Regionaal Landschap Haspengouw en Voeren vzw - rlh.be · Caroline Mariotti Milieuambtenaar...

Regionaal Landschap Haspengouw en Voeren vzw

Jaarverslag 2013—Programma 2014

Jaarverslag 2013

Algemene Vergadering 24 februari 2014

Regionaal Landschap Haspengouw en Voeren - Jaarverslag 2013

1

Inhoud

1 Inleiding ........................................................................................................................... 3

2 Organisatie en structuur ................................................................................................ 4

2.1 WERKINGSGEBIED ................................................................................................................................ 4

2.2 BESTUURSORGANEN ............................................................................................................................. 7

2.3 PERSONEEL ....................................................................................................................................... 11

2.4 PROFESSIONALISERING VAN DE ORGANISATIE ........................................................................................... 13

2.5 OVERLEG EN SAMENWERKING .............................................................................................................. 15

2.6 COMMUNICATIE ................................................................................................................................ 17

3 Natuurbehoud en KLE ................................................................................................. 18

3.1 KORTWEG NATUUR ............................................................................................................................ 18

3.2 FUNCTIONELE AGROBIODIVERSITEIT: AANLEG VAN MULTIFUNCTIONELE AKKERRANDEN ..................................... 20

3.3 NATUUR- EN LANDSCHAPSPROJECTEN SINT-TRUIDEN ................................................................................ 26

3.4 HERK EN MOMBEEK: BLAUW LINT, GROENE PARELS .................................................................................. 30

3.5 AQUADRA, GRENSOVERSCHRIJDEND WATERBEHEER IN DE VIER DEELBEKKENS VAN DE JEKER, DE BERWIJN, DE VOER

EN DE GEUL ..................................................................................................................................... 36

3.6 HABITAT EUREGIO ............................................................................................................................. 40

3.7 MENSEN EN SOORTEN ALS AMBASSADEURS VOOR BIODIVERSITEIT ............................................................... 45

3.8 PLAN LEEUWERIK ............................................................................................................................... 48

4 Landschapszorg en streekeigen karakter ................................................................. 50

4.1 LANDSCHAPSANIMATOR EN LANDSCHAPSTEAM ........................................................................................ 50

4.2 EEN ‘LANDSCHAPSLOKET’ IN HASPENGOUW EN VOEREN ............................................................................ 55

4.3 HOOGSTAMKERNEN IN SINT-TRUIDEN.................................................................................................... 61

4.4 PARKRANGERS IN HASPENGOUW EN VOEREN (LANDSCHAPSTEAMS) ............................................................ 64

4.5 REGIONALE LANDSCHAPSPARKEN IN HASPENGOUW EN VOEREN .................................................................. 67

4.6 ACTIVITEITEN VLM-BEDRIJFSPLANNER ................................................................................................... 71

4.7 HOLLE WEGEN, EEN LEVENDE VERBINDING .............................................................................................. 74

4.8 KLEIN HISTORISCH ERFGOED IN DE KIJKER ................................................................................................ 77

4.9 DE KLUIS VAN VRIJHERN HERBELEEFD .................................................................................................... 81

5 Recreatief medegebruik en natuurrecreatie .............................................................. 85

5.1 OPVOLGING GREENSPOTS – KWALITEITSVOL WANDELEN ............................................................................ 85

5.2 WANDELEN ALS STREEKPRODUCT, EEN NIEUWE DIMENSIE VOOR WANDELEN IN HASPENGOUW .......................... 87

5.3 VERBORGEN MOOIS IN HASPENGOUW - NATUURRECREATIEVE ONTSLUITING VAN BIJZONDERE PLAATSEN IN

HASPENGOUW ................................................................................................................................. 93

5.4 WANDELEN IN LIMBURG OP EEN HOGER NIVEAU ...................................................................................... 97

5.5 OPVOLGING PROJECT ‘SINT-PIETERSBERG’ ............................................................................................ 102

6 Natuureducatie en -sensibilisatie ............................................................................. 104

6.1 DRAAGVLAKVERBREDING KORTWEG NATUUR................................................................................... 104

6.2 CURSUS KLE ................................................................................................................................... 106

6.3 EDUCATIEF AANBOD NAAR SCHOLEN .................................................................................................... 107

7 Projecten voorbereid in 2013 .................................................................................... 109

7.1 BLOESEMLINT INTERREG .................................................................................................................... 109

7.2 BLOESEMLINT LEADER ...................................................................................................................... 109


2

7.3 PROVINCIALE BIODIVERSITEITSPROJECTEN ............................................................................................. 109

7.4 LEADER HASPENGOUW ..................................................................................................................... 110

7.5 KORTWEG NATUUR .......................................................................................................................... 110

7.6 ‘STALLEN, SNACKBARS VOOR VLEERMUIZEN’ .......................................................................................... 110

7.7 QUICK-WIN-PROJECTEN NATURA 2000 ANB ..................................................................................... 110

7.8 LIFE+-PROJECT ‘RESTORING HAMSTER POPULATIONS AND BIODIVERSITY: WIN-WIN SOLUTIONS FOR RURAL REGIONS’

................................................................................................................................................... 111

7.9 LIFE+-PROJECT ‘PRIVATE-LIFE’......................................................................................................... 111

8 Verplichte activiteiten ................................................................................................ 112

8.1 LANDSCHAPSKRANTEN ...................................................................................................................... 112

8.2 VORMINGSACTIVITEITEN ................................................................................................................... 113

8.3 PUBLIEKSACTIVITEITEN ...................................................................................................................... 119

9 Relatie doelstellingen en activiteiten ....................................................................... 129

10 Participatie aan studiedagen en overlegfora, adviesverlening en presentaties .. 130

STUDIEDAGEN EN WERKBEZOEKEN .................................................................................................................. 130

OVERLEGFORA EN ADVIESVERLENING ............................................................................................................... 130

PRESENTATIES EN BEGELEIDINGEN ................................................................................................................... 131

11 Financieel verslag ...................................................................................................... 132


3

JAARVERSLAG 2013

1 Inleiding

Documenten zoals gevraagd in artikel 3 § 2 van het besluit van de Vlaamse regering tot

vaststelling van de regelen voor de voorlopige en definitieve erkenning van regionale

landschappen dd. 8 december 1998, gewijzigd bij besluit van de Vlaamse regering dd. 11 mei

1999.

Deze documenten sluiten eveneens aan bij het Ministerieel Besluit tot toekenning van een

subsidie aan de erkende regionale landschappen voor het uitbouwen van een

landschapswerking.


4

2 Organisatie en structuur

2.1 Werkingsgebied

Beschrijving van het werkingsgebied

Het Regionaal Landschap Haspengouw en Voeren (RLH) komt grosso modo overeen met het

Limburgse grondgebied ten zuiden van de Demer. Deze typische streek kenmerkt zich door

een glooiend landschap met vruchtbare gronden, dooraderd met holle wegen. Tussen de

akkers, boomgaarden en weilanden liggen kleine dorpen met historische kerken,

vierkantshoeven en kastelen. Het landschap en de natuur geven ieder toeristisch seizoen een

unieke invulling: in het voorjaar de bloesem, in het najaar het fruit en gedurende de zomer

worden de talrijke kastelen en hun parken in de kijker gezet.

Haspengouw wordt opgedeeld in droog en vochtig Haspengouw.

Droog Haspengouw ligt ten zuiden van de lijn Sint-Truiden, Borgloon, Tongeren. Het is een

open plateaulandschap met uitgestrekte graanakkers, suikerbietvelden en koepelbosjes op de

toppen van de heuvels. Een ideale biotoop voor tal van akkerfauna en –flora. De dikke

krijtlagen onder de vruchtbare leemgronden zorgen ervoor dat het regenwater snel in de

ondergrond verdwijnt waardoor hier nauwelijks rivieren zijn. Wel liggen hier de bronnen van de

Demer, de Herk en de Mombeek. Daarnaast zit er ook mergel in de ondergrond die zorgt voor

de typische mergelgroeves waar heel wat vleermuizen een overwinteringplaats vinden.

In droog Haspengouw tref je rondom de kleine kerkdorpen landbouw op grote schaal aan.

In het noorden vanaf de lijn Sint-Truiden, Borgloon, Tongeren ligt vochtig Haspengouw. Onder

de leemlaag bevindt zich een dikke kleilaag die nauwelijks water doorlaat. Vochtig

Haspengouw is dan ook rijk aan rivieren en beken. Hier stromen de Demer, de Herk en de

Mombeek. Grootschalige landbouw is niet overal mogelijk omdat het terrein door waterlopen

en kleine landschapselementen (meidoornhagen, hoogstamboomgaarden, poelen,…) wordt

doorbroken. Hierdoor behoudt vochtig Haspengouw zijn kleinschalige en afwisselende

karakter, de ideale biotoop voor onder andere de steenuil, eikelmuis, hazelmuis, das,

kamsalamander, …

Opvallend is de verwevenheid met het cultuurhistorisch patrimonium. Vochtig Haspengouw

telt veel kastelen met bijhorende parken en boomgaarden. De fruitteelt domineert het

landschap door laagstam plantages en de dorpskernen zijn vaak omzoomd

hoogstamboomgaarden met meidoornhagen.

De vzw Regionaal Landschap Haspengouw en Voeren is opgericht in 1999. Sinds 2002 maakt

ook Voeren deel uit van dit regionaal landschap. In het najaar van 2004 sloot de gemeente

Herstappe aan.

Volgende aaneengesloten 17 gemeenten maken deel uit van het Regionaal Landschap

Haspengouw en Voeren: Alken, Bilzen, Borgloon, Diepenbeek, Gingelom, Hasselt, Heers,

Herk-de-Stad, Herstappe, Hoeselt, Kortessem, Nieuwerkerken, Riemst, Sint-Truiden,

Tongeren, Voeren en Wellen. Goed voor een totale oppervlakte van 86.839,82 ha. Daarmee is

het RLH het grootste regionaal landschap van Vlaanderen.


5

Gemeente Oppervlakte Aantal inwoners (2011)

Alken 2.813,91 ha 11.277

Bilzen 7.589,53 ha 31.226

Borgloon 5.112,28 ha 10.450

Diepenbeek 4.118,77 ha 18.242

Gingelom 5.649,23 ha 8.214

Hasselt 10.224,00 ha 73.807

Heers 5.306,60 ha 7.090

Herk-de-Stad 4.283,24 ha 12.264

Herstappe 135,46 ha 85

Hoeselt 3.002,11 ha 9.602

Kortessem 3.389,96 ha 8.322

Nieuwerkerken 2.246,11 ha 6.687

Riemst 5.787,63 ha 16.210

St-Truiden 10.689,75 ha 39.579

Tongeren 8.756,11 ha 30.301

Voeren 5.062,70 ha 4.181

Wellen 2.672,43 ha 7.383

Totaal 86.839,82 ha 294.920

Situeringskaart


6

Getekende overzichtskaart Haspengouw en Voeren


7

2.2 Bestuursorganen

Algemene Vergadering

Op de Algemene Vergadering van 21 februari 2013 werd de samenstelling van de raad als

volgt verkozen voor 3 jaar:

Effectieve leden Afgevaardigden

Doelgroep gemeenten en Provincie

Provincie Limburg Dhr. Ludwig Vandenhove

Gemeente Alken Dhr. Dirk Luyck

Stad Bilzen Dhr. Stefan Jans

Stad Borgloon Dhr. Jo Dardenne

Gemeente Diepenbeek Dhr. Frans Vandormael

Gemeente Gingelom Dhr. Jan Wicheler

Gemeente Heers Dhr. Jan Leus

Gemeente Herstappe Mevr. Leen Vanwetswinkel

Stad Herk-de-Stad Dhr. Wim Berden

Stad Hasselt Mevr. Marijke Jordens

Gemeente Hoeselt Dhr. Bert Vertessen

Gemeente Kortessem Dhr. Camille Cuyx

Gemeente Nieuwerkerken Mevr. Brenda Berden

Gemeente Riemst Dhr. Christian Bamps

Stad Sint-Truiden Mevr. Hilde Vautmans

Stad Tongeren Dhr. Patrick Jans

Gemeente Wellen Mevr. Kristien Treunen

Gemeente Voeren Dhr. Huub Broers

Doelgroep milieu- en natuurverenigingen

Natuurpunt De Herk Heers Dhr. Charlie Claesen

Natuurpunt Diepenbeek Dhr. Chris Dictus

Natuurpunt Zuidoost Limburg Dhr. Peter Van Lindt

Natuurpunt vzw Dhr. Stefan Carolus

Natuurpunt Beheer vzw Dhr. Ignace Schops

Nationale Boomgaardenstichting vzw Dhr. Ludo Royen

Natuurpunt Kortessem Dhr. Kris Castro

Limburgs Landschap Dhr. Jean Vangrinsven

Orchis vzw Dhr. Jos Bijnens

Natuurpunt Aulenteer Dhr. Diederik De Leersnyder

Natuurpunt Spouwen Dhr. Lambert Schoenmaekers

Leefmilieu Tongeren Dhr. Jan Konings

Natuurpunt De Vrienden van het

Schulensbroek

Dhr. Piet Rymen


8

JNM Zuid-Limburg Dhr. Niele Geypens

Natuurpunt Alken Dhr. Gustaaf Grouwels

Natuurpunt – Leefmilieu Borgloon Dhr. Luk Robijns

Natuurpunt Hasselt-Zonhoven Dhr. Jos Coteur

Limburgse Milieukoepel vzw Dhr. August Feyen

Natuurpunt Limburg Dhr. Jos Ramaekers

Doelgroep landbouw, toerisme en WBE

Boerenbond Mevr. Heidi Pinxten

Landbouwcomice Sint-Truiden Dhr. René Moyaers

Landbouwcomice Zichen Zussen Bolder

Landelijke Gilden Mevr. Dorien Verrecht

WBE Hesbania Dhr. Jozef Ruison

WBE Haspengouw Dhr. Ghislain d’Ursel

WBE Perdix Dhr. Ludo Fastré

WBE Patrijzenkuilen Dhr. Jozef Bogaerts

WBE De Herk Dhr. Georges van Hövell tot Westerflier

Toerisme Riemst Dhr. Xavier Noelmans

Toerisme Herk-de-Stad Dhr. Jos Boesmans, vanaf 4/12/13

vervangen door dhr. Dirk Den Haese

Toerisme Borgloon Mevr. Ingrid Depraetere

Toerisme Limburg Mevr. Veerle Cops

Toerisme Voerstreek

Toerisme Kortessem Dhr. Gaston Stas

In & Uit Hasselt Mevr. Veerle Bijnens

Toerisme Bilzen Dhr. Jos Baerten († 21/09/2013)

Adviserende leden

Milieuambtenaar Alken Mevr. Wendy Houben

Milieuambtenaar Bilzen Dhr. Filip Konings

Milieuambtenaar Borgloon Mevr. Nathalie Steegmans

Milieuambtenaar Diepenbeek Mevr. Lieve Houtmeyers

Milieuambtenaar Gingelom Mevr. Ingrid Leemans

Milieuambtenaar Hasselt Mevr. Hilde Pootemans

Milieuambtenaar Heers Mevr. Patricia Knaepen

Milieuambtenaar Herk-de-Stad Dhr. Patrick Gevers

Milieuambtenaar Hoeselt Mevr. Denise Wijnen

Milieuambtenaar Kortessem Mevr. Caroline Mariotti

Milieuambtenaar Nieuwerkerken Mevr. Rachel Van Acker

Milieuambtenaar Riemst Mevr. Francine Thewissen

Milieuambtenaar St-Truiden Dhr. Peter Wiame

Milieuambtenaar Tongeren Mevr. Linda Lousbergh

Milieuambtenaar Wellen Dhr. Pieter Flamend

Milieuambtenaar Voeren Mevr. Judith Voets

Vlaamse Landmaatschappij Dhr. Martijn Erkens


9

Provincie Limburg Dhr. Johan Van den Broek

Agentschap voor Natuur en Bos Dhr. Jasper Goffin

Onroerend erfgoed Dhr. Eddy Timmers

Afd. Land-en Tuinbouw Mevr. Lieve Vandebroeck

Velt Zuidoost Haspengouw Dhr. Philip Droogmans

Velt Hasselt-Diepenbeek Dhr. Mario Parys

Landelijk Vlaanderen Dhr. Lionel le Hardy

Groendienst Hasselt Dhr. Geert Vande Kerkhof

Erfgoedcel Haspengouw Dhr. Guy Plevoets

ZOLAD+ Dhr. Tim Vanderbeken

De Algemene Vergadering vergaderde op 21 februari 2013. Het verslag is in bijlage

opgenomen.

Raad van Bestuur



Provincie Limburg Dhr. Ludwig Vandenhove (voorzitter)





Limburgs Landschap vzw Dhr. Jean Vangrinsven


Natuurpunt Limburg vzw Dhr. Jos Ramaekers (ondervoorzitter)




Adviserende leden

Toerisme Limburg Mevr. Veerle Cops


Onroerend erfgoed Dhr. Eddy Timmers

A & co Mevr. Ann Van Baelen

…

De Raad van Bestuur vergaderde in 2013 vier keer.


10

Dagelijks Bestuur

Het Dagelijks Bestuur bestaat uit de voorzitter (Ludwig Vandenhove), de ondervoorzitter (Jos

Ramaekers) en de coördinator en vergadert gemiddeld één keer per maand.

Statuten

De ledenlijst van de Raad van Bestuur is in de statuten opgenomen.


11

2.3 Personeel

Naam Functie VTE Opleiding

An Digneffe Coördinator 1 Landschapsarchitectuur

Landschapsontwikkeling

Verkeerskunde

Martin Merken Landschapsloket 1/2 Natuurgids

Bosbouwbekwaamheidsgetuigschrift

Natuurbeheer

Kristel

Van Lishout

Organisatie activiteiten

en publicaties

1/2 Productontwikkeling

Kathleen

Stappers

Medewerker

administratie

4/5

Frederik

Santermans

Ondersteuning

landschappelijke

projecten

4/5 Landschapsarchitectuur

Joke Rymen Projectcoördinator

Biodiversiteit

1 Graduaat Chemie optie milieuzorg

Milieucoördinator B

Lic. Biologie

Duurzame ontwikkeling & menselijke

ecologie

Christel

Cornelissen

Projectcoördinator

Natuurrecreatie

1 Economische wetenschappen

Tine Rijvers Landschapsanimator 1 Lic. Biologie


Ward

Andriessen

Projectcoördinator

Integraal Waterbeheer

1

Lic. Biologie

Mieke Van-

langenaeker

Projectmedewerker

Natuur en Landschap

1

Bachelor Groen en

landschapsmanagement

Katleen

Vandenbergh

Projectcoördinator

Aquadra

1

tot 19 april

Lic. Biologie

Master Journalistiek

Eliane Erens Landschapsloket 4/5

1/2 vanaf 1

mei

Graduaat Chemie optie milieuzorg


Erik Van Esch Medewerker Natuur en

Recreatie

1 Cultuurspreidingstechnieken, afdeling film

Meg Verhees Projectmedewerker 1 en 1/2

vanaf 1 sept

Bio-ingenieur, landbouwwetenschappen

Martijn Erkens

(personeelslid

VLM)

Landschapsbedrijfs-

planner

Bachelor Groen en


Huidige personeelsbestand RLH: 10,8 VTE.


12

Opleiding personeel:

An Digneffe volgde op 5 november een cursus Bestuurdersaansprakelijkheid en op

10 oktober en 24 november de opleiding: Teammanagement in tijden van

verandering.

Meg Verhees volgde de opleiding ‘Hoogstamfruitbomen en klein fruit, aanplanting,

kweek, snoei en verzorging’ in Bree, een organisatie van de Nationale

Boomgaardenstichting. Op acht zaterdagen kwamen volgende items aan bod (theorie

en praktijk):

Fruitbiologie en de fruitboom als levend organisme

Grondbewerking, planttechnieken en principes van de snoei

Vorm- en onderhoudssnoei

Sleunen van fruitbomen

Enttechnieken

Herkennen van ziektebeelden en hun biologische bestrijding

Herkennen van ziektebeelden en hun biologische bestrijding

Oculeren en chipbudden

Zomersnoei

Variëteitenkeuze, oogsten en bewaren van fruit

Meg Verhees volgde een tweede cursus ‘Onderhoud van hoogstam fruitbomen’ in

Eijsden-Margraten, Nederland. Deze cursus was een organisatie van IKL en bestond

uit vier bijeenkomsten (2 donderdagavonden en 2 zaterdagen in maart). Inhoud van

de cursus:

Biologie van hoogstam fruitbomen

Verzorging van hoogstam fruitbomen

Achterstallige snoei van oude bomen

Jaarlijkse snoei van oude bomen

Vormsnoei van jonge bomen

Aanleg van nieuwe boomgaarden

Bestrijden van ziekten en plagen

De personeelsleden namen deel aan studiedagen, werkbezoeken, overlegfora, … een

overzicht hiervan wordt gegeven in hoofdstuk 10.

Stageplaatsen:

Steven Cuyx kreeg verschillende fotografieopdrachten via de dienst begeleid werken

van vzw Intesa. Hij maakte ondermeer foto’s tijdens het akkersymposium en tijdens

de snoeicursus.

Sjors Krol, student Stad en Streekontwikkeling, HAS Hogeschool in ’s-Hertogenbosch

liep stage van 26 februari t/m 3 mei 2013.

Remi Chevalier, Provinciale Hogeschool Limburg, Groen en landschapsmanagement

liep stage bij het regionaal landschap.

Twee studenten van het PIBO (Tongeren) deden bij het regionaal landschap een

meeloopstage van 18 tot 27 maart.


13

2.4 Professionalisering van de organisatie

1. Personeelsbeleid


14

Werkveldverantwoordelijken

Er zijn werkvelden bepaald binnen de werking van het regionaal landschap, per werkveld is

een verantwoordelijke aangesteld, deze persoon:

- ziet er op toe dat het werkveld in de werking voldoende aan bod komt

- prospecteert naar mogelijkheden die zich aanbieden in het werkveld

- is op de hoogte van en volgt de ontwikkelingen in het werkveld

Projectbureauverantwoordelijken (managementcomité)

Gezien het regionaal landschap sterk afhankelijk is van projecten zal er constant aandacht

moeten zijn voor het zoeken en uitwerken van nieuwe projecten. De

projectbureauverantwoordelijken werken nieuwe projectideeën uit en zullen hiervoor geregeld

en naar gelang de noodzaak samen komen en waar nodig aangevuld worden door de

werkveldverantwoordelijken.

Intern overleg

- Jaarlijks of indien nodig 2 maal per jaar zal er een denkdag (of 2-daagse) plaatsvinden

- Eén maal per maand vergadert het team van het regionaal landschap

- Afhankelijk van de noodzaak en op vraag van een medewerker worden er op

teamvergaderingen werkgroepen samengesteld voor verder overleg tussen bepaalde

projecten, projectbureaus en/of thema’s.

- In de projectbureaus is er constant overleg en terugkoppeling

- Managementcomité (algemene ondersteuning in beleid en visie + vervanging in geval

van verlof/bevalling)

- Het regionaal landschap is zowel voor uitvoering van projecten als voor de coördinatie

ervan sterk afhankelijk van projecten. Daarom wordt constant aandacht besteed aan het

zoeken en uitwerken van nieuwe projecten. Dit is een taak voor iedere

projectverantwoordelijke samen met het managementcomité en de

werkveldverantwoordelijke.

2. Administratie en financieel beheer

Zowel de administratieve als financiële opvolging worden gedaan volgens de richtlijnen van de

vzw wetgeving.

Vanaf het boekjaar 2006 werd de jaarrekening neergelegd bij de Nationale Bank België,

conform de vernieuwde wetgeving voor vzw’s met een personeelsbezetting van meer dan 5

personeelsleden en ontvangen subsidies > 250.000 €. De voorbereiding van de documenten

voor de Nationale Bank wordt uitbesteed aan een externe boekhouder (Ann Van Baelen).

De boekhouding wordt analytisch geboekt door het Regionaal Landschap en wordt hiervoor

extern ondersteund door de boekhoudkundige firma A&Co en bedrijfsrevisor Ira Nicolaij.

Het Centrum voor Loonbeheer in Alken ondersteunt het Regionaal Landschap voor de

loonadministratie.

Voor de realisatie van de projecten wordt de wet op de overheidsopdrachten nageleefd. Er is

een protocol opgesteld om hier aan te voldoen.


15

2.5 Overleg en samenwerking

Het Regionaal Landschap Haspengouw en Voeren vzw heeft geregeld overleg met

subsidiërende overheden, doelgroepen, verenigingen en individuen, betrokken bij lopende of

op te starten projecten.

Het Regionaal Landschap overlegt in het kader van diverse projecten geregeld met

medewerkers van het Agentschap voor Natuur en Bos in Hasselt en Brussel. Er

vonden verschillende overlegmomenten plaats:

Overleg ‘Bilzen De Boom In’ met Jasper Goffin (18 februari, 25 juni, 11 oktober)

Overleg beheer De Vroente met Tom Hoebrechts en Tom Verschraegen (22

februari)

Voorbereiding Private LIFE+ met Maarten Reynaert (28 maart, 17 april, 17 mei)

Voorbereiding LIFE Hamster met Wim Deblier, Bert Vanholen, Veronique Verbist

(2 april, 16 april, 26 april en 30 april)

Overleg QuickWin Vechmaal met Wim Deblier (19 juni)

Overleg QuickWin Duras met Jasper Goffin en Tom Verschraegen (16 juli, 9

december)

Stuurgroep NME-project KORTWEG NATUUR (Walter Galle) (24 september)

Terreinoverleg IHD Bilzen (Tom Verschraegen) (1 oktober)

Overleg NEC ’t Vloot (Geert Coninx) (18 december)

Meerdere overlegmomenten met rond de IHD-doelstellingen en het opstellen van

QUICKwin aanvraag Merlemont

In het kader van de werking van de Landschapsanimator en het Landschapsteam is er

permanent overleg met dhr. E. Timmers, mevr. M. Van Den Broeck of mevr. V. Wuyts

van Onroerend Erfgoed, Hasselt. o.a.:

- Overleg Beukenberg te Tongeren (23 april)

- Overleg Burchtsite Brustem (16 mei)

- Overleg advies inrichting perceel Kuttekoven (26 juni)

- Afstemming aanpak project Teuven met Eddy Timmers en dienst waterlopen

Provincie Limburg (20 september)

- Overleg herstel tuinmuur bij historisch hoeve, Eddy Timmers, Marijke Wouters

(25 oktober)

Met de Provincie Limburg is er structureel overleg in het kader van GLE-projecten. Er is

geregeld overleg in het kader van de andere projecten (LSM-project Regionale Parken

en Monitoring, klankbordgroep TACO2. Ook met het Provinciaal Natuurcentrum, met

LIKONA en met de dienst landbouw, erfgoed en waterlopen is er geregeld overleg.

Met de gemeenten is er o.a. overleg in het kader van de inzet van het Landschapsteam,

de LSM-projecten, de Leaderprojecten, de recreatieve projecten, Herk en Mombeek,

Landschapsloket, ... Er is ook op verschillende plaatsen meegewerkt aan het organiseren

van infoavonden.

Met de natuurverenigingen is o.a. overleg gepleegd voor de uitwerking van diverse

projecten in het kader van de landschapswandelingen, GLE-projecten, Herk en


16

Mombeek, Biodiversiteitsambassadeurs, … . Met de Nationale Boomgaardenstichting

werd overlegd over het aanplanten van hoogstamboomgaarden en de sapmobiel.

Met Toerisme Limburg is er overlegd ivm de LEADER-projecten, de Greenspots,

Verborgen Moois, Grenzeloos wandelen, Wandelen als streekproduct, afstemming

diverse publicaties.

Met de landbouwverenigingen en landbouwers wordt intensief overlegd en

samengewerkt voor de realisatie en opvolging van de projecten: Nectarranden,

hagendorser, Eco², Kenniscirkel boerENnatuur, holle wegen, Kortweg Natuur

(b.akkerbrood en biomeel). De bedrijfsplanner nam verder contact met landbouwers en

stelde bedrijfsplannen op.

Met de Vlaamse Landmaatschappij was er overleg in het kader van de ruilverkaveling

Grootloon, ruilverkaveling Jesseren, ruilverkaveling Wellen, natuurprojecten en de aanleg

van wandelgebieden. Verder is er een nauwe samenwerking betreffende de

beheerovereenkomsten voor landbouwers.

Zowel met de drie Limburgse regionale landschappen, als met de andere regionale

landschappen is er op geregelde basis structureel overleg.

Het RLH is actief binnen LimNet, het provinciale netwerk voor natuureducatie. Het

Regionaal Landschap zetelt in het bestuur van LimNet.

Met het bekkensecretariaat Demer is er geregeld overleg in kader van het Integraal

project Herk en Mombeek en het Integraal project Schulensbroek.

RLH zetelt in de volgende stuurgroepen:

Leader Plaatselijke Groep Haspengouw

Limnet (Limburgs Natuur en Educatie Netwerk)

Biodiversiteitsambassadeurs: stuurgroep, werkgroepen

Aquadra (interregproject): stuurgroep, werkgroepen

PDPO, Wandelen in Limburg op een hoger niveau; stuurgroep en werkgroepen

Ruilverkavelingscomité Jesseren

Natuureducatief Centrum ‘t Vloot

Plan harmonisch parkbeheer in Alden Biesen (ANB)

…

RLH is trekker van volgende stuurgroepen

Leader-projecten: wandelen als Streekproduct, Kluis van Vrijhern herbeleefd

SORP Herk & Mombeek

Functionele agrobiodiversiteit: aanleg van multifunctionele nectarranden

Sint-Pietersberg

LSM Regionale Parken

Landschapsbeheerplan Herkenrode

…

Vlaams Overleg Regionale Landschappen (VORL)

Regelmatig vergaderen de coördinatoren van de Vlaamse regionale landschappen, onder

voorzitterschap van Dirk Cuvelier van RLWH. Het doel hiervan is het bespreken van

gemeenschappelijke problemen, belangen en doelstellingen; het uitwisselen van ideeën,…

Tussen de regionale landschappen onderling is er ook frequent informeel overleg.


17

Op 10 en 11 januari 2013 organiseerde het Vlaams Overleg Regionaal Landschappen een

tweedaags conclaaf voor de coördinatoren in Brugge. Hoofdthema van dit conclaaf was de

toekomst van de regionale landschappen i.k.v. de interne staatshervorming, het uitwerken van

een ruimtelijk kader waarbinnen regionale landschappen passen en evaluatie van de

samenwerking met de partners.

Andere bijeenkomsten met het VORL in 2013 waren op 15 maart, 13 mei, 8 juli, 5 september,

31 oktober en 6 december.

Het VORL was als lid van Civilscape (het netwerk van Europese NGO’s ter ondersteuning van

de Europese Landschapsconventie) vertegenwoordigd op de Algemene Vergadering en is via

Pauwel Bogaert ook lid van de Raad van Bestuur van Civilscape.

2.6 Communicatie

De communicatieverantwoordelijke van het Regionaal Landschap Haspengouw en Voeren

brengt, in samenwerking met de projectbureaucoördinatoren, op gepaste tijdstippen acties of

projecten in de aandacht, steeds in overleg met de algemeen coördinator. Er is een intern

bestand met regionale en nationale perscontacten. Deze worden per e-mail op de hoogte

gebracht van acties en evenementen van het regionaal landschap. Met de regionale

contactpersonen wordt ook nog telefonisch contact opgenomen.

De opmaak van folders, uitnodigingen, … wordt uitbesteed aan een grafisch bureau. Er wordt

op toegezien dat de huisstijl van het regionaal landschap gerespecteerd wordt.

Wanneer het regionaal landschap deelneemt aan studiedagen of activiteiten van andere

organisaties kan er voor de promotie gebruik gemaakt worden van: een beursstand voor

buitengebruik, een beursstand voor binnengebruik, foldermateriaal,displays, vlaggen, …

Vanaf 2013 is het regionaal landschap ook te volgen via Facebook en Twitter.


18

3 Natuurbehoud en KLE

3.1 Kortweg Natuur

Trekker

Regionaal Landschap Haspengouw en Voeren

In overleg met

Alle KORTWEG NATUUR-partners nl. alle schakels in de keten van akker tot bakker (landbouwers,

molen, verdelers bakkerijproducten, ambachtelijke bakkers, Limburgse Bakkersbond, de Wroeter,

Vogelwerkgroep Grauwe Gors, VLM, …)

Projectperiode

Vanaf 2011

Doelgroep

KORTWEG NATUUR richt zich naar:

de KORTWEG NATUUR-partners in de keten van akker tot bakker

de consument

Doelstellingen

KORTWEG NATUUR staat voor een product dat de fauna en flora een handje helpt én dat lokaal

geteeld, verwerkt en verkocht wordt. KORTWEG NATUUR is tegelijk een kwaliteitslabel dat door

het RLH i.s.m. de KORTWEG NATUUR-partners beheerd wordt. Doelstelling is dit label en zijn

producten uit te bouwen en te optimaliseren.

Financiering

projectsubsidie via LNE - Draagvlakverbreding

Fonds KORTWEG NATUUR – eigen middelen

Verloop actie

In 2013 werd de bestaande KORTWEG NATUUR werking verder uitgebouwd en geoptimaliseerd:

het KORTWEG NATUUR kwaliteitscharter werd herzien en aan de partners voorgelegd. Er

werd een hoofdstuk met specificaties voor de bioteelt toegevoegd. Voor de gangbare

landbouw werden een aantal bepalingen vereenvoudigd en gewijzigd.

er werd een samenwerking opgestart met een nieuwe molen, zowel voor de gangbare

(b.akkerbrood) als het biologische (biomeel) circuit.

er werd onderhandeld om de verdeling van het b.akkerbrood en biomeel te optimaliseren.

Voor het b.akkerbrood is de huidige afzet te klein en werd gezocht naar bijkomende afzet

maar zonder positief resultaat. Voor het biomeel is Biosano geïnteresseerd voor de verdeling


19

maar momenteel is de bioteelt onvoldoende om aan deze vraag te voldoen. Voor biotarwe en

-spelt is er meer vraag dan aanbod, enkel voor biorogge is er meer aanbod dan vraag.

in het kader van het LNE-project draagvlakverbreding KORTWEG NATUUR werden

communicatieacties (veldborden, symposium, receptenkaartjes, mokkenactie, digitale

displays) opgezet naar de consument. Meer info, zie 6.1.

Nazorg en opvolging

KORTWEG NATUUR wordt vanuit het RLH verder opgevolgd.

Voor het gangbare circuit (b.akkerbrood) wordt in 2014 gestreefd naar meer afzet. Indien het LIFE+

project ‘Restoring hamster populationsandbiodiversity’ wordt goedgekeurd, valt dit hierbinnen. Voor

het biologische circuit (biomeel) wordt het malen van het biomeel door een lokale wind- of watermolen

onderzocht en ev. een ruimere afzet. Er zijn gesprekken lopende voor de vermarkting van biojenever

en –bier.


20

3.2 Functionele agrobiodiversiteit: aanleg van multifunctionele akkerranden

Trekker


Partners

Gemeenten van droog-Haspengouw (Riemst, Sint-Truiden, Heers, Gingelom) en Voeren

Landbouwers

Natuurverenigingen

WBE’s

Imkersverenigingen

VLM

Syngenta

European Landowners Organisation (ELO)

European Observatory on Pesticide Risk Analysis (OPERA)

Agentschap voor Natuur en Bos (ANB)

Afdeling duurzame landbouwontwikkeling (ADLO)

Financiering

Syngenta

Deelnemende gemeenten: Sint-Truiden, Gingelom, Heers, Riemst en Voeren

Projectperiode

Van 1 januari 2012 tot en met 31 december 2014

Doelgroepen

Het project richt zich op de gebruikers van het open gebied waarbij landbouwers de voornaamste

plaats innemen. Daarnaast nemen natuurverenigingen, imkers en wildbeheereenheden ook deel

aan het project. Via de coördinatie van het RLH nemen de doelgroepen maatregelen ter

bevordering van bestuivende insecten.

