Reizen met een beurs: Prix de Rome

Michiel Kersten | Artetcetera | Kunst in woorden

Rijksakademie van beeldende kunsten Voorlopers:• Stadste(e)kenacademie (opgericht 1765)• Koninklijke Akademie (1822-1870)

Een overheidsinstituut dat de historieschilderkunst propageert door opleiding van kunstenaars.

Rijksakademie• Wet 26 mei 1870

• Onderwijs in de Schone Kunsten

• Hoger onderwijs (docenten = hoogleraar)

• Prix de Rome

Prix de RomeDirecteuren Rijksacademie:• Bastiaan de Poorter (1870-1879)• August Allebé (1879-1906)• Antoon Derkinderen (1906-1925)• Richard Roland Holst (1926-1933)• Willem H. van den Berg (1938-1953)

Prix de RomeJaarlijks afwisselend prijskamp in schilderkunst, beeldhouwkunst, bouwkunst en eens in de vijf jaar graveerkunst

Vanaf 1931-1984 afwisseling van monumentale en versierende schilderkunst & beeldhouwkunst, graveerkunst, vrije schilderkunst & vrije beeldhouwkunst, schone bouwkunst

Nederlandse nationaliteit, tussen 20 en 30 jaar

Jaargeld (stipendium) f 1.200,- (max 4 jaar)

Prix de RomeTheoretisch toelatingsexamen: kunstgeschiedenis, esthetica, ontleedkunde en doorzichtkunde

Omstreeks 1900 duurde het examen bijna een week

Sinds 1895: proefkamp (praktisch toelatings, examen bestaande compositieschets(en) naar opgeven onderwerp en een naaktstudie

Eindkamp (max. 4 deelnemers): één onderwerp (na 1884) gebaseerd op Bijbel of klassieke mythologie

Prix de RomeLoge op zolder – gedurende de zomermaanden

Stap 1: schets of proefmodel – geen grote afwijkingen toegestaan, mag pas van loge af als schets klaar is

Werken van kunstenaars alleen gemerkt met een door loting bepaald nummer

Onpartijdigheid van jury

Prix de Rome

De wedstrijden: een paar voorbeelden

• 1884 Jac van Looy• 1904 Jan Sluijters

Prix de Rome 1884: Jacques van Looy, Elia op de Berg Karmel en Jan Dunselman, Alexander de Grote en zijn geneesheer Philippus, olieverf op doek

Michelangelo, Sybilla Delphica, Sixtijnse kapel, Rom

e

Jacobus van Looy, studie naar Adam van M

ichelangelo in de Sixtijnse kapel te Rom

e, 1885, pen in bruin-zwart, Haarlem

, Teylers M

useum

Jacobus van Looy, Studie naar borstbeeld Fra Bartholomo

(Florence) en Modelstudie van m

an met klassiek gedrapeerd

klees, zwart krijt, Haarlem

, Teylers Museum

Jacobus van Looy, Kopie naar Portret van Paus Paulus IV Farnese door Titiaan in Napels en een studie naar de Paardentemmers op het Capitool te Rome, zwart krijt, Haarlem, Teylers Museum

Jacobus van Looy, Schetsen in Rome, 1885, Haarlem, Teylers Museum

Jacobus van Looy, Haven van Napels en Straatje in Pom

peï, zw

art krijt, penseel in waterverf, Haarlem

, Teylers Museum

Jacobus van Looy, Luciferverkopertje in Florence, Zittende vrouw

bij de Villa Medici in Rom

e, 1885, zwart en gekleurd krijt,

waterverf, Haarlem

, Teylers Museum

Daniel Bueno da Mesquito, Verslag van de Prix de Rom

e-reis uit Venetië, Haarlem

, Noord Hollands Archief

Prix de Rome, 1904 Salomon GarfMeindert ButterJan SluijtersHuib Luns

Prix de Rome 1904, de cijferlijst van de Proefk

amp

Loge B: winnaar = Jan Sluijters, De profeet Elisa w

ekt de zoon van de Sunam

itische vrouw tot leven terw

ijl Gehazi toekijkt. Olieverf

op doek, Collectie ICN N

ederland

Spotprent van Albert Hahn, uit de Ware Jacob op het onderw

erp van de Prix de Rom

e 1904, De profeet Eliza, wekt de zoon van de

Sunamitische vrouw

tot leven..

V.l.n.r.: Salomon Garf, Huib Luns, Meindert Butter

Leo Gestel, Parodie op de vier schilderijen die de deelnemers

voor de Prix de Rome, 1904 hebben geschilderd, uit: De W

are Jacob, 1904, lithografie, Haarlem

, Noord Hollands Archief

Jan Sluijters, Voorstudie voor Hera & Hera (voltooide versie),

1904, Oliver op doek, beide particuliere collectie

Antonio Allegri (gen. Antonio Correggio), Danaë, 1645, Rome,

Galleria Borghese, Jan Sluijters, kopie naar Correggio’s Danaë

Jan Sluijters, Ponte Vecchio te Florence, 1905, potlood en inkt op papier

En vond de Rijksakademie de kopie naar Correggio mooi?

