Remi : Referentiebudgetten voor een menswaardig inkomen, een webapplicatie

Ilse Cornelis, Nele Peeters, Jean-François Reynaert en Peter Thijs Marie-Thérèse Casman, Laurent Nisen en Bérénice Storms

Dit onderzoek kon uitgevoerd worden dankzij de financiele steun van de POD Maatschappelijke Integratie

Overzicht

• Situering en probleemstelling• Vier onderzoeksvragen

– Financiële impact?– Werking?– Administratieve belasting?– Versterkend voor cliënten, maatschappelijk

werkers en raadsleden?• Conclusies en discussie

Situering en probleemstelling

• Grote verschillen in de toekenning van aanvullende steun tussen (en binnen) OCMW’s

• Dezelfde grote verschillen m.b.t. de bepaling van het noodzakelijke leefgeld in het kader van schuldhulpverlening

• Referentiebudgetten1 werden ontwikkeld voor:– Alle mogelijke typegezinnen, levend in diverse socio-economische

situaties (niet werkend/werkend, samenwonend/ gescheiden, op actieve/bejaarde leeftijd, gezond/ziek, eigenaar/huurder)

– Door groot aantal variaties: nood aan een gemakkelijk hanteerbaar instrument

1 Storms, B., Van den Bosch, K., (2009), Wat heeft een gezin minimaal nodig? Een budgetstandaard voor Vlaanderen, Leuven: Acco.Van Thielen, L., Deflandre, D., Baldewijns, K., Boeckx, H., Leysens, G., Casman, M.-T., Storms, B., Van den Bosch, K. (2010). Minibudget. Wat hebben gezinnen nodig om menswaardig te leven in België? Antwerpen: Centrum voor Sociaal Beleid Herman Deleeck.

Situering en probleemstelling

• REMI = webapplicatie waarin de referentiebudgetten op maat van OCMW’s/CAW’s worden aangeboden.

• Geen rekenmachine (dat leidt naar één bedrag), maar wel een tool, op maat van de cliënt, die resulteert in richtnormen waaraan individuele situaties kunnen worden getoetst.

• Autonomie van OCMW’s wordt gerespecteerd: ze kunnen vrij kiezen op welke wijze ze ervoor zorgen dat mensen met een te laag inkomen volwaardig kunnen deelnemen aan de samenleving:– Door besteedbare inkomens te verhogen (uitputten van

rechten, vergoeden van kosten, verminderingen op gemeentelijke retributies, aanvullende steun,…)

– Door uitgaven te verlagen (sociale huisvesting, energiebesparende maatregelen, vrije tijdscheques, ….)

REMI

- Online webapplicatie- referentie-budgetten op maat van

iedere cliëntsituatie- Output: een haalbaar budgetoverzicht

van noodzakelijke:- vaste kosten- leefkosten- reserveringsuitgaven

- Verschaft inzicht in welke inspanningen door de cliënt en het OCMW kunnen geleverd worden met het oog op het garanderen van een menswaardig inkomen

info@cebud.be

REMI

REMI

REMI

REMI Inkomen – totaal= 1200 –

1251.39

Webapplicatie uitgetest

Studie gefinancierd door POD mi (2012): uittesten van de werking, effectiviteit en administratieve en financiële draaglast van REMI in een aantal Vlaamse, Waalse en Brusselse OCMW’s

Studie POD mi: vier onderzoeksluiken

• 1. Financiële impact van hanteren referentiebudgetten voor OCMW

• 2. Technische werking en gebruiksvriendelijkheid van instrument

• 3. Administratieve belasting van gebruik webapplicatie

• 4. Versterkende werking voor cliënten, maatschappelijk werkers en raadsleden

Deelnemende OCMW’s

OCMW’s MW Cliënten Raadsleden

Vlaanderen 5* 31 (11) 28 (21) 21 (9)

Wallonië 6** 39 (22) 26 (24) 23 (19)

Brussel 2*** 5 (2) 5 (5) -

TOTAAL 13 75 (35) 59 (50) 44 (28)

* = 3 OCMW’s werkten niet mee aan deel 3 (administratieve belasting)** = 1 Waals OCMW nam enkel deel aan deel 1 (financiële impact)*** = 1 Brussels OCMW nam niet deel aan deel 4 (versterkende werking en effectiviteit)Cijfers tussen haakjes zijn aantal deelnemers in de nameting

Luik 1. Financiële impact

• Wat is het verschil in financiële middelen die worden ingezet voor aanvullende steun binnen een OCMW– op dit moment?– op basis van REMI (referentiebudgetten voor een

menswaardig inkomen)?