Doelstelling

Regionaal landschap Haspengouw en Voeren heeft samen met de betrokken partners actie

ondernomen om de bedreigingen bij de bestuivende insecten tegen te gaan door de inzaai van

meerjarige, kruidenrijke akkerranden. Hierdoor worden bijkomende kansen gecreëerd in het

landbouwgebied. Het voorzien van nectar- en stuifmeelranden en een geschikte leefomgeving

biedt een oplossing voor de achteruitgang van de bijenpopulaties en andere bestuivende insecten.

Verder komen de projectdoelstellingen rechtstreeks ten goede aan het bevorderen van de

vruchtzetting en bestuiving van allerhande landbouwgewassen. Daarnaast levert deze actie ook

een bijdrage aan vlinders en andere insecten zoals zweefvliegen, sluipwespen,… die op hun buurt

belangrijke plaagbestrijders in de landbouw zijn.

Naast het inzaaien van kruidenrijke akkerranden waarbij bestuivers en natuurlijke vijanden baat bij

hebben, heeft het project nog een andere doelstelling: het beschermen van bedreigde akkerflora


21

en kansen bieden voor ontwikkeling van lokale soorten. Omdat het steeds slechter gesteld is met

de soortenrijkdom en de biodiversiteit op het platteland dringen zich hier ook maatregelen op.

Bovendien wordt binnen dit project bekeken hoe bestaande grasstroken van de VLM kunnen

verbeterd worden op vlak van biodiversiteit. Deze beheerovereenkomsten voor erosiestroken en

perceelsrandenbeheer zijn momenteel eenzijdig gericht naar erosiepreventie en bufferwerking en

hebben weinig of geen aandacht voor het bevorderen van de biodiversiteit. Het project onderzoekt

enkele grasstroken om deze multifunctioneler in te richten zonder hun hoofdfunctie (erosie of

buffering) aan te tasten.

Binnen de projectdoelstelling staat vervat dat deze concrete maatregelen op terrein een

gerealiseerde oppervlakte van minstens 35 ha akkerstroken beslaat die ingericht zijn ten voordele

van bestuivende insecten en bedreigde akkerflora. De globale einddoelstelling van het project is

het leveren van aanbevelingen voor het nieuwe PDPO omtrent multifunctionele nectarranden.

Omschrijving

In totaal namen 50 landbouwers en organisaties aan het project deel met een totale oppervlakte

van 38,6 ha dat ingericht werd ten voordele van bestuivende insecten. De inzaai gebeurde op

advies van het regionaal landschap waarbij rekening gehouden werd met de locatie, de positie in

het landschap, de aanwezige KLE,… Op de meeste randen werden 2 stroken ingezaaid: een

meerjarig gras-kruidenmengsel naast een klavermengsel. Het meerjarig gras-kruidenmengsel

bestaat uit 20% kruiden en 80% grassen. De vier grassen zijn roodzwenkgras, veldbeemdgras,

kamgras en timoteegras. De drachtplanten in het mengsel zijn: gewoon knoopkruid, wilde chicorei,

gewone margriet, gewone rolklaver, muskuskaasjeskruid, gele kamille, rode en witte klaver en

vogelwikke. Het klavermengsel omvat gewone rolklaver, luzerne, witte en rode klaver.

Meerjarig gras-kruidenmengsel

De zaadmengsels werden in het voorjaar geleverd door BVBA Joris (Gingelom) en ingezaaid in

april-mei door de deelnemers. Iedereen binnen het project heeft het zaadmengsel gratis ter

beschikking gekregen. Bovendien ontvangen de landbouwers een vergoeding voor de verminderde

opbrengst (0,13 €/m²) dankzij de tussenkomst van de deelnemende gemeenten.

Onderstaande tabel geeft een overzicht van de oppervlakte en de aantal deelnemers binnen het

project.


22

Oppervlakte Aantal deelnemers

Landbouwers binnen de 5 gemeenten: 21,3371 ha 28

Gingelom 3,8 ha

Sint-Truiden 8,1 ha

Heers 6,9 ha

Riemst 1,4 ha

Voeren 1,1 ha

Natuurorganisaties 7,7024 ha 5

WBE (jagers) 0,3325 ha 2

Overige (voorbeeldboerderij en PCF) 0,2500 ha 2

Inzaai ism VLM

(oppimpen van grasstroken)

9,0000 ha 13

TOTAAL multifunctionele akkerranden 38,622 ha 50 deelnemers

Verder was er ook een complementaire samenwerking met de VLM voor het doorzaaien van

kruiden in een aantal grasstroken onder beheerovereenkomst (oppimpen van grasstroken). De

grasbuffer-, de erosie- en de gemengde grasstroken werden ingezaaid in het voorjaar van 2012

met een heel klein percentage witte honingklaver (Melilotus albus) en groot kaasjeskruid (Malva

sylvestris). Deze inheemse zaden werden besteld bij Cruydt-Hoeck, zij zijn gespecialiseerd in wilde

plantenzaden en bloemenweidemengsels. Dit jaar was op te merken dat de ingezaaide stroken

goed tot bloei kwamen zodat insecten in de zomer het nodige voedselaanbod (nectar en stuifmeel)

vonden. De meerwaarde van het oppimpen van de grasstroken heeft visueel zijn effect op de

ongewervelde fauna.

Een andere actie binnen het project was het oogsten van inheemse flora waarbij het zaad dit jaar

experimenteel werd gebruikt om enkele stroken kruidenrijker te maken. In de zomer werden zaden

van knoopkruid, wilde margriet, echte koekoeksbloem, agrimonie en klaproos verzameld langs

wegbermen of braakliggende stukken. Een sociaal economieploeg van De Wroeter (Kortessem)

heeft enkel geoogst waar de soorten talrijk voorkomen. Na het oogsten werden de inheemse zaden

bewaard en gedroogd. Het zijn allemaal belangrijke nectar- en stuifmeelplanten die ingezaaid

werden en volgend jaar tot bloei zullen komen.

Het beheer van de meerjarige randen in de eerste jaren bestaat uit het herhaaldelijk maaien.

Afgelopen jaar werden de randen 2 maal gemaaid, een 1ste

keer na half juli en een 2de

keer rond

eind oktober - begin november. Doordat er in het 1ste

jaar verschillende keren is gemaaid, wordt de

rand gemiddeld niet hoger dan 15 tot 20 cm. Hierdoor kan het licht doordringen tot op de

ondergrond en kunnen de ingezaaide zaden zich goed ontwikkelen. Bij de laatste maaibeurt van

eind oktober werd een strook van minstens 1m niet gemaaid zodat die ruigtevegetatie

overwinteringsmogelijkheden biedt voor insecten.


23

Oogsten en bewaren van zaden

Verspreid over de Zuidelijke Haspengouwse gemeenten werden op verschillende locaties

(Munsterbos, Grootloon, kasteeldomein van Hex, belevingsboomgaard Voeren en Alden Biesen)

bijenhotels gebouwd in samenwerking met tal van scholen en ploegen uit de sociale economie.

Voor de locatiekeuze van de bijenhotels werd steeds rekening gehouden met de omgeving waarbij

er steeds voldoende nectaraanbod moet zijn. Naast het voorzien van bovengrondse

nestgelegenheid voor wilde bijen speelt het educatieve luik voor scholen ook een belangrijke rol..

In totaal werden afgelopen jaar vijf bijenhotels geplaatst en opgevuld door kinderen of

natuurverenigingen. Het opvullen gebeurde met rietstengels, vliertakken en houtrollen waar men

gaatjes in boorde.

Op 4 juli 2013 vond het akkervogelsymposium: Over de grenzen heen plaats in Gingelom, in

samenwerking met Regionaal Landschap Zuid-Hageland en de bedrijfsplanners van de Vlaamse

Landmaatschappij. Kennisuitwisseling en wederzijdse inspiratie stonden die dag centraal. Meer

info onder punt 8.2.3.


24

Terreinexcursie tijdens het akkersymposium

Verloop actie

In het voorjaar (januari-maart) zijn de landbouwers, natuurverenigingen en WBE’s benaderd

voor deelname aan het project en is het zaadmengsel samengesteld en besteld:

- totale hoeveelheid meerjarig gras-kruidenmengsel 140kg

- totale hoeveelheid klavermengsel 40kg

- totale hoeveelheid bloemrijk graanmengsel 830kg

5 februari: plaatsing bijenhotel Munsterbos

Eind april is het zaad bij de landbouwers, natuurverenigingen en WBE’s geleverd en zijn de

betreffende percelen/perceelranden ingezaaid.

15 mei: plaatsing bijenhotel Grootloon

mei-augustus: onderzoek/monitoring; PCF (natuurlijke plaagbestrijders) en Nature ID (bijen)

30 mei: plaatsing bijenhotel Hex

8-9 juni: infostand rond bijenproblematiek tijdens open tuinen moesdagen in Hex

Rond half juni werden zaden verzameld en geoogst uit de wegbermen

Beheer van de stroken: na half juli werden de stroken voor de eerste maal gemaaid

18 juni: terreinexcursie naar de ingezaaide multifunctionele akkerranden en imker Missotten

4 juli: ‘akkersymposium over de grenzen heen’ in Gingelom

25 juli: akkernatuurfietstocht i.s.m. JNM naar praktijkvoorbeelden landbouw en natuur

14-15 september: infostand rond bijenproblematiek tijdens open tuinen moesdagen in Hex

17 september: plaatsing bijenhotel belevingsboomgaard Voeren

10 oktober: plaatsing bijenhotel Alden Biesen

Beheer van de stroken: eind oktober - begin november werd er een 2de

keer gemaaid

Soortenbescherming

Het project geeft uitvoering aan de Vlaamse Resolutie betreffende het nemen van maatregelen ter

bevordering van de aanwezigheid van vlinders. Het project komt naast de beschreven

doelstellingen ook rechtstreeks de achteruitgaande vlinderpopulaties ten goede door te voorzien in

geschikte biotopen voor vlinders. Doordat zulke nectarranden niet bespoten mogen worden is hier

de nefaste invloed van het gebruik van bepaalde pesticiden nihil.


25

Verder kunnen bepaalde IHD-soorten die aangewezen zijn voor hun voortbestaan op akkers een

geschikt biotoop vinden in dergelijke permanente structuren. Het project biedt voor deze soorten

zowel een potentieel voortplantingshabitat als een belangrijk leefgebied/foerageergebied.

Nazorg en opvolging

Mits verder onderzoek en nauwe opvolging zal het project de volgende jaren aanbevelingen

leveren als opstart voor het nieuwe PDPOIII. De randen die nu experimenteel uitgetest worden

kunnen nog niet via een beheerovereenkomst verduurzaamd worden maar mogelijks binnen het

nieuwe PDPO wel. De landbouwers, imkers en WBE zullen de komende jaren opvolging en advies

blijven krijgen voor inrichting van biotoopvriendelijke maatregelen ter bevordering van bestuivende

insecten.

Nieuwe inzichten bij inzaaitechnieken en specifieke mengsels zullen mee opgenomen worden in de

praktijk zodat gebruikers van het open gebied de nieuwe maatregelen kunnen implementeren bij

hun bedrijfsvoering.

Geplande acties:

- Expertise: uitproberen van inzaaitechnieken en ervaring opdoen omtrent nectarranden ter

aanbeveling van het nieuwe PDPO.

- Verder zetting van het landbouwkundig en ecologisch onderzoek in de ingezaaide akkerrand

in samenwerking met ProefcentrumFruit (PCF) en Nature ID

- Het geoogst zaad van akkerflora (klaproos, korenbloem,…) experimenteel gebruiken voor

bestaande stroken kruidenrijker te maken.

- Uitwerking van een integraal maaisysteem van de grasstroken als hooilandbeheer met als

restproductie hooibalen ism met Agro-Aanneming


26

3.3 Natuur- en landschapsprojecten Sint-Truiden

Trekker


Partners

Stad Sint-Truiden

S.T.A.L (Sint-Truidense Adviesraad voor Leefmilieu)

Landbouwers

Natuurpunt Aulenteer

Natuurpunt Beheer

Plantenwerkgroep LIKONA

Toerisme Vlaanderen

Watering Sint-Truiden

Vlaamse overheid (LNE en Onroerend erfgoed)

Doelgroepen

wandelaars, fietsers en recreanten

inwoners Sint-Truiden

Doelstelling

In de samenwerkingsovereenkomst met de stad Sint-Truiden zijn de volgende doelstellingen

geformuleerd:

het afstemmen en het initiëren van verschillende projecten binnen natuur- en

landschapsbeheer (globale doelstelling)

inrichting van de natuurprojecten: om een verdere groene uitbouw te verwezenlijken

daarnaast integreren de projecten ook een complementaire aanpak betreffende het

educatieve en sensibiliserende luik

Omschrijving

De stad Sint-Truiden is op 1 juli 2013 een nieuwe samenwerkingsovereenkomst aangegaan voor 6

jaar en doet hierbij een beroep op het RLH voor de coördinatie en opvolging van verschillende

natuur- en landschapsprojecten. Hieronder behoren de natuurprojecten Steenbornbeek en de

Mergelgroeve Engelmanshoven, belevingsboomgaard Speelhof, Burcht van Brustem,… Verder

doet het RLH het beheer en de herwaardering van de holle wegen (opvolgen van het

onderhoudsplan, coördinatie van de werken,…). Een ander onderdeel van de

samenwerkingsovereenkomst is het uitwerken van projecten rond het thema biodiversiteit en

soortenbescherming: het biodiversiteitscharter, coördinatie van de nectarranden en opvolging van

het bermbeheer. Binnen de samenwerkingsovereenkomst wordt ook gewerkt rond

landschapsontsluiting en natuurrecreatie (Greenspots, Verborgen Moois en

landschapsbeheerplannen). Het regionaal landschap staat ook in voor projecten rond integraal

waterbeheer en watergebonden projecten.

Verloop actie

De diverse projecten worden hieronder kort toegelicht:

Natuurproject Steenbornbeek


27

Via een bestek en prijsvraag aan de verschillende sociale werkplaatsen werd de opdracht

toegekend aan de werkplaats Swecom voor het beheer. RLH heeft de beheerwerken

opgevolgd. Alvorens deze werken zijn gestart, is er een inventarisatie gebeurd en een

soortenlijst opgesteld. Uit deze vegetatiegegevens blijkt dat ondanks het maaibeheer van de

afgelopen jaren het gebied nog steeds een hoge grasproductie heeft. De voedselrijkheid is ook

merkbaar door het voorkomen van grote aantallen bosbies en moeraszegge. Daarom werd er

beslist om het volledige gebied 2 keer per jaar te maaien: een eerste keer in half mei en een

tweede maal in september met afvoer van het maaisel. Om de grasproductie te doen afnemen

moet men vanaf eind mei reeds verschalen en dit komt de kruiden ten goede. Het voorste

gedeelte van het grasland hoort nog steeds tot de glanshavergraslanden, hoewel dit grasland

de potentie heeft om zich tot een dotterbloemgrasland te ontwikkelen mits het 2 x per jaar

volledig gemaaid en afgevoerd wordt. Tussen de poelen is de grasproductie lager en werden

er waardevollere soorten aangetroffen zoals dotterbloem en tweerijige zegge. Hier is reeds het

begin zichtbaar van het gewenste grasland omdat er in het verleden ook al 2 x per jaar

gemaaid werd. Verder is er een terreinbezoek geweest met de groenambtenaar en de schepen

waarbij er beslist werd om in 2014 het plankenpad te vernieuwen, picknickbanken te plaatsen

en de overhangende gevaarlijke takken te snoeien.

Natuurproject Mergelgroeve Engelmanshoven

De inrichtingswerken (plaatsen infopaneel, plaatsen picknickbank, plaatsen wandbescherming

geologische wanden, begeleidende wandelinfrastructuur,…) van dit project werden in 2010

volledig afgerond. Drie jaar na het achterstallig beheer van het klakgrasland is de vegetatie

reeds zeer goed hersteld en werd er o.a. kattendoorn, beemdkroon en wilde marjolein

waargenomen. Daarenboven werd afgelopen zomer de zeldzame hokjespeul ook op dit klein

stukje waardvolle natuur waargenomen. De landschapsploeg van RLH heeft in december 2013

het kalkrijk verruigd talud vrijgesteld.

Belevingsboomgaard Speelhof

De inrichtingswerken van het Speelhof werden volledig afgerond in 2012. De reguliere

onderhoudswerken zijn aangevangen in 2013. De landschapsploeg van RLH heeft het

onderhoud van de wandelpaden en het maaien rond de picknickplaatsen en

belevingselementen uitgevoerd. In de winter van 2013 werden de hoogstammige fruitbomen

door de Nationale Boomgaardenstichting gesnoeid. Om de collectieboomgaard van

reinettesoorten volledig te maken werd er in het voorjaar van 2013 (april) nog verschillende

bomen geënt met een ent afkomstig van de collectieboomgaard uit Rijkel. De leerlingen van de

Tuinbouwschool van Sint-Truiden hebben deze werken uitgevoerd binnen hun praktijklessen.

Burcht van Brustem

De beschermende burchtsite (burchtruïne is een beschermd monument, de nabije omgeving is

beschermd als landschap) werd in 2012 volledig gekapt en hakhoutbeheer uitgevoerd

zodoende een meer open karakter verkregen werd.

Door deze werkzaamheden is de burchtheuvel en de ruïne weer beter zichtbaar in het

landschap. Na de afronding van de kapwerken werd ook voorgesteld om het talud met lage

inheemse struiken te beplanten. De aanplant is voorlopig nog niet uitgevoerd.

Gelijklopend aan de werkzaamheden werd een stuurgroep bestaande uit ESA

(architectenbureau), RLH, Onroerend erfgoed en de betrokken stads- en provinciale diensten

opgericht voor een geïntegreerde visie op lange termijn. Binnen deze stuurgroep werd in 2013

beslist om een landschapsbeheerplan op te maken voor de volledige site. De opmaak ervan

zal gebeuren door een extern studiebureau en begeleid worden door de stuurgroep. De


28

bedoeling is om op lange termijn een goed beheer in te zetten dat zowel het landschap/natuur,

de restauratie als de ontsluiting omvat. Voor de opmaak van een landschapsbeheerplan is een

tussenkomst van 80% mogelijk van de Vlaamse overheid. Werken die in het kader van dit

landschapsbeheerplan worden uitgevoerd, kunnen voor 70 % gesubsidieerd worden.

Herwaardering holle wegen

In 2013 werd de holle weg ‘Hazelaarweg’ in Velm door de Wroeter onderhouden. Door

omstandigheden moest dit met een hoogtewerker gebeuren. De werken duurden 7

ploegdagen. Ze gebeurden in het kader van de goedgekeurde aanbesteding voor het reguliere

beheer van de holle wegen (2013-2015).

In 2013 is ook een start genomen met de planning voor de winter 2013-2014 aan de hand van

de bestaande onderhoudsplannen.

Met financiële steun van de Provincie (GLE) werd er ook een algemene informatiefolder over

holle wegen ontwikkeld in de bestaande reeks van KLE folders. Specifiek voor Sint-Truiden

werd er ook een bijhorend inlegblaadje ontwikkeld met specifieke informatie over de Truiense

holle wegen en een suggestie van een fiets- en wandelroute.

Tijdens de ondertekening van het biodiversiteitcharter organiseerde het RLH een fietstocht

voor de aanwezigen langs de holle wegen.

Tot slot was er ook op regelmatige basis overleg met de provinciale dienst voor toeristische

infrastructuur voor een goede afstemming met het onderhoud van het fietsroutenetwerk.

Opvolging bermbeheer

De grazige bermen worden onderhouden via het beheerplan opgemaakt door RLH met

daartoe behorende kaarten per beheertype. De afgelopen jaar blijkt dat er op sommige

plaatsen te vroeg gemaaid werd (o.a. Bloemenstraat) waardoor waardevolle flora niet in bloei

is gekomen. Een herziening of aanpassing van het maaitijdstip dringt zich op en zal samen met

de groenambtenaar en Natuurpunt Aulenteer bekeken worden.


29

Soortenbescherming

In de buurt van de burchtsite zijn talrijke bronnen, dit komt door de ondoorlaatbare kleilaag

onder de leemmantel. De Clovisbron aan de bruchtsite zorgt voor helder water. In dit opzicht

is deze site belangrijk voor talrijke amfibieën. De verlandde slotgracht en de poelen zullen

opengehouden worden, alsook de bronnen die nu dichtgeslibd zijn. Deze site kan als

stapsteen fungeren in het landschap voor zowel vogels, amfibieën, vlinders, kleine

zoogdieren,…

Nazorg en opvolging

De vernieuwde samenwerkingsovereenkomst startte op 1 juli 2013 en loop tot en met 31

december 2019.

Het gebied Steenbornbeek zal de komende jaren verder beheerd worden volgens de

opgemaakte beheersrichtlijnen zoals het onderhoud van de poelen, het beheer van de

hooilanden,…. Voor dit gebied zal de infrastructuur in 2014 geoptimaliseerd worden: nieuw

plankenpad en bijkomende picknickbanken. Verder zal er ook gekeken worden voor een actie

op te zetten rond de bron en beleving met blote voeten.

Voor de mergelgroeve van Engelmanshoven zal er samen met natuurpunt een

biodiversiteitsproject ingediend worden in 2014 voor de waardevolle kalkhelling verder vrij te

stellen, te beheren en af te rasteren zodat er in de toekomst begrazing mogelijk kan zijn.

Met wederzijds overleg en in samenspraak met het stadsbestuur en Natuurpunt Aulenteer zal

er een aanpassing van het bermbeheer uitgewerkt worden. Dit houdt o.a. in dat er een

herziening of aanpassing gebeurt naar maaitijdstip, afvoer en maaifrequentie.

De stad Sint-Truiden heeft voor het onderhoud van holle wegen een budget vastgelegd in de

begroting voor de komende drie jaar. De werken starten in het voorjaar van 2013 en lopen tot

eind 2015. Uiteraard blijft ook de samenwerking met o.a. de VLM, STAL, Toerisme Limburg en

de gemeentelijke technische diensten een belangrijk aandachtspunt.

Het beheer van het domein ’t Speelhof wordt verzekerd door de Watering van Sint-Truiden, de

technische dienst en de landschapsploeg van het RLH. Er zal een integraal plan opgemaakt

worden voor het onderhoud van heel het domein.

Voor het beheer van de burchtsite in Brustem op lange termijn wordt in overleg met RLH,

Onroerende erfgoed, ANB, de staddiensten en de provinciale diensten een

landschapsbeheerplan voorbereid en opgemaakt.

Samenwerking en financiering

In dit project wordt samen gewerkt met de stad Sint-Truiden, de S.T.A.L (Sint-Truidense

Adviesraad voor Leefmilieu) en de Watering Sint-Truiden. De financiering van dit project

gebeurt door de Stad Sint-Truiden.


30

3.4 Herk en Mombeek: Blauw lint, groene parels

Trekker


Partners

Gezien de veelheid aan bevoegde overheidsinstanties in een beekvallei (gewestelijk, provinciaal,

gemeentelijk), het sterk verscheiden landgebruik, het groot aantal verschillende eigenaren en de

verschillende thema’s die leven (waterberging, landschap, landbouw, natuur, erosie, waterkwaliteit,

zachte recreatie, educatie …) heeft het Regionaal Landschap Haspengouw en Voeren ervoor

gekozen een uitgebreid overlegplatform samen te stellen. De partners denken actief mee en

kunnen suggesties geven, elk vanuit hun eigen expertise. Bovendien kunnen bijkomend experten

worden uitgenodigd indien de noodzaak zich voordoet.

Volgende instanties zijn vertegenwoordigd:

Gemeenten ( Alken, Borgloon, Diepenbeek, Kortessem, Hasselt, Heers, Herk-de-Stad, Sint-Truiden, Wellen)

Provincie Limburg, dienst waterlopen en domeinen, dienst leefmilieu

Provinciaal Natuur Centrum

Departement Landbouw en Visserij

VLM

ANB

VMM, Bekkensecretariaat Demer

VMM, Operationeel waterbeheer

Bosgroep Zuid-Limburg

Watering Sint-Truiden

Watering De Herk

Natuurpunt

Limburgse Milieukoepel

Limburgs Landschap

ILVO

ADLO duurzame landbouwontwikkeling

Aquafin

Boerenbond

Particuliere eigenaars / gebruikers

Financiering

Vlaamse Gemeenschap, departement ruimtelijke ordening, afdeling ruimtelijke planning

Provincie Limburg (GLE)

Projectperiode

Van 1 januari 2011 tot en met 1 april 2014

Doelgroepen

Waterbeheerders

Terreinbeherende natuurverenigingen

Landbouwers

Particuliere eigenaars / gebruikers / omwonende

Gemeentebesturen

Wildbeheereenheden


31

Doelstelling

De globale doelstelling van het project is de landschaps-ecologische waarde en het waterbergend

vermogen van de Herk- en Mombeekvallei te verhogen. Hierbij wordt zoveel mogelijk gestreefd

naar verweving van de functies natuur, water, zachte recreatie-educatie en landbouw.

Omschrijving

De vallei van de Herk en Mombeek is een relatief gaaf gebleven deel van het Vlaamse

buitengebied. De vallei herbergt meerdere functies hetgeen zich uit in een vrij verscheiden

landgebruik. Naast een duidelijk aanwezige landbouwactiviteit heeft de vallei ook een belangrijke

ecologische en zacht recreatieve functie. Bovendien is er de waterbergende functie, een functie die

steeds meer aan belang wint in functie van de veiligheid van omwonenden.

Zoals in bijna alle Vlaamse valleigebieden onderging ook de Herk- en Mombeekvallei de laatste

decennia een aantal structurele veranderingen, vooral in functie van de landbouw. Rechttrekken

van beken, droger maken van valleigrond en sneller afvoeren van oppervlaktewater zijn hiervan de

meest ingrijpende voorbeelden.

In de huidige tijdsgeest groeit het besef dat het bewaren van het evenwicht tussen de functies

landbouw, natuur recreatie en veiligheid in het buitengebied moet primeren. Meerdere sectorale

visies, ruimtelijke afbakeningsprocessen, en natuurbeheerplannen werden reeds opgesteld voor de

Herk- en Mombeekvallei. De constante in al deze visies is: het versterken van de blauw- groene

verbindingsfunctie en waterbergingsfunctie van de vallei, met respect voor de aanwezige landbouw

en recreatie.

Om deze visies en doelstellingen in de praktijk om te zetten ervaart het Regionaal Landschap

Haspengouw en Voeren de noodzaak om een overkoepelend project rond integraal waterbeheer

voor het volledige valleigebied van de Herk en Mombeek van bron tot monding op te zetten; een

Strategisch project Herk en Mombeek. Afstemmen van visies onderling, organiseren van overleg

tussen alle bevoegde instanties, concrete selectie van uitvoerprojecten en het sensibiliseren en

betrekken van de omwonenden bij dit proces zijn de voornaamste stappen die moeten genomen

worden alvorens er acties op het terrein kunnen ondernomen worden.

Verloop acties in 2013

De eerste helft van 2013 werd er veel overleg gepleegd met de partners ikv diverse projecten

integraal valleibeheer. Er werden stedenbouwkundige vergunningen opgesteld voor

beekstructuurherstelprojecten. Er werd een biodiversiteitsproject (Helshoven) en een Klein

Duurzaamheidsproject ingediend bij de provincie. Beide projecten werden goedgekeurd en zijn

deels ook uitgevoerd in het najaar. Daarnaast werd er ook in samenwerking met het ANB een

quick-Win project ingediend om enkele zeldzame percelen blauwgrasland te herstellen in

Diepenbeek

OVERLEG

Naast het samenbrengen van de verschillende partners op overlegfora en studiedagen zet het

Strategisch Project Herk en Mombeek ook sterk in op bilateraal overleg. Uit ervaring weten we dat

hier een grote nood aan is. De betrokken partijen werken vaak langs elkaar door zonder te

beseffen of zich af te vragen of dit niet efficiënter kan door samen te werken. Aangezien dit ook

vaak gepaard gaat met gevoelige thema’s zijn grote gezamenlijke overlegmomenten niet altijd het

juiste instrument om de neuzen van de verschillende partners in dezelfde richting te laten wijzen.


32

Zo organiseerden we o.a. volgende overleg-/studiemomenten:

Studiedag en excursie wachtbekken Bernissem, met Universiteit Leuven, Watering Sint-

Truiden, Limburgs Landschap, Natuurpunt, VLM, Provincie dienst waterlopen

Excursie Voort - beekstructuurherstelprojecten -voor: Waterdiens UA

terreinexcursie m.b.t. Wellense beemden met LiLa en gemeente Wellen

Excursie voor ecoplan rond ecosysteemdiensten met Universiteit Antwerpen en KUL,

INBO en VITO, bekkensecretariaat

Terreinbezoek valleiherstel in de praktijk - hermeandering Oude Mombeek met VMM

…

VALLEIGEBONDEN NATUUR ACTIES

1. Bengelbeemd

Partners: gemeente Alken, provincie Limburg

Aansluitend aan de inrichting van het wandelgebied Verborgen Moois Mombeekvallei kocht de

gemeente Alken een perceel waardevol valleigebied aan. Het Strategisch Project maakte de

beheerplannen voor dit zeldzaam geworden open valleigrasland (graslandbeheer en aanleggen

van poelen) en deed een voorstel voor een jaarlijks evenement voor ouders die in dat jaar een

baby hebben gekregen. Dit gebied werd Bengelbeemd gedoopt.

Voor de inrichting van dit gebied keurde de provincie een Klein Duurzaamheidsproject goed.

Dankzij dit project konden we de populieren verwijderen, achterstallig maaibeheer uitvoeren en

twee poelen aanleggen. Een eerste publieksevenement werd georganiseerd op zaterdag 30

november. Een 50-tal Alkenaren plantten samen een houtkant aan,. Deze houtkant moet een

visuele verbinding vormen met de reeds bestaande houtkant van wilgen aan de andere kant van

de Bengelbeemd. Vanaf volgende zomer zal er jaarlijks een picknick georganiseerd worden waarbij

de nieuwe ouders een speciaal BENGELBEEMD picknick dekentje van ongeveer een vierkante

meter kunnen uitspreiden.

2. Hermeandering Oude Herk in Alken

Partners: gemeente Alken, provincie Limburg (dienst water en dienst natuur), Natuurpunt, ANB

Naar aanleiding van het project rond zachte recreatie in de Mombeekvallei -Verborgen Moois

Mombeekvallei- werd het bestuur van de gemeente Alken warm gemaakt om naast een louter


33

toeristische actie ook acties te ondernemen rond Integraal waterbeheer. Op initiatief van het

Strategisch Project Herk en Mombeek werden verschillende organisaties uitgenodigd om mee te

werken aan een hermeanderingsproject.

De uitvoer van dit vrij groot herstelproject vond plaats in de zomer van 2013.

Oude Mombeek - Nieuwe vegetatie 1 maand na de werken

3. Hermeandering Herk in Helshoven

Partners: Stad Sint-Truiden, Alken, provincie Limburg (dienst water en dienst natuur), Natuurpunt,

WBE Helshoven, Watering De Herk.

In Helshoven is de Herk ter hoogte van de Romeinse Kassei in de vorige eeuw over een lengte van

100 meter rechtgetrokken en werden twee natuurlijke meanderes gedempt.

Met deze actie werden 2 historische meanders terug open gemaakt, zodat het water weer zijn

oorspronkelijk loop kan volgen. Daarnaast is de oever afgeschuind en werden micorprofileringen

in de beek aangebracht. Door de combinatie van deze meandering, een micorprofilering en zwak

hellende oevers geven we weer ruimte en kansen aan oeverplanten, uitstapplaatsen voor dieren

(amfibieën, zoogdieren) en habitat voor ijsvogel.

Daarnaast is er een nieuwe poel aangelegd en is met de overtollige grond een eendenvijver

geherprofileerd.

De kostprijs van de werken bedraagt 19.000€ waarvan 90% wordt gefinancierd door de provincie

Limburg in het kader van de subsidiëring van biodiversiteitsprojecten. De restfinanciering komt van

de stad Sint-Truiden en Natuurpunt.


34

4. Aanleg poelen en poelensnoer in Voort

Partners: Graaf le Hardy, provincie Limburg (dienst water).

Op het domein van graaf le Hardy werd in 2012 reeds een historische meander van de Herkebeek

opnieuw aangesloten, zodanig dat deze beek weer in zijn oorspronkelijke loop kan kronkelen.

Daarnaast werden er ook een aantal poelen uitgegraven.

Op dit domein zijn er langs de Herkebeek nog verschillende opportuniteiten. Na een terreinbezoek

werd beslist om nog enkele bijkomende poelen te maken en een poelensnoer aan te leggen in een

brongebied. De nodige vergunningen werden aangevraagd en de aanbesteding van de werken is

gedaan.

Uitvoering van de werken is voorzien in 2014.

KLE ACTIES

5. Aanleg poel in Eggertingen

In samenwerking met Limburgs Landschap werd een voormalige visvijver omgevormd tot

amfibievriendelijke poel. De buurt werd betrokken en nam actief deel aan het afvissen van

bodemomwoelende soorten als karper.

Deze werken werden uitgevoerd in de zomer van 2013.

6. Mombeekvallei Alken - Achterstalling beheer

In de Mombeekvallei hebben we een potentieel waardevol grasland hersteld door bramenkoepels

te verwijderen en verschillen keren per jaar te maaien en af te voeren. Reeds twee jaar na dat we

met dit beheer begonnen zijn, verschijnen de eerste bloemenpareltjes typisch voor de Herk &

Mombeekvalleien.


35

7. Bronnenherstel - Klein Gelmen

In Klein Gelmen (Heers) werd een waardevol brongebied hersteld (achterstallig beheer van

grasland + knotten van wilgen). Dit waardevolle gebiedje met een enorm potentieel aan KLE’s is

eigendom van een landbouwer en ligt langs de Greenspot Mettekoven (Greenspots zijn

landschapswandellussen aangelegd en onderhouden door het RLH)

Op dit perceel is ook een imker actief. Hij heeft daar momenteel koterijen staan voor zijn bijen en

heeft een aantal exoten aangepland als windscherm. Door hem te betrekken in dit project werken

we samen aan landschapsherstel met aandacht voor de ecologie. Ook werd een stuk plankenpad

aangelegd langsheen dit natte gebied.

8. Herk-de-Stad - Binnenbekken Schulensmeer

In het binnenbekken van het Schulensmeer werden enkele KLE’s hersteld.

Er werden enkele wilgen geknot. En een potentierijk schraal graslanddeel van de dijk werd ontdaan

van houtopslag in functie van de waardevolle vegetatie en wilde bijen.


36

3.5 Aquadra, grensoverschrijdend waterbeheer in de vier deelbekkens van de

Jeker, de Berwijn, de Voer en de Geul

Trekker

Agence de Développement Local Lontzen Plombières Welkenraedt ASBL (projectsecretariaat)

(ADL)

Regionaal Landschap Haspengouw en Voeren (coördinator voor Vlaanderen)

Partners

Projectpartners

Agence de Développement Local Lontzen Plombières Welkenraedt ASBL

Ardenne et Gaume vzw

Contrat de rivière Haut-Geer

Vlaamse Milieumaatschappij (VMM), Afdeling Operationeel Waterbeheer

Provincie Limburg – Sectie Waterlopen

Waterschap Roer en Overmaas (NL)

Provincie Limburg (NL)

Geassocieerde partners

Région wallonne – Service Public de Wallonie – Direction générale Opérationnelle Agriculture,

Ressources naturelles et Environnement

Province de Liège

Stadt Aachen

Projectperiode

Van 1 oktober 2009 tot 1 oktober 2012

Verlenging van het project tot 31 maart 2013

Financiering

Interreg IV-A.

