND

RUIMTE - MENS & TIJD 26

OPMAAK RUIMTE MENS EN TIJD.qxp:Opmaak 1 26-01-2011 16:27 Pagina 26

Page 27: Ruimte - Mens & Tijd (januari 2011)

januari 201127

De Nederlandse ledengroep van de International Association for Religious Freedom (IARF), de Taakgroepen Europese Contacten (TEC) en Vrede organiseren op zaterdag 26 maart 2011 detweejaarlijkse ontmoetingsdag in de Remonstrantse Kerk te Bussum.

Het dagthema luidt: "Bruggenbouwers in gesprek".

Voor deze dag zijn Zainab Al-Touraihi en Dr. Toine van Teeffelen uitgenodigd.

Zainab Al-Touraihi is jurist, studeerde in Frankrijk Internationale betrekkingen en is een voorvechtster van mensenrechten, speciaaldie van vrouwen en allochtonen. Zij zal in het middagprogrammaeen inleiding houden over de relaties tussen Christenen en Moslimsin Nederland.

Toine van Teeffelen woont sinds tien jaar in Bethlehem in de bezettePalestijnse gebieden. Hij is daar werkzaam als projectontwikkelaar inhet onderwijs. Hij zal in het ochtendprogramma spreken over dechristelijk Palestijnse cultuur.

Voorafgaand aan het themagedeelte is er gelegenheid voorgedachtewisseling over de gemeentecontacten. De dag wordt gezamenlijk geopend en besloten met een korte liturgische viering. Aanvang ca 10.00 uur, einde rond 16.00 uur. De kosten incl. koffie, thee en soep bedragen € 10,-. per persoon. Lunch zelf meebrengen. U kunt ook inlichtingen inwinnen bij:O.Oeseburg, Hofstedering 130, 3763XM Soest, tel: 035 6783777, e-mail: [email protected]

OpgaveU kunt zich opgeven vóór 10 maart 2011 per post, telefoon of e-mail bij het Landelijk Bureau Remonstranten, Nieuwegracht 27a,3512 LC Utrecht, tel. (030)231 69 70, email: [email protected] vermelding van naam, adresgegevens, telefoon en e-mailadres.

INTERNATIONAALNIEUWS

International Association of for Religious Freedom

Annelies Trenning

OPMAAK RUIMTE MENS EN TIJD.qxp:Opmaak 1 26-01-2011 16:27 Pagina 27

Page 28: Ruimte - Mens & Tijd (januari 2011)

Mij vielen -als nieuwsgierige lezer- de vol-gende zaken op (in grote lijnen weerge -geven):

1) De eigenaardige rol van bijbelteksten inveel interviews. Ook vrijzinnigegespreksdeelnemers komen met de bij-bel aanzetten. De vraag rijst dan hoemen de bijbel ziet (als bewijsplaats voorpersoonlijke ideeën?) en wat de alter-natieven zijn in ethisch of levens-beschouwelijk opzicht.

2) Het wordt tijd dat er eens een vrijzinniggroepsmodel wordt uitgewerkt. Is dathet model Klaas Hendrikse of eenvergelijkbaar model?

3) Veel ondervraagden noemen sociale,maatschappelijke of diaconale kwestiesals gespreksthema’s voor gezamenlijkoverleg (met name de DoopsgezindeStenvers). Hoe en waarom wil men diethema’s aanpakken?

4) Waarom zijn organisaties als ModernBeraad (Den Haag / Achterhoek) , DeVrije Gemeente (Amsterdam) en deZwinglibond (Leerstoel Groningen) niet

benaderd voor een interview? De geor-ganiseerde vrijzinnigheid heeft tochmeer stromen dan aan het woordkomen?

5) Tenslotte: wat gebeurt er eigenlijk metde “zinvolle suggesties en kritische kant-tekeningen” (p. 5) uit dit boekje? Naareen beraadsdag over groeps- ofgemeentebeelden in 2013?

Sterke vrouwen 1) van vroeger (oratie Leerstoel Zwinglibond16/11/2010)

De oratie 2) van mevrouw dr. M.P.A. de Baar[bijzondere leerstoel geschiedenis en begin-selen van het unitarisme te Groningen]stond in het teken van het feminisme alsemancipatiebeweging.Mirjam de Baar heeft een katholiekeachtergrond. Ze studeerde (kerk)geschiede-nis o.a. in Utrecht.Ze promoveerde in 2004 op een proefschriftover de mystica en spiritueel leider An-toinette Bourignon ( 1616-1680) 3). Haarvoorganger op de Leerstoel, dr. E.H. Cosseeuit Rotterdam, gaf een beknopte schets vande levensloop van zijn opvolgster van 1960

Synode of Kerkendag(en)?