Kopie naar Correggio’s schilderij, is liefdeloos gemaakt.

Nadat dit gedeeltelijk minder gunstige oordeel over de copieën staat een veel betere bevinding bij het bezichtigen van het overige werk door den heer Sluijters ingezonden.

Ofschoon men ook hier enkele der schilderwerken niet kan appreciëren als lijdende aan zekere banaliteit in de kleuropvatting, wordt die vergoed door de zeer frissche en originele eigenschappen van het meerendeel der studiën in olieverf en de teekeningen en schetsen.

Beoordeling van de werkstukken van het eerste jaar in Italië

Maar eindelijk na een ontzettend lange en een schier eindelooze nacht, kwam de morgen aan den gezichtseinder opdagen als ‘n langgerekte geelroode streep, het groengrijs van den nacht werd zwakker, met blauw doorstraalt en langzaam, kruiperig daagde het tot het rood zich vermengd had met het geel en het blauw in de luchtkoepel weer zijn gewoon glashard aanschijn had herkregen…

Jan Sluijters: kleurdenker, kleurziener

Velazques (links) en Jan Sluijters (rechts), kopie Francisco Lezcano ook w

el genoemd "N

iño de Vallecas”, door Velazquez in M

useo del Prado in Madrid uit 1645, kopie uit 1905, tijdens

verblijf in Spanje van Sluijters. Collectie ICN

Jan Sluijters, Spaanse danseres, voorstudie en schilderij, 1906, krijt, rode verf – olieverf op doek

Jan Sluijters, Arbeider aan de Seine, Parijs, 1906, zwart krijt en

waterverf op papier, particuliere collectie

Jan Sluyters, Le Bal Tabarin, 1907, olieverf op doek, Am

sterdam, Stedelijk M

useum

Jan Sluyters, Le Bal Tabarin, 1906-07, olieverf op doek, Laren, Singer Laren en Am

sterdam, Stedelijk M

useum (part.

bruikleen)

Kees van Dongen, Le Moulin de la Galette, circa 1905-06,

olieverf op doek, Troyes, Musé de l’Art m

oderne.

Jan Sluijters, Quadrille au Tabarin, 1906, gekleurd krijt op papier,

particuliere collectie Moulin de la Galette, Parijs 1906, zw

art en gekleurd krijt, w

aterverf en inkt, Overveen, Particuliere

collectie

Jan Sluijters, Femm

es qui s’embrassent, 1906, olieverf op

doek, Amsterdam

, Van Gogh Museum

Jan Sluijters, Cocotte in Parijs, 1907, gekleurd krijt, w

aterverf en inkt op papier, particuliere collectie

.. dit voornamelijk met betrekking tot de zich meer op de voorgrond dringende in olieverf uitgevoerde werken.

Daarin vindt de jury een naar haar oordeel zeer te misprijzen neiging om los van alle gezonde kunstprincipes het valsche vernuft der nieuwste Fransche richting te huldigen door grote minachting voor de schoonheden der techniek van het schilderen en door een valsch streeven naar gewild nieuwe kleurstemmingen en naar ruwe hartstochtelijkheid.

De drieste veronachtzaming der schoonheid in de vrouwelijke vormen, de quasi schitterende maar pijn doende kleuren, wreedheid, de rauwe met het materiaal spottende techniek zijn er de kenmerken van ...

De jury kan in die werken, hoewel bedrevenheid en illustratieve bekwaamheid er ook uit blijken niet zien de ernstige bedoeling van een jong artiest om onder de beschavende invloed van de kunstschatten der groote musea, zich een eigen weg te kiezen en uit eigen oogen te zien.

Ook bij de andere werken in olieverf, de stadsgezichten stuit de jury op diezelfde neiging om alles wat tot op heden als een gezond beginsel in de schilderkunst gegolden heeft met onverschilligheid ter zijde te stellen en mede te gaan met wat bij den meest modernen de mode van de dag is.

Jan Sluijters, Café Olym

pia, 1906, particuliere Collectie (Collectie N

ardinc)

Jan Sluyters, Geweigerd (bij tentoonstelling april-m

ei 1907, in Arti et Am

icitiae, potlood, zwart krijt, w

aterverf en gouache op papier, particutliere collectie

Jan Sluijters, Zelfportret, portlood, zwart en gekleurd krijt op

paier) en portret van zijn echtgenote Bertha Langerhorst, (kleur)potlood, en w

aterverf op papier, 1906

Dank u wel, op naar de kunst…

Artetcetera. Kunst in Woorden