Provincie Limburg (dienst waterlopen)

Doelgroepen

Het project betrekt drie doelgroepen op verschillende niveaus:

1. Niveau van de waterbeheerders (acties 2 en 3)

2. Gemeenten en organisaties (actie 4)

3. Het grote publiek (actie 4)

Doelstelling

Het project AQUADRA streeft naar de verbetering van de waterkwaliteit en de oplossing van de

problemen met betrekking tot de wateroverlast in vier deelbekkens van de Maas (de Jeker, de

Voer, de Berwijn en de Geul), door middel van een geïntegreerde benadering per hydrografisch

(deel)bekken die rekening houdt met de regionale organisatie van het waterbeheer.


37

De doelstellingen situeren zich op drie niveaus:

1. Het ontwikkelen van praktische instrumenten en een grensoverschrijdende

beheerstructuur.

2. Het testen en voortdurend evalueren van deze instrumenten en van de ingevoerde

structuur door middel van kleinschalige proefprojecten.

3. Het betrekken van de gemeenten, alle actoren betrokken bij het watergebeuren en het

grote publiek bij deze problematiek, door middel van informatie, sensibilisering en

participatie.

De realisatie van de doelstellingen zal op het einde van de periode tot een charter leiden. Het

charter zal de ingevoerde overlegprocessen en –structuren beschrijven.

Omschrijving

Het waterbeheer gebeurt door de verschillende regio’s, provincies en gemeenten. Als gevolg

hiervan zijn binnen eenzelfde hydrografisch (deel)bekken verscheidene beheeroverheden

bevoegd. Dit heeft een fragmentering tot gevolg van het waterbeheer binnen eenzelfde

(deel)bekken, met de volgende kenmerken: een gebrek aan geïntegreerde beheerinstrumenten,

een onvoldoende kennis van het werk van de naburige waterbeheerders en verschillen in

opvattingen over de toepassing en de benadering van het waterbeheer.

De organisatorische en operationele gevolgen van deze situatie zijn talrijk: een niet optimale

planning, het ontbreken van studies over de stroomafwaartse en stroomopwaartse impact van de

genomen maatregelen, niet op elkaar afgestelde meetsystemen en uitwisseling van meetgegevens

van deze systemen, verschillen in de vordering van de plannen, gefragmenteerde participatie van

organisaties en sensibilisering van de bevolking, het ontbreken van schaalvoordelen,…

Op het terrein uit het ontbreken van processen voor grensoverschrijdend overleg zich in reële

problemen, zowel op het vlak van de waterkwantiteit (erosie, waterlopen met te sterk

rechtgetrokken tracés, onvoldoende retentiezones met regelmatige overstromingen tot gevolg) als

op dat van de waterkwaliteit (hindernissen voor de migratie van vis, vervuiling, gemeentelijke

overstorten, onnatuurlijke oevers).

Verloop actie

In het begin van 2013 werd de laatste hand aan het project gelegd. Er werden nog enkele acties en

pilootprojecten afgewerkt.

Op 10 maart 2013 heeft het regionaal landschap een openingsmoment georganiseerd voor de

omwonenden van de Kevie en de inwoners van Vreren-Nerem (Tongeren). Het rechttrekken van

de Jeker in de jaren zestig leidde tot afwaartse wateroverlast, een verdroging van het valleigebied

en een verlies aan biodiversiteit. Daarom werd de historische Jekerbedding naar de Blaarmolen

opnieuw uitgegraven. Hier waren grote bouwkundige werken voor nodig, de oude kademuren

waren bij de rechttrekking gedeeltelijk afgebroken en werden weer opgebouwd, er werd een

voetgangersbrug en twee landbouwbruggen gerealiseerd.

In Vreren-Nerem waren geen collector en gescheiden riolering aanwezig, waardoor het

rioleringswater in de Beek terechtkwam. De concrete plannen bij Aquafin, Infrax en de stad

Tongeren om een collector en gescheiden riolering aan te leggen boden het ideale moment om

ook de Beek opnieuw in te richten. De werken zorgden voor heel wat overlast in de dorpen, maar

dat werd goed gemaakt met een waar dorpsfeest op zondag 10 maart waar tevens beide projecten

konden bezocht worden. Zie publieksevenementen 8.3.1.


38

In de loop van het jaar werden ook de picknickplaatsen ingericht langsheen de waterlopen.

Recreanten en groepen kunnen langs rivieren en beken kennis maken met het project Aquadra

aan de hand van eenvoudig ingerichte en in het landschap geïntegreerde picknickplaatsen. Er

werden negen picknickplaatsen ingericht en zes rustbanken geplaatst. Er is gekozen voor een

uniek ontwerp voor het AQUADRAgebied. In de vorm van de tafel en de banken is namelijk het

logo van Aquadra te herkennen. Op het tafelblad komt een overzichtskaart van het gebied en van

de stromen en een verwijzing naar de website en de logo’s van de partners. Bij elke picknickplaats

komt een informatiebord met uitleg over het uitgevoerde project. Picknicken kan in: Lauw, aan de

Veurs, in de Kevie, aan Molen Nekum, aan de casinovijver, in Berloz, aan de Berwijn, in

Plombières en in Henri Chapelle.

Foto’s VMM

Cartografie: om het waterbeheer grensoverschrijdend aan te kunnen pakken is het belangrijk te

beschikken over thematische grensoverschrijdende kaarten. Deze kaarten worden gemaakt in GIS.

Het verzamelen en verwerken van de digitale gegevens tot uniforme kaarten was niet eenvoudig.

De belangrijkste beschikbare datalagen werden i.s.m. het regionaal landschap bewerkt. De

thematische kaarten werden opgemaakt na de nodige transformaties van het projectsysteem (in

België is dat ‘Lambert72’), in Nederland is dat ‘Rijkdriehoekstelsel). Het kaartmateriaal werd online

gezet en is te raadplegen via www.aquadra.eu.

De beschikbare kaarten zijn:

Projectgebied Aquadra

Waterlopen (met aanduiding van de waterloopbeheerders)

Erosie

Collectoren, riolering en zuiveringsinfrastructuur

Bodemgebruik

Natuurgebieden, Natura 200-gebieden, vismigratieknelpunten

Waterkwaliteit

Wachtbekkens en overstromingsgevoelige gebieden

Meetpunten: om waterstanden op afstand te kunnen volgen installeerde men in kader van

Aquadra automatische peilmeetpunten in Vlaanderen en Wallonië. Zo kunnen waterbeheerders en

hulpdiensten via automatisch verstuurde sms-berichten tijdig geïnformeerd worden wanneer het

waak- of alarmpeil van een waterloop of wachtbekken bereikt wordt. Voor Vlaanderen werden zes

nieuwe meetstations geïnstalleerd.

De realisaties van alle partners in de verschillende gebieden werden gebundeld in een

eindrapport. Het regionaal landschap coördineerde dit werk en zorgde voor een geïllustreerde

uitgave. Elk pilootproject werd uitgebreid beschreven in het rapport aan de hand van een interview

met de projectverantwoordelijke. Het doel en het verloop van de uitvoering kwam aan bod evenals

de aandachtspunten voor de toekomst. Elk pilootproject kreeg een paspoort met de praktische

gegevens zoals de locatie, de kostprijs, de partners en de contactpersoon. En er werden enkele

http://www.aquadra.eu/


39

foto’s toegevoegd van voor, tijdens of na de werkzaamheden. De hoofdstukken werden

opgebouwd per stroomgebied. Van elk stroomgebied werd een identiteitskaart gemaakt met een

overzicht van het gebied, de waterbeheerders, waterkwaliteit, -zuivering, -kwantiteit, beekstructuur

en vismigratie en erosie. Dan volgen de pilootprojecten van dat stroomgebied. Na de

pilootprojecten volgt een hoofdstuk met overkoepelende initiatieven zoals meetpunten, modellering

en het charter. In het laatste hoofdstuk staan de nuttige gegevens (waterbeheerders in Vlaanderen,

Wallonië en Nederland, adresgegevens van de partners en een woordenlijst). Het eindrapport werd

voorgesteld op het slotsymposium en is te raadplegen op: www.rlh.be/projecten/projecten-van-de-

voorbije-jaren/2013-aquadra/31

Het slotsymposium vond plaats in het Galloromeins museum in Tongeren op 13 september 2013.

Genodigden waren de partners van het project en professionelen werkzaam in de sector. De

resultaten van het project evenals de uitdagingen voor de toekomst werden die dag voorgesteld.

In de namiddag stond een terreinbezoek op het programma. De aanwezigen bezochten de twee

pilootprojecten van de Jeker: het beekherstelproject aan de Kevie en de herinrichting van de Beek

in Vreren-Nerem (Tongeren). Zie ook 8.2.1.

Nazorg en opvolging

Het project is afgelopen. Provinciegouverneur Herman Reynders en de partners hebben tijdens het

slotsymposium het Aquadra-charter ondertekend. Met deze overeenkomst willen ze de

grensoverschrijdende samenwerking versterken in de toekomst. Het overlegplatform voor het

waterbeheer in de vier grensoverschrijdende stroomgebieden van de Maas: de Jeker, de Berwijn,

de Voer en de Geul zal hier op toezien.

Foto VMM

http://www.rlh.be/projecten/projecten-van-de-voorbije-jaren/2013-aquadra/31

http://www.rlh.be/projecten/projecten-van-de-voorbije-jaren/2013-aquadra/31


40

3.6 Habitat Euregio

Trekker


Partners

Nederland

Dienst Landelijk gebied (leadpartner)

Provincie Limburg

Stichting Ark

Natuurmonumenten

Stichting IKL

Vlaanderen

Regionaal Landschap Kempen en Maasland vzw


Agentschap voor Natuur en Bos

Natuurpunt vzw

Vlaamse Landmaatschappij

Waals Gewest

Gemeente Oupeye

Natuurpark Hoge Venen-Eifel

Duitsland

NABU Naturschutzstation Aachen

Biologische Station im Kreis Aachen

Projectperiode

Van 1 juli 2010 tot 1 juli 2013, verlengd tot 30 september 2013

Financiering

Interreg

Provincie Limburg

RLH (LSM + Onroerend erfgoed)

ANB

Doelgroep

Gemeenten Voeren

Inwoners van Voeren (particulieren en landbouwers)

Doelstelling

Het project heeft vier subdoelen:

1. Verbeterde coördinatie tussen publieke en private natuurbeheerders over de grenzen heen bij

de aanpak van gezamenlijke problemen door middel van een Euregionaal overlegplatform dat

een duurzame samenwerking rond natuur- en landschapsbeheer ondersteunt. In dit

Euregionaal overlegplatform moet gecommuniceerd worden over het belang en de voordelen

van groene verbindingen.


41

2. Een gezamenlijke aanpak van de bescherming en verbetering van leefgebieden voor

gidssoorten in de Euregio Maas-Rijn. Door een strategie voor leefgebiedenbenadering uit te

werken wordt ingezet op de bescherming van leefgebieden als leefruimte voor meerdere

soorten in plaats van het uitvoeren van beschermingsplannen voor individuele soorten.

3. Versterkte groene corridors tussen de grotere natuurgebieden en nationale parken en

ontwikkeling en integratie van vuistregels voor ruimtelijke ontwikkelingsplanologie in de

Euregio.

4. Een handzame catalogus met concrete ervaringen inzake grensoverschrijdende

natuurbescherming en actieplannen met leefgebieden en groene verbindingen als

zwaartepunt.

Omschrijving

Holle wegen en bermen zijn onmisbare schakels in het gebied. Een goed beheer ervan is

essentieel. Via een op te stellen bermbeheerplan kan het Regionaal Landschap Haspengouw

en Voeren beheervoorstellen doen naar particulieren en gemeenten en zo zorgen voor

gepaste communicatie en sensibilisatie.

Door het herstel en de aanleg van poelen wordt een natuurvriendelijke habitat gecreëerd voor

enkele prioritaire soorten, zoals de vroedmeesterpad. Hierbij moeten zowel poelen, als

gunstige landbiotopen gecreëerd worden. Deze poelen/landbiotopen zullen enerzijds

geïnstalleerd worden op eigendommen van ANB en Natuurpunt. Daarnaast zullen ook op

privéterreinen poelen (incl. landbiotoop) aangelegd of hersteld worden. Het Regionaal

Landschap Haspengouw en Voeren zal de acties op particuliere eigendommen coördineren

en uitvoeren.

Naast bermen en poelen zijn ook graften door hun gevarieerde structuur en aanbod een zeer

belangrijk leefgebied voor vele diersoorten. Tegenwoordig zijn ze aan achteruitgang

onderhevig. ANB heeft een studie laten uitvoeren met als doel een actieplan voor de voerense

graften te maken. Het Regionaal Landschap Haspengouw en Voeren zal trachten de

maatregelen uit het actieplan te realiseren via communicatie en sensibilisatie.

Sensibilisatie is belangrijk om de inwoners van de Voerstreek ook na het project te wijzen op

de aanwezigheid en het belang van doelsoorten zoals de hazelmuis en vroedmeesterpad.

Zowel algemene publicaties in de landschapskrant en de pers, als specifieke communicatie bij

uitvoeringen en acties op het terrein zorgen voor de herkenbaarheid van het project, de

financierders en de betreffende doelsoorten. Ook richt het project zich op het actief betrekken

van de jeugd van Voeren.

Verloop actie

Het project Habitat Euregio is afgerond. Het RLH heeft concreet volgende acties gerealiseerd:

Amfibiebiotopen: afgelopen jaar werden nog eens 13 bijkomende biotopen aangelegd of

hersteld.

Dit brengt het totaal biotopen dat door het RLH werd aangepakt binnen dit project op 30.

Waaronder 7 nieuwe poelen, 14 herstelde poelen en 9 nieuwe of herstelde drinkbakken.

Deze werken gebeurden in overleg met ANB en NP. Deze partners richtte respectievelijk

ook 36 en 10 amfibiebiotopen in tijdens dit project. Een mooi gezamenlijk totaal van 76

biotopen voor de vroedmeesterpad en andere amfibieën in de Voerstreek.


42

Herstel amfibiebiotoop

Werfbordje herstel van amfibiebiotopen

Bermen en holle wegen als natuurverbinding: afgelopen jaar werd de inventarisatie

afgerond van de holle wegen in Voeren. In overleg met het gemeentebestuur, Toerisme

voerstreek vzw, agro-beheergroep, ANB en NP is er tot op heden regelmatig overleg over

het onderhoud van de holle wegen en bermen op het wandelnetwerk, waarbij deze

inventarisatie als handleiding gebruikt kan worden. Het RLH heeft ook samen met BB een

projectvoorstel ingediend voor de financiering van een bermdorser: een aangepaste

machine die het mechanisch maaien van holle wegen en graften zou kunnen doen. Dit

project werd echter afgewezen. RLH en ANB blijven verder zoeken naar een project om

het beheer van de graften en taluds in Voeren duurzaam en efficiënt aan te pakken.

Dankzij het Habitatproject hebben de Vlaamse partners (RLH, NP studie, ANB) ook het

initiatief genomen om een vroedmeesterpad overlegplatform te organiseren (2012) en is

er een samenwerking ontstaan met het Nederlandse overlegplatform.

(IKL,RAVON,Natuurbalans,vrijwilligers,..). Deze platvormen zullen ook na het einde van


43

het project voortgezet worden (trekkers: IKL en RLH). Op deze platformdagen wordt

praktische informatie uitgewisseld, knelpunten aangehaald en voortgangen besproken.

Dankzij een budgetherschikking van het ANB en de cofinanciering van de Provincie en de

Koning Boudewijnstichting is een gemeentelijke boomgaard ingericht als

Belevingsboomgaard. Naast permanente infoborden over typische soorten van Voeren

en de boomgaard (Hazelmuis, vroedmeesterpad, specht, bij,..) zijn er belevingselementen

aangebracht zoals: plukstokken, een vlechthut, klimtoestel, bijenhotel, speelveld,..

Een bestaande veedrinkbak werd verplaatst en hersteld en samen met een extra nieuwe

bak voorzien van silexstenen en een infobord. De opening van de belevingsboomgaard op

17 september met meer dan 180 leerlingen van de lagere scholen werd uitgezonden op

het jeugdjournaal van Karrewiet.

Mede dankzij de budgetherschikking werden het afgelopen jaar ook 59 fruitbomen, 900

lm haag en 7000m² houtkant aangeplant. En 14 ploegdagen knotwerken langs

waterlopen uitgevoerd. Dit ten voordele van Hazemuisbiotopen in Teuven.

De Belangrijkste communicatieve acties van het afgelopen jaar waren het:

- Eindsymposium (14 juni Kerkrade, 120 pers.), met de voorstelling van de brochure en

film. http://www.3landenpark.eu/habitat/ . Zie 8.2.2.

- De opening van de belevingsboomgaard op 17 september met meer dan 180

leerlingen van de lagere scholen.

- Artikels in de landschapskrant (mei en september) en in verschillende media

- Werfborden bij uitvoeringen op het terrein

Conclusie

Het regionaal landschap heeft 30 habitats beter geschikt gemaakt voor de vroedmeesterpad en

voor andere amfibieën. Samen met de Vlaamse partners ANB en NP zijn dit er ruim 70 voor de

Voerstreek. Dit kan een impuls zijn voor de vroedmeesterpad en andere amfibieën om zich te

versterken in bestaande leefgebieden of nieuwe leefgebieden te ontdekken.

http://www.3landenpark.eu/habitat/


44

Ook voor de Hazelmuis zijn er belangrijke inrichtingen gedaan. Maar ook hier is verdere

sensibilisatie en aangepast beheer noodzakelijk voor het behoud van deze soort. In de toekomst

moet er vooral gefocust worden op het verbinden van de bestaande leefgebieden.

Het internationale karakter van het project zorgde voor een goede kennisuitwisseling en praktische

inzichten inzake inrichting en beheer.

Nazorg en opvolging

Het project is afgelopen. RLH blijft betrokken bij het grensoverschrijdend hazelmuisplatform dat

opgericht wordt met de Vlaamse en de Nederlands partners en andere organisaties werkzaam in

de sector. Een blijvende samenwerking tussen de Vlaamse en de Nederlandse partners is

aangewezen om de soort verder op te volgen en te zorgen voor een goed beheer van de herstelde

poelen.

Met een onderhoudsplan voor de graften en holle wegen kan er gezocht worden naar een efficiënt

en ecologische beheer van deze waardevolle taluds in Voeren. De opgerichte Agrarische

beheergroep kan hier een belangrijke rol in spelen. Het blijft echter noodzakelijk voldoende

middelen en draagkracht te vinden voor een structureel beheer.


45

3.7 Mensen en soorten als ambassadeurs voor biodiversiteit

Trekker

Natuurpunt Limburg vzw

In overleg met

Nationale Boomgaardenstichting vzw (co-promotor)

Regionaal Landschap Haspengouw en Voeren (co-promotor)

Natuurpunt Beheer vzw (co-promotor)

alle lokale partners actief rond biodiversiteit

Projectperiode

Van 1 mei 2011 tot en met 30 april 2014 (RLH startte op 01/10/11)

Doelgroep

Het RLH richt zich binnen dit project op alle lokale partners die actief zijn rond biodiversiteit in hun

omgeving. Gemeenten, lokale natuurorganisaties in eerste instantie maar ook inwoners, scholen,

… worden betrokken.

Doelstellingen

Het project beoogt om met gerichte acties en laagdrempelige activiteiten de lokale bevolking te

betrekken bij de lokale biodiversiteit. Zo zal het draagvlak voor natuur, landschap en soorten

vergroten wat zal leiden tot een grotere streekgebonden biodiversiteit met een duurzaam karakter.

Het RLH zal binnen dit project fungeren als biodiversiteitsloket: gemeenten, organisaties,

particulieren, … met vragen i.v.m. soorten biotoopverbeterende maatregelen in het buitengebied

kunnen terecht bij het RLH. Er zal behalve adviesverlening ook ondersteuning geboden worden

voor terreinuitvoerende acties. Verder zal het RLH samen met de gemeenten inhoud geven aan de

gemeentelijke biodiversiteitscharters om zo te komen tot een duurzaam werking rond biodiversiteit.

Financiering

LEADER Haspengouw

eigen middelen Natuurpunt Limburg vzw, NBS, Natuurpunt Beheer en RLH

Verloop actie

Het BIODIVERSITEITSLOKET heeft in 2013 volgende biodiversiteitsacties opgezet:

Bilzen:

opmaak Biodiversiteitscharter en organisatie ‘Biodivers Bilzen’ op 21 mei.

duurzaam KLE-beheer en -behoud i.k.v. Plan Leeuwerik. Zie ook 3.10.

organisatie ‘Bilzen, de boom in!’ op 11-12 oktober.

Borgloon:

begeleiden van inrichtingswerken voor vroedmeesterpad in Grootloon.


46

opmaak Biodiversiteitscharter en organisatie Biodivers Borgloon op 22 mei.

Hasselt:

overleg gierzwaluwwerkgroep ivm gierzwaluwwandeling en jeugdherberg.

Heers:

voorbereidingen voor inrichtingswerken De Waterkuil gestart (financiering,

stabiliteitsstudie, bouwvergunning).

voorbereidend overleg ‘Klaprozen- en AkkerbloemenFestival’gestart.

Herk-de-Stad:

opmaak Biodiversiteitscharter en organisatie ‘BiodiversHerk-de-Stad’ op 25 mei.

deelname ‘Feest in de boomgaard’ met stand en vertelworkshop op 22 september.

partnership bij biodiversiteitsproject ‘strippen voor biodiversiteit’ aangegaan.

voorbereidend overleg ‘LandschapsDoeDag 2014’gestart.

Kortessem:

opmaak Biodiversiteitscharter en organisatie ‘Biodivers Kortessem’ op 24 mei.

biodiversiteitsproject en NME draagvlakproject ‘stallen, snackbars voor vleermuizen’

ingediend. Goedgekeurd en startoverleg op 18 september.

Gingelom:

organisatie geslaagd akkervogelsymposium op 4 juli.

Riemst:

opmaak Biodiversiteitscharter i.s.m. gemeente, MINA-raad, Limburgs Landschap, Orchis

en Natuurpunt Riemst gestart.

Sint-Truiden:

opmaak Biodiversiteitscharter en organisatie ‘Biodivers Sint-Truiden’ op 22 mei.

organisatie ‘geslaagde LandschapsDoeDag’ op 6 oktober in kasteelpark van Duras (3.500

bezoekers) met Haspengouwse Biodiversiteit als thema.

organisatie Scharrelkids op 28,29 en 30 oktober in Nieuwenhoven.

QuickWin Natura2000 ‘Duras’ ingediend en goedgekeurd.

biodiversiteitsproject ‘hermeandering Helshoven’ goedgekeurd en opgestart.

Tongeren:

Haspengouwse luik van LIFE+project ‘Restoring hamster populationsandbiodiversity’

voorbereid en ingediend.


47

organisatie ‘Bilzen, de boom in’ op 10 oktober voor 171 Tongerse schoolkinderen.

partnership bij biodiversiteitsproject ‘biodiverse campus De Mijlpaal’ aangegaan en gestart

met Scharrelkids-activiteit en aanplantactie.

opmaak Biodiversiteitscharter i.s.m. Stad, Stedelijke Adviesraad Leefmilieu, Leefmilieu

Tongeren, Natuurpunt De Kevie en Zuidoost-Limburg gestart.

Voeren:

opening Speelboomgaard op 17 september met biodiversiteitsworkshops.

Wellen:

opmaak Biodiversiteitscharter i.s.m. gemeente, WEL en ’t Bokje gestart.

Overkoepelend

akkervogels: het label KORTWEG NATUUR werd het voorbije jaar verder uitgewerkt. Zie

ook 3.1 KORTWEG NATUUR.

Samenwerking rond de lokale biodiversiteit met andere projecten/organisaties (o.a.

Interleader, CoMoLa Provincie Limburg, …).

Nazorg en opvolging

In 2014 namen zo’n 6.000 personen deel aan één van bovenstaande biodiversiteitsacties. De

opgestarte acties (zie hierboven) worden in 2014 verder uitgewerkt. Daarnaast gaat het RLH,

samen met de lokale natuur- en landschapspartners in drie bovenstaande gemeenten de

biodiversiteitscharters ondertekenen tijdens een publieksactiviteit. Indien zich in 2014 bijkomende

gemeenten aanmelden, trachten we dit proces te begeleiden. Daarnaast doen we bij elk project

van het RLH een ‘biodiversiteitstoets’ zodat de Zuid-Limburgse biodiversiteit in elk project de

nodige aandacht en de juiste maatregelen krijgt.


48

3.8 Plan Leeuwerik

Trekker


In overleg met

Stad Bilzen

alle lokale partners actief rond biodiversiteit (Natuurpunt Spouwen, ANB, NBS, VLM, Bilzerse

scholen, …)

Projectperiode

Van 1 november 2011 tot en met 31oktober 2014.

Doelgroep

Het RLH richt zich binnen dit project op alle gebruikers van het landschap. Afhankelijk van het type

actie worden de lokale partners die actief zijn rond biodiversiteit in Bilzen en degewenste

doelgroepen betrokken (inwoners, landbouwers, scholen, …).

Doelstellingen

Het Plan Leeuwerik heeft volgende doelstellingen:

uitvoeren van diverse landschapsgerichte maatregelen (~landschapszorg)

met maximale kansen voor de biodiversiteit en de ecologische infrastructuur in het buitengebied

op maat van en bruikbaar voor alle gebruikers van dat landschap.

Financiering

Stad Bilzen

Verloop actie

Bij de aanvang werd, i.s.m. de kernwerkgroep, een startnota opgesteld waarin de werkmethodiek

en de concrete acties zijn opgelijst. De startnota dient als basisdocument om het Plan Leeuwerik

uit te voeren. Het RLH coördineert de uitvoer van het Plan Leeuwerik, in samenspraak met de Stad

Bilzen en de betrokken partners. In 2013 werden volgende acties uitgevoerd:

GEBIEDSGERICHT KLE-INRICHTING/-HERSTEL

aanpassen huidige KLE-subsidiereglement: in augustus 2013 werd een voorstel geformuleerd

voor een aangepast KLE-subsidie reglement. Mits goedkeuring start dit vanaf 01/01/14.

organisatie Bilzerse KLE-zitdag: op 21/10/13 en 04/11/13 werden twee KLE-zitdagen in het

Dienstencentrum Territorium georganiseerd van 14.00 tot 18.30 uur.

adviesverlening bij geïnteresseerde particulieren: tussen 01/11/12 en 12/11/13 werden 18

vragen via het Landschapsloket behandeld. Uit deze aanvragen volgden op 8 verschillende

locaties uitvoeringen op terrein. Er werden 2 poelen geruimd, 25 hoogstambomen en 360 m

haag geplant en diverse knotbomen geknot.


49

organisatie hoogstamcursus: op 28/02/13 en 02/03/13 vond een snoeicursus voor

hoogstamfruitbomen plaats in Spouwen. De terugkomdag zomersnoei ging door op 24/08/13.

Er namen 25 deelnemers deel.

GEBIEDSGERICHT AKKERVOGELBEHEER

adviesverlening bij geïnteresseerde landbouwers: de Bilzerse landbouwers kunnen bij de

bedrijfsplanner van de VLM terecht voor adviesverlening rond akkervogelbeheer. Al de

inkomende aanvragen werden behandeld en er werd 25 are akkervogelbeheer afgesloten via

een Beheerovereenkomst.

bloemrijke bijenrand: Natuurpunt Spouwen legde in 2013 bloemrijke akkerranden aan van

1,23ha i.s.m. het RLH.

LANDSCHAP OP TAFEL

organisatie Bilzerse Ronde van de Sapmobiel: van 7 t.e.m. 13/10/13 hield de Sapmobiel van

de Nationale Boomgaardenstichting halt in Bilzen (Alden Biesen). Particuliere eigenaars van

hoogstamfruit konden hun appels laten verwerken tot appelsap. Zo werd ruim 15 ton appels

verwerkt.

organisatie pluk- en fruitverwerkingsactiviteit: 10, 11 en 12/10/13 vond de tweede editie van

‘Bilzen, de boom in’ plaats. Donderdag 10/10 kwamen 171 kinderen uit 4° leerjaar van

Tongerse scholen de boomgaarden van Alden Biesen ontdekken. Vrijdag waren 188 Bilzerse

kinderen aanwezig. Zaterdag 12/10 werd de boomgaard opengesteld voor particulieren die

appels konden rapen om daarna eigen sap mee naar huis te nemen . De voorziene plaatsen

(350 gezinnen) waren volgeboekt en er werd zo’n 6 ton appels uit de boomgaard gehaald.

sap voor scholen: elke deelnemende school aan ‘Bilzen, de boom in’ kreeg per klas een 5l-

appelsapkratje. Er werden 154 sapkratjes aan 63 Bilzerse en 91 Tongerse klassen verdeeld.

Leaderproject ‘Bilzen, de boom in: van bloesem tot sap’: op 24/10/13 werd een

projectaanvraag ingediend bij Leader Haspengouw waarin de uitbouw van het

fruitplukevenement ‘Bilzen, de boom in’ en de ontwikkeling van Bilzershoogstamsap centraal

staat. Gezien de goedkeuring, start dit project begin 2014.

KLEIN HISTORISCH ERFGOED

hekwerken: er werden 2 hekwerken aan de Rentmeesterij van Alden Biesen hersteld en

teruggeplaatst.

bakovens: in het voorjaar werden verschillende (restanten van) lemen bakovens in Rosmeer

met specialisten bezocht in de hoop ze te kunnen herstellen en terug te gebruiken. De ovens

zijn echter niet meer in een toestand dat ze te herstellen zijn.

Nazorg en opvolging

Ook in 2014 coördineert het RLH de uitvoer van het Plan Leeuwerik verder i.s.m. lokale partners.

Op de planning staat het promoten en uitvoeren van KLE-herstel, KLE-inrichting, akkervogelbeheer

en herstel van klein historisch erfgoed. Daarnaast wordt gestart met de uitvoering van het

LEADER-project ‘Bilzen, de Boom in’.


50

4 Landschapszorg en streekeigen karakter

4.1 Landschapsanimator en landschapsteam

Trekker


Partners

Onroerend erfgoed

Afhankelijk van het project: eigenaar, gemeente, provincie, ANB, Bosgroep Zuid-Limburg ...

Financiering

Onroerend erfgoed

Restfinanciering: eigenaar, in voorkomend geval gemeente, ANB of andere

Projectperiode

Doorlopend

Doelgroep

Landschapsherstel voor particulieren en gemeenten

Opdracht

Landschapsherstel voor particulieren en gemeenten volgens de criteria opgesteld door Onroerend

Erfgoed. Met de toegekende projectmiddelen mogen herstel- en verbeteringswerken aan het

landschap worden uitgevoerd (versterken van de cultuurhistorische of esthetische waarde) en

ontsluitings-, onderzoeks- en voorlichtingswerken binnen het prioritaire werkingsgebied van het

Regionaal Landschap. Onder deze prioritaire gebieden worden de ankerplaatsen en relictzones

verstaan, zoals aangeduid in de landschapsatlas.

In het kader van de opdracht van het regionaal landschap betreffende landschapszorg wordt er

jaarlijks met Onroerend Erfgoed een afsprakennota opgesteld. De acties die ondernomen worden

in dit kader, kunnen gebundeld worden in vier thema’s. Deze zijn karakteristiek voor ons

werkingsgebied:

a. Het Gallo-Romeins erfgoed

b. Heraanleg en instandhouding van KLE

c. Klein historisch erfgoed

d. Historische sites, tuinen en parken


51

Resultaten

a. Gallo-Romeins erfgoed

De landschapsanimator volgt mee de visievorming rond het beheer en de ontsluiting van de

verschillende tumulisites op. De gemeente Gingelom vroeg voor het beheer van haar tumuli

een onderhoudspremie aan. De werken aan deze tumuli worden volledig betaald door de

gemeente, maar opgevolgd door de landschapsanimator. Het Regionaal Landschap heeft

i.s.m. de gemeente een plan uitgewerkt voor de ontsluiting van deze tumuli, dat in 2013 in

uitvoering ging. Zie ook 5.2.

In Tongeren werd een plan uitgewerkt voor het herstel van het esthetische aspect van de

Beukenberg. Langs een deel van dit Romeinse aquaduct stond een betonnen schutting, die

zeer onderhevig was aan vandalisme. In overleg met de stad Tongeren en Onroerend Erfgoed

werd een plan uitgewerkt om deze schutting te verwijderen en te vervangen door een meer

landschappelijk geïntegreerde afsluiting en een inheemse haag. Hiervoor werd ook een

onderhoudspremie aangevraagd.

Speciale aandacht van de landschapsanimator gaat ook uit naar het landschap van de

Ankerplaats van Grootloon en deze van de Kasteeldorpen Voort en Gotem, in de omgeving

van de Romeinse weg. Het Agentschap Onroerend erfgoed is van start gegaan met de

procedure voor de aanduiding van deze ankerplaatsen. Hiervoor ging er in 2013 een

terreinbezoek door.

b. Heraanleg en instandhouden van KLE

De aandachtspunten binnen het landschap van Haspengouw en Voeren zijn

hoogstamboomgaarden, hagen, houtkanten, solitaire bomen, houtkanten, poelen, holle wegen.

We krijgen rond deze KLE zeer veel vragen van particulieren. Aanvragen die binnen de

prioritaire gebieden vallen, worden door de landschapsanimator behandeld, aanvragen die

buiten de prioritaire gebieden liggen door het landschapsloket. We trachten zo veel mogelijk de

andere bestaande subsidiemogelijkheden (gemeente, ALV, …) te benutten. Aanvragen van

landbouwers worden steeds besproken met de VLM-bedrijfsplanner, waarbij de mogelijkheden

voor de beheerovereenkomsten worden gepromoot. Ook deze bedrijfsplanner heeft in zijn

contacten oog voor andere mogelijkheden via het Landschapsteam. Mensen met vragen rond

bos worden in contact gebracht met de Bosgroep.

Na de eerste selectie via het Landschapsloket (175 adviesvragen) werd op ongeveer 70

locaties een beroep gedaan op de Landschapsanimator, al dan niet gevolgd door een realisatie

op het terrein door het Landschapsteam.

Enkele voorname realisaties binnen dit thema zijn:

De aanplant en onderhoud van hagen en knotbomen, fruitbomen op enkele percelen in de

omgeving van

- Voeren (aanplant fruitbomen, hagen, houtkanten, knotwerken …)

- Helshoven (Borgloon) (aanplant hoogstamboomgaard, verwijderen streekvreemde

coniferenhaag)

- Heks (Heers) (aanplant hagen en loofbomen + herstel muur nabijgelegen historische

hoeve)

- Bilzen (aanplant boomgaard Rosmeer, rentmeesterij, knotwerken)

- Sint-Truiden: aanplant boomgaard


52

Herstel omgeving kapellen Gingelom (R27008) en Riemst (achterstallig onderhoud bij

Snijerskapel, veldkruis, ...)

In de Voerstreek ging een speciale ‘knotploeg’ op pad om achterstallig onderhoud uit te

voeren aan de karakteristieke oude knotbomen, met name langs de waterlopen. In het

voorjaar van 2013 werden tal van bomen geknot langs de Gulp.