Men was wel uitgenodigd, maar nee. Men vondde info over doel en opzet te dogmatisch en te exclusief (orthodox) protestants. Eigenaardig is ditwegblijven wel omdat de VVP nadrukkelijk binnen de PKN wil oper-eren. Ik kreeg een boekje toegestuurd [“keuze voor openheid”] datzomer 2009 werd uitgegeven. Elf interviews (8 vrouwen, 4 mannen)afgenomen door ds. Joke van der Velden uit Amsterdam. Zij stelde drie punten aan de orde: de term ‘nationale synode’ (a),wat zijn eventuele mijlpalen die de ondervraagde zag, terug- ofvooruitkijkend (b) associaties bij het woord ‘openheid’ (c). Het is jammer dat er geen algemene conclusies uit de gesprekkenworden getrokken want die zitten er wel in bijvoorbeeld dat menliever een kerkendag wilde dan een synode.

ZWINGLIBOND Kanttekening Frans Brinkman

De VVP, die een

“beweging vooreigentijds

geloven” wil zijn, ging niet

naar de Nationale synode

die de PKN in december 2010

organiseerde.

RUIMTE - MENS & TIJD 28

OPMAAK RUIMTE MENS EN TIJD.qxp:Opmaak 1 26-01-2011 16:27 Pagina 28

Page 29: Ruimte - Mens & Tijd (januari 2011)

januari 201129

tot 2010. Mevr. De Baar publiceerde veel ophaar vakgebied en draait ook mee in ver-schillende organisatorische verbanden vande faculteit godgeleerdheid en godsdienst-wetenschap in Groningen en van haarstudiegebied. Haar belangstelling voor dissi-dente vrouwenfiguren in de ( kerk)geschiedenis bleek ook uit haar oratie.

Jacoba Mossel (1859 – 1935)In de gang van haar betoog ging mevr. DeBaar in op het Unitarisme als internationalevrijzinnige beweging. Met name wat de An-gelsaksische wereld betreft. De Verlichtinghad een positieve en ondersteunende in-vloed op het al bestaande gedachtegoed.Figuren als Priestly, Channing en Parkerkonden voor Amerika en Engeland veel in-vloed uitoefenen. Gezien de uitgangspun-ten van deze beweging hadden vrouwenvan meet af aan een eigen inbreng. In de19e eeuw speelden vrouwen een rol alsvoorgangster (1863 in de VS, in 1904 in En-geland) en als voortrekkers in emancipatie-stromingen zoals het feminisme. In Nederland ‘liep’ de Unitarische inspiratievooral via de Amsterdamse Vrije Gemeente(een vereniging!). De gebroeders Hugen-holtz die aan de wieg van deze verenigingstonden richtten zich op vrije religiositeit enop de bevordering van maatschappelijkebetrokkenheid. Al in de tachtiger jaren vande 19e eeuw. Een van de eerste voor-gangers was Jacoba Mossel. (NB De eerstekerkelijk aangestelde voorganger was mevr.Zernike die bij de Doopsgezinden gingwerken in 1911).

OnafhankelijkMevrouw Mossel hield zich op eigen en on-afhankelijke wijze ook met maatschap-pelijk-politieke thema’s bezig. Zo zette zijde vrijzinnige religie in een brede(re) con-text. Zij was in de 19/20e eeuw een sterkevrouw en een feministisch voorbeeld. Hetunitarisme leverde haar motieven om zichsociaal en geëngageerd op te stellen.

Actueel?Mevrouw De Baar begon haar oratie meteen verwijzing naar de titel van het laatsteboek van Meerten ter Borg over vrijzinni-gen die de toekomst hebben 4). Waarom zedat deed weet ik niet. Ze kwam ook nietmeer op die publicatie terug. Met haar vo-ordracht heeft ze laten zien hoe de vrijzin-nigheid als denk- en leefpatroon vrouwenkon inspireren bij persoonlijke en maat -schappelijke activiteiten. Hoe is dat nu?De situatie is heel anders dan eind 19e enbegin 20e eeuw. Zeer velen (v/m) hebbengeen boodschap meer aan religieuzegedachtegangen. De vrouwen van ‘Opzij’ook niet lijkt mij. Hoe kom je opnieuw voorhet voetlicht? Misschien is het van belangdat vanuit de Leerstoel de ‘beginselen’ vanhet unitarisme (van verleden naar heden)worden uitgediept en op de ‘markt vangeloven’ gebracht. Samen met geestver-wanten in binnen en/of buitenland kan dathet beste. Levensbeschouwelijk enmaatschappelijk zijn er altijd sterkevrouwen (mannen ook als het goed is)nodig. Wil de vrijzinnigheid de toekomst‘hebben’ dan moet er nog heel wat onder-nomen worden binnen of buiten de geor-ganiseerde clubs. Doordacht, creatief enaltijd bewogen met wat er gaande is metmens en wereld.