Luik 1. Financiële impact

Methode:• Simulatiestudie• Per OCMW ca 20 lopende dossiers AFS (aanvullende

financiële steun) => in totaal 242 dossiers• Elk volledig dossier verwerken met webapplicatie REMI

+ gegevens over huidig toegekende AFS• Voor verschillende types gezinnen (alleenstaanden,

gezinnen met en zonder kinderen, ...)• Voor diverse inkomstenbronnen (leefloon, pensioen,

werkloosheidsuitkering, ...)

N Leefloon Werkloosheids-uitkering

Loon uit arbeid

Invaliditeits- of ziekte-uitkering Pensioen Andere

Alleenstaande 79 33 15 1 25 5

Alleenstaande met 1 kind 32 12 6 5 8 1Alleenstaande met 2 kinderen 25 14 5 2 3 1

Alleenstaande met 3 kinderen 4 1 3

Alleenstaande met 4 kinderen 1 1

Alleenstaande met 5 kinderen 1 1

Alleenstaande met 6 kinderen 1 1

Koppel 39 12 7 6 6 7 1

Koppel met 1 kind 30 11 8 6 3 1 1

Koppel met 2 kinderen 17 8 2 5 2

Koppel met 3 kinderen 10 4 1 4 1

Koppel met 4 kinderen 2 1 1

Koppel met 6 kinderen 1 1

Totaal 242 99 48 30 48 15 2

EUR/ maand

NGemiddelde aanvullende steun

Gemiddelde aanvullende steun volgens REMI

Meerkost REMI tov huidige aanvullende steun

Meerkost REMI bij behouden huidige steun

Financiële impact: min

Financiële impact: max

Alleenstaande 79 59 169 110 120 -98 711

Alleenstaande met 1 kind 32 54 290 238 248 -265 731

Alleenstaande met 2 kinderen 25 29 334 305 308 -43 638

Alleenstaande met 3 kinderen 4 61 441 381 380 16 725

Koppel 39 56 308 253 260 -200 853

Koppel met 1 kind 30 84 450 366 389 -96 1100

Koppel met 2 kinderen 17 60 565 505 509 -72 1432

Koppel met 3 kinderen 10 70 618 548 557 -81 1627

0

100

200

300

400

500

600

700

Alleen

staan

de

Alleen

staan

de m

et 1 k

ind

Alleen

staan

de m

et 2 k

indere

n

Alleen

staan

de m

et 3 k

indere

n

Koppe

l

Koppe

l met

1 kind

Koppe

l met

2 kind

eren

Koppe

l met

3 kind

eren

Gemiddelde aanvullende steun Gemiddelde aanvullende steun volgens REMI

0

200

400

600

800

1000

1200

Alle

enst

aand

eA

lleen

staa

nde

- Lee

floon

Alle

enst

aand

e - W

erkl

oosh

eids

uitk

erin

gA

lleen

staa

nde

- Loo

n ui

t arb

eid

Alle

enst

aand

e - Z

iekt

e- o

f inv

alid

itei

tsui

tker

ing

Alle

enst

aand

e - P

ensi

oen

Alle

enst

aand

e m

et 1

kin

dA

lleen

staa

nde

met

1 k

ind

- Le

eflo

onA

lleen

staa

nde

met

1 k

ind

- W

erkl

oosh

eids

uitk

erin

gA

lleen

staa

nde

met

1 k

ind

- Lo

on u

it a

rbei

dA

lleen

staa

nde

met

1 k

ind

- Zi

ekte

- of i

nval

idite

itsui

tker

ing

Alle

enst

aand

e m

et 1

kin

d -

Pens

ioen

Alle

enst

aand

e m

et 2

kin

dere

nA

lleen

staa

nde

met

2 k

inde

ren

- Lee

floon

Alle

enst

aand

e m

et 2

kin

dere

n - W

erkl

oosh

eids

uitk

erin

gA

lleen

staa

nde

met

2 k

inde

ren

- Loo

n ui

t arb

eid

Alle

enst

aand

e m

et 2

kin

dere

n - Z

iekt

e- o

f inv

alid

itei

