Residuen van reinigingsmiddelen in melkG. Woltem (onderzoekel- sectie melkkwlaliteit)

J. Vel-/zeij (hoofd qfdeling Melkn~inning)

Bij de kwaliteitsbepaling voor boerderijmelk wordt sinds enkele jaren geenonderzoek meer gedaan naar oxidatiemiddelen, omdat de noodzaak hiervoor wasafgenomen. Residuen van reiniging+ en desinfectiemiddelen werden bij de toengevolgde bepalingsmethode nauwelijks meer gevonden. Evenmin traden verwer-kingsproblemen op. Nu deze controle dus vervallen is bestaat het gevaar, dat denoodzaak van goed naspoelen na de hoofdreiniging niet altijd meer wordt onder-kend. Enkele signalen uit de praktijk wijzen daar ook op. Als er bovendien doorafvalwaterproblemen minder water gebruikt wordt voor het spoelen, kan het risicovan residuen toenemen. Daar komt nog bij dat nieuwe analysetechnieken het vindenvan kleinere en/of nieuwe resten van reinigings- en desinfectiemiddelen mogelijkmaken. Ook wordt de consument, al dan niet terecht, steeds gevoeliger voor resi-duen en chemicaliën. Dit betekent dat waakzaamheid geboden is om eventuele pro-blemen te voorkomen. Chemische hulpmiddelen zijn onmisbaar voor een goede rei-niging en een klein residu zal er altijd zijn. Daarom werd door het PR een oriënterendonderzoek uitgevoerd om de niveaus in de praktijk te bepalen.

InventarisatieDe meest gebruikte reinigings- en desinfectie-middelen in de praktijk bevatten loog, chloor-bleekloog en hardheidsbindende stoffen. In eeneerste inventariserend onderzoek werd gekekennaar residuen van chloorverbindingen (dezekomen het eerst in aanmerking) in melk op eenStal proefboerderijen. Bij melkmonsters directvan de koe werd vastgesteld dat melk van natu-

re de chloorverbindingen niet bevat. In het ver-dere onderzoek is gekeken naar residuen ineerste melk uit een installatie en diverse melk-malen uit de tank. Op alle bedrijven werd gerei-nigd met een alkalisch gecombineerd reini-gings- en desinfectiemiddel. In de tankmelkwerd op alle 5 bedrijven residuen van chloorver-bindingen gevonden, in wisselende hoeveelhe-den.

Goede uitspoeling wordt . . . . . . .,...... . . . .,... . . . . . . . . . . . . . . . . ,,.. . . . . . .,.,.... . . . . . .._.... . . . . . . . . . . . . . . . .,. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .,....... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ,. .

29

ResiduenOp de Ossekampen (proefboerderij LUWageningen) werd een zeer lage concentratiechloorverbindingen in melk gevonden. Verhogingvan de concentratie reinigingsmiddel van 0,3%naar 0,.5% gaf een lichte verhoging van de resi-duen in melk te zien.Het niveau op Melkvee 1 van de Waiboerhoevewas hoger dan op de Ossekampen. Dit wordtwaarschijnlijk veroorzaakt door de constructie endrainage van de lange melkleiding op degrupstal. Op dit bedrijf werd enige tijd zowel demelkleidingsinstallatie als de melktank met eenzuur middel zonder chloor gereinigd.Chloorresiduen waren niet meer aantoonbaar inde tankmelk. Na overschakelen op gewoon alka-lisch middel werden direct weer chloorresiduen inde melk aangetroffen.Op Melkvee 4 van de Waiboerhoeve werd relatiefweinig melk per melkmaal in een grote tankopgeslagen. Het gehalte aan chloorresiduen wasna het eerste melkmaal verhoogd. Naarmate ermeer melkmalen in de tank werden opgeslagen,nam het gehalte af. Dit betekent dat de tankreini-ging hier een aanzienlijke bijdrage gaf te zien.