Door het Landschapsteam werden binnen de prioritaire gebieden van Onroerend erfgoed in 2013 de volgende KLE geplant, aangelegd en hersteld:

loofbomen 57 stuks

haag 5 km

houtkant 0,12 ha

aanplant/herstel

boomgaard

8 ha

herstel haag 2,4 km

knotten/boomverzorging 40 bomen

poelen/vijvers 5


53

De landschapsanimator verleent een actieve medewerking aan andere projecten van het

regionaal landschap: Landschapsloket, parkrangers, Duurzaam behoud Haspengouws

landschap, Herk en Mombeek, Habitat Euregio, Leader Klein Historisch erfgoed, Leader Kluis

Vrijhern, Bloesemlint, ...

De landschapsanimator en het landschapsloket organiseerden dit jaar een cursus rond

Haspengouwse landschapselementen. Zie ook 6.2.

c. Klein historisch erfgoed

In Haspengouw en Voeren zijn er naast het levende erfgoed (kleine landschapselementen) ook

veel niet-levende cultuurhistorische relicten aanwezig, zoals smeedijzeren ornamenten

(windwijzers, hekwerken, weidepoorten …), bronnen, waterputten, kapelletjes, veedrinkbakken

… Ook deze elementen verdienen onze aandacht, want ook zij getuigen van gebruiken uit een

niet zo ver verleden.

In 2012 werd een Leaderproject goedgekeurd waardoor we extra middelen hebben om de

nodige aandacht te kunnen besteden aan dit klein historisch erfgoed en het ermee verbonden

landschap. In 2013 werden tal van acties uitgevoerd in het kader van dit project en

verschillende zijn in voorbereiding voor uitvoering in 2014. Voorbeelden zijn het herstel van een

parkpoort bij het kasteel van Duras en Mariagaarde, het herstel van weidebarrieren in

Grootloon, Alden-Biesen, Gingelom, de snoei van enkele lindebomen bij de kapel van Nerem in

Montenaken, werken bij kapellen in Riemst en Gingelom,... Zie ook 4.8.

d. Historische sites, tuinen en parken

De gemeente Hoeselt werkt een plan uit voor de site van Kluis van Vrijhern. Hiervoor werd eind

2012 een landschapsarchitect aangesteld. In 2013 werd een visie ontwikkeld voor de toekomst

van de Kluis en een landschapherstelplan uitgewerkt. De landschapsanimator is nauw

betrokken bij het planningsproces en zal in 2014 mee instaan voor het uitvoeren van het plan.

In Voeren (Teuven) werd een eerste fase van het landschapsherstel voor een deel van de vallei

bij het kasteel (vroegere abdij) van Sinnich uitgevoerd. Er werden tal van knotbomen langs de

Gulp geknot, een grote boomgaard en ca. 800 m inheemse hagen geplant.


54

Ook bij enkele kasteelparken werd advies verleend en/of werken uitgevoerd (kasteel Duras:

herstel poorten park, aanplant hagen; kasteel Mariagaarde: aanplant hagen, herstel poort;

Kolmont: aanplant hagen; Printhagen: aanplant hagen).

Nazorg en opvolging

Ook aan nazorg wordt de nodige aandacht besteed. Bomen en haagplantsoen die het eerste

groeiseizoen niet overleefd hebben, worden door het team in overleg met de eigenaar vervangen.

Via de infofolders m.b.t. KLE die vanuit het landschapsloket worden opgemaakt, krijgen de

eigenaars de nodige info over het verdere beheer van de aanplantingen.


55

4.2 Een ‘Landschapsloket’ in Haspengouw en Voeren

In overleg met

Gemeenten

Landschapsanimator

VLM bedrijfsplanner

Nationale Boomgaardenstichting

Natuurverenigingen

Natuurwachter

Bosgroep

Financiering

Eigen middelen

Onroerend erfgoed

Gemeentelijke projecten

Doelgroep

Hoofdzakelijk particulieren, ook landbouwers, gemeenten, natuurverenigingen, ...

Projectperiode

Opgestart in 2007

Doelstelling en omschrijving

Het landschapsloket vormt, samen met de landschapsanimator, het aanspreekpunt voor

landschapszorg in de streek. Iedereen met een specifieke vraag rond de aanleg en het beheer van

kleine landschapselementen, een natuurvriendelijke inrichting van een perceel, subsidie-

mogelijkheden, vergunningen m.b.t. natuur en KLE wordt deskundig verder geholpen.

Tijdens een terreinbezoek worden de mogelijkheden besproken en wordt advies verleend, waarbij

we o.a. aandacht besteden aan: beheer KLE volgens de Code van Goede Natuurpraktijk, gebruik

inheemse soorten en waar mogelijk autochtoon plantmateriaal, cultuurhistorische gebruiken,

aanleg en beheer in functie van bepaalde soorten (bijv. eikelmuis, kamsalamander, steenuil, ...).

Op deze manier vergroten we het draagvlak voor natuur en landschap in de streek.

Resultaten

Adviezen

Steeds meer inwoners van Haspengouw en Voeren vinden hun weg naar het landschapsloket,

mede dankzij de communicatie via de landschapskrant, de gemeentelijke infobladen, de

Landschapsdoedag en de werking van de parkrangers. Ook gebiedsgerichte projecten leverden

nieuwe aanvragen en uitvoeringen op.


56

In 2013 werden er meer dan 170 vragen behandeld. Afgelopen jaar kwamen de meeste vragen uit

Hasselt, Bilzen, Tongeren, Voeren en Riemst.

Meestal wordt er advies gevraagd i.v.m. de aanleg en het onderhoud van de meest typische

landschapselementen: de hagen en de hoogstamboomgaarden. Dit advies kan gaan over

autochtoon plantgoed, streekeigen soorten, oude variëteiten, gebruiksmogelijkheden, praktische

vragen i.v.m. onderhoud en snoei, aanplant, subsidiemogelijkheden, vergunningen, …

Ook rond poelen krijgen we regelmatig vragen. Hierbij worden mensen geholpen bij de

vergunnings- en subsidieaanvragen, en de praktische uitvoering op terrein. De

projectverantwoordelijke van het RLHV staat de aannemer op terrein bij en ziet erop toe dat de

poelen op een natuurvriendelijke manier ingericht worden.

Ook landbouwers vinden regelmatig de weg naar het Landschapsloket, met vragen over

aanplanting van KLE en beheerovereenkomsten. Landbouwers worden voor de meeste

subsidieaanvragen rond kleine landschapselementen doorverwezen naar de VLM bedrijfsplanner.

Ook is er afstemming tussen het RLHV en de provincie i.v.m. lopende projecten; zoals Boeren

planten bij Boeren.

In 2013 hadden alle Haspengouwse gemeenten een subsidiereglement voor de aanleg en/of

onderhoud van kleine landschapselementen, met uitzondering van Herstappe. De meeste

gemeenten hanteren eenzelfde subsidiereglement, naar voorbeeld van het ‘standaardmodel van

het RLHV’. Sinds 1 juli 2011 heeft ook de stad Tongeren een reglement voor subsidies op (enkel)

hoogstambomen.

We merken dat een gebieds- en projectgerichte aanpak een belangrijke stimulans is voor de

inwoners. Via een duidelijke communicatieactie worden vele inwoners doeltreffend bereikt. Wie

zien dan ook een duidelijke stijging van de aanvragen bij het Landschapsloket na het lanceren van

een oproep. Zeker de (gratis) hulp van het Landschapsteam is een regelmatig terugkerende vraag.


57

Aantal aanvragen/contacten via het Landschapsloket per gemeente

Aantal adviezen per type KLE per gemeente

Er werden in 2013 door de terreinploegen van het RLH in het kader van de verschillende

projecten tal van kleine landschapselementen aangelegd en hersteld:

aanplant/herstel

hoogstam fruitbomen

20 ha

aanplant loofbomen 41 stuks

aanplant haag 7,5 km

aanplant/herstel

houtkant

1,6 ha

herstel haag 3,4 km

knotten/boomverzorging 16 stuks + 2 km

amfibiebiotopen 29

holle wegen 5

Deze werken werden voorbereid en opgevolgd door de medewerkers van het Landschapsloket.


58

Voor na

Voor na

Infofolders

Momenteel beschikken we per KLE over een infofolder i.v.m. de aanleg en onderhoud ervan:

hagen en houtkanten, hoogstamboomgaarden, poelen, houtkanten en graften, knotbomen. In 2014

zal er een nieuwe folder bijkomen i.v.m. de gemeentelijke subsidiemogelijkheden en een folder

over het belang en het beheer in functie van bijen.

In het infoblad van de gemeenten Heers en Bilzen werd een artikel geplaatst om de KLE’s en de

subsidiemogelijkheden nog eens extra in de kijker te zetten.

Ook werden er twee zitdagen georganiseerd in Bilzen aan het loket van de milieudienst, waar de

inwoners van Bilzen met al hun vragen omtrent KLE’s terecht konden. Dit is een laagdrempelige

manier om inwoners te bereiken.

Nazorg en opvolging

De gemeentelijke subsidiereglementen voor de aanleg en het onderhoud van KLE vormen, in

combinatie met het gratis advies en de begeleiding door het Landschapsloket, voor particulieren

een belangrijke stimulans om een extra inspanning te doen voor de natuur en het landschap in

onze streek.

We merken dat zowel particulieren als landbouwers goed de weg naar het landschapsloket vinden.

Ook steeds meer gemeenten hebben de natuurlijke reflex om aanvragen aan het landschaploket

door te spelen. We kunnen stellen dat het RLH ondersteunend werk doet voor vele gemeentelijke

milieudiensten op gebied van aanplant en onderhoud van KLE’s.


59

Project KLE Tongeren

In het begin van 2013 werden de werken verder gezet die aangevat waren in het winterseizoen van

2012. Met het oog op het duurzaam beheren van kleine landschapselementen in de regio tussen

de Bilzer- en de Sint-Truidersteenweg werd in overleg met de eigenaren bekeken waar er

achterstallig beheer uitgevoerd kon worden, hoogstamboomgaarden aangeplant en houtkanten

hersteld. De totale kostprijs van de uitvoering van dit project bedroeg circa 25.000 euro. De werken

werden bekostigd door de stad Tongeren (1/3) en Limburg Sterk Merk (2/3).

Concreet werden in 2013 onderstaande landschapswerken afgerond:

hagen/houtkanten: uitvoering door LSM-ploeg (De Wroeter):

herstellen/opvulllen van bestaande hagen: ca. 250 m

achterstallig onderhoud hagen & houtkanten: ca. 900 m

knotten: via LSM

2 knotessen

Hoogstam boomgaarden: uitvoering door de Nationale Boomgaardenstichting

achterstallig onderhoud/snoei: 3 boomgaarden

aanplant nieuwe hoogstam: 18 hoogstam fruitbomen

KLE binnen Plan Leeuwerik Bilzen

Kaderend binnen Plan Leeuwerik wordt in de stad Bilzen een ‘gratis Landschapsteam’ ter

beschikking gesteld voor landschapsherstelwerken bij particulieren. De eigenaar betaalt enkel het

plantgoed en het materiaal, de werkuren worden door de projectmiddelen van het regionaal

landschap en de stad Bilzen betaald.

Deze actie loopt van september 2012 t.e.m. oktober 2014. Meer info: zie 3.8 Plan Leeuwerik,

gebiedsgericht KLE-inrichting/-herstel.

Ecologische waarden i.f.v. bijen

Bij de aanplant van hagen en houtkanten wordt er rekening gehouden met de diversiteit in functie

van de bijen. Zo wordt er onder meer rekening gehouden met een zo gespreid mogelijk

voedselaanbod doorheen het jaar (voedselboog). In specifieke gevallen wordt ook de voorkeur

gegeven aan vrij uitgroeiende hagen (heggen) of houtkanten omdat die volledig tot bloei kunnen

komen.

Bloesemlint

In het kader van de kandidatuurstelling ‘Maastricht Culturele Hoofdstad 2018’ hebben verschillende

partners uit de Euregio het initiatief genomen om samen te werken aan het heropwaarderen van

het landschap in de Euregio. Ze ondertekenden een intentieverklaring om op internationaal niveau

samen te werken rond het betrekken van de bewoners van de Euregio – van jong tot oud – bij het

cultuurlandschap en de groene, omringde ruimte. Met hierbij bijzondere aandacht voor de

hoogstamboomgaarden. Dit kan bereikt worden via diverse belevingsactiviteiten en door

terreinwerkzaamheden uit te voeren.

In Wallonië hebben de gemeenten Visé en Plombières een voortrekkersrol, in Nederlands Limburg

is Instandhouding Kleine Landschapselementen (IKL) het aanspreekpunt, in Belgisch Limburg is dit

het Regionaal Landschap Haspengouw en Voeren (RLH) en in Duitsland zal NABU-Aachen het

voortouw nemen.


60

Op 18 januari werd in het kader van Bloesemlint en de samenwerking tussen de verschillende

partners o.a. een vriendenboomgaard aangelegd op het Plateau van Caestert te Riemst. Er vond

een persmoment plaats waarop alle partners -inclusief lokale betrokkenen- uitgenodigd waren.

In navolging van deze samenwerking werd een Leaderproject ingediend waarbij het RLH partner is

om de hoogstamboomgaard in de kijker te zetten. Ook wordt er een Interregproject voorbereid met

de verschillende partners over de grenzen heen.

Persmoment Bloesemlint, Caestert.


61

4.3 Hoogstamkernen in Sint-Truiden

Trekker


Partner

Stad Sint-Truiden

Eigenaars met hoogstamboomgaarden in het R.U.P. Groene Waarden

Financiering

Stad Sint-Truiden

Doelgroep

Eigenaars met hoogstamboomgaarden in het R.U.P. Groene Waarden Sint-Truiden

Projectperiode

Vernieuwd van 1 juli 2013 – 31 december 2019


In het R.U.P. Groene Waarden van Sint-Truiden werden hoogstamkernen aangeduid. Dit zijn

gebieden die vanwege hun hoogstamboomgaarden van groot belang zijn voor de natuur, het

landschap en de recreatieve beleving van de gemeente. Ter ondersteuning van de eigenaars en

gebruikers van de percelen werd door de stad een uitgebreide financiële vergoeding uitgewerkt, als

stimulans om de boomgaarden goed te beheren en te herstellen. Het RLH heeft als opdracht om

de betrokken eigenaars te adviseren en te begeleiden bij alle aspecten die bij het beheer en herstel

van de hoogstamboomgaard komen kijken, zodat een duurzaam behoud van de boomgaarden

gegarandeerd is.

Verloop actie

Alle eigenaars uit de verschillende afgebakende sites (Groot-Gelmen, Bevingen, Straeten,

Engelmanshoven, Gelinden en Wilderen, Kerkom, Zepperen en Ordingen) zijn gecontacteerd. Uit

deze rechtstreekse communicatie zijn er nog enkele nieuwe contracten voortgevloeid. Na het

afsluiten van de overeenkomsten is het verder opvolgen van herstel- of aanplantingswerken in

deze boomgaardsites een belangrijk onderdeel van de samenwerkingsovereenkomst.

Voor de percelen waarbij de eigenaar een beheercontract met de stad afsluit, worden de herstel-

en beheerwerken van de hoogstamboomgaarden en bijhorende hagen door het Regionaal

Landschap gecoördineerd. In 2013 werd er 1 nieuw subsidieovereenkomst afgesloten bij de Stad

Sint-Truiden. Ook begeleidde het RLH 4 vergunningsaanvragen in het kader van het herstel van de

hoogstamboomgaarden gelegen binnen het R.U.P.

Na 5 jaar actief bezig te zijn met het afsluiten van overeenkomsten kan vastgesteld worden dat er

tot op heden 24 beheercontracten (29 percelen met een totale oppervlakte van 13ha 36a) en 20

subsidieovereenkomsten (40 percelen met een totale oppervlakte van 24ha 81a) zijn afgesloten. In

totaal hebben de eigenaars voor 38ha 17a overeenkomsten via het RLH afgesloten met de stad.


62

Voor de eigenaars van zowel de subsidie- als de beheercontracten werden alle mogelijke

bijkomende vergoedingen aangevraagd die er voor handen zijn. In samenspraak met de eigenaar

werden de documenten opgemaakt ter ondertekening. Dit betreft enerzijds de gemeentelijke

subsidie waar particulieren een beroep op kunnen doen voor het aanplanten of onderhouden van

hagen.

De betrokken landbouwers worden doorverwezen naar de VLM om een beheerovereenkomst KLE

(aanplant of onderhoud haag) af te sluiten. Anderzijds zijn er ook Vlaamse subsidies mogelijk voor

de instandhouding en bescherming van hoogstamboomgaarden (ALV-subsidie). Voor elke nieuwe

eigenaar binnen het R.U.P. werd deze ALV-subsidie voorbereid en ingediend bij de Nationale

Boomgaardenstichting (deze subsidie is uitdovend, in 2014 kan ze niet meer afgesloten worden).

Voor de werkzaamheden van de beheercontracten werd een opdracht uitgeschreven voor de

uitvoering van de ‘Reguliere beheerwerken in hoogstamboomgaarden gelegen binnen het R.U.P.

Groene Waarden te Sint-Truiden’. Deze beheerwerken omvatten het aanplanten van nieuwe

hoogstamfruitbomen, het uitvoeren van reguliere en achterstallige snoei bij fruitbomen. Het rooien

van versleten fruitbomen en het frezen van sommige stronken is ook een onderdeel van de

werken. Verder behoort het aanplanten, het snoeien en het vrijstellen van hagen tot de opdracht.

Overeenkomsten Percelen opp

Beheercontract 24 29 13,3588

Subsidiecontract 20 40 24,811

Totaal 44 69 38,1698


63

Op deze manier werden er 3 verschillende deelopdrachten uitgeschreven:

1. Snoei en aanplant hoogstamfruitbomen werd gegund aan Natuur en Boomgaarden

Sociale Werkplaats vzw.

2. Het rooien van hoogstamfruitbomen is in uitvoering door vzw De Wroeter Arbeidscentrum.

3. Snoeien en aanplant hagen werd eveneens toegewezen aan Natuur en Boomgaarden

Sociale Werkplaats vzw.

In totaal zal er na afloop van de opdrachten 500m haag bij aangeplant zijn (420m door de

arbeidsploeg en 80m door particulieren zelf) en 2,4km haag gesnoeid zijn. Wat betreft de

hoogstamfruitbomen komen er 33 nieuwe waarvan 16 door de terreinploeg geplant worden en 17

zullen de eigenaars zelf planten.

Soortenbescherming

Door het beschermen van de hoogstamfruitbomen wordt uitvoering gegeven aan de Vlaamse

Resolutie betreffende het nemen van maatregelen ter bevordering van de aanwezigheid van

vlinders. Tevens komt dit de achteruitgaande vlinderpopulaties ten goede door te voorzien in

geschikte biotopen voor vlinders. Vlinders vinden in de ondergroei van hoogstamboomgaarden

planten terug die belangrijk zijn voor hun voortbestaan. Zo zijn vlinders afhankelijk van de

aanwezigheid van waarden nectarplanten (waardplanten vormen een voedselbron voor de rups

en nectarplanten vormen een voedselbron voor de adulte). Bovendien kan het valfruit voor een

aantal soorten vlinders ook een belangrijke voedselbron zijn.

Nazorg

De samenwerkingsovereenkomst van het R.U.P. Groene Waarden liep af op 28 februari 2013.

Maar er werd een nieuw samenwerkingsovereenkomst aangegaan voor 6 jaar (1 juli 2013 – 31

december 2019) met de stad Sint-Truiden. De nazorg bestaat uit het opvolgen van de langlopende

overeenkomsten (5 jarige contracten met een stilzwijgende verlenging tot 20 jaar). En aangezien

het regionaal landschap instaat voor de volledige ondersteuning en beheer, is een duurzaam

behoud van de hoogstambomen verzekerd. Het RLH zal in de volgende jaren blijven trachten om

niet-geïnteresseerde eigenaars binnen het R.U.P aan te moedigen tot het afsluiten van

overeenkomsten zodat het behoud van hoogstamkernen gegarandeerd is.


64

4.4 Parkrangers in Haspengouw en Voeren (Landschapsteams)

Trekker


Looptijd project

1 oktober 2009 tot en met 31 december 2012, verlenging tot midden 2013

Financiering

Limburg Sterk Merk (LSM)

Doelgroepen

Streekbewoners

Gemeenten in Haspengouw en Voeren

Omschrijving

Aanvullend op de werking van de landschapsanimator, hebben alle regionale landschappen in

Limburg in 2009 in nauw overleg met de Provincie Limburg twee projecten ingediend om Limburg

als groene provincie te promoten. Vanuit LSM (Limburg Sterk Merk) kwamen daarvoor in de loop

van 2009 extra middelen voor landschapsherstel vrij.

Het project beschreven in deze actie betreft de aanstelling van twee landschapsteams voor de

uitvoering van uiteenlopende landschaps- en beheerwerken in alle gemeenten van het Regionaal

Landschap Haspengouw en Voeren. Voor het herstel van hoogstamboomgaarden werd een derde

team aangesteld. De aansturing van de deze landschapsteams gebeurt door het landschapsloket

van het regionaal landschap.

De werkvelden voor de landschapsteams zijn:

1. Uitvoering van achterstallig onderhoud aan KLE bij particulieren, organisaties en

gemeenten

2. Uitvoering van achterstallig onderhoud en beheer op en in de omgeving van de

greenspots, dit kan particulier of openbaar eigendom zijn

Doelstellingen

Duurzaam onderhoud van het typische cultuurlandschap van Haspengouw en Voeren

Verbetering van de omgevingskwaliteit in Zuid-Limburg

Bijdragen aan de streekidentiteit

Zorg voor een aangenaam woon-, werk-, en leefklimaat

Verbetering van de biodiversiteit

Verbetering van het landschap als toeristische verblijfsruimte

Bijkomende tewerkstelling sociale economie (8 doelgroepwerknemers en 2 monitoren

gedurende 3 jaar, gemiddeld 200 ploegdagen per jaar) en landbouwers ter ondersteuning van

de landschapsteams

Verloop actie

Duurzame tewerkstelling

Voor het project werden 3 landschapsteams aangesteld. Er was een voltijdse tewerkstelling van

minstens 8 doelgroepwerknemers en 2 monitoren uit sociale werkplaatsen gedurende 3 jaar. Dit


65

betekent een financiële hefboom naar Vlaamse middelen voor sociale economie. Deze mensen

hebben via het project 3 jaar kunnen werken en krijgen via hun bedrijf de nodige opleidingen,

ondersteuning en ervaring mee om meer kansen te krijgen in hun verdere loopbaan. Een

verderzetting van het project is echter nodig om deze werkgelegenheid te behouden.

Een aanwijsbaar betere natuur en landschappelijke omgevingskwaliteit

Gedurende de looptijd van het project werd de wandelinfrastructuur van alle greenspot- en

verborgen mooiswandelingen kwaliteitsvol onderhouden zodat mensen op een aangename

manier van de streek kunnen genieten. Er was ook aandacht voor landschap en natuurherstel in

de omgeving van greenspots zodat de kwaliteit van het wandelgebied zelf ook op peil gehouden

werd. Het gaat immers niet enkel over een goed onderhouden wandelpad, het landschap zelf

bepaalt voor een groot deel het kwaliteitsvolle van de beleving.

Voor de wandelinfrastructuur werden beheerplannen opgesteld, in samenspraak met de locale

actoren. Op deze manier wordt zeer duidelijk welke werken er moeten uitgevoerd worden, met

welke frequentie, door wie. Door dit beheer duidelijk in kaart te brengen en consequent toe te

passen, wordt een duurzaam behoud van de wandelinfrastructuur mogelijk. Uiteraard moeten

hiervoor ook in de toekomst middelen en ploegen worden voorzien.

In het ganse werkingsgebied werden eveneens herstel- en inrichtingswerken aan het landschap

en natuur uitgevoerd, zodat de landschappelijke en ecologische kwaliteiten van het ganse

werkingsgebied van het Regionaal landschap versterkt werden. Dit is bevorderlijk voor het gevoel

van regio-identiteit en toerisme/recreatie in de streek en bevordert de biodiversiteit. Onderstaande

tabel geeft een beeld van de realisaties van deze landschapsteams sinds de aanvang van het

project tot begin december 2013.

Haag aanplant 28,5 km

herstel 11 km

Bomen(rij) aanplant min. 380 bomen

Poel aanleg/herstel 68 poelen

Knotbomen(rij) herstel min. 280 bomen

Houtkant aanplant/herstel min. 5 ha

Boomgaard aanplant

52 ha (min. 2000

bomen)

herstel 63 ha

Het project bracht het Regionaal landschap via het landschapsloket in contact met zeer veel

particuliere eigenaars (ca. 1000 aanvragen sinds aanvang project), waardoor we het verhaal van

de streektypische landschapselementen, het juiste onderhoud e.d. ook konden uitdragen naar een

grote groep streekbewoners. Ook dit betekent een belangrijke pijler voor het behoud van de

landschappelijke eigenheid van de streek. Het vergroot de betrokkenheid en draagvlak van de

streekbewoners voor natuur en landschap. Verdere promotie en inzet van het landschapsloket en

de landschapsteams zijn nodig om het herstel van het landschap verder te kunnen uitvoeren.


66

Toename van de indirecte tewerkstelling bij de landbouwsector

Voor het reguliere onderhoud van de nieuwe en bestaande hagen in het landschap bij

particulieren en landbouwers wordt de hagendorser zo veel mogelijk gepromoot. Via deze weg

worden landbouwers betrokken bij het onderhoud van het landschap (via Agro-aanneming).

Via het landschapsloket en de bedrijfsplanner van de VLM worden landbouwers aangespoord om

mee te werken aan het behoud van het karakteristieke Haspengouwse landschap. Hiervoor

kunnen ze o.a. beroep doen op financiële ondersteuning via de beheerovereenkomsten en de

provincie voor de uitvoering van de werken zelf. Ook bij de uitvoering van deze werken wordt

Agro-aanneming ingeschakeld.

Nazorg en opvolging

Het Regionaal Landschap vervult een sensibiliserende/adviserende rol m.b.t. de nazorg en het

regulier onderhoud van het landschap. Dit gebeurt via het landschapsloket:

Het Regionaal Landschap verstrekt adviezen ten aanzien van het regulier onderhoud van

KLE en stelt via het landschapsloket folders en informatie ter beschikking

Informatie over subsidies t.a.v. KLE is ook via het landschapsloket beschikbaar

Conclusie

De landschapsteams zijn inmiddels een vaste waarde geworden in ons landschap. Via de

homepage van de website, de landschapskranten en de folders worden de landschapsteams

aangeprezen. Het project heeft een zeer gunstig verloop gekend en heeft een zeer grote impact

gehad op de landschapskwaliteiten in de streek. 2 ploegen uit de sociale economiesector waren

continu aan de slag om de wandelinfrastructuur en het landschap te onderhouden. Er werden

verschillende acties ondernomen om het onderhoud van de wandelinfrastructuur op een duurzame

manier te regelen. Via de opmaak van beheerplannen, het inzetten van Greenspotters, het

uitvoeren van werken door de ploeg was de continuïteit van de kwaliteit gewaarborgd.

Via de werking van het landschapsloket kregen zeer veel streekbewoners informatie over de

natuur- en landschapswaarden van onze streek. Op deze manier kunnen ook zij mee instaan voor

het behoud van deze waarden. De inzet van het landschapsteam kon de drempel verlagen

waardoor er zeer veel kleine landschapselementen werden hersteld en aangelegd. Dit komt de

streek ten goede!


67

4.5 Regionale landschapsparken in Haspengouw en Voeren

Trekker


Partners

Provincie Limburg

Toerisme Limburg

Provinciaal Centrum Cultureel Erfgoed

Provinciaal Natuurcentrum

Agentschap voor Natuur en Bos

Vertegenwoordigers uit de natuursector: Natuurpunt, Orchis, Stichting Limburgs Landschap,

Nationale Boomgaardenstichting

Boerenbond

VLM

Onroerend erfgoed

Gemeenten Sint-Truiden, Borgloon, Tongeren, Heers, Kortessem, Voeren en Wellen

Looptijd project

1 oktober 2009 tot en met 31 december 2013

Financiering

Limburg Sterk Merk (LSM)

Doelgroepen

Sector landbouw

Sector natuur

Sector toerisme

Inwoners

Toeristen/recreanten

Diverse administraties Vlaamse overheid (ANB, Onroerend Erfgoed, VLM)

Provincie Limburg

gemeenten

Omschrijving

Alle regionale landschappen in Limburg hebben in 2009 in nauw overleg met de Provincie Limburg

twee projecten ingediend om Limburg als groene provincie te promoten. Vanuit LSM kwamen

daarvoor in de loop van 2009 extra middelen ter beschikking. Met dit initiatief wilde het

Provinciebestuur het onderscheidend voordeel van Limburg op het vlak van biodiversiteit,

waardevolle natuur en aantrekkelijke landschappen versterken, in het kader van een duurzame

economische ontwikkeling van de provincie. Voor de uitvoering van deze uitdagende opdracht

werd gekozen voor de regionale landschappen, omdat hiervoor bruggenbouwers nodig zijn die

binnen het ruime domein van de open ruimte overkoepelend en verbindend kunnen werken.

Geïnspireerd door de dynamiek die uitgaat van de concentratie van het Nationaal Park Hoge

Kempen op een afgebakend gebied, focussen de regionale landschappen binnen hun afzonderlijke

werkingsgebieden steeds meer op streken met een sterke natuurlijke en landschappelijke identiteit,


68

Landschapsparken genoemd. Zo ontwikkelen zich nu in Limburg rondom het Nationaal Park de

Landschapsparken Bosland, De Wijers, Kempen-Broek, Maasland, Voerstreek en Haspengouw.

De Landschapsparken zijn dus uitgestrekte gebieden waar de verwevenheid tussen natuur-,

landschaps- en erfgoedwaarden zeer sterk is, maar tegelijkertijd zijn deze waarden hier ook het

meest kwetsbaar. In een regionaal landschapspark kiezen we voor een gebiedsgerichte werking

waar getracht wordt de natuur-, landschaps- en erfgoedwaarden in hun samenhang mee te wegen.

In het Regionaal Landschap Haspengouw en Voeren zijn de Voerstreek en een kerngebied van

Haspengouw aangeduid als Regionale Landschapsparken.

1. Landschapspark Voerstreek: dit is de volledige gemeente Voeren, met de Voer, de Veurs,

de Gulp, de Berwijn en de Noorbeek als landschapsbepalende waterlopen.


69

2. Landschapspark Haspengouw: dit gebied omvat de volledige of een gedeelte van de

gemeenten Sint-Truiden, Borgloon, Heers, Wellen, Kortessem en Tongeren. Het oude

fruitspoor en de Romeinse kassei vormen er de centrale oost-west-structuren en de

valleigebieden van de Herk en de Mombeek zijn landschapsbepalende noord-zuid-

structuren.

Doelstellingen

Hoofddoelstelling was acties uit te voeren ten gunste van het duurzaam behoud van de natuur en

het landschap in het landschapspark Voerstreek en het landschapspark Haspengouw. Met dit

project creëerden we maximale kansen voor het behoud en de verdere ontwikkeling van natuur en

landschap en werd een economische meerwaarde gerealiseerd in de vorm van extra

tewerkstelling, rendement op investeringen en onrechtstreeks economisch rendement bijv. via de

toeristische sector. We deden dit door de uitbouw van een duurzame, geïntegreerde en

sectoroverstijgende aanpak. De uitvoering van acties met betrekking tot natuur en landschap,

integraal waterbeheer en ontsluiting stonden in de aanpak centraal. Hierover werd op een

transparante manier gecommuniceerd via stuurgroepvergaderingen, jaarlijkse actieplannen en een

overzichtelijke website.

Subdoelstellingen:

Een coherent coördinatie- en communicatieplatform voor alle op natuur en landschap

gerichte projecten en initiatieven. Er werd per landschapspark een projectmanagement

georganiseerd. Het projectmanagement werd aangestuurd door een stuurgroep, onder

voorzitterschap van de gedeputeerde Frank Smeets.

Het opstellen en uitvoeren van concrete jaarlijkse actieplannen gericht op de uitvoering

van acties in de beide landschapsparken. De acties kenmerkten zich doordat natuur,

landschap en economie/toerisme vanuit hun samenhang werden benaderd. Middels een

gebiedsgerichte en sectoroverstijgende coördinatie per landschapspark, konden meer

opportuniteiten worden aangegrepen en was afstemming gewaarborgd.

Dit project vormde een hefboom voor nieuwe projecten, bijv. m.b.t. achterstallig onderhoud

KLE, waterbeheer/natuurontwikkeling langs beken, toekomstige netwerkvorming,

draagvlakvorming en ontsluitingsinitiatieven.

Verloop actie

1. Algemene coördinatie

Het bureau Airco uit Hoeselt werd aangesteld voor de procesbegeleiding van deze opdracht.

De procesbegeleiding had betrekking op het opstellen van een strategische kadernota en een

jaarlijks actieprogramma en bracht initiatieven samen. De procesbegeleider voerde ook het

secretariaat van de stuurgroep in nauw overleg met het Regionaal Landschap. Daarnaast

werd de website van de landschapsparken ingevuld en beheerd door het bureau Airco. En

werden diverse concrete acties uitgevoerd. De opdracht werd december 2012 afgerond.

In 2010 werd gestart met het project en verschenen de kadernota en de eerste actieplannen.

Jaarlijks kwam de stuurgroep één keer samen om de acties, knelpunten en opportuniteiten te

bespreken. In 2013 is er geen stuurgroepoverleg geweest, maar werd werk gemaakt van een

doorstart in het kader van SALK. De drie Regionale Landschappen bereidden een projectfiche

voor PARK³PLAN. Daarmee benadrukken de drie Regionale Landschappen het belang van

deze werking.

Er werd voor gekozen een website uit te bouwen, waar alle sector- en gebiedsoverstijgende

projecten en acties worden beschreven. Toegang tot deze website:

www.rlh.be/landschapsparken (login: RLHvzw, paswoord: landschapsparken). Daarmee werd

de druk van de actieplannen overbodig.

http://www.rlh.be/landschapsparken


70

2. Landschapspark Haspengouw

2013 moet beschouwd worden als een overgangsjaar. Bij indiening was voorzien dat het

project tot einde 2012 zou lopen. Het project werd echter met een jaar verlengd om zo nog

enkele acties te kunnen afronden die in dit kader waren opgestart. In het landschapspark

Haspengouw werden enkel nog de volgende acties nog uitgevoerd: wandeltellers ikv

monitoring, Verborgen Moois, Greenspots, KLE-herstel.

3. Landschapspark Voerstreek

In het landschapspark Voerstreek werden de volgende acties o.a. uitgevoerd: plaatsen

drinkbakken amfibieën, realisatie belevingsboomgaard, KLE herstel.

Nazorg en opvolging

Deze gebiedsgerichte en sectoroverstijgende aanpak creëerde een positieve dynamiek tussen de

samenwerkende partners, waardoor nieuwe initiatieven en projecten ontstonden. Diverse

impulsprojecten werden opgestart en gefinancierd. Daarbij werd de rol van het Regionaal

Landschap als ‘bruggenbouwer’ steeds weer bevestigd.

De regionale landschappen pleiten voor een voortzetting van een dergelijke structurele

ondersteuning van de sector, omdat ze ervan overtuigd is dat dit een verstandige en

onmisbare investering is, gegeven de meervoudige economische hefboomfunctie ervan.