tsui

tker

ing

Alle

enst

aand

e m

et 2

kin

dere

n - P

ensi

oen

Alle

enst

aand

e m

et 3

kin

dere

nA

lleen

staa

nde

met

3 k

inde

ren

- Lee

floon

Alle

enst

aand

e m

et 3

kin

dere

n - W

erkl

oosh

eids

uitk

erin

gA

lleen

staa

nde

met

4 k

inde

ren

- Lee

floon

Alle

enst

aand

e m

et 5

kin

dere

n - L

eeflo

onA

lleen

staa

nde

met

6 k

inde

ren

- Lee

floon K

oppe

lK

oppe

l - L

eeflo

onK

oppe

l - W

erkl

oosh

eids

uitk

erin

gK

oppe

l - L

oon

uit a

rbei

dK

oppe

l - Z

iekt

e- o

f inv

alid

itei

tsui

tker

ing

Kop

pel -

Pen

sioe

nK

oppe

l - A

nder

eK

oppe

l met

1 k

ind

Kop

pel m

et 1

kin

d - L

eeflo

onK

oppe

l met

1 k

ind

- Wer

kloo

shei

dsui

tker

ing

Kop

pel m

et 1

kin

d - L

oon

uit a

rbei

dK

oppe

l met

1 k

ind

- Zie

kte-

of i

nval

idit

eits

uitk

erin

gK

oppe

l met

1 k

ind

- Pen

sioe

nK

oppe

l met

1 k

ind

- And

ere

Kop

pel m

et 2

kin

dere

nK

oppe

l met

2 k

inde

ren

- Lee

floon

Kop

pel m

et 2

kin

dere

n - W

erkl

oosh

eids

uitk

erin

gK

oppe

l met

2 k

inde

ren

- Loo

n ui

t arb

eid

Kop

pel m

et 2

kin

dere

n - Z

iekt

e- o

f inv

alid

itei

tsui

tker

ing

Kop

pel m

et 3

kin

dere

nK

oppe

l met

3 k

inde

ren

- Lee

floon

Kop

pel m

et 3

kin

dere

n - W

erkl

oosh

eids

uitk

erin

gK

oppe

l met

3 k

inde

ren

- Loo

n ui

t arb

eid

Kop

pel m

et 3

kin

dere

n - Z

iekt

e- o

f inv

alid

itei

tsui

tker

ing

Kop

pel m

et 4

kin

dere

nK

oppe

l met

4 k

inde

ren

- Wer

kloo

shei

dsui

tker

ing

Kop

pel m

et 4

kin

dere

n - L

oon

uit a

rbei

dK

oppe

l met

6 k

inde

ren

- Lee

floon

Gemiddeldeaanvullendesteun

Gemiddeldeaanvullendesteun volgensREMI

EUR / maand NGemiddelde aanvullende

steun

Gemiddelde aanvullende

steun volgens REMI

Meerkost REMI tov huidige

aanvullende steun

Meerkost REMI bij

behouden huidige steun

Financiële impact:

min

Financiële impact:

max

Alleenstaande met 1 kind 32 53,65 290,41 237,76 248,32 -265,32 730,78

Leefloon 12 24,02 299,90 275,88 275,88 0 553,49

Werkloosheidsuitkering 6 37,81 287,11 249,31 249,31 0 730,78

Loon uit arbeid 5 8,3 212,35 204,05 204,05 0 624,97

Ziekte- of invaliditeitsuitkering 8 111,05 260,50 149,45 191,67 -265,32 551,85

Pensioen 1 240 826,04 586,04 586,04 / /

Luik 1. Financiële impact

Resultaten en conclusies• Huidige aanvullende steun ligt in de drie regio’s

meestal lager dan de referentiebudgetten• Grotere tekorten te vinden bij gezinnen met meerdere

kinderen• Onvoldoende rekening gehouden met impact op

gezinsbudget bij berekening steun• Minimale en maximale financiële impact loopt sterk

uiteen voor gelijkaardige gezins- en inkomenssituaties• Grote variaties op vlak van AFS tussen en binnen OCMW’s• Grote variatie in individuele kenmerken van gezinnen