Aantekeningen 1) Vgl. Marie NDiaye, Drie sterke vrouwen,

Breda 20102) Titel: “religie en feminisme in de

negentiende eeuw: het unitarisme alsinspiratiebron”

3) Mirjam de Baar, Ik moet spreken, Zutphen 2004

4) Meerten B. ter Borg, Vrijzinnigenhebben de toekomst, Zoetermeer 2010 Vgl. Meerten B. ter Borg en Berend terBorg, Zingeving als machtsmiddel,Zoetermeer 2009

ZWINGLIBOND Kanttekening Frans Brinkman

OPMAAK RUIMTE MENS EN TIJD.qxp:Opmaak 1 26-01-2011 16:27 Pagina 29

Page 30: Ruimte - Mens & Tijd (januari 2011)

Toen prof. dr. E.H. Cossee uit Rotterdam zijn werkvoor de bijzondere leerstoel Unitarisme vanwegede Zwinglibond in 2009 beëindigde kreeg hij eenbundel met 12 opstellen aangeboden door zijnvrouwelijke collega’s De Baar en Van Dijk [redactie]verbonden aan de faculteit godgeleerdheid en godsdienstweten-schap RU Groningen. In het boek verder een voorwoord met eentoelichting op het begrip “plaatsen van herinnering” toegepast op(een deel van) de Nederlandse vrijzinnigheid.Eveneens een biografische schets van leven en werk van de EricCossee. Een bundel vol terugblikken op religieus, vrijzinnig-kerkelijkof praktisch terrein. Wij lezen onder meer, om een indruk te geven,over theologische thema’s, over ‘het Remonstrantse graf ‘ of over hetHooghalense vrijzinnige jeugdwerk.

Ik kan hier natuurlijk geen samenvatting geven van de artikelen. Ze vormen een aanvulling op de al bestaande kennis over devoorgeschiedenis van de huidige toestand. Als u daarin geïnter-esseerd bent is het de moeite waard het boek te lezen.Ik wijs op een aardig artikel van historicus Paul Abels die in zijn bij-drage nog eens aantoont dat de stad Gouda (en niet Amsterdam!)beschouwd kan worden als de “de kraamkamer van de vrijzinnigheidin de Nederlanden”. Al vroeg in de 16e eeuw had je Erasmus, laterCoornhert ( 1522-1590) die zijn laatste levensjaren in Gouda door-bracht. Abels betoog is grappig, hartverwarmend en ter zake kundig.Hij heeft in zekere zin gelijk met zijn kraamkamerstelling.

N.a.v. Herinnering en identiteit in het vrijzinnig protestantisme (redactie Mirjam de Baar en Mathilde van Dijk), Hilversum 2009(NB. Zie voor Gouda en Coornhert ook: Joris van Eijnatten en Fredvan Lieburg, Nederlandse religiegeschiedenis, Hilversum 2005)

BOEKEN Over vrijzinnigepersonen en plekken

Frans Brinkman

RUIMTE - MENS & TIJD 30

OPMAAK RUIMTE MENS EN TIJD.qxp:Opmaak 1 26-01-2011 16:27 Pagina 30

Page 31: Ruimte - Mens & Tijd (januari 2011)

januari 201131

ADVERTENTIE

TE HUUR: SENIOREN APPARTEMENTEN MET EEN VRIJZINNIG RELIGIEUZE UITSTRALING

In de complexen heerst een tolerante,vrijzinnig religieuze sfeer, iedereen is er welkom. Alle drie de ge-bouwen zijn op loopafstand gelegenvan het stads- respectievelijk dorpscen-trum. De gebouwen liggen tevens gun-stig ten opzichte van het openbaarvervoer.

Voorzieningen:De drie complexen zijn voorzien van ca-merabewaking bij de ingang. De appartementen zijn aangesloten opeen alarmsysteem. Hierdoor kan er 24 uur per dag in geval van nood sneleerste hulp geboden worden.Tevens beschikken de gebouwen overtwee liften, een wasserette, fietsenstalling, logeerkamers, recreatie-ruimte, hobbykamer en een bibliotheek/vergaderruimte. De bewo-ners worden vertegenwoordigd door enthousiaste bewonerscommissies.

Huurprijs:De huurprijs varieert van € 426,05 tot € 721,56. De servicekosten variëren van € 114,--tot € 237,--.

Geïnteresseerd en bent u 50 jaar ofouder? Maak geheel vrijblijvend een afspraakmet Mw. L. Kik of Mw. C. Besselink voor meer informatieen/of een bezichtiging.

Seniorenhuisvesting “Zuid-Veluwe” Hof van Sint Pieter 276721 TN BennekomTelefoon: 0318 – 431134www.vrssh-zuidveluwe.nlEmail: [email protected]

De Roosebrinkte Wageningen

De AleidahofteBennekom

De Timanshofen

OPMAAK RUIMTE MENS EN TIJD.qxp:Opmaak 1 26-01-2011 16:27 Pagina 31

Page 32: Ruimte - Mens & Tijd (januari 2011)

OPMAAK RUIMTE MENS EN TIJD.qxp:Opmaak 1 26-01-2011 16:27 Pagina 32