Samen met de andere twee regionale landschappen in Limburg werd een voorstel uitgewerkt om

dit samenwerkingsproject een nieuw impuls te geven: Park³Plan. Dit gebeurde in het kader van de

doelstellingen geformuleerd in het SALK-rapport dat naar aanleiding van de sluiting van Ford werd

opgesteld. Doelstelling van het SALK (wat staat voor Strategisch Actieplan van Limburg in het

Kwadraat) was duurzame werkgelegenheid te ontwikkelen en het economisch weefsel te

versterken. We zijn ervan overtuigd dat het Park³Plan hier een positieve bijdrage aan kan leveren:

de zorg voor het behoud, de verdere ontwikkeling en de ontsluiting van natuur en landschap zijn

immers voorwaarden voor een verdere toeristische positionering en vermarkting van Groen

Limburg als toeristische trekpleister. Het creëert directe en indirecte werkgelegenheid.

Conclusie

Het project eindigde in december 2013. We hopen op een goedkeuring van het Park³Plan in al zijn

facetten. Momenteel is er nog geen zicht op een mogelijke voortzetting.


71

4.6 Activiteiten VLM-bedrijfsplanner

In overleg met

De werking van de bedrijfsplanner kadert in de samenwerkingsovereenkomst tussen het

Regionaal Landschap Haspengouw en Voeren en de Vlaamse Landmaatschappij betreffende het

stimuleren van de gebiedsgerichte inzet van beheerovereenkomsten in het regionaal landschap.

Financiering

De bedrijfsplanners zijn personeelsleden van de VLM. De standplaats van de bedrijfsplanner is de

VLM in Hasselt maar hij is op regelmatige tijdstippen aanwezig op het Regionaal Landschap

Haspengouw en Voeren voor overleg. Hij zorgt voor een goede samenwerking tussen de VLM en

het RLH.

Doelgroepen

Landbouwers en hobby-landbouwers

Iedere grondgebruiker die zijn gronden registreert bij Agentschap voor Landbouw en Visserij kan

beheerovereenkomsten afsluiten

Omschrijving

De bedrijfsplanner adviseert de landbouwer inzake agrarisch natuurbeheer en de mogelijkheden

om beheerovereenkomsten toe te passen op zijn bedrijf. In de regio Haspengouw en Voeren zijn

er veel mogelijkheden voor de landbouwers.

Er zijn verschillende gebieden voor hamsters, akkervogels en botanisch beheer afgebakend. Het

pakket botanisch beheer en hamsterbeheer worden weinig gekozen omdat de maatregelen te

zwaar zijn voor een normale bedrijfsvoering te doen. De pakketten voor akkervogelbeheer doen

het wel goed, de maatregelen zijn beter aangepast aan een normale landbouw bedrijfsvoering.

De perceelsranden kunnen afgesloten worden langs kwetsbare elementen. Meestal zijn deze

kwetsbare elementen een hindernis voor de landbouwers en zijn de opbrengsten hierlangs zeer

laag. Hierdoor zijn heel wat landbouwers bereid om langs deze kwetsbare elementen een

perceelsrand aan te leggen.

Bij het beheer van de KLE bieden de beheerovereenkomsten een financiële tegemoetkoming voor

de onderhoudskosten van de KLE.

De erosiepakketten kunnen goed toepast worden op een bedrijfsvoering en zijn daardoor populair

bij de landbouwers.

Doelstellingen

De doelstelling van deze samenwerking is het stimuleren van het gebiedsgericht en projectmatig

sluiten van beheerovereenkomsten op landbouwbedrijven in Vlaanderen zodat de acties die het

regionaal landschap ontwikkelt rond de natuur en landschapsontwikkeling, versterkt of

vervolledigd worden.

Door de samenwerking worden de beheerovereenkomsten efficiënter, effectiever en correcter

ingezet. Onder een efficiëntere en effectievere inzet wordt in het kader van de samenwerking

verstaan het inzetten van beheerovereenkomsten binnen projectgebieden in het werkingsgebied


Het instrument beheerovereenkomsten ondersteunt zoveel als mogelijk de activiteiten die het

regionaal landschap ontwikkelt op vlak van de natuur en het landschap.

De acties verschuiven van realisatie van landschapsbedrijfsplannen naar het afsluiten van

beheerovereenkomsten binnen het regionaal landschap.


72

Resultaten

Algemene resultaten voor de regio Haspengouw en Voeren

In 2013 liepen er 85 contracten af, samen goed voor 311 objecten. Deze moesten allemaal

afgetoetst worden op terrein (rekening houdende met kaderadviezen, wetgeving, uitbreidingzone,

enz…) voor een eventuele verlenging van het contract. 95 % van de objecten kreeg een

verlenging aangeboden.

De hernieuwing was afgelopen jaar geen aanbieding van een nieuw contract (overgang nieuw

PDPO), maar een verlenging van het oude contract (5 jaar) met één extra jaar, dit met

voorwaarden van het PDPO 2.

Men kon geen nieuwe aanvragen doen in 2013 met startdatum 1 januari 2014. Dit door de

overgang van PDPO 2 naar PDPO 3.

Verder werd er in 2013 vooral de nadruk gelegd om de lopende contracten op te volgen en de

landbouwers waar nodig te ondersteunen en te begeleiden.

De helft van de landbouwers (324) in Haspengouw en Voeren werden in 2013 bezocht door de

bedrijfsplanners.

Overzicht per gemeente 2013

Gemeente Aantal objecten

Alken 4

Borgloon 36

Bilzen 23

Diepenbeek 3

Gingelom 7

Hasselt 0

Heers 22

Herk-De-Stad 8

Herstappe 6

Hoeselt 6

Kortessem 9

Nieuwerkerken 3

Riemst 43

Sint-Truiden 72

Tongeren 42

Voeren 14

Wellen 0

Andere* 13

Totaal 311

Andere*: Nederlandse of Waalse Landbouwers met grond binnen Haspengouw en Voeren en dus

een beheerovereenkomst kunnen afsluiten.


73

Conclusie

De laatste jaren werd er vooral aandacht besteed aan een meer projectmatige en gebiedsgerichte

inzet van de beheerovereenkomsten en het opvolgen van afgesloten beheerovereenkomsten. De

landbouwers werden ook beter ondersteund in het naleven van hun contract. Deze trend zal zeker

worden verder gezet naar de toekomst.

De aflopende contracten van 01/01/2015 zullen in 2014 verder ondersteund en opgevolgd worden.

Ook in 2014 zullen de bedrijfsplanners zoveel mogelijk aan bedrijfsbegeleiding te doen.

Vanaf 01/01/2015 kunnen nieuwe beheerovereenkomsten gesloten worden onder nieuwe

voorwaarden. Hierover zal in de loop van 2014 worden gecommuniceerd.

De voorwaarden die zullen gelden, zullen pas in de loop van 2014 duidelijker worden.


74

4.7 Holle wegen, een levende verbinding

Trekker


Partners

Provincie Limburg (GLE)

PNC / LIKONA

Eco² (Agro-aanneming, Boerenbond, VLM, ANB)

Gemeenten van Droog Haspengouw (Riemst, Sint-Truiden, Heers, Gingelom) en Voeren

Vlaamse Landmaatschappij – bedrijfsplanner

ANB

Lokale adviesraden (oa STAL)

Financiering

Provincie Limburg: GLE

Deelnemende gemeenten: Sint-Truiden, Gingelom, Voeren

Projectperiode

Van 1 januari 2012 tot en met 30 juni 2013. Het project is verlengd op 1 juli 2013 en loopt tot 30 juni 2014

Doelgroepen

Gemeentebesturen, inwoners, recreanten en landbouwers van Haspengouw en Voeren

Doelstelling

Achterstallig onderhoud en inrichting van holle wegen, bermen en het omliggende

landschap als verbindingselement voor typische doelsoorten die verbonden zijn aan de

lijnvormige elementen zoals holle wegen en bermen.

Het opzetten van een duurzame structuur voor het regulier beheer van holle wegen oa. via

de opmaak van beheersvisies gekoppeld aan een agrobeheergroep voor holle wegen.

Draagvlakverbreding en communicatie rond het thema Holle wegen richting scholen, lokale

bewoners, recreanten en toeristen.

Omschrijving

Met dit project willen we het holle wegen patrimonium behouden en optimaal beheren. Aan de

hand van bestaande studies/projecten, inventarisaties, plannen en overleg werd een prioriteitenlijst

van gemeenten/gebieden gemaakt.

Wanneer een holle weg geruime tijd foutief of niet meer onderhouden is, zal eerst eenmalig

achterstallig onderhoud worden toegepast vooraleer gestart kan worden met regulier beheer. Uit

de lijst van prioritaire holle wegen wordt per holle weg een visieplan uitgewerkt. Op basis daarvan

zal achterstallig en later regulier, onderhoud uitgevoerd kunnen worden.

Waar mogelijk wordt in samenwerking met de partners van het project ECO² (Agro-aanneming,

Boerenbond, VLM, ANB) afspraken gemaakt met landbouwers om het regulier beheer van de holle

wegen in Zuid Limburg te laten uitvoeren door een ‘Agrobeheergroep Holle wegen’. Op andere

plaatsen wordt de mogelijkheid voor sociale tewerkstelling bekeken.


75

Opleiding en ervaringsuitwisseling tussen landbouwers onderling enerzijds en landbouwers en

natuurbeheerders anderzijds is belangrijk om het regulier beheer van de holle wegen op een

duurzame manier te laten verlopen.

Verloop actie

Onderhoud holle wegen

Op alle Greenspots van het RLH is het landschapsteam actief voor het onderhoud van de

wandelpaden. Dankzij de eerder opgemaakte onderhoudsplannen houden ze bij dit beheer

rekening met het specifiek beheer van holle wegen. Dit beheer kan gaan van maaien, vrijstellen

van jonge aanplant en het terugdringen van exoten tot zwerfvuil opruimen of beperkte

snoeiwerken. Verjongingsnoei of grotere knotwerken doen ze in principe niet.

Het RLH werkte daarnaast met sociale economieploegen in minstens zes holle wegen (Gingelom

5, Wellen 1 en Hoeselt 1).

En in overleg met Agro-aannemingen zijn er nog eens 13 holle wegen door landbouwers

onderhouden i.k.v. de Agro-Beheergroepen (Voeren 6, Bilzen 2, Tongeren 5).

Holle wegenbeheer Sint-Truiden Holle wegenbeheer Voeren

Regulier beheer

Het RLH heeft alle aangesloten gemeenten advies gegeven voor de opmaak van hun Beleids- en

Beheerscyclus (BBC). Hierin zaten, indien van toepassing, ook adviezen betreffende het holle

wegenbeheer vervat. Onder anderen Kortessem, Wellen en Tongeren hebben te kennen gegeven

interesse te hebben in een gebiedsdekkend rapport over holle wegenbeheer. (Momenteel hebben

de Gemeenten Gingelom, Sint-Truiden en Voeren al zo’n rapport).

Verder blijft het RLH ook betrokken en actief advies verlenen bij de Agro- beheergroepen die actief

zijn in Haspengouw en Voeren. En is er op regelmatige basis overleg met de bedrijfsplanner van

de VLM i.f.v. beheerovereenkomsten

Draagvlak & communicatie

Afgelopen jaar werd de algemene KLE folder ‘Holle wegen’ ontwikkeld. Deze folder past in de

bestaande reeks informatieve folders van het RLH (met o.a. Hagen, Poelen, Fruitbomen,

houtkanten en graften,…). Specifiek voor Sint-Truiden werd er ook een inlegblaadje ontworpen dat

meer uitleg geeft bij het gevoerde beheer én met een suggestievoor een fiets- en wandelroute,

gebaseerd op het fietsroutenetwerk en de Cicindriawandeling van de stad Sint-Truiden.


76

Verdere acties:

- Op 19 december: een excursie met de PHL (6de jaar groenmanagement) in Voeren m.b.t. het

holle wegenbeheer en het project Habitat Euregio.

- In de week van de biodiversiteit ondertekende 5 gemeenten een biodiversiteitcharter. 4

gemeenten hiervan hebben holle wegen als actiepunt opgenomen .

- In het kader van de ondertekening van het biodiversiteitcharter in Sint-Truiden, begeleidde het

RLH een fietstocht langs de holle wegen (22 mei 2013, circa 10 personen)

- Op 21 maart 2013 werd de open minaraad van Sint-Truiden uitgenodigd voor een wandeling

langs enkele onderhouden wandelingen (opkomst 8 personen).

- Op het JNM congres van 25 juli 2013 is er een fietstocht gemaakt in Gingelom en Sint-Truiden

met o.a. uitleg over het gevoerde holle wegenbeheer.

Nazorg en opvolging

Steeds meer gemeenten raken overtuigd van het nut van een globale beheervisie. Het RLH kan

hier mede dankzij het GLE project en de parkrangersploegen belangrijke begeleidende en

praktische ondersteuning bieden. Voor Sint-Truiden, Gingelom en Voeren is er al een goede

opvolging van het beheer. En in enkele overige gemeenten is er dankzij de agro-beheergroepen

opvolging in bepaalde holle wegen. Het opstellen van een algemeen plan zou voor deze

gemeenten een meerwaarde betekenen voor de overige holle wegen en zorgen voor een betere

afstemming tussen de verschillende uitvoerders op terrein (gemeente, aannemer, onderhoud

fietsroutenetwerk, wandelnetwerken,…). Als binnenkort ook de aangepaste beheerovereen-

komsten in voege komen, kan er ook weer gestart worden met het actief afsluiten van

bufferstroken langs de holle wegen in samenwerking met de VLM.


77

4.8 Klein Historisch erfgoed in de kijker

Trekker


In overleg met

heemkundige kringen

gemeenten

Landschapsanimator

Erfgoedcel Haspengouw

Onroerend erfgoed

Zolad+

...

Financiering

Leader

Onroerend erfgoed (binnen ankerplaatsen en relictzones)

eigenaars

Doelgroep

Particulieren, verenigingen, heemkundige kringen, gemeenten,...

Projectperiode

2012-2014


Binnen Haspengouw en Voeren komen naast de levende 'kleine landschapselementen', ook tal

van niet levende objecten voor die eveneens een getuige zijn van onze vroegere (en soms nog

huidige) gewoonten en gebruiken. Vaak zijn dit daarenboven knappe staaltjes ambachtswerk. We

denken hierbij aan bronputten, kapelletjes, veldkruisen, weidebarrieren bij boomgaarden,

monumentale hekwerken bij een park enz. Via het Leaderproject 'klein historisch erfgoed in de

kijker' willen we de aandacht vestigen op deze erfgoedelementen, zodat ze onder de aandacht

blijven en niet verdwijnen uit ons landschap.

Resultaten

Verzamelen van informatie over de aard, locatie en toestand van het kleine erfgoed

In de landschapskrant en op de website van het RLH wordt regelmatig bericht over klein

historisch erfgoed. De boodschap van deze oproepen is het kenbaar maken van de typische

kleine erfgoedelementen in de streek en te herstellen KHE-elementen te melden aan het

regionaal landschap (zie landschapskrant voorjaar 2013).

Op deze oproepen kwamen zo'n 40 reacties binnen. De relevante meldingen worden op

terrein onderzocht, vaak in overleg met deskundigen (Onroerend erfgoed, Monumentenwacht,

Open Luchtmuseum Bokrijk, ...) en de uitvoeringen worden op hun haalbaarheid gecheckt.


78

Herstelmaatregelen

Er werden in 2013 verschillende objecten hersteld.

Kapellen en veldkruisen:

De omgeving van de Snijerskapel te Montenaken kreeg een grondige snoeibeurt

zodat de kapel en het achterliggende kruisbeeld weer volledig tot hun rechtkomen. De

gemeente voorziet hier nog een zitbank. Ook de omgeving van de boomkapel aan de

Sterstraat (grens Heers, Gingelom) werd hersteld. Twee monumentale lindebomen bij

de kapel van Nerem in Gingelom kregen een grondige snoeibeurt om het dak van de

kapel te vrijwaren van verdere beschadiging. Op deze manier is het dak ook terug

toegankelijk om herstel mogelijk te maken en verdere aftakeling van de kapel tegen te

gaan.

Enkele religieuze erfgoedelementen (kapellen, veldkruis) in Riemst werden ontdaan

van overwoekerende plantengroei zodat ze terug tot hun recht komen. Er werd samen

met diverse instanties een oplossing uitgewerkt voor een zieke beuk bij een

beschermde kapel. Omwille van de veiligheid van de omgevende gebouwen en straat

werd besloten de procedure in gang te zetten om de boom te kunnen vellen.

Aan de boomverzorger werd gevraagd om een advies te formuleren voor de aanpak

van een zieke kastanjeboom (kapelletjesboom, 'tandpijnboom') in Voeren. Een

grondige snoei zal nodig zijn om de boom zo lang mogelijk in conditie te kunnen

houden.

Snoei lindebomen kapel van Nerem (Gingelom)

Acherstallig onderhoud bij Snijerskapel

(Gingelom)


79

Kapel Herderen: voor werken

Kapel Herderen: na werken

In onze streek staan veel weidebarrieren en monumentale hekwerken die onze aandacht kregen:

Er werden verschillende weidebarrieren hersteld: bij de Rentmeesterij te Alden-

Biesen, diverse barrieren in Grootloon (o.a. bij de speelboomgaard), Gingelom. Waar

nodig werd ook de boomgaard bij de barrieren hersteld (snoei fruitbomen, bijplanten,

aanplant hagen, ...).

De toegangspoort naar het kasteelpark van Mariagaarde werd hersteld en plechtig

ingehuldigd op de dag van het Park

Voor de omgeving van Duras werd een voorstel uitgewerkt voor het herstel van

enkele toegangspoorten tot het domein in combinatie met de aanleg en het herstel

van de aangrenzende hagen. Op de Landschapsdoedag in oktober werd dit herstel in

de kijker gezet.

Inhuldiging poort Mariagaarde

Herstelde poort speelboomgaard Grootloon

Bronnen, waterput, ...

Er werd voor de gemeente Kortessem een voorstel uitgewerkt voor het herstel van de

site van de Lambertusbron. De nodige vergunningen werden aangevraagd om bij het

kasteel van Heks de oude waterput te kunnen herstellen. Dit herstel zal in 2014

uitgevoerd worden.


80

Lokale inwoners informeren/sensibiliseren/betrekken

Via de verschillende oproepen in landschapskrant, website, ... werd getracht mensen bewust

te maken van het kleine historische erfgoed in de streek. De reacties die we hierop kregen,

geven aan dat het onderwerp wel degelijk leeft, maar dat ondersteuning wenselijk is.

Op publieksactiviteiten wordt een infobord geplaatst om Klein Historisch erfgoed in de kijker te

zetten. Er werden hiervoor 2 posters gemaakt: een algemene infoposter en een specifiek over

barrieren. Deze werden o.a. geplaatst bij de herstelde poort op de dag van het Park in

Mariagaarde, op de moestuindagen in Heks bij de waterput die in 2014 hersteld zal worden,

op de Landschapsdoedag bij de poort in herstel en op de erfgoedjaarmarkt in Hoeselt.

Er werd medewerking verleend aan de inhoud van een brochure en fietstocht van de Open

Kerken vzw. Dankzij dit overleg werden ook enkele kapellen langs de route in de omgeving

van Hoeselt - Bilzen opgenomen in hun route.

De buurtbewoners van Weert (Bilzen) willen een kapel in hun dorp van de sloop redden. In

eerste fase werd door hen aan afbraak en heropbouw van de kapel gedacht, maar in het

kader van het Leaderproject werd door het Regionaal Landschap samen met Onroerend

erfgoed, Zolad+ en een architect een oplossing gezocht waarbij de kapel behouden kan

blijven zonder ze volledig te moeten afbreken. De buurtbewoners slaan samen de handen in

elkaar om het herstel eigenhandig uit te voeren (krantenartikel).

Nazorg en opvolging

In 2014 zullen er nog enkele elementen en hun omgeving hersteld worden. Daarnaast worden er

activiteiten georganiseerd om de streekbewoners kennis te laten maken met dit bijzonder erfgoed.

Aanvullend wordt er ook een infofolder ontwikkeld en zal er op enkele toegankelijke plekken

duiding voorzien worden.


81

4.9 De Kluis van Vrijhern herbeleefd

Trekker

Promotor: Gemeente Hoeselt

Copromotor: OCMW

Copromotor: Regionaal Landschap Haspengouw en Voeren

In overleg met

OCMW

vzw Vrienden van de Kluiskapel

Provinciaal Centrum voor Cultureel Erfgoed

Toerisme Limburg

Expertengroep (cultuur, sociale economie, archeologie)

Projectperiode

1 juni 2012 t/m 30 juni 2015

Doelgroepen

inwoners

recreanten en toeristen

Financiering

Leader - PDPO 2007-2013 - as 4

Gemeente Hoeselt

Onroerend erfgoed

Omschrijving

In dit project zal het huidige domein van de Kluis van Vrijhern (3,5 ha) worden ingericht tot een

publiek toegankelijke site, waarbij alles draait rond de beleving van het leven en werken als

kluizenaar. Hierbij staan rust, stilte en bezinning centraal. Dit cultuurhistorische landschap met de

kluis, kapel en oude schoolgebouwtje zal bewaard, ontsloten en mogelijk herbestemd worden in

het kader van dit Leader-project. Enerzijds zal de landschappelijke omgeving opgewaardeerd

worden en zal er (cultuurhistorische) duiding komen op het terrein. Anderzijds zal onderzocht

worden of de binnenruimte als ontmoetingsplaats verder ontwikkeld kan worden en hoe de

exploitatie en het beheer van deze site in de toekomst kan vorm krijgen. Voor de uitvoering van het

project streven we naar een geïntegreerde aanpak waarbij landschap, natuur, cultuur en toerisme

hand in hand gaan.

De gemeente Hoeselt diende in het voorjaar 2012 dit project in, in het kader van Leader PDPO

2007-2013. Het regionaal landschap werd bij de definitieve aanmelding gevraagd mee in te

stappen in dit project als copromotor. Het regionaal landschap stapte in het project en werd door

de gemeente Hoeselt bovendien aangesteld (0.5 VTE) om het project te coördineren en acties te

initiëren. Als copromotor zal het regionaal landschap de landschappelijke ontwikkeling voor zijn

rekening nemen.


82

Doelstellingen

Hoofddoelstelling van dit project is de site van de Kluis van Vrijhern te bewaren, de geschiedenis

op een laagdrempelige manier toegankelijk te maken en te onderzoeken op welke manier de Kluis

een herbestemming kan krijgen.

In het project werden daartoe een zestal acties geformuleerd:

De ontplooiing van de geschiedenis van kluizen en in het bijzonder de Kluis van Vrijhern

Het verfraaien, het landschappelijk aantrekkelijker maken van de directe omgeving van de

kluis

Het ontwikkelen van culturele activiteiten en vormingsactiviteiten

Het inrichten van een kinderboerderij

Het onderzoeken van de mogelijkheden voor het ontwikkelen van een accommodatie voor

ontmoeting

Het onderzoeken van een haalbaar exploitatiemodel voor de toekomst

Verloop van de actie

Het project ging formeel op 1 juni 2012 van start. De stuurgroep kwam in 2013 samen op 27/3,

27/4 (excursie), 6/5 (brainstorm), 27/5, 7/10, 13/11.

Actie 1: Historische duiding

De geschiedenis van kluizen in Limburg en de geschiedenis van de site zelf zal toegankelijk

gemaakt worden. De informatie bestaat uit geschreven en ongeschreven materiaal. Dit werd door

de heemkundige kring van Hoeselt verzameld en zal op een toegankelijke en laagdrempelige

manier vertaald dienen te worden voor verschillende doelgroepen (toeristen/recreanten,

geïnteresseerden, meerwaardezoekers, gezinnen met kinderen). Hiertoe werd een werkgroep

samengesteld. De werkgroep legde een globaal concept vast, met de thematieken die voor de

verschillende doelgroepen toegelicht zullen worden (evolutie van de site, de bewoning, het leven

van de kluizenaar, het religieuze aspect). Hiertoe werden op het domein van de kluis vier locaties

geselecteerd. Ook de binnenruimte zal benut worden om een stukje cultuurhistorie te duiden (bijv.

in de vorm van een tijdslijn).

Actie 2: Landschapsontwikkeling omgeving kluis

Een landschapsarchitect (Architectenbureau Team Van Meer uit Hasselt) werd in 2012 aangesteld

voor het opmaken van een concreet uitvoerbaar inrichtingsplan voor het verfraaien en het

landschappelijk aantrekkelijker maken van de directe omgeving van de Kluis. Het eerste plan werd

in de stuurgroepvergadering van 27 mei gepresenteerd. Op basis van de goedgekeurde

uitgangspunten en het concept werkte de landschapsarchitect een gedetailleerd plan uit, dat in de

stuurgroepvergadering van 13 november werd goedgekeurd. Voorop staat dat het historische

karakter van de site wordt versterkt. Het landschappelijk inrichtingsplan geeft daar mede invulling

aan, onder andere doordat de toegangsweg naar de Kluis verlegd zal worden. Wat momenteel

nog de voorkant is, was historisch gezien de achterkant. Door het ‘toekomen’ anders te oriënteren

zal de bezoeker de kluis vanaf de voorkant benaderen. Ook wordt in het plan voorzien dat de niet-

cultuurhistorische en oneigenlijke elementen zullen verdwijnen, de hoogstamboomgaarden als

één geheel heringericht zullen worden en de padenstructuur op het domein verbeterd en

uitgebreid zal worden. De vergunningsaanvraag voor het plan is lopende en het plan zal begin

2014 tot op bestekniveau verder uitgewerkt worden.

Bij de uitvoering is er bijzondere aandacht voor een efficiënt en natuurlijk beheer, eventueel i.s.m.

sociale werkplaatsen. De inrichting zal deels gebeuren door het regionaal landschap, die de

uitvoering van de landschapswerken zal coördineren en meefinancieren.


83

Actie 3: Culturele activiteiten, vormingsactiviteiten

Ontwikkeling van activiteiten en nieuwe initiatieven op de kluis t.b.v. een jaarlijks cultureel/

toeristisch programma met voorstellingen, vormingsactiviteiten, workshops, rondleidingen,

concerten, lezingen, ed. Er werd een opdracht gegeven aan Inge Huybrechts om vertellingen en

anekdotes rond de kluis neer te schrijven. Op 14 en 15 december vond een voorstelling plaats

waarbij Guido Hansen (bewoner van de kluis) verhalen vertelt over het kluizenaarsleven in de

kluiswoning. In de kluiskapel kon men naar muziek gaan luisteren en in de cafetaria kon het

publiek voor het eerst de toekomstplannen van de kluis inkijken.

Een globaal cultuurhistorisch programma werd voorbereid in de werkgroep cultuurhistorie. Om dit

programma tot uitvoer te brengen werd er een voorstel voorbereid voor subsidie van de Koning

Boudewijn Stichting. Het dossier werd helaas niet goedgekeurd.

Actie 4: Inrichting kinderboerderij

Deze actie komt voort uit het feit dat er bij de kluis altijd dieren hebben geleefd: dieren waren

noodzakelijk om te kunnen voorzien in het levensonderhoud van de kluizenaar. De

landschapsarchitect houdt in zijn plannen rekening met de inrichting van weiden, stallen en

schuilhokken en een kippenren. De site zal echter niet tot een volwaardige kinderboerderij

opgewaardeerd kunnen worden. Dat vereist namelijk een andere schaalgrootte van het domein en

een professioneel beheer. Er zal enkel wat kleinvee gehouden worden.

Actie 5: Accommodatie voor ontmoeting

In deze actie wordt gezocht naar een mogelijke herbestemming van de site. Op 6/5 werd daartoe

olv Iris Steen een brainstorm gehouden over het toekomstig gebruik van de kluis. Een cafetaria

met polyvalente ruimte in een sfeer die bij de kluis past is een optie die verder onderzocht wordt.


84

Activiteiten die er kunnen plaatsvinden: lezingen, vertellingen, muzikale opvoering, cursussen,

vertelwandelingen, gidsingen… Voorwaarde is dat de activiteiten kleinschalig blijven. Dit impliceert

dat de huidige situatie verder zal worden uitgebouwd, met ruimere openingsuren van de cafetaria

en meer mogelijkheden voor consumptie/kleine kaart. Dat vraagt om een (beperkte) herinrichting

en opfrissing van het interieur van het kluisgebouw, maar ook om extra voorzieningen in de

buitenruimte. In het landschapsinrichtingsplan zal er bijvoorbeeld een grotere parking aangelegd

worden en komt er een terras aan de kluis. Er zijn ook open ruimtes voorzien, waar grote tenten

geplaatst kunnen worden voor activiteiten.

Actie 6: Exploitatiemodel

In het nieuwe exploitatiemodel zal de aandacht moeten gaan naar de verantwoordelijkheid en het

beheer tav het onderhoud van het domein, de verzorging van de tuin en de dieren en evt. de

exploitatie van de cafetaria. De stuurgroep bezocht op 27/4 enkele voorbeelden in Limburg: de

Pastorie in Gors-Op-Leeuw/Borgloon (uitbating door de vzw Gors, met rol voor sociale economie),

de fietskluis in Hees/Bilzen (buurtinitiatieven) en de Kluis van Bolderberg/Heusden-Zolder (privé-

bewoning en -uitbating). Het scenario dat het meeste steun kreeg, was het scenario waarbij de

vzw Vrienden van de Kluis de exploitatie van de cafetaria en de kluiskapel voor zijn rekening

neemt en waarbij de kluiswoning bewoond wordt door een geëngageerd persoon, die bereid is om

op een publiekstoegankelijk domein te wonen en actief meewerkt aan het beheer van de site.

Voor de exploitatie werden de mogelijkheden voor sociale tewerkstelling verkend. Voor het

landschappelijk onderhoud is dit een mogelijke piste, voor de uitbating van de cafetaria is het

omwille van de beperkte mogelijkheden voorlopig niet haalbaar om rendabel te zijn.

Nazorg en opvolging

Het regionaal landschap is aangesteld om dit project te coördineren.

In de projectperiode wordt onderzocht welk beheer en welke exploitatie mogelijk zijn. Het

uiteindelijke exploitatiemodel van de site, als het project afloopt, moet financieel haalbaar zijn

en passen bij de maat van de Kluis.

Excursie op 27 april


85

5 Recreatief medegebruik en natuurrecreatie

5.1 Opvolging Greenspots – kwaliteitsvol wandelen

Trekker


Partners

Toerisme Limburg

Toeristische diensten van Haspengouwse gemeenten

Natuurorganisaties

ANB

Greenspotters

Landschapsteam

Projectperiode

Doorlopend

Doelgroepen

Toeristen, recreanten

Streekbewoners

Financiering

Kaartenfonds

RLH

Omschrijving

Het regionaal landschap startte in 2001 met de ontwikkeling van tien topwandelgebieden: de

Greenspots van Haspengouw. Het zijn niet zomaar wandellussen: het zijn zorgvuldig

geselecteerde gebieden met een grote landschappelijke afwisseling, een unieke natuurlijke rijkdom

en vele bezienswaardigheden. Greenspots karakteriseren de streek. Ze zijn uitgerust met mooie

startborden, rustbanken, kwaliteitsvolle en uniforme bewegwijzering, begeleidende

wandelinfrastructuur zoals klaphekjes en draaipoortjes, enz… Samen zijn ze goed voor 250 km

wandelplezier. Toerisme Limburg promoot ze als dé topwandelgebieden in Haspengouw. Het

landschap in de Greenspots krijgt alle aandacht.

Dit wandelproduct kwaliteitsvol houden en belevingsvoller maken behoort tot de taken van het

regionaal landschap.

Op de eerste plaats zorgen we voor een piekfijn onderhoud: de landschapsploegen zijn het

jaarrond op pad om aan de hand van onderhouds- en beheerplannen de Greenspots te

onderhouden. Dankzij de samenwerking met onze Greenspotters, de enthousiaste vrijwilligers die

wekelijks de landschapswandelingen controleren en rapporteren, kunnen we goed en snel inspelen

op ‘gebreken’ op de wandeltrajecten: ontbrekende wandelpalen, een overhangende tak, een

omgewaaide boom, een stuk geraakt poortje en plankenpaden, rondzwervend vuil…

Daarnaast initiëren we samen met andere partners nieuwe projecten om het wandelproduct nog

belevingsvoller te maken en waar mogelijk te verbeteren. Hiervoor werken we samen met


86

Toerisme Limburg, toeristische diensten, natuurbeherende organisaties en andere betrokkenen. In

het verleden brachten we bijvoorbeeld het Landschapsdoeboek uit, richtten we een speelbos in op

de Greenspot Nieuwenhoven en plaatsten we vogelkijkers op de Greenspot Schulensbroek.

Momenteel zijn er ook projecten lopende om de beleving op de Greenspots te verhogen en de

samenwerking op Limburgs niveau een impuls te geven (zie 5.2 en 5.4) en worden nieuwe kansen

aangegrepen om de wandelproducten te verbeteren (bijv. Wandelroutenetwerk Voerstreek).

Met Toerisme Limburg werken we nauw samen om de Greenspots binnen en buiten Limburg

bekend te maken. De Greenspots worden namelijk opgenomen in alle relevante toeristische

publicaties van Toerisme Limburg (ontdekkingsgids, fruitbrochure, najaarscampagne) en op de

website www.toerismewerkt.be . Zo kan iedereen het Haspengouwse landschap ontdekken.

Doelstellingen

Het in stand houden en verbeteren van een kwaliteitsvol wandelproduct

Het brede publiek sensibiliseren, zodat men respectvol omgaat met de streek

De betrokkenheid van streekbewoners verhogen, bijv. via de werking van de Greenspotters

Het landschap onderhouden

Verhogen/verbeteren van de streekidentiteit

Verloop actie

Onderhouds- en beheerplannen werden opgemaakt voor de aansturing van de

landschapsploeg van de Wroeter, o.l.v. Piet Vanheusden.

Greenspotters controleren en rapporteren klachten aan het RLH, zodat de landschapsploeg

snel kan tussenkomen.

De Greenspotters werden bedankt op 28 juni tijdens de Greenspottersreceptie. De receptie

vond plaats in Tongeren (Pibo).

Diverse overleggen met de toeristische diensten en Toerisme Limburg ivm de promotie van het

wandelproduct.

Aanleveren van productinformatie tbv toeristische publicaties, zoals: ontdekkingsgids

Haspengouw, fruitbrochure, najaarscampagne.

Diverse overleggen met natuurbeherende organisaties over wandeltrajecten, duiding op de

wandelingen (ANB, Natuurpunt, gemeenten)

Overleg gemeente Voeren ivm meer beheer en beleving op het wandelroutenetwerk (beheer

holle wegen, kidsbeleving, belevingsboomgaard Voerstreek,…)

Nazorg en opvolging

Via de vrijwillige inzet van de Greenspotters en de aansturing van een onderhoudsploeg van de

Wroeter kunnen de Greenspots duurzaam onderhouden worden.

http://www.toerismewerkt.be/


87

5.2 Wandelen als streekproduct, een nieuwe dimensie voor wandelen in

haspengouw

Trekker


Partners

Toerisme Limburg (copromotor)

De Wroeter - Puur Limburg – vzw Gors (copromotor)

Natuur en Boomgaarden Sociale Werkplaats (NBSW) (copromotor)

Projectperiode

Van 1 juni 2012 tot en met 31 mei 2015

Financiering

Leader – PDPO 2007-2013/as 4

Toerisme Limburg

De Wroeter

RLH

Doelgroepen


Streekbewoners

Omschrijving

Op 15 september 2011 diende RLH het project ‘Naar een duurzaam wandelconcept in

Haspengouw’ in. Dit project, dat de naam ‘Wandelen als streekproduct – een nieuwe dimensie

voor wandelen in Haspengouw’ kreeg werd op 16 mei 2012 goedgekeurd door de Plaatselijke

Groep Leader Haspengouw. Het project ging op 1 juni 2012 van start en loopt tot 31 mei 2015.