Luik 1. Financiële impact

Resultaten en conclusies• Meerkost afhankelijk van meerdere factoren

• Bijvoorbeeld huisvesting, huidige aanvullende steun, sociaaleconomische positie gezin, kindergeld, alimentatie, andere inkomsten …

• Extrapolatie naar alle OCMW-dossiers quasi onmogelijk• Te weinig gegevens beschikbaar over cliëntenbestand

OCMW• Te grote diversiteit

Luik 2. Werking

• Technische werking en correct gebruik / gebruiksvriendelijkheid van het instrument REMI?

• Methode:– Oplijsting en correctie bugs en problemen door de

maatschappelijk werkers die instrument gebruiken– Correct gebruik nakijken door invoer in

simulatiestudie (luik 1) te controleren

Luik 2. Werking

Resultaten en conclusies• Aantal aanpassingen nodig• REMI is nuttig als leidraad om basisdossier aan

te maken • Systematische manier om zicht te krijgen op inkomsten

en uitgaven cliënten

Luik 3. Administratieve belasting

Vergelijken van de administratieve belasting van de huidige procedure die gangbaar is binnen het OCMW met een fictieve procedure waarbij REMI gebruikt wordt. • Tijdsregistratie voor beide procedures• Identificeren welke informatie door REMI wordt gevraagd, maar niet beschikbaar is wanneer de huidige procedure wordt gevolgd

Luik 3. Administratieve belasting

Methode:• Simulatiestudie• Per OCMW ong. 6 nieuwe dossiers => in totaal 26

dossiers• Elk dossier verwerken met huidige procedure +

gedetailleerde timing door MW• Elk dossier invoeren in de webapplicatie REMI +

gedetailleerde timing door MW• Aangeven welke informatie op dit moment nog

ontbreekt maar in REMI ingevuld zou kunnen worden

Luik 3. Administratieve belasting

Resultaten en conclusies• Tijdsregistratie:

• Kleine tijdswinst (4 minuten) door gebruik REMI ipv huidige software

• Extra administratieve belasting door het opvragen van ontbrekende gegevens?• Aantal gegevens die nu vaak ontbreken in dossier (kosten

verzekeringen, provinciebelasting, ...)• Kunnen makkelijk worden opgevraagd tijdens opstellen

van dossier: geen extra administratieve belasting door bijkomend onderzoek

• Indien ontbrekend: referentiebedragen overnemen

Luik 4. Effectiviteit

Werkt REMI (en het gebruik van referentiebudgetten) als educatief instrument voor:

• Cliënten? • Versterkend: attitudes over persoonlijke financiën, gedrag,

ervaren empowerment, en subjectieve evaluatie• Maatschappelijk werkers?

• Versterkend: eigen ervaren effectiviteit begeleiding, empowerment in werk, subjectieve ervaring individuele begeleiding

• Beoordelen leefsituaties• Raadsleden?

• Andere houding tegenover minimale inkomens na vorming• Beoordelen leefsituaties

Luik 4. Effectiviteit

Methode• Cliënten:

• 6 cliënten per OCMW => 50 cliënten volledige data• Interventie : 4x individuele begeleidingssessie met draaiboek

REMI/referentiebudgetten/zelfcontrole• Vragenlijst voor en na interventie

• Maatschappelijk werkers• Vorming + Interventie• Vragenlijst voor en na interventie

• Raadsleden• Vorming• Vragenlijst voor en +- 5 maanden na vorming

• Belangrijk • Kleine steekproeven• Beperkte interventie• Geen controlegroep

Luik 4. Effectiviteit cliënten

Nameting Niet sparen Sparen Totaal

Voormeting Niet sparen 17 13 30Sparen 0 20 20

Totaal 17 33

McNemar p<.01

Gedrag: sparen

Luik 4. Effectiviteit cliënten Nameting

Helemaal eens of eens

N %De individuele begeleiding vond ik nuttig 43 91,5%Door de individuele begeleiding slaag ik er beter in om een goed zicht te krijgen op mijn inkomsten en uitgaven 41 87,2%