Twee keer naspoelenDe vraag die hierbij ontstaat is in hoeverre hetgehalte aan chloorresiduen in melk is terug tedringen door de naspoeling. Om dit te onderzoe-

ken werd op een IO-tal proef- en praktijkbe-drijven de melkwinningsapparatuur twee keernagespoeld.Een tiental bedrijven werd geselecteerd metverschillende typen melkleidingsinstallaties. In devoorperiode werd op de bedrijven de melk-winningsinstallatie normaal gereinigd. Hieronderwordt verstaan: voorspoelen met lauwwarmwater, hoofdreiniging met warm water en eenalkalisch gecombineerd reinigings- en desin-fectiemiddel en naspoelen met koud water. In deproefperiode werd na elke reiniging een tweedekeer nagespoeld met koud water. Op 8 praktijk-bedrijven werd alleen de melkleidingsinstallatietweemaal nagespoeld, op de 2 proefbedrijvenwerd ook de tank twee keer nagespoeld. Zowelin de voorperiode als in de proefperiode werd demelk twee keer bemonsterd uit de melktank,waarin 4 melkmalen waren verzameld.De resultaten van deze proef zijn weergegeven intabel 1. Op bedrijf 4 werd een geringe afnamegeconstateerd; een slechte drainage en veelversleep van vloeistof door de aanwezige melk-produktiemeters zou een oorzaak kunnen zijn. Dereductie van de chloorverbindingen in melk op deoverige praktijkbedrijven varieerde van 50 tot97%. Hierbij werd alleen de melkleidingsinstal-latie extra nagespoeld! Op de proefbedrijvenwaar tevens de tank extra werd nagespoeldbedroeg de reductie van de chloorverbindingen

Tabel 1 Reductie chloorverbindingen in melk na een extra naspoeling met water

Bedrijf ReductiefactorW)

Type spoeling Type stal

8

Aver HeinoOssekampen

7595883386507597

94 V96 V

grupstalgrupstaldoorloopstaldoorloopstal met mpmdoorloopstal met mmgldoorloopstal met mmgldoorloopstal met mmgldoorloopstal met mmgl

doorloopstal met mpmdoorloopstal met mmgl

Verklaring der symbolen:V = verdringingsspoelingC = circulatiespoelingmpm = melkproduktiemetersmmgl = melkmeetglazen

in melk 94 en 96%.Op Melkvee 4 van de Waiboerhoeve wordt demelkleidingsinstallatie standaard twee keernagespoeld. Het gehalte aan chloorverbindingenin het tweede naspoelwater is 10% lager dan inhet eerste naspoelwater.

AanbevelingenVoor de korte termijn zijn uit de nu beschikbaregegevens een aantal aanbevelingen te geven, die

zeker kunnen bijdragen tot het nog beter beveili-gen van de melkkwaliteit.

Juiste aanlegDe melkwinningsinstallatie moet goed ‘sanitair’aangelegd zijn, en dus geen dode hoekenbevatten. Een goed afschot is altijd nodig omdrainage te bevorderen.

Goed naspoelenGeen enkel reinigings- of desinfectiemiddel magin de melk voorkomen, dus goed naspoelen metwater van drinkwaterkwaliteit is absoluut nodig.Daarbij mag het spoelwater niet circuleren, maarmoet het direct afgevoerd worden.

tgdens het spoelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ,.. . . . . . . . . . . .., . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ._. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ,. . . . . . .,. . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Geen chloortablettenSommige veehouders spoelen de installatie voorhet melken nog een keer met een desinfectiemid-del (chloortablet). Als dit al nodig is, moet daarnaaltijd zeer goed nagespoeld worden alvorens tegaan melken. Maar in een goed aangelegde engereinigde installatie is deze werkwijze overbo-dig. De normale reiniging moet voldoende zijn.Als dat niet zo is, moet de oorzaak verholpenworden en niet met dit paardemiddel achterafopgelost worden.

Correct doserenTe hoge doseringen moeten vermeden worden,ze moeten niet nodig zijn. Denk ook aan demelktank. Ook de melktank kan residuen opleve-ren. Een extra probleem is daar, dat hetspoelwater circuleert, dus een zorgvuldige drai-nage is beslist nodig. Een goede tankreinigingheeft vaak twee naspoelbeurten.

ReinigingsprojectHet reinigingsproject, dat momenteel door hetPR wordt uitgevoerd, heeft als doel een zuinige,milieubewuste reiniging te geven met behoudvan melkkwaliteit. Meerdere onderdelen van hetproject zijn van betekenis i.v.m. het vermijden vanresiduen.In de lopende uitspoelproeven wordt het doorzui-gen van een grote portie water vervangen dooreen aantal krachtige kleine spoelingen met korterusttijden. Ook worden proeven verwacht om nate gaan of de tweede dagelijkse reinigingsbeurtbeperkt kan worden. Vervolgens komt deconcentratie en de dosering van gecombineerdemiddelen nog aan de orde, evenals de keuzetussen verschillende middelen en methoden vandesinfectie. Op termijn zijn dus onderzoek-resultaten te verwachten die de winning vanonberispelijk zuivere melk nog beter kunnenbeveiligen.

32