Dit project heeft als doel het toeristisch/recreatief wandelproduct in Haspengouw kwaliteitsvoller en

attractiever te maken door er extra beleving aan toe te voegen. We maken hierbij de koppeling

tussen recreatie/wandeltoerisme, (producenten van) streekproducten en landschapsbeleving. We

willen dit doen door de uitvoering van diverse acties: ontsluiting/duiding van informatie over de

karakteristieken van de streek, door de inrichting van thematische picknickplaatsen en de

ontwikkeling van picknickarrangementen, de ontwikkeling van meerdaagse wandelbelevingen, de

ontwikkeling van kinderstapkaarten, de uitbouw van de stroopsite als vertrekpunt van de nieuwe

wandelbeleving en via diverse sensibiliseringsacties gericht op de recreant/toerist. Daarnaast

willen we trends en ontwikkelingen rond het wandelgebeuren beter opvolgen via de opzet van een

kwantitatieve en kwalitatieve monitoring van de wandelgebieden. Dit helpt ons de topkwaliteit van

de wandelgebieden duurzaam in stand te houden.

Doelstellingen

Met dit project willen we op de eerste plaats het wandelproduct van het regionaal landschap

kwaliteitsvoller en attractiever maken door acties uit te voeren die zorgen voor extra beleving van

het wandelproduct. Verder streven we in dit project naar de ontwikkeling van een systeem om de

kwaliteit van de Greenspots duurzaam in stand te houden. Dit vertaalt zich in de volgende twee

hoofddoelstellingen:


88

a) Een nieuwe dimensie voor het Haspengouwse wandelproduct

De Greenspots zijn de topwandelgebieden van Haspengouw. De routes zijn perfect bewegwijzerd,

hebben een duidelijk startpunt, zijn voorzien van begeleidende infrastructuur zoals draaipoortjes,

klaphekjes, picknickbanken en rustbanken en worden op Limburgs niveau gepromoot als dé

wandelgebieden bij uitstek om Haspengouw al wandelend te leren kennen. In dit project streven

we ernaar dit wandelproduct nog belevingsvoller te maken en proberen we het wandelproduct

diverser te maken, zodat meerdere doelgroepen ermee kennis kunnen maken. Dit door het

uitwerken van volgende acties:

Meer duiding: het plaatsen van informatiebordjes op de route met informatie over de

streek

Thematische picknickplaatsen: het uitbouwen van picknickplaatsen op de Greenspots,

waarbij telkens bepaalde karakteristieken van Haspengouw uitgangspunt zijn voor de

inrichting

Picknickarrangementen: het ontwikkelen van picknickarrangementen en een speciale

picknickmand met streekproducten

Lange afstandswandelingen: het ontwikkelen van een meerdaagse wandelbeleving op

basis van de Greenspots

Kinderstapkaarten: het ontwikkelen van kinderstapkaarten teneinde de beleving voor

kinderen op de wandelroutes te vergroten

Stroopsite Borgloon als vertrekpunt van de Haspengouwse wandelbeleving: waarbij

de site van de stoomstroopfabriek een belangrijke schakel zal vormen in het

belevingstoerisme. Hiertoe zal er een installatie /permanente opstelling gebouwd worden

die de recreant verder op weg helpt

Gerichte communicatie, promotie en sensibilisering: diverse acties om het versterkte

wandelproduct in Haspengouw op de markt te zetten (bijv. via de website

www.wandeleninlimburg.be , de koppeling met bestaande en nieuwe promotie van

Toerisme Limburg, gerichte promoties van recreatieve wandelproducten, de link leggen

tussen Haspengouwse streekproducenten en wandelrecreatie, het organiseren van

wandelevenementen enz.)

b) Kwaliteitsbewaking en monitoring

De Greenspots zijn kwaliteitsvolle wandelgebieden en dat willen we ook zo houden. Dat vraagt om

een voortdurende kwaliteitsbewaking. Voor een duurzaam wandelproduct is het daarom

noodzakelijk om trends en ontwikkelingen op te volgen, zodat productontwikkelaars hierop kunnen

inspelen. Daarnaast zullen we de kwaliteit van de fysieke infrastructuur en de wandelroutes ook in

de toekomst moeten kunnen blijven garanderen. We voorzien daarom de volgende acties:

Kwantitatieve en kwalitatieve monitoring: waarbij we enerzijds meer informatie willen

verzamelen over het aantal wandelaars op de verschillende wandellussen. In dit kader

werden er 10 wandeltellers aangekocht. Anderzijds willen we meer inzicht in de

beweegredenen, de wensen en behoeften van de wandelaar, linken met de horeca en

andere kwalitatieve factoren onderzoeken. Hiertoe wordt het kennislabo van Toerisme

Limburg ingeschakeld (copromotor in het project). De resultaten zullen in een

informatiemoment gepresenteerd worden (gepland in 2015)

Onderhoudssysteem Greenspots: hierbij zullen concrete beheervisies opgemaakt

worden voor de wandelroutes, die rekening houden met ecologische waarden op terrein.

De visies dienen als basis voor de aansturing van onderhoudsploegen.

http://www.wandeleninlimburg.be/


89

Wandelteller Grootloon

Verloop actie

Het project is gestart op 1 juni 2012. De projectgroep komt frequent samen om de acties op elkaar

af te stemmen. In 2013 kwam de projectgroep samen op 18 januari 2013, 22 maart 2013, 6 juni

2013, 22 oktober 2013, 25 november 2013 en op 16 december 2013. Daarnaast zijn er bilaterale

overlegmomenten georganiseerd met o.a. de gemeenten Heers, Sint-Truiden, Borgloon, de vzw

Gors, het Agentschap voor Natuur en Bos, vzw Grote Routepaden, Natuurpunt.

Verloop van de acties:

Meer duiding: In 2013 werd de opdracht voor de productie van informatiedragers gegund

aan de firma HR Groep België. Het ontwerp van deze informatiedragers is afgestemd op

het ontwerp van de startborden mbt het materiaalgebruik (eikenhout, cortenstaal). Voor de

duiding langs de route is gekozen voor eenvoudige bordjes die op de wandelpaal worden

bevestigd en verwijzen naar een nog te ontwikkelen mobiele website. Op die manier

kunnen we onderweg meer informatie geven, waardoor er minder borden nodig zijn

(=minder landschapsvervuilend).

Thematische picknickplaatsen: alle picknickplaatsen werden geïnventariseerd en bij

iedere picknickplaats werd een globaal concept ontwikkeld. De picknickplaats op de

Greenspot Grootloon werd uitgewerkt. Het betreft een opwaardering van de

belevingsboomgaard gelegen langs de Romeinse Weg. Het thema fruit zal er verder


90

worden uitgewerkt. Er zal ook een educatieve route met leuke fruitweetjes uitgewerkt

worden in de hoogstamboomgaard. Het inrichtingsplan werd besproken met de

jeugddienst, de toeristische dienst en de chiro van Borgloon.

Picknickarrangementen: de Wroeter stelde een picknick knapzak samen met

streekproducten. De picknicks werden op een ludieke wijze verpakt in een “flagbag”, dat

gebruikt kan worden als tafelkleedje. 6 ondernemers namen in 2013 deel aan deze actie

en verkochten samen 510 picknicks.

Lange afstandswandelingen: er werd samen met de vzw Grote Routepaden een

langeafstandsroute ontwikkeld op basis van de bestaande wandelingen (Greenspots,

Verborgen Moois en GR’s). Deze route wordt als eerste officiële streek-GR in Limburg

uitgewerkt. De route is in concept gereed en wordt in 2014 uitgetest en bewegwijzerd.

Indien bijkomende budgetten worden gevonden zal er een topogids worden uitgebracht.

Horeca/logies worden benaderd om te bekijken of zij willen deelnemen aan een

meerdaags wandelarrangement.

Kinderstapkaarten: er is een concept ontwikkeld. De haalbaarheid van het concept wordt

momenteel onderzocht. Het concept bestaat uit één uitgave voor kinderen waarbij

wandelen op de Greenspots de rode draad vormt (dus geen 10 losse kaarten).

Gerichte communicatie, promotie en sensibilisering:

In de fruitbrochure 2013 van Toerisme Limburg werd het picknickaanbod /

picknickarrangement opgenomen.

De website www.wandeleninlimburg.be werd geoptimaliseerd en zal gedurende

het hele project verder aangevuld worden. Er wordt ook op basis van een ‘open

source’ databank een mobiele website ontwikkeld met alle informatie over de

Points of Interest (duiding langs de wandelroutes). Deze informatie is langs de

wandelingen beschikbaar (via QR-code) en kan in een later stadium gemakkelijk

omgevormd worden tot een applicatie voor smartphone. Dit laatste kan echter

vanwege het eerder beperkte budget niet in dit project gerealiseerd worden.

Studenten van de MAD-faculty in Genk ontwikkelden een display tbv de

presentatie van het Landschapsdoeboek en de wandelbox van de Greenspots in

de toeristische diensten. Twee ontwerpen werden uitgewerkt tot een volwaardige

display, die momenteel in de toeristische dienst van Sint-Truiden en Borgloon

staan.



91

Tenslotte werd in het licht van open communicatie met alle projectpartners een

projectfiche ontwikkeld, opdat alle projectpartners steeds een geactualiseerd

beeld kunnen krijgen van de acties die in het kader van het project worden

uitgewerkt (www.rlh.be/landschapsparken).

Kwantitatieve en kwalitatieve monitoring: er werden in samenwerking met het

kennislabo van toerisme Limburg tien wandeltellers aangekocht. De leverancier is 4MUST

SA. De wandeltellers werden einde maart 2013 geplaatst. De tellingen startten begin

april. Toerisme Limburg heeft enquêtes opgesteld die voor de kwalitatieve monitoring

dienst zullen doen. De wandeltellingen geven een helder beeld van het gebruik van de

wandelgebieden. De bevraging middels enquêtes startte in 2013 ism de XIOS-

hogeschool.

Greenspot aantal wandelaars Greenspot aantal wandelaars

Alden Biesen 11 594 (alle lussen) Nieuwenhoven 31 996 (alle lussen)

Grootloon 56 238 (alle lussen) Rullingen 49 754 (groene lus)

Heks 5 629 (rode lus) Schulensbroek 19 527 (oranje + gele lus)

Mettekoven 11 447 (rode lus) Vrijhern 10 547 (alle lussen)

Munsterbos 15 093 (alle lussen) Zammelen 13 205 (oranje + blauwe lus)

Aantal wandelaars per Greenspot (periode april – november 2013) – gecorrigeerde cijfers,

tussen haakjes: de lus waar het aantal wandelaars wordt geteld)

Totaal aantal wandelaars

Periode april- november 2013

225.000

Drukst bezochte wandeling Greenspot Grootloon

Drukste dag zondag

Belangrijkste motief om te wandelen in

Haspengouw

ca. 60% aantrekkelijk landschap

Belangrijkste aspect op de wandeling aantrekkelijk landschap, autovrijheid van het

traject

Meest gewandelde afstand 5-8 km

Tevredenheid gemiddelde score van 8 op 10

Eerste resultaten van de bevraging bij de wandelaars

Onderhoudssysteem Greenspots: Elke greenspot werd geïnventariseerd naar

beheerdoelstellingen en voorkomende wandelinfrastructuur. Al deze gegevens werden

gebundeld in een onderhoudsplan per greenspot. Deze plannen zijn een leidraad voor de

onderhoudsploeg en worden aan de hand van praktijkervaringen actueel gehouden. Deze

http://www.rlh.be/landschapsparken


92

plannen worden ook systematisch voorgelegd en besproken met de betrokken

grondeigenaren (gemeenten, ANB, NP, Orchis, Privaat,..). Tijdens deze besprekingen

worden er afspraken gemaakt wie welk onderhoud op zich neemt, en praktische details

besproken op lokaal niveau. Dankzij de Parkrangers kan het onderhoud van de

Greenspots efficiënt aangepakt worden.

Nazorg en opvolging

De Greenspots zijn een kwaliteitsvol wandelproduct ontwikkeld door het regionaal landschap. De

opvolging van dit wandelproduct is een aandachtspunt binnen de werking van RLH en is erop

gericht de kwaliteit ervan te waarborgen. Toerisme Limburg promoot dit wandelproduct in haar

seizoens- en streekbrochures. De betrokken gemeenten ondersteunen dit product en werken mee

aan het regulier onderhoud ervan. Dankzij het project ‘Parkrangers’ kan het onderhoud efficiënt

aangepakt worden. De samenwerking tav de Greenspots en de waardering van verschillende

partners voor dit wandelproduct zijn essentieel voor het duurzaam behoud ervan.

De ontwikkeling van het monitoring- en onderhoudssysteem dragen op directe wijze bij aan een

duurzaam wandelproduct. De beheervisies vormen de basis voor het regulier onderhoud van de

Greenspots. Door het monitoringonderzoek zullen we in staat zijn beter in te spelen op eventuele

knelpunten, kansen of bedreigingen. Opvolging van de kwaliteit is mede daardoor gegarandeerd.

Conclusie

Het project draagt in sterke mate bij aan de kwaliteit van de Greenspots. Dankzij dit project wordt

het wandelproduct diverser (nieuwe producten), belevingsvoller (picknickplaatsen en duiding) en

wordt een bredere doelgroep aangesproken (kinderen, lange afstandswandelaars). Het

monitoringsysteem zorgt ervoor dat we de kwaliteit van het wandelproduct beter kunnen opvolgen.


93

5.3 Verborgen moois in Haspengouw - natuurrecreatieve ontsluiting van

bijzondere plaatsen in Haspengouw

Trekker


In overleg met

Gemeenten Alken, Bilzen, Borgloon, Gingelom, Kortessem, Diepenbeek, Hasselt, Heers, Riemst, Tongeren, Sint-Truiden

plaatselijke natuurverenigingen (Natuurpunt)

Projectperiode

Vanaf 2008 tot en met 2015

Doelgroepen

inwoners


Financiering

Toerisme Vlaanderen

Provincie Limburg

Financiële bijdragen gemeenten

Omschrijving

In dit project creëren we een natuurrecreatief wandelaanbod in Haspengouw, met kleinere, maar

zeer kwaliteitsvolle thematische wandeltrajecten, complementair aan de bestaande

landschapswandelingen (Greenspots). Verborgen Moois-wandelingen zijn kleinere, vaak voor het

oog verborgen plekjes, die karakteristiek zijn voor Haspengouw. De verborgen natuur en het rijke

landschappelijk erfgoed staan in deze wandelingen centraal. De invalshoek is thematisch van aard.

FASE 1:

Nietelbroeken (Kortessem/Diepenbeek)

Engelmanshoven (Sint-Truiden)

Hornebos (Heers)

FASE 2:

Beukenberg (Tongeren)

’t Speelhof (Sint-Truiden)

Herk- en Mombeek (Alken/Hasselt)

Lauw (Tongeren)

Berg (Tongeren)

FASE 3 (goedgekeurd Toerisme Vlaanderen d.d. 25 juni 2012 – goedgekeurd Provincie Limburg

d.d. 19 december 2012)

Tumuli Gingelom (Gingelom)

Burchtruïne Jonckholt (Bilzen, Hoelbeek)

Belle Vue Bos (Kortessem, Borgloon)

Mariënlof (Borgloon)

Millen (Riemst)


94

Doelstellingen

Vergroten van het natuurrecreatief wandelaanbod in Haspengouw.

Het promoten van plaatsen in Haspengouw, die vrij onbekend, maar uitzonderlijk waardevol

zijn vanuit het oogpunt natuur en/of landschap en dus bijdragen aan de verdere

bewustwording rond de streekidentiteit in Haspengouw. Thematische beleving.

Ontwikkeling van eenvormige, kwaliteitsvolle informatiedragers: startborden en wandelfolders.

Hier worden relevante aspecten van de flora en fauna, het landschap en erfgoed belicht, die

dit wandelgebied karakteriseren, zodat de wandelaar een beter inzicht krijgt in de natuur-,

landschaps- en erfgoedwaarden van deze streek.

Verloop van de actie

FASE 1 werd in 2011 volledig afgerond:

Nietelbroeken (Kortessem, Diepenbeek)

Engelmanshoven (Sint-Truiden)

Hornebos (Heers)

FASE 2 werd in 2012 volledig afgerond:

Beukenberg (Tongeren) Mombeekvallei (Alken Hasselt)

’t Speelhof (Sint-Truiden

Lauw (Tongeren)

Berg (Tongeren)

FASE 3 werd in het najaar 2011 gestart. Er werden twee subsidiedossiers voorbereid: TRP

Toerisme Vlaanderen (goedgekeurd op d.d. juni 2012), Subsidiereglement Provincie Limburg

(goedgekeurd d.d. 19 december 2012).

Het gaat om de onderstaande Verborgen Moois:

Belle Vue (Kortessem/Borgloon) – thema “erfgoed - kasteelbos” – kastelen drukken een

stempel op het Haspengouwse landschap

- Dit wandelgebied wordt gerealiseerd in samenwerking met de VLM in samenhang met

de Ruilverkaveling Jesseren. Hierdoor kunnen nieuwe paden gerealiseerd worden, die

noodzakelijk zijn voor de ontwikkeling van een unieke wandellus. De infrastructuur zal

grotendeels in het kader van de Ruilverkaveling geplaatst worden. Ook zal er een

belevingsvol waterpark voor kinderen aangelegd worden in het voorjaar 2014. De

routes zijn inmiddels bepaald.

Abdij Mariënlof (Borgloon) – thema “erfgoed – religieus landschap” – de invloed van een

abdijsite op de landschappelijke omgeving

- Ook dit wandelgebied wordt gerealiseerd in samenwerking met de VLM en in

samenhang met de Ruilverkaveling Jesseren. Nieuwe paden en een belevingsvolle

verbinding tussen stroopfabriek en abdij van Marienlof maken deze Verborgen Moois

tot een unieke Verborgen Moois. De timing loopt samen met de Ruilverkaveling

Jesseren. De routes zijn inmiddels bepaald.

Millen (Riemst) – thema “erfgoed – agrarisch landschap” – Haspengouw landbouwland, een

agrarisch cultuurlandschap nader bekeken

- Met de toeristische dienst van Riemst is het voorstel van de nieuwe wandellus

besproken. Sommige interessante nieuwe doorsteken worden nog onderzocht.


95

Tumuli (Gingelom) – thema ‘erfgoed – getuigeheuvels uit de Romeinse tijd’ – Romeinse

grafheuvels horen bij de zeldzame tastbare overblijfselen uit de Romeinse tijd.

- In het kader van de haalbaarheidsstudie die werd gefinancierd door de provincie

Limburg werd in 2012 een expertengroep samengesteld met vertegenwoordigers van

Onroerend Erfgoed, VLM, PGRM, provincie, Vlaamse Monumentenwacht, Toerisme

Limburg, ANB, Regionaal Landschap en de gemeente Gingelom. Samen met een

landschapsarchitect werkte deze werkgroep aan een visie die uiteindelijk leidde tot

drie inrichtingsplannen.

- Voor de uitwerking van deze inrichtingsplannen stelde de gemeente Gingelom het

regionaal landschap aan als coördinator. Het regionaal landschap organiseerde in

deze functie verschillende werkgroepvergaderingen.

- Voor de uitvoering werd een bouwvergunning aangevraagd en goedgekeurd.

- Er werd een bestek voor de werken opgemaakt en gegund.

- Eind 2013 werden de bomen verwijderd.

- De andere inrichtingswerken starten in jan t/m maart 2014.

- Op de drie sites werden werfborden geplaatst met de inrichtingsplannen en informatie

over de werken die gaan uitgevoerd worden (voorbeeld zie bijlage)

- Samen met de expertengroep werd het inhoudelijke verhaal afgebakend en werd de

inhoud geschreven voor de infoborden.

- Er werd een aanzet gegeven voor de organisatie van het openingsevenement.

- De nieuwe knooppunten op het fietsroutenetwerk werden definitief vastgelegd,

zodanig dat het fietsroutenetwerk langs de 3 sites loopt.

Burchtruïne Jonckholt – thema “erfgoed - de middeleeuwse burchtsites” – de fundamenten

van deze middeleeuwse burchtruïne liggen werkelijk verstopt in het landschap en willen we

met deze Verborgen Moois toegankelijk maken

- Er werd een werkgroep samengesteld met vertegenwoordigers van de milieudienst en

toeristische dienst van de stad Bilzen, Toerisme Limburg, ANB, ZOLAD+ en het

regionaal landschap. In dit project werd een koppeling gemaakt met het Leader-

project ‘Rijk Verleden’ (promotor = Toerisme Limburg)

- De wandellus werd vastgelegd

Verzamelbox Verborgen Moois: als het aanbod Verborgen Moois uit fase 3 gerealiseerd is, zal er

een verzamelbox uitgegeven worden met alle Verborgen Moois.


96

Tevens zal in het kader van dit project (indien goedgekeurd) werk gemaakt worden van een

‘digitale ontsluiting’. Het concept werd uitgewerkt: er wordt een mobiele website ontwikkeld waar

informatie gemakkelijk is terug te vinden.

Potenties voor nieuwe Verborgen Moois: Brustem (Sint-Truiden), Eggertingen (Kortessem) en

Grote Beemd (Wellen) worden onderzocht om in de toekomst opgenomen te worden in de reeks

van Verborgen Moois. Financiële haalbaarheid is nog niet zeker.

Nazorg en opvolging

Het regionaal landschap garandeert de duurzame kwaliteit van deze thematische wandelgebieden

als volgt:

Na realisatie van het project wordt in overleg met de betrokken gemeente en eventueel

natuurorganisatie een onderhouds- en beheerplan opgemaakt voor het regulier onderhoud

achteraf.

Analoog aan het systeem van de greenspots zal ook voor de Verborgen Moois-wandelingen

een systeem van ‘meter/peterschap’ worden opgezet. Knelpunten zullen door deze vrijwilligers

gesignaleerd en gerapporteerd worden aan het Regionaal Landschap.

De bedoeling is om de verzameling Verborgen Moois in een smaakvolle verzamelbox uit te

geven, zodat deze plekken in de aandacht komen.

Conclusie

Verborgen Moois Nietelbroeken en Engelmanshoven zijn gerealiseerd in 2010

Verborgen Moois Hornebos werd gerealiseerd in 2011

De Verborgen Moois ’t Speelhof, Lauw, Beukenberg, Berg en Mombeekvallei werden

gerealiseerd in 2012

FASE 3 startte op 1 januari 2013 en is volop in ontwikkeling


97

5.4 Wandelen in Limburg op een hoger niveau

Trekker

Toerisme Limburg

Partners

Regionaal Landschap Haspengouw en Voeren (copromotor)

Regionaal Landschap Lage Kempen (copromotor)

Regionaal Landschap Kempen en Maasland (copromotor)

Projectperiode

15 april 2013 (goedkeuring) tot en met 31 mei 2015

Financiering

PDPO 2007-2013/as 3 gebiedsgerichte werking

Toerisme Limburg

RLH

RLLK

RLKM

Doelgroepen


Streekbewoners

Omschrijving

Limburg is de wandelregio bij uitstek, zo blijkt uit diverse onderzoeken. In tegenstelling tot ‘Limburg

fietsparadijs’, speelt deze unieke beleving van wandelen nog geen expliciete rol in de

bestemmingspromotie voor Limburg. Dankzij zijn landschappelijke diversiteit leent wandelen zich

nochtans bij uitstek ertoe om hét onderscheidend kenmerk van Limburg te zijn.

Een eerste stap werd gezet in het Interreg-project Grenzeloos Wandelen (zie jaarverslag 2012),

dat als doel had het wandelaanbod te verbeteren en de communicatie rond wandelen in de

grensregio Vlaanderen – Nederland te verbeteren. In het kader van dit project werd een

overkoepelend wandelplatform voor Limburg opgestart. Het wandelplatform onderzocht de

meerwaarde van samenwerking op Limburgs niveau en kwam tot een gedragen actieplan om tot

een meer afgestemd Limburgs wandelproduct te komen.

Voortbouwend op de resultaten van het Interreg-project Grenzeloos Wandelen dienden de drie

Limburgse regionale landschappen en Toerisme Limburg een project in, in het kader van

Plattelandsontwikkeling PDPO 2007-2013, as 3, gebiedsgerichte werking. Dit project heeft als

doelstelling de toeristische meerwaarde van het Limburgse wandelproduct te verhogen en

wandelen als onderscheidend kenmerk van Limburg beter bekend te maken. Het project werd 5

oktober 2012 ingediend, 29 november 2012 werd het bijgesteld en op 15 april 2013 werd het

formeel goedgekeurd door het provinciaal Managementcomité.

In dit project willen we het gemeenschappelijke wandelproduct van Limburg beter op de kaart

zetten. Tot nu toe was ieder regionaal landschap in Limburg individueel bezig met de ontwikkeling

van zijn eigen wandelproducten. We stelden echter vast dat er nog verbeterpotentieel is. Door een


98

gezamenlijke aanpak van productontwikkeling en -verbetering, visieontwikkeling,

kwaliteitsmonitoring, onderhoud, communicatie en promotie zullen we dit potentieel verzilveren.

Het wandelplatform vormt het overkoepelende overlegorgaan met Toerisme Limburg en de drie

regionale landschappen als leden.

Doelstellingen

Ontwikkeling van een totaalconcept voor wandelen in Limburg

In dit project willen we Limburg als dé wandelregio op de kaart zetten. Dit willen we enerzijds

bereiken door een gezamenlijk topwandelproduct te creëren, de bestaande wandelproducten beter

op elkaar af te stemmen en een overkoepelende communicatie over het Limburgse wandelproduct

te voeren, zodat de bezoeker beter zijn weg kan vinden in het Wandelparadijs Limburg. Anderzijds

willen we instrumenten ontwikkelen om de kwaliteit van wandelen in Limburg ook in de toekomst te

verzekeren.

Met dit project dragen we bij aan de economisttoeristische doelstellingen van wandelen:

Wandelen als hefboom voor de toeristische sector

Het wandeltoerisme zorgt voor een verdere ontwikkeling van het plattelandstoerisme. Dit

potentieel willen we met dit project verder benutten.

Meer wandelaars, meer overnachtingen en meer bestedingen door wandelaars

Door het wandelproduct te versterken en beter te vermarkten, wensen we een stijging te

creëren van het aantal vakantiegangers dat Limburg als vakantiebestemming overweegt. Dit

zorgt voor extra inkomsten voor Limburg en extra directe en indirecte tewerkstelling.

Een hoge tevredenheidsgraad van de Limburgse vakantieganger

We willen de tevredenheid hoog houden. Vandaar dat we in dit project ook

kwaliteitsmaatregelen treffen (onderhoud en monitoring) en onderzoek doen naar extra

beleving op de wandelingen. Wandelen is een totaalbeleving.

Beoogde acties:

1. Productontwikkeling en productverbetering:

ontwikkeling van gezamenlijk Limburgs wandelproduct(en) om Limburg te profileren als

groene regio met onderscheidende wandelbelevingen

afstemmen van wandelkaarten met behoud van eigen (gebieds)identiteit. In deze

subactie zal onderzocht worden op welke punten de wandelfolders meer op elkaar zullen

worden afgestemd

optimalisering website www.wandeleninlimburg.be en afstemming met platform

Toerisme werkt

verbeteren distributiesysteem voor wandelproducten

onderzoeken van nieuwe mogelijkheden voor productontwikkeling en

productverbetering en financiering hiervoor

2. Kwaliteitsmonitoring: in deze actie willen we een systeem ontwikkelen om de kwaliteit van de

wandelingen grondig en objectief te evalueren in functie van verschillende doelstellingen. Deze

zullen opgenomen worden in een gezamenlijke Limburgse wandelvisie ‘Wandelen in Limburg

(WIL)’.



99

3. Controlesysteem ter verbetering van het onderhoud: in deze actie willen we het

controlesysteem met betrekking tot het onderhoud van de wandelgebieden op een

professionele manier uitbouwen, teneinde de doorstroom van informatie (van klacht tot

uitvoering/herstel op terrein) te optimaliseren.

4. Communicatie: door een overkoepelende communicatie en promotie op Limburgs niveau van

de ontsloten landschappen, wensen we Limburg als groene regio te versterken en zo extra

toeristen aan te trekken.

5. Monitoring van het gebruik: in deze actie willen we op een gestructureerde en uniforme wijze

de kwantitatieve en kwalitatieve wandelgegevens van Limburg verzamelen en rapporteren.

6. Uitbouw wandelplatform: de Limburgse regionale landschappen zijn de belangrijkste

ontwikkelaars van wandelgebieden in Limburg. Toerisme Limburg is de belangrijkste

organisatie voor de toeristische promotie van Limburg. Afstemming tussen deze organisaties

over de wandelproducten zorgt voor een belangrijke meerwaarde en draagvlak op Limburgs

niveau. Dit gebeurt in het wandelplatform.

7. Samenwerking logies, restaurants en cafés: bijv. door de ontwikkeling van nieuwe

arrangementen, de vermelding van horeca op wandelkaarten, de verkoop van wandelkaarten

door logies en horeca… Bovendien kunnen we de ondernemers stimuleren om het

wandelproduct in hun eigen communicatie als troef te gebruiken.

Verloop actie

Het project is formeel gestart op 15 april 2013.

1. Productontwikkeling en productverbetering:

a. gezamenlijk Limburgs wandelproduct(en): we willen in dit kader bijvoorbeeld een

nieuwe Limburgse ‘wandelbox’ ontwikkelen en een overzichtskaart met alle


100

wandelgebieden. Een globaal concept is ontwikkeld. Er wordt gekeken of de

uitvoering ervan haalbaar is.

b. afstemmen van wandelkaarten: het gaat hier bijvoorbeeld over de afmetingen

(geplooid en ongeplooid), de plooiwijze, de structuur van de cover, de ondergrond van

de kaart, de schaal van de kaart, de legende en de gebruikte symbolen, de inhoud

van de praktische informatie, het opnemen van toeristische informatie en de gebruikte

symbolen, het concept en de vormgeving van de wegbeschrijvingen. Er liggen nog

geen afspraken vast.

c. website www.wandeleninlimburg.be en afstemming met platform Toerisme werkt: ook

zal in dit kader onderzocht worden of het mogelijk is om één centrale webwinkel te

maken. Er zijn nog geen concrete acties ondernomen

d. verbeteren distributiesysteem: er wordt onderzocht of het distributiesysteem van

Toerisme Limburg hiervoor geschikt is en welke voorwaarden daaraan zijn verbonden

e. nieuwe mogelijkheden voor productontwikkeling en productverbetering: nog geen

concrete acties.

2. Kwaliteitsmonitoring: Op 12 november werd in de Landcommanderij Alden Biesen een

brainstorm georganiseerd met de drie regionale landschappen olv het Provinciaal

Innovatiecentrum. Dit is de eerste stap om te komen tot een Limburgse wandelvisie en dus

een handvat om wandelen in Limburg beter op de kaart te zetten. Tijdens deze brainstorm

werd de problematiek mbt de selectie van wandelingen en wandelgebieden in functie van het

doel besproken.

3. Controlesysteem ter verbetering van het onderhoud: Om de kwaliteit van het

wandelgebied hoog te houden willen we het controlesysteem met betrekking tot het

onderhoud professionaliseren, door:

Het uitbouwen van een digitaal controlesysteem dat de informatiedoorstroom van ‘klacht’

tot ‘uitvoering/herstel op terrein‘optimaliseert;

Het rapporteren van klachten door vrijwilligers of de toeristische buurtcommissarissen op

een professionele manier. Deze klachten moeten gefilterd en gecontroleerd worden en

vervolgens doorstromen naar de terreinbeheerders (en parkrangers) die de klachten

moeten verhelpen.

Via een feedbacksysteem kunnen meten hoeveel tijd en middelen het behoud van de

wandelkwaliteit effectief vragen

Het onderzoeken van de mogelijkheid om dit systeem te koppelen aan het (nieuwe)

systeem (in ontwikkeling) van het FietsRouteNetWerk.

Er wordt nu onderzocht of het systeem DIPLA geschikt is om dit controlesysteem te

implementeren.

4. Communicatie: door een overkoepelende communicatie en promotie op Limburgs niveau

van de wandelgebieden, wensen we Limburg als groene regio te versterken en zo extra

toeristen aan te trekken. Voor deze deelactie is Toerisme Limburg verantwoordelijk. Toerisme

Limburg zal hiertoe in afstemming met de regionale landschappen, haar communicatiemix

optimaal inzetten. De najaarscampagne 2013 stond in het teken van de beleving van de

Limburgse landschappen.

5. Monitoring van het gebruik: met de leverancier van de wandeltellers zijn afspraken gemaakt

over het gemeenschappelijk gebruik van “eco-visio”, het programma dat de telgegevens

bijhoudt en overzichtelijk presenteert. Er werden concrete afspraken gemaakt over de wijze

waarop de telgegevens gecorrigeerd en gebruikt dienen te worden (pieken, correctiefactor,



101

momenten waarop gegevens uitgelezen zullen worden), teneinde vergelijkbare telgegevens te

hebben. De enquêtering gebeurt door Toerisme Limburg. Studenten van de PXL-Hasselt

ondervragen de wandelaars in voor- en najaar om meer informatie over de motieven en de

doelgroep te weten te komen. In 2013 werden er in Limburg ongeveer 2750 blitzenquêtes en

590 verdiepende enquêtes afgenomen.

6. Uitbouw wandelplatform: op regelmatige basis komt het wandelplatform samen om de

voortgang van de acties te bespreken. Daarnaast worden er rond de afzonderlijke acties ook

werkgroepjes georganiseerd.

7. Samenwerking logies, restaurants en cafés: geen concrete acties uitgevoerd.

Nazorg en opvolging

Het wandelplatform is het overkoepelende overlegplatform dat waakt over de voortgang van de

verschillende acties. Hier wordt onderling afgestemd. Indien nodig worden ook externen

uitgenodigd die wandelproducten ontwikkelen. Zo zorgen we voor de optimale afstemming. Ook

worden in dit verband de opportuniteiten onderzocht voor vervolgprojecten, bijv. Impulsprogramma

Toerisme Vlaanderen.

Alle acties dragen een verduurzaming van het wandelproduct in zich: onderhoud tbv een

gegarandeerde kwaliteit in de toekomst, monitoring tbv bijsturing en aanpassing van de

wandelproducten, communicatie tbv promotie en sensibilisering ‘groen Limburg’, ontwikkeling

wandelvisie tbv versterking van het wandelproduct in de toekomst, meestappen in trends en

daarvoor nieuwe middelen zoeken.

Conclusie

De voorbereidende fase is afgerond. Het project zal met name in 2014 verder vorm krijgen.


102

5.5 Opvolging project ‘Sint-Pietersberg’

Trekker


Partners

Gemeenten Riemst, Oupeye, Bassenge, Visé, Eijsden, Maastricht

Natuurmonumenten

Natuurpunt

Natagora

Stichting Limburgs Landschap

Cynorhodon

G.M.V. Loisirs

Projectperiode

Vanaf 1 januari 2003

Doelgroepen

Inwoners uit de streek


Financiering

Gemeenten Riemst, Oupeye, Bassenge, Visé, Eijsden, Maastricht

Omschrijving

Overeenkomst voor communicatie en onderhoud

De Interregfase van het project Sint-Pietersberg, startte op 1 januari 2003 en eindigde officieel op

30 juni 2008. In 2005, na beëindiging van de voornaamste projecten, werd er een overeenkomst

afgesloten tussen alle partners en RLH voor de communicatie en het onderhoud van het wandel-

en fietsgebied. Begin 2009 werd deze overeenkomst verlengd voor 3 jaren, dus tot einde 2011. De

overeenkomst is automatisch verlengd voor alle partners tot einde 2014. De gemeenten betalen op

basis van deze overeenkomst een jaarlijkse bijdrage voor de herstellingen en een driemaandelijkse

bijdrage voor de controle en de coördinatie.