Het opschrijven van mijn uitgaven helpt me om een goed zicht te krijgen op wat ik maandelijks kan uitgeven 37 80,4%

Door voor mezelf doelstellingen te formuleren slaag ik er beter in om met mijn geld om te gaan 33 73,3%

Ik zou in de toekomst nog willen gebruik maken van deze individuele begeleiding indien mogelijk 38 82,6%

Ik zou deze begeleiding aanraden aan anderen 40 88,9%

Luik 4. Effectiviteit

Resultaten en conclusies: cliënten• Beperkte evolutie merkbaar na de interventie

• Zaken waaraan in begeleiding werd gewerkt:• Spaargedrag /geld opzij zetten: zie voorbeeld• Langetermijndoelen stellen

• Zelfvertrouwen mbt budget beheer• Begeleiding zeer positief geëvalueerd: zie

voorbeeld

Luik 4. Effectiviteit

Resultaten en conclusies: maatschappelijk werkers:• Beperkte evolutie na vorming en interventie

• Eigen functioneren: effectiviteit om:• toekomstige problemen te voorkomen • het gedrag van cliënten te veranderen

• Matig positief over individuele begeleiding• Beoordeling leefsituaties

• Veel variatie • Veel verschillende interpretaties, afhankelijk van

individuele kenmerken • => voordeel REMI: houdt hier in grote mate rekening mee

Beoordeling leefsituaties

• Case 2: Gezin met 2 kinderen• Een echtpaar waarvan de man 34 jaar is en de vrouw 35 jaar. • Zij hebben 2 kinderen; een jongen van 5 jaar en een meisje van 3 jaar. Zij

ontvangen een gewaarborgde kinderbijslag van 319 Euro per maand• Zij ontvangen een leefloon van 1.026 Euro. De man heeft een zeer onregelmatig

arbeidsverleden. De vrouw heeft vroeger korte periodes gewerkt als poetsvrouw. Noch de man, noch de vrouw hebben recht op werkloosheidsvergoeding aangezien zij geen van beide voldoende arbeidsdagen kunnen bewijzen. Zowel de man als de vrouw willen werken. De trajectbegeleider ziet een tewerkstelling binnen de 6 maanden echter niet mogelijk.

• Het gezin heeft geen spaargelden, wel ongeveer 5000 Euro schulden (er werd geld geleend o.a. om waarborg van het appartement te kunnen betalen).

• Betrokkenen huren een appartement met 3 slaapkamers aan een huurprijs van 550 euro. De rekening voor elektriciteit en gas zal maandelijks 170 euro bedragen.

• Gemiddeld hebben zij een apothekerskost van 140 euro per maand.

Beoordeling leefsituaties

• Case 2: Gezin met 2 kinderen- volgens REMI 514€ nodig

OCMWVoormeting

Case 2: nu toegekendNameting

Case 2: nu toegekend Avg SD Min Max N Avg SD Min Max N8-Vl 107 62 0 151 5 167 46 115 205 310- Vl 367 53 288 397 4 346 0 346 346 211- Vl 26 19 0 50 5 0 0 0 19 –Vl 200 200 200 1 122 149 17 227 212-Vl 263 0 263 263 2 244 31 222 266 25 0 013-B 160 57 120 200 2 07-W 0 0 0 0 2 50 71 0 100 24-W 210 119 0 310 6 140 128 0 250 32-W 204 127 100 500 9 125 150 0 300 46-B 0 140 140 140 11-W 160 125 0 350 5 124 76 70 250 53-W 259 100 150 400 5 361 63 300 445 5TOTAAL 182 128 0 500 46 184 132 0 445 30

Beoordeling leefsituaties• Case 2- volgens REMI 514€ nodig

OCMW

VoormetingCase 2: nodige AFS

Nameting Case 2: nodige AFS

Avg SD Min Max N Avg SD Min Max N8 531 247 200 1000 11 693 227 450 900 310 442 44 397 500 4 425 35 400 450 211 159 139 20 300 5 250 250 250 19 278 173 155 400 2 364 193 227 500 212 567 375 350 1000 3 380 170 260 500 25 683 76 600 750 3 200 0 200 200 213 375 177 250 500 2 07 183 112 100 310 3 310 269 120 500 24 403 148 250 600 6 438 120 300 515 32 450 220 250 1000 11 350 173 200 500 46 0 400 400 400 11 278 183 170 600 5 192 119 100 400 53 520 241 150 800 5 470 233 200 800 5TOTAAL 423 232 20 1000 60 379 201 100 900 32

Luik 4. Effectiviteit

Resultaten en conclusies: raadsleden• Weinig evolutie in visie op minimale inkomens en

beoordelen leefsituaties• Slechts 1 enkel vormingsmoment• Opnieuw onderschatting kosten kinderen

• Positief over introductie referentiebudgetten• Wijzen zelf op verandering in inzicht/visie• Toekomst: bijna de helft: beleid AFS herbekijken

Conclusies

Financiële impact• Grote kloof tussen huidige toestand en referentiebudgetten voor

menswaardig inkomen• Vooral impact kinderen wordt onderschat• REMI kan hier voor bewustmaking zorgen

• Berekende meerkost enkel gebaseerd op ontvangen dossiers van OCMW’s• Meerkost kan nog toenemen wanneer alle personen die een inkomen hebben

dat lager uitvalt dan het referentiebudget, komen aankloppen voor AFS• AFS sterk afhankelijk van zeer specifieke kenmerken dossiers =>

verklaart ook grote variabiliteit• REMI: uniforme criteria op maat van elke individuele cliëntsituatie

• REMI veronderstelt aanwezigheid competenties om met geld en budget om te gaan bij cliënten• REMI als educatief middel: budgetteringsvaardigheden van cliënten

versterken

Conclusies

Werking en administratieve belasting• Geen bijkomende administratieve belasting door REMI

• Gelijkaardige administratieve stappen en kleine tijdswinst• Een systematisering van de benodige informatie kan

een bijkomende tijdswinst opleveren• Dossiers niet steeds volledig aan inkomsten – of

uitgavenkant• REMI: systematiseert inkomensonderzoek en

informatieverzameling rond uitgaven• REMI: dwingt tot nadenken en expliciteren beleid rond

AFS

Conclusies

Effectiviteit• Bruikbaarheid als educatief instrument voor de

cliënten:• Zeer voorzichtig positief• Tijdsintensief: groepswerking levert niet alleen tijdswinst,

werkt ook versterkend• Educatief en bewustmakend instrument voor

maatschappelijk werkers en raadsleden:• Doet nadenken• Zeer beperkte introductie referentiebudgetten =>

harmonisatie kan niet verwacht worden

Take Home

Meerwaarde REMI• Uniforme criteria voor berekening menswaardig

inkomen op maat van individuele cliëntsituaties• Leidraad voor gestructureerde

informatieverzameling en aanleggen cliëntdossier• Educatief instrument dat ingezet kan worden in

begeleiding cliënten en sensibilisering maatschappelijk werkers en raadsleden omtrent referentiebudgetten voor een menswaardig inkomen

Discussie

• Bedankt voor uw aandacht!• Vragen?

• Meer lezen:– Ilse Cornelis, Nele Peeters, Jean-François Reynaert en Peter Thijs, Marie-Thérèse Casman, Laurent Nisen en Bérénice

Storms (2012). Referentiebudgetten als maatstaf voor de effectiviteit van de sociale bescherming (2012). REMI: referentiebudgetten voor een menswaardig inkomen, een webapplicatie

– Storms, B., Peeters, N., Cornelis, C., Reynaert, J-F, Thijs, P., Nisen, L., (2013). Referentiebudgetten als maatstaf voor de effectiviteit van de sociale bescherming. Ook getest op mensen. In: in: Vranken, J., Lahaye, W., Saffre, S., Pannecoucke, I., (red.) Armoede en sociale uitsluiting. Jaarboek 2013 (te verschijnen)