Onderhoud wandelen fietsroutes

Sinds het voorjaar van 2012 gebeurt de controle van het wandelroutenetwerk door vrijwilligers uit

de drie regio’s, Ambassadeurs genoemd. Op basis van een vaste jaarplanning controleren zij

achtmaal per jaar alle wandelroutes. De opmerkingen worden verzameld en behandeld via een

speciaal hiervoor ontwikkelde website. Een onderhoudsploeg uit de regio, Racynes asbl, staat in

voor de herstellingen van de bewegwijzering. De overige opmerkingen worden gemeld aan de

eigenaars of beheerders. Er werden in 2013 567 opmerkingen voor het wandelroutenetwerk

gemeld, verwerkt en opgelost.

Het fietsroutenetwerk wordt viermaal per jaar gecontroleerd door vrijwilligers van de Waalse

fietsersvereniging Gracq. Racynes en herstelt ook de opmerkingen van het fietsroutenetwerk. Er

werden 65 opmerkingen gemeld, verwerkt en opgelost.


103

Om alle vrijwilligers te bedanken en om ervaringen uit te wisselen, worden er twee activiteiten per

jaar georganiseerd, waarbij een bezoek aan een bezienswaardigheid uit de streek gecombineerd

wordt met een gezellig samenzijn. In juni werd het Fort Sint-Pieter bezocht en in december kregen

de Ambassadeurs een exclusieve rondleiding in de grotten van Caestert.

Tweemaal per jaar verschijnt er een nieuwsbrief die verstuurd wordt naar een honderdtal adressen

van personen of organisaties die betrokken zijn bij het wandelen fietsroutenetwerk.

Nieuwe route vanuit Kanne

In 2013 werd de nieuwe, blauwe route vanuit Kanne naar het Fort van Eben-Emael afgewerkt en

op 16 juni geopend met drie gegidste wandelingen. De wandeling werd verbeterd met nieuwe

trappen, leuningen en een beveiliging van het uitkijkpunt op het plateau boven het Fort.

Kaartenfonds en voorraad Sint-Pietersberg

Op basis van de bovenvermelde overeenkomst beheert RLH ook de verkoop van de wandelen

fietskaarten Sint-Pietersberg. Hiervoor werd er in 2005 een kaartenfonds opgericht en een

afzonderlijke bankrekening geopend.

Omwille van de dalende verkoopcijfers werd er besloten om vanaf juli 2013 de verkoopprijs van de

verzamelbox te verlagen van 12,00 € naar 9,95 €.

Om tegemoet te komen aan de vraag van wandelaars naar meer rustplaatsen op de parcours,

werden er met de opbrengst van het kaartenfonds 10 nieuwe rustbanken gekocht. 7 banken

werden al door 3 partners geplaatst, 3 banken zijn nog beschikbaar voor plaatsing in 2014.

Nazorg en opvolging

De coördinatie en de verderzetting van het project Sint-Pietersberg zijn uitbesteed aan het

projectbureau AirCo met Bart Vandermeeren, die alle taken m.b.t. communicatie en onderhoud

coördineert.


104

6 Natuureducatie en -sensibilisatie

6.1 Draagvlakverbreding KORTWEG NATUUR

Trekker


In overleg met

Alle KORTWEG NATUUR partners

Projectperiode

Van 1 januari 2013 tot en met 31 december 2013

Doelgroep

Het project richt zich op Limburgse consumenten

Doelstellingen

Om het KORTWEG NATUUR verhaal open te trekken naar de bredere samenleving, willen we een

communicatiecampagne lanceren. Het is immers van belang dat zoveel mogelijk consumenten het

verhaal achter het KORTWEG NATUUR-label leren kennen om zo draagvlak te ontwikkelen voor

natuur, landbouw en de lokale economie.

Financiering

Vlaamse Overheid, LNE (subsidie Project Draagvlakverbreding LNE 2013)

eigen middelen

Verloop actie

Volgende acties werden opgezet:

veldbordencampagne: in de KORTWEG NATUUR graanvelden in Hasselt, Heers,

Nieuwerkerken en Sint-Truiden werden 6 veldborden geplaatst met de slogan ‘hier groeit uw

b.akkerbrood’ of ‘hier groeit uw biomeel’.


105

akkersymposium: organisatie symposium ‘over de grenzen heen’ op 4 juli i.s.m. RLZH en

VLM. Doelstelling van dit symposium was diverse partners samen te brengen om kennis en

ervaring uit te wisselen rond beheer voor akkervogels en een signaal te geven dat iedereen,

ook consumenten, kunnen helpen aan meer akkernatuur.

verspreiden promofilmpje: het promotiefilmpje ‘van akker tot bakker’ werd begin 2013

afgewerkt en er zijn twee digitale infodragers (toog- en staanmodel) uitleenbaar voor de

verkooppunten om te filmpje te vertonen.

mokkencampagne: tijdens het persmoment op 11 december startte de mokkencampagne. Bij

iedere aankoop van twee KORTWEG NATUUR-producten krijgt de klant een KORTWEG

NATUUR mok cadeau. Want brood, koekjes of pannenkoeken smaken ’s winters nog beter

met een heerlijk tasje erbij. Er werden ook receptenkaartjes ontwikkeld om direct mee aan de

slag te gaan.

Nazorg en opvolging

In 2014 wordt de promotie van KORTWEG NATUUR verder gezet. Daarnaast wordt getracht de

werking te optimaliseren zowel naar productie (meer biograan) als naar verdeling (meer

afzetkanalen) en verkoop (meer consumenten).


106

6.2 Cursus KLE

In februari vond de cursus over de ’Haspengouwse landschapselementen’ plaats. De nadruk lag

op de kenmerkende KLE in de streek en op streekeigen soorten. In het praktijkdeel konden de

deelnemers zelf aan de slag gaan. Ze leerden technieken aan voor de aanleg en het onderhoud

van KLE. Op 14 februari werd het theoriegedeelte van de cursus gegeven waarbij specifiek op

knotbomen werd ingezoomd. De praktijkdag werd gegeven op 23 februari, deze dag vond plaats in

Hoeselt.

In totaal schreven 12 personen zich in voor het theoretisch onderdeel en 15 personen voor het

praktijkgedeelte.

In Bilzen werd een snoeicursus georganiseerd, deze cursus werd door de Stad Bilzen gratis

aangeboden aan de inwoners van Bilzen.

De snoeicursus voor hoogstamfruitbomen vond plaats in Spouwen op 28 februari, 2 maart en 24

augustus. Na een theorieluik, trokken 25 deelnemers de boomgaarden in de omgeving van Alden

Biesen in om de wintersnoei in de praktijk uit te testen. De terugkomdag rond de zomersnoei ging

door op 24 augustus om ook de zomersnoei in de vingers te krijgen.

De cursus werd aangekondigd via ‘het Belang van Bilzen’, de UitDatabank, www.bilzen.be,

Natuurpunt Spouwen en www.rlh.be.

http://www.bilzen.be/

http://www.rlh.be/


107

6.3 Educatief aanbod naar scholen

Beekbrigade/Broekbrigade: het educatief pakket ‘Beekbrigade’ is oorspronkelijk ontwikkeld

voor het valleigebied van de Herk en Mombeek. De scholen van Alken en Hasselt kunnen er

gebruik van maken. Binnen Aquadra is het pakket verruimd voor het valleigebied van de Jeker

en de Voerstreek zo kunnen ook de scholen van Tongeren en Voeren de Beekbrigade

implementeren in hun lessen. De vzw Gors heeft het pakket ‘Beekbrigade’ opgenomen in hun

aanbod ikv Plattelandsklassen. Het pakket ‘Broekbrigade’ is door het Natuureducatief Centrum

’t Vloot (Schulensbroek) opgenomen in hun educatief aanbod.

Open moestuindagen Heks: op vrijdag 7 juni waren de leerlingen van enkele basisscholen

van Brussel, Wallonië en Haspengouw te gast in het kasteelpark van Heks. Een 100-tal

leerlingen nam deel aan de verschillende workshops. Samen met het regionaal landschap

bouwden ze een bijenhotel en kregen op die manier uitleg over de levenswijze van bijen en in

het bijzonder het voedsel van de bestuivers (= drachtplanten).

Bilzen de boom in: op 10 en 11 oktober kwamen 171 schoolkinderen van het vierde leerjaar

van Tongeren en 188 van Bilzen naar de boomgaarden van Alden Biesen. Doel was om

kinderen op een speelse manier kennis te laten maken met de ecologische waarde van

hoogstamboomgaarden. Ze raapten appels en lieten ze door de Sapmobiel persen, er stond

een zoektocht door de boomgaard op het programma met als thema ‘voedsel en

voedselverspilling’ en er werden nestkastjes voor koolmezen gebouwd en een heus vijf sterren

insectenhotel.


108

Holle wegen: op 4 december gingen de laatstejaars studenten van de afdeling

Groenmanagement van de PXL naar Voeren. Deze excursie werd georganiseerd en begeleid

door iemand van het regionaal landschap. In de voormiddag stond het beheer van holle

wegen op het programma en werden de resultaten van het project Habitat Euregio bezocht. In

de namiddag werd er een snoeicursus gegeven door de Boomgaardenstichting. 28 leerlingen

namen hieraan deel.

Belevingsboomgaard Voeren: op 17 september openden 180 leerlingen van de Provinciale

basisschool en de Sint-Jozefschool de allereerste speelboomgaard in Voeren. In tal van

workshops konden de kinderen: fruit plukken, appelsap persen, nestkasten timmeren,

bijenhotels bouwen, oorwormpotjes maken, fruit aanplanten, wilgenvlechten, braakbalpluizen

en een speurzoektocht doen. Ook na deze opening blijft de boomgaard toegankelijk en blijven

er tal van educatieve vaste elementen aanwezig (infobordjes, plukstokken, bijenhotel,

nestkasten, boompaspoorten, fruitplukhaag,…)


109

7 Projecten voorbereid in 2013

7.1 Bloesemlint Interreg

Het project heeft als doel om samen initiatieven op te zetten om de landschappen, en in het

bijzonder de hoogstamboomgaarden, terug op te waarderen.

In het kader van de kandidatuurstelling ‘Maastricht Culturele Hoofdstad 2018’ hebben

verschillende partners uit de Euregio het initiatief genomen om samen te werken aan het

heropwaarderen van het landschap in de Euregio. In Belgisch Limburg nemen het regionaal

landschap en De Winning het voortouw. In Wallonië zijn dat de gemeenten Visé en Plombières,

in Nederland IKL (Instandhouding Kleine Landschapselementen) en in Duitsland NABU-

Aachen.

Het project werd voorbereid in 2013 en zal ingediend worden bij Interreg in 2014.

7.2 Bloesemlint Leader

‘Bloesemlint Leader – tussen mens en landschap’: werd door De Winning ingediend i.s.m. het

regionaal landschap, de Nationale Boomgaardenstichting, Centrum Duurzaam Groen,

Natuurpunt Riemst en de gemeente Riemst. De stad Bilzen, de stad Borgloon, de gemeente

Kortessem en de stad Sint-Truiden verklaren via het Biodiversiteitscharter mee te werken aan

het behoud en de realisatie van kleine landschapselementen zoals hoogstamboomgaarden in

hun eigen gemeente.

De realisatie van een aantal publieksboomgaarden en bijbehorende activiteiten met als doel

draagvlakverbreding bewerkstellingen is één van de hoofddoelstellingen. Er zal samengewerkt

worden met lokale partners zoals scholen, jeugdbeweging, verenigingen, …

Het projectvoorstel werd ingediend op 24 oktober, inmiddels goedgekeurd (Leader Toerisme)

en start begin 2014.

7.3 Provinciale Biodiversiteitsprojecten

‘Stallen, snackbars voor vleermuizen’ werd door SEVON (Stichting Ecologisch Vleermuis

Onderzoek Nederland) i.s.m. het RLH, de gemeente Kortessem, Limburgs Landschap en

JNM ingediend. Doelstelling is om samen met lokale landbouwers onderzoek te doen naar

de ingekorven vleermuis om zo aan bewustwording en draagvlak te werken. Dit

projectvoorstel werd goedgekeurd en op 18 september 2013 vond het startoverleg plaats.

‘Strippen voor biodiversiteit’ werd door Natuurpunt De Vrienden van het Schulensbroek

i.s.m. het RLH en de gemeente Herk-de-Stad ingediend. Doelstelling is om de bezoekers

van het natuurgebied het Schulensbroek bewust te maken van de biodiversiteit van het

gebied en hiervoor respect te vragen adhv een stripverhaal. Het project werd goedgekeurd

en de uitwerking van het stripverhaal is gestart.

‘Biodiverse campus De Mijlpaal’ werd door de Freneitschool De Mijlpaal i.s.m. met een

aantal Tongerse partners en het RLH ingediend om de speelplaats als biodivers terrein in

te richten. Het project werd goedgekeurd en ging van start met een Scharrelkids-activiteit

en een aanplantactie.


110

‘Hermeandering Helshoven’ werd door het RLH i.s.m. Natuurpunt, de stad Sint-Truiden en

de aanpalende eigenaars ingediend om een hermeandering van de Herk in Helshoven te

realiseren. Het project werd goedgekeurd en de startte in 2013.

7.4 Leader Haspengouw

‘Bilzen, de Boom in: van bloesem tot sap’ werd door het RLH i.s.m. de Stad Bilzen

ingediend met ANB, Alden Biesen, NBS en Puur Limburg als projectpartners. De uitbouw

van het fruitplukevenement ‘Bilzen, de boom in’ en de ontwikkeling van

Bilzershoogstamsapstaat centraal. Het projectvoorstel werd goedgekeurd (Leader

Toerisme) en start begin 2014.

‘De Kuilen van Vechmaal’ werd door het RLH i.s.m. de gemeente Heers ingediend om de

ingangen van de Waterkuil, een belangrijke groeve in het mergelcomplex veilig,

vleermuisvriendelijk en kunstig af te sluiten. Het projectvoorstel werd goedgekeurd (Leader

Erfgoed) en wordt tegen de zomer van 2014 uitgevoerd.

7.5 Kortweg natuur

KORTWEG NATUUR – korte keten landbouw: onder het thema ‘innovatieve landbouw’ werd

een SALK-fiche ingediend om het KORTWEG NATUUR label uit te bouwen. De doelstelling

was het huidige KORTWEG NATUUR-productaanbod doorheen de volledige keten uit te

bereiden, te versterken en te promoten, zowel naar producten (melk, fruitsap, notenolie,

jenever), verwerkers als consumenten. Het projectvoorstel werd niet goedgekeurd.

7.6 ‘Stallen, snackbars voor vleermuizen’

Het project ‘stallen, snackbars voor vleermuizen’ werd ingediend bij de oproep

draagvlakverbreding Landbouw en Milieu van LNE. Doelstelling is om landbouwers kennis te

laten maken met de vleermuizen rond hun bedrijf en hen bewust te maken van het belang van

deze vleermuizen. Het project werd positief beoordeeld en start begin 2014.

7.7 Quick-win-projecten NATURA 2000 ANB

Kuilen van Vechmaal: in het SBZ-gebied ‘Mergelkuilen van Vechmaal’ werd voor

habitattype8310 (niet voor het publiek opengestelde grotten) een QuickWin ingediend om

de ingangen van de Waterkuil vleermuisvriendelijk en veilig af te sluiten. Indien het project

wordt goedgekeurd, wordt het tegen de zomer van 2014 uitgevoerd.

Vijverherstel Duras: in het SBZ-gebied ‘het Vinne’ werd voor habitattype 3150 en 6430_hf

een QuickWin ingediend om twee historische vijvers en hun omgeving te herstellen. Indien

het project wordt goedgekeurd, start de uitvoering in 2014.

Graslandherstel Merlemont: Dit project werd ingediend om enkele zeldzame percelen

blauwgrasland in het gebied Merlemont (Diepenbeek) te herstellen.


111

7.8 LIFE+-project ‘Restoring hamster populations and biodiversity: win-win

solutions for rural regions’

In juni 2013 werd het LIFE+-project ‘restoring hamster populations and biodiversity: win-win

solutions for rural regions’ heringediend door de RISE-foundation. Het RLH is één van de

projectpartners en werkte i.s.m. de Vlaamse projectpartners (ANB, LV, ILVO, Provincie Limburg

en VLM) het Vlaamse luik voor dit projectvoorstel uit. Indien het project wordt goedgekeurd,

start het in de zomer van 2014.

7.9 LIFE+-project ‘PRIVATE-life’

Het Regionaal Landschap Haspengouw en Voeren diende in juni 2013 ‘PRIVATE-life’ in. Dit

project werd voorbereid samen met de Vlaamse Bosgroepen en een aantal andere regionale

landschappen. Doelstellig is om IHD (Instandhoudingsdoelstellingen) bij private eigenaars en

beheerders te realiseren. RLH is één van de projectpartners voor het focusgebied ‘de

Voerstreek’. Daarnaast treedt RLH op als contactpersoon namens de regionale landschappen

en maakt het deel uit van de projectgroep die de aanvraag heeft voorbereid. Het projectvoorstel

kwam niet door de 2de

ronde. Afhankelijk van de opmerkingen en aanbevelingen kan, in overleg

met de partners, het project in het najaar van 2014 opnieuw ingediend worden.


112

8 Verplichte activiteiten

8.1 Landschapskranten

In 2013 heeft het Regionaal Landschap Haspengouw en Voeren 2 Landschapskranten uitgebracht.

Ze verschenen in het voorjaar en in het najaar en worden verspreid op 140.000 exemplaren. In

Voeren is er ook een Franstalige versie. Elke inwoner/gezin van Haspengouw en Voeren krijgt

gratis een exemplaar in de bus.

De krant richt zich op een toegankelijke manier tot een breed publiek en speelt op die manier een

belangrijke rol in de verbreding van het draagvlak voor natuur en landschap.

De krant is ook een bijzonder waardevol middel om op te roepen voor publieksactiviteiten (in 2013

ondermeer voor de activiteiten in kader van de Week van de biodiversiteit, de Dag van het park,

Bilzen de boom in, Landschapsdoedag, … Ze werkt sensibiliserend (bijv. de promotie van de

Speelboomgaarden en het biomeel) en informeert over diverse projecten en activiteiten in

Haspengouw en Voeren (GRENZENloos groen, Erfgoedjaarmarkt, diverse cursussen, …).


113

8.2 Vormingsactiviteiten

1. Slotsymposium Aquadra

Het project Aquadra werd op 13 september afgesloten in het Galloromeins museum in Tongeren.

Binnen dit project werkten Vlaamse, Nederlandse en Waalse partners samen om het waterbeheer

van de Jeker, de Voer, de Berwijn en de Geul op elkaar af te stemmen. Twaalf pilootprojecten in

deze vier zijrivieren van de Maas pakten de wateroverlast, de waterkwaliteit en het erosieprobleem

aan.

Op het slotsymposium werden de resultaten en de uitdagingen voor de toekomst gepresenteerd.

Vertegenwoordigers van de partners tekenden nadien een charter om een verdere

grensoverschrijdende samenwerking officieel vast te leggen en de samenwerking voor het beheer

van de rivieren Jeker, Voer, Geul en Berwijn te verzekeren.

In de namiddag bezochten de deelnemers het beekherstelproject in het natuurgebied de Kevie en

de hermeandering van de Beek in Vreren-Nerem.

Het programma:

9.00u Welkomstkoffie

9.30u Toelichting project Aquadra door lead partner ADL

9.45u Toelichting resultaten en uitdagingen in het stroomgebied van de Jeker

en het stroomgebied van de Berwijn (presentaties en vragenronde)

11.00u Koffiepauze

11.15u Toelichting resultaten en uitdagingen in het stroomgebied van de Voer en het

stroomgebied van de Geul (presentaties en vragenronde)

12.30u Toelichting Aquadra-charter door provinciegouverneur Herman Reynders

en ondertekening van het charter

12.45u Lunch

14.15u Terreinbezoek pilootprojecten Jeker in de Kevie (VMM)

en Vreren-Nerem (Provincie Limburg)

16.15u Netwerkdrink

De voorzitter van de dag was Willem Schreurs (Internationale Maascommissie), het symposium werd simultaan vertaald. Er waren 125 aanwezigen.

foto’s VMM


114

2. Slotsymposium Habitat Euregio

Het symposium Grenzenloos Groen, De natuur van vier miljoen vond plaats op 14 juni in Kerkrade

in de historische abdij van Rolduc (NL). Zo’n 120 vertegenwoordigers van onder andere

natuurverenigingen, overheden en waterschappen zijn naar Kerkrade gekomen op uitnodiging van

de projectpartners van Habitat Euregio. Met het symposium werd de afsluiting van Habitat Euregio

als Interreg IV-A project gemarkeerd. De boodschap die tijdens het congres werd gebracht was dat

alle partijen graag verder willen werken want er liggen nog heel wat mogelijkheden en het werk is

nog lang niet af.

Vijf sprekers vanuit de diverse Euregio landen deden hun verhaal. De grote vraag die als rode

draad door de dag liep was: waar doen we het eigenlijk voor? Waarom al die tijd en moeite steken

in het behoud en ontwikkelen van natuur? Alle sprekers werden uitgenodigd om als externen een

kritische blik op het project Habitat Euregio te werpen.

Tijdens het symposium werden ook de brochure ‘Grenzenloos groen, natuur van 4 miljoen’ en de

film ‘Grenzenloos groen’ en werden de winnaars bekendgemaakt van een fotowedstrijd.


115

3. Akkervogelsymposium ‘Over de grenzen heen’

Tijdens dit symposium werd ‘over de grenzen heen’ gekeken naar diverse maatregelen en

initiatieven in het kader van meer akkernatuur, in zowel Vlaanderen als in Wallonië. Het

symposium vond plaats op 4 juli in Cultuurhuis Den Dries in Gingelom.

In de voormiddag werden inspirerende praktijkvoorbeelden bezocht. De busexcursie ging naar

Gingelom, Landen en Luik. Soortenrijke bermen, graan- en bloemenstroken, het beheer van kleine

landschapselementen, de beheerovereenkomsten en lokale initiatieven met een win-win situatie

kwamen aan bod. Welke aanpak is er in Nederlandstalig en Franstalig Haspengouw? Wat werkt en

wat niet? Wie neemt welk initiatief? Er werd over de grenzen heen gekeken en kennis

uitgewisseld…

De namiddag bestond uit workshops en een inhoudelijk debat:

THEMA 1: Samenwerking tussen landbouw, jacht en natuur

Gebiedsgerichte werking met knelpunten en ervaringen.

Kijken over de grenzen heen, de Waalse aanpak van het landbouwgebied.

THEMA 2: Gemeenten in akkergebied: kansen en mogelijkheden

Voorbeeldproject te Bilzen – Hoe kan een gemeente concreet aan de slag?

Voorbeeldproject te Glabbeek – Hoe er praktisch aan beginnen?

THEMA 3: Natuur en landbouw: een economisch verhaal

KORTWEG NATUUR – Kansen en mogelijkheden op lokaal niveau?

Energieke houtkanten – Winst voor gemeenten, landbouwers en particulieren?

Het symposium werd georganiseerd door het Regionaal Landschap Haspengouw en Voeren in

samenwerking met het Regionaal Landschap Zuid-Hageland en VLM Oost. De bedoeling van deze

dag was kennis en ervaring uit te wisselen rond akkernatuur met de nadruk op de interprovinciale

samenwerking. Ongeveer 80 personen namen deel aan deze dag.


116

Het symposium werd afgesloten met een slotmoment waarop de bevindingen van de dag

teruggekoppeld werden. Er werd na afronding van het symposium een eindrapport opgemaakt met

beleidsaanbevelingen in kader van de onderhandelingen van het nieuwe PDPO.


117

4. Holle wegen Sint-Truiden

Sint-Truiden telt meer dan zeventig holle wegen. Samen goed voor 35 km holle weg. Deze

verzonken wegen zijn echte pareltjes voor plant, dier en mens. Om deze wegen te onderhouden

zet de stad Sint-Truiden jaarlijks heel wat middelen in. Met gras begroeide bermen worden volgens

een specifiek beheerplan gemaaid. Het maaisel wordt afgevoerd om de bermen bloem- en soor-

tenrijker te maken. Andere met struiken begroeide bermen worden regelmatig teruggesnoeid in

functie van de verkeersveiligheid.

De stad Sint-Truiden erkent ook het ecologisch belang van de holle wegen. Jaarlijks worden enkele

holle wegen geselecteerd die een gericht ecologisch beheer krijgen. Hierbij ligt de nadruk op

hakhoutbeheer, knotten van bomen en helaas ook het opruimen van zwerfvuil.

Op 21 maart heeft het regionaal landschap de werkgroep ‘holle wegen’ van de adviesraad voor

leefmilieu van Sint-Truiden mee op terrein genomen. Ze bezochten enkele holle wegen en kregen

uitleg van de ploegbaas van De Wroeter over hoe de holle wegen door hen beheerd worden.

Een 10-tal mensen ging mee op terreinbezoek.


118

5. Scharrelkids Sint-Truiden

Tijdens de herfstvakantie organiseerde het regionaal landschap i.s.m. CVN, de Limburgse

Natuurgidsen, de Stad Sint-Truiden en de Provincie Limburg een Scharrelkids. Doelstelling is om

het buiten spelen in de natuur te (her)ontdekken.

De Scharrelkidscursus bestond uit drie onderdelen:

- maandagavond 28 oktober: lezing met theorie en tips voor (groot)ouders

- dinsdagnamiddag 29 oktober: doe-activiteit voor kinderen met (groot)ouders waarbij de

kinderen op ontdekking gingen in het speelbos van Nieuwenhoven

- woensdagnamiddag 30 oktober: doe-activiteit voor kinderen met (groot)ouders waarbij

geknutseld werd met natuurlijke materialen

In totaal namen een 15-tal (groot)ouders en kinderen deel.


119

8.3 Publieksactiviteiten

1. Opening de Kevie en Vreren-Nerem

Er werd het voorbije jaar hard gewerkt aan de waterlopen in Tongeren. Op zondag 10 maart 2013

werden zowel het beekherstelproject aan de Kevie als de herinrichting van de Beek officieel

ingehuldigd. Aan het einde van de jaren zestig is de Jeker rechtgetrokken. Dat leidde tot afwaartse

wateroverlast, een verdroging van het valleigebied en een verlies aan biodiversiteit. Daarom werd

de historische Jekerbedding naar de Blaarmolen opnieuw uitgegraven. De Jeker meandert nu weer

door het landschap.

In Vreren-Nerem waren geen collector en gescheiden riolering aanwezig, waardoor het

rioleringswater in de Beek terechtkwam. De concrete plannen bij Aquafin, Infrax en de stad

Tongeren om een collector en gescheiden riolering aan te leggen boden het ideale moment om

ook de Beek opnieuw in te richten. De werken zorgden voor heel wat overlast in de dorpen, maar

het resultaat mag er dan ook zijn.

Beide projecten konden bezocht worden op zondag 10 maart 2013 tijdens de feestelijke opening.

In de voormiddag stond het beekherstelproject van de Kevie op het programma, in de namiddag

kregen de inwoners van Vreren en Nerem uitleg bij de uitgevoerde werken aan de Beek. Voor de

overlast die de werken met zich mee hadden gebracht kregen de inwoners van Vreren-Nerem een

receptie aangeboden met gratis frietjes. De kinderen konden deelnemen aan een ballonwedstrijd

op het Molenplein.

Het regionaal landschap stond in voor de organisatie van dit evenement. Er waren een 100-tal

genodigden aanwezig om het project van de Kevie te bezoeken en een 200-tal personen zakten

af naar Vreren-Nerem.


120

2. Week van de biodiversiteit

22 mei 2013 is door de Verenigde Naties uitgeroepen als internationale dag van de biodiversiteit.

In Zuid-Limburg organiseerde het regionaal landschap ‘de Haspengouwse week van de

biodiversiteit’. Vijf Zuid-Limburgse gemeenten ondertekenden een biodiversiteitscharter. Dit is een

actieplan geschreven op maat van een gemeente. Met de ondertekening van zo’n charter geven de

gemeenten aan dat ze zich de komende jaren samen met de lokale landschaps- en

natuurorganisaties willen inzetten voor meer biodiversiteit in hun gemeente. Deze belofte zetten ze

ook om in daden: in iedere gemeente werd de ondertekening gekoppeld aan een

biodiversiteitsactiviteit.

20 mei – Bilzen

De Stad Bilzen ondertekent samen met de Adviesraad voor Leefmilieu, Limburgs Landschap,

Natuurpunt Spouwen-Amelsdorp, Natuurpunt Zuidoost Limburg, Orchis, de provincie Limburg en

het regionaal landschap het Bilzerse biodiversiteitscharter. Deze zeven organisaties willen zich

samen inzetten voor de soortenrijkdom in Bilzen. Op 20 mei konden de Bilzenaren de natuur en

soortenrijkdom komen ontdekken. Om 14 uur startte een geleide wandeling door het Munsterbos,

er werd halt gehouden aan het nieuw geplaatste insectenhotel waar het biodiversiteitscharter werd

ondertekend. De deelnemers kregen een drankje aangeboden door de stad Bilzen.55 personen

kwamen op Pinkstermaandag opdagen voor de wandeling die grotendeel verliep in de gietende

regen.

21 mei – Borgloon

Op 21 mei ondertekende de stad Borgloon samen met Leefmilieu/Natuurpunt Borgloon, de

provincie Limburg en het regionaal landschap het Loonse biodiversiteitscharter. In dit charter staan

concrete actiepunten om de gulden sleutelbloem, de eikelmuis, de vroedmeesterpad en de wilde

bijen te ondersteunen. Op 21 mei werden de beloftes omgezet in daden: samen met de

schoolkinderen werd een insectenhotel gebouwd in Grootloon. 33 kinderen en 20 volwassenen

hielpen mee.


121

22 mei – Sint-Truiden

In Sint-Truiden hebben de Stedelijke Adviesraad voor Leefmilieu samen met de stad, Natuurpunt

Aulenteer, de provincie Limburg en het regionaal landschap een biodiversiteitscharter opgemaakt.

Wie van de bijzondere natuur en de soortenrijkdom van Sint-Truiden wilde komen genieten kon op

woensdag 22 mei deelnemen aan een geleide fietstocht. Na de ondertekening van het charter

startten 25 fietsers aan een pittige tocht langs holle wegen, uitgestrekte akkers, valleigebieden en

boomgaarden.

24 mei – Kortessem

Het biodiversiteitscharter van Kortessem werd ondertekend door zes partners: de gemeente, de

Kortessemse Adviesraad voor Leefmilieu, Natuurpunt Toeteleer, Limburgs Landschap, de

provincie Limburg en het regionaal landschap. Om 18.30u vond het officiële gedeelte plaats,

daarna kon je mee op avondwandeling door het natuurreservaat van Zammelen. Tijdens deze

tocht kwam je te weten hoe iedereen zich samen inzet voor een biodivers Kortessem en welke

soorten hiervan mee genieten. 25 mensen ging mee met de avondtocht.


122

25 mei – Herk-de-Stad

De schaapjes van Schulen beheren als echte biodiversiteitsambassadeurs de natuur van het

Schulensbroek. Na een korte toelichting in de kerk van Schulen over de verdiensten van deze

schapen, werd een kunstwerk ter ere van de schapen onthuld. Vervolgens zette de tocht verder

naar de parochiezaal waar de gemeente samen met de MINA-raad, Natuurpunt De Vrienden van

het Schulensbroek, de provincie Limburg en het regionaal landschap het biodiversiteitscharter

ondertekende.Om 15.30u startte een geleide wandeling door het Schulensbroek waar iedereen het

werk van de Schulense Schapen kon ontdekken. 80 personen kwamen naar deze activiteit.

26 mei – Heers

Heers sloot de Haspengouwse Week van de Biodiversiteit af. In 2010 ondertekende de gemeente

samen met de lokale natuurvereniging, als eerste Limburgse gemeente, een biodiversiteitscharter.

Er wordt nog steeds aan de uitvoering ervan gewerkt. Bijvoorbeeld door acties voor de ingekorven

vleermuis (adoptiesoort van Heers) zoals het afsluiten van een winterverblijfplaats in Vechmaal of

de aanplant van streekeigen hagen. Op zondagnamiddag 26 mei werden de kinderen van Heers

uitgenodigd voor een vertelwandeling met de adoptiesoort als hoofdpersonage. Fred Versonnen,

een rasechte verteller nam 22 mensen mee op pad.

In totaal kon de week van de biodiversiteit rekenen op 260 aanwezigen.


123

3. Dag van het park Mariagaarde

Op zondag 26 mei, de dag van het park, stelde het kasteel Mariagaarde in Hoepertingen haar

deuren open voor het grote publiek. Bezoekers konden kennis maken met het uitzonderlijke park

waar een heus volksfeest werd georganiseerd met harmonieën en fanfares. Bezoekers konden

deelnemen aan ateliers voor steenkappen en beeldhouwen, geleide wandelingen of picknicken in

het park. Die dag werd ook een kunstwerk van Hugo Duchateau (in de bomen) onthuld en open

gesteld.

De oude toegangspoort van het kasteelpark werd gerestaureerd met middelen uit het

Leaderproject Klein Historisch Erfgoed en werd die dag in primeur geopend. Het RLH gaf een

toelichting over het project en verzorgde een uitgebreide informatiestand om het publiek kennis te

laten maken met diverse aspecten van het Haspengouwse landschap.

Er waren ook tal van workshops voor de kinderen: van boomklimmen tot filosoferen, van verkleden

en fotograferen tot grimeren en ezeltochten maken.

Nagenieten of uitrusten kon op het pas ingewijde terras met een glas unieke Haspengouwse wijn.

Er waren zo’n 1000 aanwezigen.??


124

4. Landschapsdoedag

De 9de

editie van de Landschapsdoedag vond plaats op zondag 6 oktober in het kasteelpark van

Duras (Sint-Truiden). Het thema was: engagement voor de biodiversiteit. Een aantal gemeenten

heeft reeds een charter ondertekend waarin ze zich engageren voor de biodiversiteit, op de

Landschapsdoedag vragen we het engagement van de bezoekers.

In de Landschapskrant stonden voorbeelden van wat mensen op kleine schaal kunnen doen voor

de biodiversiteit en er werd gevraagd om zelf een engagement aan te gaan. Wie naar de

Landschapsdoedag kwam met een engagement kreeg als beloning het boekje: 365 tips voor de

biodiversiteit. De drie origineelste inzendingen werden beloond met een geschenkbon voor

streekproducten.

De natuurgids gidste een groep door het kasteeldomein en liet hen kennismaken met de

Haspengouwse soorten en hun biotopen. De wandeling met de bosgids liep door het kasteelbos,

hier stonden de bomen en het bosbeheer centraal. Wie er met de fiets op uit wilde kon onder

begeleiding van een expert de velden doorkruisen op zoek naar akkervogels. Kinderen gingen met

zenders op zoek naar de veldleeuwerik, bouwden een insectenhotel en konden met een ezel op

pad.

Populair zoals steeds, was de streek- en infomarkt, waar Haspengouwse organisaties, die actief in

de natuur en met het landschap bezig zijn, zich voorstellen en je laten proeven van heerlijke

streekproducten.

Uniek dit jaar was de samenwerking over de provinciegrens heen met Natuurpunt Zoutleeuw en

het Regionaal Landschap Zuid-Hagenland. NP Zoutleeuw zorgde voor de waterbeleving in het

Vinne (scheppen in de poel, …) en RL Zuid-Hagenland voor het hoogstamboomgaardenverhaal

(sapmobiel, bezoek boomgaard, …)

Omdat de eigenaar van het kasteel een gedeelte van zijn domein die dag wilde openstellen kon er

vrij gewandeld worden tussen Duras en het Vinne. Er werd een route uitgestippeld door de mooiste

plekjes van het kasteeldomein en het Zwartaardenbos, even de weg over en dan via het

binnenmeer van het Vinne tot aan het bezoekerscentrum. Met een pendelbus konden de

wandelaars weer terug.

We konden rekenen op ongeveer 3000 aanwezigen. Meer dan 200 mensen namen een

engagement voor de biodiversiteit. De meeste workshop waren volzet en de streekmarkt werd druk

bezocht. Het terras dat uitgebaat werd door de Natuurpunt afdelingen zat afgeladen vol.

De deelnemers die met de fiets kwamen kregen een drankje aangeboden: dit waren er 250.


125


126

5. Bilzen de boom in

De tweede editie van het fruitplukevenement ‘Bilzen, de boom in’ was opnieuw een succes. Zowel

de scholen als de gezinnen gingen gretig in op het aanbod en bezochten massaal de

boomgaarden.

Op donderdag 10 oktober 2013 arriveerden 171 Tongerse schoolkinderen uit de vierde leerjaren

in de boomgaarden van Alden Biesen. Klaar om de hoogstam fruitboomgaarden te ontdekken. Op

vrijdag 11 oktober namen 188 Bilzerse schoolkinderen deel.

Tijdens de workshop ‘van appel tot sap’ konden ze hun eigen appels rapen en door de Sapmobiel

tot heerlijk, puur appelsap laten persen. Daarna stond een zoektocht door de boomgaard op het

programma met als centraal thema ‘voedsel en voedselverspilling’. Tot slot werd er duchtig op los

getimmerd, gesnoeid en geboord met prachtige nestkastjes voor koolmezen en een heus vijf

sterren insectenhotel als resultaat.

Ook op zaterdag 12 oktober 2013 bruisten de boomgaarden van Alden Biesen van activiteit. Meer

dan 350 gezinnen kwamen appels rapen en keerden met hun eigen appelsap terug naar huis.

Iedere deelnemer die minimum 50 kilogram appels verzamelde, kreeg 30 liter vers geperst

appelsap mee. Daarnaast konden de bezoekers kennis maken met enkele Bilzerse organisaties.

In totaal werd zo’n 21.000 kilogram hoogstamappels verwerkt tot Bilzers sap tijdens deze activiteit.


127

6. Sint-Pietersberg

Op 16 juni werd de nieuwe wandellus naar het Fort van Eben-Emael geopend. Wandelaars

konden die dag de nieuwe wandellus over het kalkplateau van Sint Pietersberg inlopen: via

stevige bostrappen klommen de wandelaars naar de indrukwekkende bunkers en opzienbarende

koepels. Kastanjehouten leuningen zorgen voor de nodige houvast op de avontuurlijke paden. De

wandelaars kregen uitleg van twee Nederlandstalige gidsen en een Franstalige.

Programma:

Om 10.00u en om 13.30u startten aan het startpunt te Kanne (Statieplein) twee Nederlandstalige

begeleide wandelingen. De wandelaars waren ongeveer 3 uur onderweg.

Om 14.30u was er een Franstalige gids die een groep mee op tocht nam.

Iedere deelnemer kreeg een gratis wandelbox van Sint-Pietersberg en kon de wandeling

combineren met een bezoek aan het Fort Eben-Emael.

Er namen 41 mensen deel aan deze begeleide wandelingen.


128

7. Open Monumentendag Printhagen

Op 8 september 2013 werd de kasteelhoeve van Printhagen opengesteld in het kader van de

Open Monumentendag. De meer dan 1000 belangstellenden kregen informatie over het

monument en de historiek van Printhagen, de omgeving van het domein en over de restauratie van

de oude bakoven en vakwerkschuur. Het regionaal landschap stond op deze dag mee in voor

verschillende gidsbeurten over de werken die er de afgelopen jaren door het landschapsteam

werden uitgevoerd in het park (Parkbomenproject) en het landschap (herstel dreven, KLE).

Op de infostand van het RLH werden historische kaarten getoond die de landschapsevolutie van

het domein toonden en via de Klapcaravan konden de toeschouwers kennismaken met verhalen

over boerderijen en kastelen en hun impact op het landschap.


129

9 Relatie doelstellingen en activiteiten

Acties streek-

eigen

karakter

natuur-

recreatie

natuur-

educatie

natuur-

behoud

beheer,

herstel en

aanleg KLE

draagvlak

natuurdecreet

doelgroepen

gebieds- of

soortgericht

3.1 Kortweg Natuur X X X X X G / S

3.2 Akkerbiodiversiteit X X X G / S

3.3 Sint-Truiden X X X X X X G

3.4 Herk en Mombeek X X X X G / S

3.5 Aquadra X X X X G

3.6 Habitat Euregio X X X S

3.7 Biodiversiteits-

ambassadeurs X X X X X

G / S

3.8 Plan Leeuwerik X X X G / S

4.1 Landschapsanimator X X X X X

4.2 Landschapsloket X X X X

4.3 Hoogstam Sint-

Truiden X X X X

G

4.4 Parkrangers X X X

4.5 Regionale

natuurparken X X X X X X

G

4.6 VLM bedrijfsplanner X X X X

4.7 Holle wegen X X X X X S

4.8 KHE X X X

4.9 Kluis Vrijhern X X X X X X G

5.1Opvolging Greenspots X X X X G

5.2 Wandelen als

streelproduct X X X X

G

5.3 Verborgen moois X X X G

5.4 Wandelen in Limburg X X X X G

5.5 Sint-Pietersberg X X X G

6.1 Kortweg natuur X X X X X G / S

6.2 Cursus KLE X X X

6.3 Educatie naar scholen X X X

8.1 Landschapskranten X X X

8.2 Vormingsactiviteiten X X

8.3 Publieksactiviteiten X X X


130

10 Participatie aan studiedagen en overlegfora, adviesverlening en presentaties

De personeelsleden van het Regionaal Landschap Haspengouw en Voeren participeerden

geregeld aan overlegfora. Ze namen ook deel aan studiedagen en werkbezoeken. Daarnaast

kreeg het regionaal landschap ook geregeld de vraag om advies te verlenen in uiteenlopende

dossiers. In dit hoofdstuk geven we een overzicht.

Studiedagen en werkbezoeken

LIKONA Contactdag, Hasselt (19 januari)

Vormingsdag Biodiversiteit – Centrum voor Duurzaam Groen, Genk (31 januari)

Lancering multifunctionele landschappen, Brussel (4 maart)

Leader-project - Ontmoet je buren (14 maart)

Ontwikkeling en implementatie van apps voor natuurrecreatie - Westtoer, Brugge (26

maart)

Terreinbezoek Beukenberg Onroerend erfgoed (9 april)

Terreinbezoek Grootloon Onroerend erfgoed (10 april)

Excursie RLH Sint-Truiden (25 april)

Excursie Kluizen Limburg (27 april)

Terreinuitstap fort Eben-Emael (13 mei)

Studiedag Recreatieve Infrastructuur (17 mei)

Dag van de regionale landschappen, Zoersel (3 juni)

Infoavond Ruilverkaveling Wellen (4 juni)

Excursie nectarranden, Heers (18 juni)

Terreinbezoeken IHD’s - graslanden (25 juni)

Akkersymposium over de grenzen heen, Gingelom (4 juli)

Opleiding Natuurdoelen, Kiewit (10 september)

Basisopleiding overheidsopdrachten (17 september)

Conferentie Europese programmaperiode EFRO 2014 – 2020 (11 december)

Overlegfora en adviesverlening

Werkgroep Kortweg Natuur (meerdere overlegmomenten)

Overleg LIFE (meerdere overlegmomenten)

Overleg Plan Leeuwerik (meerdere overlegmomenten)

Overleg PNC (meerdere overlegmomenten)

Werkgroep Wandelen Sint-Truiden (5 januari, 7 mei, 9 september)

Beheerscommissie Grootloon (8 januari, 6 september)

Overleg LIMNET (15 januari, 22 oktober)

Persmoment Caestert (18 januari)

Stuurgroep Leader-project ‘Wandelen als streekproduct’ (18 januari, 22 maart, 6 juni, 22

oktober, 25 november)

Overleg Onroerend erfgoed ivm Gelinden (24 januari)

Overleg ELO en Syngenta ikv multifunctionele akkerranden, Brussel (31 januari)

Ruilverkaveling Jesseren: Terreinbezoek De Cirkel (1 februari)

Overleg Halen/RLLK ivm Leaderproject (19 februari)

Overleg LNE-project - Zuid-Hagenland (20 februari)

Wandelplatform Limburg (28 februari, 30 april, 20 juni, 9 september, 14 november)

Overleg Vreren-Nerem (21 februari, 5 maart)

Overleg De Vroente Herk-de-Stad (22 februari, 26 februari)

Overleg erfgoedcel en Open kerken vzw ivm fietsroute kerken/kapellen (25 februari)

Overleg Voeren erfgoedlandschap (8 maart)


131

Stuurgroep Leader-project ‘Kluis Vrijhern herbeleefd’ (25 maart, 27 april, 6 mei, 27 mei, 27

en 28 augustus, 24 september, 7 oktober, 13 november)

Overleg Riemst kapellen (13 maart, 18 september)

Overleg landbouwers ikv nectarranden, Kortessem (21 maart)

Euregionaal overleg Bloesemlint (3 april, 24 september, 30 september, 22 oktober)

Communicatiewerkgroep Aquadra ikv eindrapport en eindsymposium (11 april, 30 mei)

Forum Strategisch Toeristisch Actieplan Limburg (STAP) (18 april)

Overleg Open Monumentendag, Toerisme Kortessem (10 juni)

Overleg QuickWins Natura 2000 (19 juni, 16 juli, 9 december)

Werkgroep Beleidsplan erfgoedcel Haspengouw (26 juni, 13 september)

Gemeentelijke werkgroepen nav biodiversiteitscharters in Bilzen, Borgloon, Herk-de-Stad,

Kortessem, Riemst, Sint-Truiden, Tongeren en Wellen

Netwerkmoment Natuurpunt (14 mei)

Overleg Monumentenwacht ivm waterput Heks (1 juli)

Stuurgroep PDPO ‘Wandelen in Limburg op een hoger niveau’ (21 augustus, 12

november)

Communicatiewerkgroep Provincie en regionale landschappen (27 augustus, 24

september)

Stuurgroep LNE KORTWEG NATUUR (24 september)

Overleg Onroerend erfgoed, Zolad + ivm beuk Riemst (26 september)

Overleg/advies Kortessem Lambertusbron (3 oktober)

Overleg ANB ivm Kluis Vrijhern (24 oktober)

Beheercommissie Herkenrode ifv opmaak landschapsbeheerplan (7 november, 19

december)

Brainstorm Zolad + (11 december)

Stuurgroep NEC ’t Vloot (18 december)

Presentaties en begeleidingen

Voorstelling werking van regionaal landschap bij tal van Haspengouwse gemeenten

Kortweg Natuur en b.akkerbrood - Ranson (29 januari)

Cursus KLE knotbomen (14 februari, 23 februari)

Lezing en presentatie ‘Haspengouws landschap’ opleiding Tuin- en

landschapsarchitectuur, Erasmushogeschool, Vlilvoorde (20 februari, 4 september)

Natuurbabbel Heers (24 maart)

Voordracht biodiversiteit ikv Haspengouw gids – Gelinden (3 mei)

Infoavond tumuli Gingelom (13 mei)

Dag van het park Mariagaarde, Hoepertingen (26 mei)

Workshop KN en economische return ifv natuurbehoud – Dag van de RL (3 juni)

Platformbijeenkomst geelbuikvuurpad en vroedmeesterpad, Simpelveld (NL) (19 juni)

Toelichting plannen Beukenberg buurtbewoners (25 juni, 6 augustus)

Excursie Greenspotters, Beukenberg (28 juni)

Workshop KN en economische return ifv akkerbiodiversiteit (4 juli)

Akkernatuur JNM Congres, fietstocht (25 juli)

Open monumentendag Printhagen (8 september)

Moestuindagen Heks (14-15 september)

KN-biomeel Lekker lokaal – Zutendaal (29 september)

Erfgoedjaarmarkt, Hoeselt (20 oktober)

KLE-zitdag Bilzen (21 oktober, 4 november)

Interne toelichting Onroerend erfgoed (10 december)

Provinciale infoavond leefmilieu voor gemeenten ‘De provincie en de Regionale

Landschappen slaan eens te meer de handen in elkaar’ (10 december)


132

11 Financieel verslag

Het boekjaar 2013 werd beëindigd met een winst.

54 170,84 euro hiervan werd toegewezen aan het fonds bestemd voor het sociaal passief en

57 079,25 euro aan overgedragen winst.

De winst van dit jaar is groter dan de afgelopen jaren en is toe te wijzen aan:

Door de interne staatshervorming hebben we afgelopen jaar in onzekerheid geleefd. Er

was sprake van dat er maar 70% van onze werkingssubsidies zou overgedragen worden

van Vlaanderen naar de Provincie waardoor ook de Regionale Landschappen 30% minder

subsidies zouden ontvangen. Uiteindelijk is er een overgangsmaatregel afgesproken. De

Regionale Landschappen zullen de komende 3 jaar 100% van hun werkingsmiddelen

behouden. Daarna zullen we 30% moeten inleveren.

er werden oa om die reden ook geen vervangingen voorzien bij de lange ziekteperiode van

Martin of voor mensen die loopbaanonderbreking/tijdskrediet namen. Algemene werkdruk

werd hierdoor verhoogd. Er waren dan ook minder personeelskosten op onze algemene

werking.

Andere reden was ook dat de eerder verworpen kosten van het LSM-project Parkrangers

achteraf terug ingediend werden en uiteindelijk toch werden goedgekeurd.

Deze opgebouwde reserve/winst zullen we in de toekomst nodig hebben om de Europese

projectsubsidies (PDPO, Interreg, Leader) die momenteel stil liggen te overbruggen. Nieuwe

Europese projectoproepen zijn pas ten vroegste voor 2015.

Hieronder een overzicht van de evolutie van de omzet van het regionaal landschap van 2001 t/m

2013.

Subsidiërende overheden

17 aangesloten gemeenten

Provincie Limburg (o.a. GLE, LSM, …)

Vlaamse overheid (o.a. ANB, Ruimte en Erfgoed, LNE, …)

Europa (Interreg, PDPO, Leader)

Balans en resultatenrekening

RLH VZW - KORTESSEM Pag. 1

BALANS EUR ACTIVA 31.12.2013 31.12.2012

OPRICHT.KOST,V.A.&VORDER.>1JR 19.887,08 9.344,48

MEUBILAIR EN ROLLEND MATERIEEL 19.887,08 9.344,48

241000 Kantoormeubilair 2.484,23 2.484,23

241300 Kantoormaterieel 69.112,43 69.291,91

241400 Afschrijving kantoormaterieel -66.098,38 -62.431,66

241500 Rollend materieel 34.180,01 30.494,01

241600 Afschrijving rollend materieel -19.791,21 -30.494,01

288000 Borgtochten betaald in contanten

VOORR.&BESTEL.IN UITVOERING 36.487,00 30.202,66

HANDELSGOEDEREN 36.487,00 30.202,66

340000 Handelsgoederen 36.487,00 30.202,66

VORD.&SCHULD.OP HOOGSTE 1 JAAR 755.765,00 277.620,72

HANDELSVORDERINGEN 675.646,05 126.339,01

400000 Klanten 675.646,05 126.339,01

404000 Nog op te maken facturen

HANDELSSCHULDEN 1.210,00

444001 Te ontvangen CN's 1.210,00

SCHULD. BELAST,BEZOLD,SOC.LAST 22.168,00

454100 Voorschotten RSZ 22.168,00

OVERLOPENDE REKENINGEN 80.118,95 127.903,71

490000 Over te dragen kosten 25.945,62

491000 Verkregen opbrengsten 80.118,95 101.958,09

GELDBELEG. EN LIQUIDE MIDDELEN 443.795,17 570.313,21

KREDIETINSTELLINGEN 443.586,42 570.062,89

550010 Dexia zichtrekening 177.765,56 104.224,74

550011 Dexia spaarrekening -63 200.421,51 401.819,80

550014 Dexia Kaartenfonds SPB 16.000,01 23.767,19

550016 Fortis Kaartenfonds 23.922,75 15.049,14

550017 Fortis Spaarrekening 25.476,59 25.202,02

KASSEN 208,75 250,32

570000 Kassen-contanten 208,75 250,32

TOTAAL ACTIVA 1.255.934,25 887.481,07

Briljant Software


BALANS EUR PASSIVA 31.12.2013 31.12.2012

EIG.VERM,VOORZ.RIS.,SCHULD>1JR 764.127,52 630.325,89

BESTEMDE FONDSEN 480.503,86 426.333,02

131000 Fondsen bestemd voor sociaal passief 480.503,86 426.333,02

OVERGEDRAGEN WINST/VERLIES 137.650,35 80.571,10

140000 Overgedragen winst 137.650,35 80.571,10

Voorzieningen 138.421,77 123.421,77

165002 Voorzieningen onderhoud wandelpaden 100.000,00 75.000,00

165005 Voorziening huisvesting 38.421,77 48.421,77

SCHULDEN OP MEER DAN 1 JAAR 7.551,54

170000 Lening Dacia 7.551,54

VORD.&SCHULD.OP HOOGSTE 1 JAAR 491.806,73 257.155,18

SCHULD.>1 JAAR BINNEN 'JR VERV 5.034,36

423000 Lening Dacia 5.034,36

HANDELSSCHULDEN 39.461,52 150.301,76

440000 Leveranciers 39.461,52 150.027,50

444000 Te ontvangen facturen 274,26

SCHULD. BELAST,BEZOLD,SOC.LAST 76.554,97 83.226,99

453110 Bedrijfsvoorheffing 3.074,68

454000 Te betalen RSZ 2.652,74

455100 Te betalen bezoldigingen 3.906,94 4.676,23

456000 Te betalen vakantiegeld 72.648,03 72.823,34

489120 RC Interreg

OVERLOPENDE REKENINGEN 370.755,88 23.626,43

492000 Toe te rekenen kosten 30.470,17

493000 Over te dragen opbrengsten 340.285,71 23.626,43

499010 Wachtrekening opening

580000 Interne overboekingen

TOTAAL PASSIVA 1.255.934,25 887.481,07

Briljant Software


RESULTATENREKENING EUR DEBET 31.12.2013 31.12.2012

KOSTEN 1.604.662,11 1.921.751,01

HANDELSGOED,GROND-EN HULPSTOF 571.837,10 800.422,74

600000 Aankopen materialen 118.560,70 55.061,81

601000 Aankopen plantgoed 48.238,75 69.679,85

602000 Aankopen diensten, werk en studies 94.761,98 125.932,63

603000 Aannemers LST 33.315,65 8.845,80

603001 Aannemers LST De Wroeter 66.494,20 142.206,62

603002 Aannemers LST NBS 26.736,14 40.669,79

603003 Aannemers LST De Winning 143.259,23 156.855,83

603400 Aannemers onderhoud wandelwegen 6.682,31 20.419,37

603550 Aannemers voor projecten 14.126,86 165.386,67

604000 Aankopen handelsgoederen 18.534,43

609400 Voorraadwijzigingen 19.661,28 -3.170,06

DIENSTEN EN DIVERSE GOEDEREN 179.021,39 231.170,18

611120 Huurlasten gebouwen 7.006,65 6.754,26

611130 Huurlast.instal.mach.gereedsch 2.304,47 1.930,26

611320 Ond.&Herstell. gebouwen 191,21

611330 Ond.&herstell. instal en mach 2.845,19 4.387,51

611351 Ond.& herstel.rollend mater. 1.393,50 3.451,68

611352 Autokeuring 40,20 50,70

611354 Brandstof rollend materieel 2.389,61 3.073,86

612100 Telefoon 4.152,37 4.608,27

612105 GSM 6.522,81 6.499,76

612110 Water 223,21 259,72

612120 Gas 4.473,47 4.059,08

612130 Electriciteit 2.105,99 2.221,01

612210 Afval en onderhoud 203,11 209,02

612220 Verpakkingsmateriaal 93,78 59,11

612230 Klein materieel 1.916,08 1.197,23

612235 Topografische kaarten 2.104,10

612300 Boeken,tijdschriften,document 742,14 634,00

612301 Landschapskrant 16.595,29 19.547,79

612302 Wandelfolders 7.689,67 4.606,18

612303 Andere publicaties 23.991,62 58.358,62

612400 Kantoormateriaal 3.289,15 3.680,93

612420 Seminaries 1.000,00 959,65

612440 Publieksactiviteiten 7.953,82 7.036,06

612450 Vorming en educatie (extern) 6.650,69 6.600,76

612550 Website en updates 7.405,86 17.244,10

612551 Licenties PC 4.114,00 5.036,27

613210 Erelonen advocaten 472,42

613231 erelonen landmeters 605,00 988,59

613240 Erelonen bedrijfsrevisoren 2.141,70 1.815,00

613260 Erelonen accountants 1.930,96 2.299,30

613280 Erelonen vertalers 3.006,23 2.114,70

613310 Sociaal Secretariaat 4.755,60 4.364,41

613510 Brandverzekering 127,61 124,28

613521 Verzekering arbeidsongevallen 3.819,92 3.449,45

613522 Verzekering gewaarborgd loon 131,62 263,33

613531 Verzekering voertuigen 2.731,20 2.785,25

613532 Verzekering computerbreuk 431,90 422,48

613540 Burgerlijke aansprakelijkheidsverzekering 3.620,50 3.349,41

614300 Verplaatsingskosten 1.303,84 1.160,10

615100 Onthaal- en vergaderkosten 4.063,34 3.777,36

615231 Representatiekosten 3.538,54 6.898,42

615305 Kantinekosten 1.224,76 1.278,03

Briljant Software


616100 Post 1.984,43 3.540,75

616101 Postkosten LSK 28.155,76 26.452,46

616500 Foto's 345,80 853,30

BEZOLDIG.,SOC.LAST.,PENSIOENEN 662.196,54 728.539,17

620200 Bezoldigingen bedienden 477.685,25 520.239,32

621000 Werkgeversbijdrage voor sociale verzekeringen 153.836,09 168.751,33

623270 Andere personeelskosten 15.168,48 15.727,90

623300 Voorziening voor betaalde vakantie -175,31 5.213,91

623400 Externe medische dienst 206,75 198,72

623800 Maaltijdcheques 15.085,28 17.807,99

623910 Eindejaarscheques 390,00 600,00

AFSCHR.,WAARDEVERMIN;VOORZ 23.788,57 3.962,35

630231 Afschrijvingen kantoormaterieel 5.191,37 5.540,58

630240 Afschr. rollend materieel 3.597,20

637000 Vz voor risico's en kosten - terugneming -10.000,00 -1.578,23

637001 Voorziening voor risico's en kosten 25.000,00

ANDERE BEDRIJFSKOSTEN 55.676,82 105.915,90

640100 Verkeersbelasting 224,14 63,76

640300 Auteursrechten 49,99 775,16

640510 Wettelijke bekendmakingen 200,55 271,56

640900 Diverse taksen 167,00 295,70

640901 Taksen rollend materieel 221,50

643000 Doorstorten subsidies 55.035,14 102.921,76

644000 Diverse bedrijfskosten 1.366,46

FINANCIELE KOSTEN 331,50 564,72

653000 Bankkosten 317,74 312,32

653100 Kortingen klanten 13,76 286,91

658000 Betalingsverschillen -34,51

UITZONDERLIJKE KOSTEN 146,00

663000 Minderw.realisatie vaste act. 146,00

BELASTINGEN OP RESULTAAT 560,10 899,29

670010 Roerende voorheffing 560,10 899,29

OVERBOEKING 111.250,09 50.130,66

691000 Overboeking op de bestemde fondsen 54.170,84 46.927,71

693000 Over te dragen winst 57.079,25 3.202,95

TOTAAL DEBET 1.604.662,11 1.921.751,01

Briljant Software


RESULTATENREKENING EUR CREDIT 31.12.2013 31.12.2012

OPBRENGSTEN 1.604.662,11 1.921.751,01

OMZET 1.521.086,14 1.876.607,01

700001 Subsidies gemeenten 74.734,00 73.194,50

700002 Subsidies Provincie Mina 62.000,00 62.000,00

700003 Subsidies Vlaanderen Mina 124.666,67 129.609,15

700004 Subsidies Vlaanderen Arohm 140.000,00 140.000,00

700006 Projectsubisidies gemeenten 162.814,91 256.032,77

700007 Projectsubsidies Provincie Mina 80.982,20 94.775,00

700008 Projectsubsidies Provincie Toerisme 19.075,12

700009 Projectsubsidies Europa Platteland 192.074,26 182.544,96

700010 Projectsubsidies Toerisme Limburg 2.000,00

700011 Projectsubsidies Toerisme Vlaanderen 41.234,00 114.689,73

700012 Projectsubsidies Vlaanderen Alt 10.000,00

700014 Projectsubsidies Europa Interreg 54.292,83 74.646,75

700015 Overige projectsubsidies 29.020,37 23.252,43

700017 Projectsubsidies Solabio 9.840,96

700018 Projectsubsidies Provincie LSM 394.593,92 385.505,61

700019 Projectsubsidies Provincie waterlopen 26.345,21 66.456,27

700020 Projectsubsidies Vlaanderen 37.428,57 159.692,87

700300 Tussenkomst particulieren landschapsteam 26.230,26 30.874,52

700305 Tussenkomst particulieren projecten 33.213,76 34.505,66

700700 Verkoop kaarten 12.870,91 10.052,61

700701 Verkoop boeken 768,60 1.131,93

700702 Verkoop boxen 2.422,65 1.269,60

700703 Verkoop pakketten 2.887,45 11.222,40

700704 Verkoop box SPB 2.472,37 3.026,38

700800 Inkomsten publieksactiviteiten 77,00

700900 Inkomsten vorming en educatie 192,24 971,75

OVERIGE BEDRIJFSOPBRENGSTEN 79.037,22 42.175,72

740250 Voordeel gebruik firmawagen 1.088,29 1.338,48

740400 Werknemersbijdrage maaltijdcheques 2.457,95 2.901,58

740900 Vrijstelling <bv profitsector 1.196,00 1.296,12

743000 Diverse bedrijfsopbrengsten 60.609,98 33.249,61

743002 Recuperatie voorfinanciering 13.685,00 2.950,81

746500 Restorno's verzekeringen 439,12

FINANCIELE OPBRENGSTEN 2.738,75 2.968,28

751300 Ontvangen bankintresten 2.544,21 1.948,03

756000 Kortingen leveranciers 20,00 1.020,25

758000 Betalingsverschillen 174,54

UITZONDERLIJKE OPBRENGSTEN 1.800,00

763000 Meerwaarde realisatie vaste activa 1.800,00

TOTAAL CREDIT 1.604.662,11 1.921.751,01

Briljant Software

OM

ZE

T R

EG

ION

AA

L L

AN

DS

CH

AP

HA

SP

EN

GO

UW

& V

OE

RE

N 2

001 -

2012

Om

sch

rijv

ing

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

%

Overige (

bedrijfsopbre

ngste

n/

werk

nem

ers

bijd

rage/inte

rste

n/a

ctiviteiten)

€ 1

4.2

70

€ 1

0.1

23

€ 1

4.5

59

€ 2

4.7

01

€ 2

3.6

70

€ 3

2.0

62

€ 1

66.1

01

€ 2

0.1

25

€ 4

9.1

80

€ 4

4.0

20

€ 1

27.6

62

€ 6

9.4

45

€ 1

12.8

11

7,0

3

Part

iculie

ren

€ 0

€ 6

.571

€ 2

1.7

50

€ 5

3.7

70

€ 5

4.9

23

€ 6

0.8

81

€ 4

6.1

45

€ 5

1.6

18

€ 3

8.4

92

€ 7

0.8

67

€ 1

00.9

38

€ 6

5.3

80

€ 5

9.4

44

3,7

0

Kaart

enverk

oop

€ 3

.666

€ 5

.278

€ 1

5.6

26

€ 1

2.8

33

€ 1

7.8

46

€ 7

.148

€ 1

5.9

99

€ 1

6.7

88

€ 1

7.5

41

€ 1

1.5

75

€ 2

2.7

55

€ 2

6.7

03

€ 2

1.4

00

1,3

3

Toerism

e L

imburg

"V

isitor

Pay B

ack"

€ 2

4.7

89

€ 2

4.7

89

€ 2

4.7

90

€ 2

4.7

89

€ 2

4.7

89

€ 2

4.7

89

€ 1

.100

€ 9

.554

€ 0

€ 0

€ 0

€ 2

.000

€ 0

0,0

0

Euro

pese p

roje

cte

n€ 0

€ 8

9.7

33

€ 5

3.7

31

€ 1

33.5

43

€ 1

93.4

94

€ 1

64.0

59

€ 1

28.5

68

€ 2

90.0

44

€ 2

17.8

88

€ 5

27.2

03

€ 3

67.0

58

€ 3

23.6

48

€ 2

56.2

08

15,9

7

Gem

eente

n p

roje

cte

n€ 0

€ 3

.718

€ 1

36.3

90

€ 4

.518

€ 3

9.2

00

€ 8

3.7

24

€ 1

12.8

88

€ 7

0.3

47

€ 1

32.9

91

€ 1

63.6

37

€ 2

56.0

33

€ 1

62.8

15

10,1

5

Gem

eente

n b

asis

€ 6

9.8

06

€ 1

11.8

85

€ 6

9.8

10

€ 7

0.1

69

€ 8

3.3

67

€ 7

0.6

92

€ 7

1.1

24

€ 7

1.4

44

€ 7

2.1

84

€ 7

2.1

84

€ 7

3.1

95

€ 7

3.1

95

€ 7

4.7

34

4,6

6

Pro

vin

cie

pro

jecte

n€ 4

6.1

74

€ 4

9.6

30

€ 8

2.6

55

€ 8

7.9

38

€ 7

9.5

00

€ 1

51.6

65

€ 1

55.9

28

€ 9

9.5

59

€ 2

68.9

63

€ 4

81.2

50

€ 5

25.4

22

€ 4

99.3

56

€ 4

20.9

39

26,2

3

Pro

vin

cie

basis

€ 6

1.9

73

€ 6

1.9

95

€ 6

2.0

00

€ 6

2.0

00

€ 6

2.0

00

€ 6

2.0

00

€ 6

2.0

00

€ 6

2.0

00

€ 6

2.0

00

€ 7

4.4

00

€ 6

2.0

00

€ 6

2.0

00

€ 6

2.0

00

3,8

6

Vla

am

se G

em

eenschap p

roje

cte

n€ 0

€ 9

9.4

51

€ 1

90.9

28

€ 7

4.3

07

€ 9

4.0

18

€ 0

€ 2

6.2

78

€ 1

54.6

70

€ 1

15.1

62

€ 3

4.9

83

€ 1

22.1

04

€ 2

74.3

83

€ 1

69.6

45

10,5

7

Vla

am

se G

em

eenschap M

&L

€ 4

9.5

79

€ 1

55.8

79

€ 1

73.1

99

€ 1

55.8

79

€ 1

73.1

99

€ 1

73.1

99

€ 1

73.1

99

€ 1

73.1

99

€ 1

76.3

81

€ 1

50.2

73

€ 1

41.7

01

€ 1

40.0

00

€ 1

40.0

00

8,7

2

Vla

am

se G

em

eenschap b

asis

€ 1

81.5

57

€ 1

31.9

19

€ 1

34.2

81

€ 1

36.2

28

€ 1

38.4

44

€ 1

41.4

50

€ 1

42.9

45

€ 1

47.4

89

€ 1

52.6

85

€ 1

60.3

60

€ 1

25.3

74

€ 1

29.6

09

€ 1

24.6

67

7,7

7

TO

TA

LE

OM

ZE

T€ 4

51.8

14

€ 7

47.2

52

€ 8

47.0

46

€ 9

72.5

47

€ 9

49.7

67

€ 9

27.1

44

€ 1

.073.1

10

€ 1

.209.3

79

€ 1

.240.8

23

€ 1

.760.1

05

€ 1

.831.8

46

€ 1

.921.7

51

€ 1

.604.6

62

100,0

0

Programma 2014

Regionaal Landschap Haspengouw en Voeren - Jaarprogramma 2014

1

Inhoud

1 Organisatie en structuur................................................................................................................ 3

1.1 Bestuursorganen ....................................................................................................................... 3

1.2 Personeel .................................................................................................................................. 5

1.3 Overleg en samenwerking ........................................................................................................ 7

2 Natuurbehoud en KLE ................................................................................................................... 8

2.1 Kortweg Natuur ......................................................................................................................... 8

2.2 Functionele agrobiodiversiteit: aanleg van multifunctionele akkerranden ................................ 8

2.3 Natuur- en landschapsprojecten Sint-Truiden .......................................................................... 8

2.4 Herk en Mombeek: Blauw lint, groene parels ........................................................................... 9

2.5 Mensen en soorten als ambassadeurs voor biodiversiteit ...................................................... 10

2.6 Plan leeuwerik ......................................................................................................................... 10

2.7 Provinciale Biodiversiteitsprojecten ........................................................................................ 10

2.8 De Kuilen van Vechmaal ......................................................................................................... 11

2.9 Quick-win-projecten NATURA 2000 ANB ............................................................................... 11

3 Landschapszorg en streekeigen karakter ................................................................................. 12

3.1 Landschapsanimator en landschapsteam .............................................................................. 12

3.2 Landschapsloket ..................................................................................................................... 12

3.3 Hoogstamkernen in Sint-Truiden ............................................................................................ 12

3.4 Parkrangers in Haspengouw en Voeren ................................................................................. 13

3.5 VLM-bedrijfsplanner ................................................................................................................ 13

3.6 Holle wegen, een levende verbinding ..................................................................................... 14

3.7 Klein historisch erfgoed in de kijker ........................................................................................ 14

3.8 Kluis van Vrijhern herbeleefd .................................................................................................. 15

3.9 Inrichting en toeristische ontsluiting van de drie tumulisites in Gingelom ............................... 15

4 Recreatief medegebruik en natuurrecreatie .............................................................................. 17

4.1 Opvolging Greenspots – kwaliteitsvol wandelen .................................................................... 17

4.2 Wandelen als streekproduct - een nieuwe dimensie voor wandelen in Haspengouw ........... 17

4.3 Verborgen moois in Haspengouw ........................................................................................... 18

4.4 Wandelen in Limburg op een hoger niveau ............................................................................ 18

4.5 Opvolging project Sint-Pietersberg ......................................................................................... 18

5 Natuureducatie en –sensibilisatie: ............................................................................................. 20

5.1 Draagvlakverbreding Landbouw en Milieu ‘Stallen, snackbars voor vleermuizen’ ................. 20


2

5.2 Cursus KLE ............................................................................................................................. 20

5.3 Educatief aanbod naar scholen/kinderen................................................................................ 20

6 Verplichte activiteiten .................................................................................................................. 22

6.1 Landschapskrant ..................................................................................................................... 22

6.2 Vormingsactiviteiten ................................................................................................................ 22

6.3 Publieksevenementen ............................................................................................................. 23

7. Begroting .......................................................................................................................................... 24


3

JAARPROGRAMMA 2014

1 Organisatie en structuur

1.1 Bestuursorganen

Algemene Vergadering

De Algemene Vergadering is statutair samengesteld uit de 17 aangesloten gemeenten, de

provincie en alle in de regio actieve en erkende natuurverenigingen, landbouwverenigingen,

verenigingen ter bevordering van toerisme en recreatie, erfgoedverenigingen, wildbeheereenheden

en Landelijk Vlaanderen.

Raad van Bestuur

Statutair bestaat de Raad van Bestuur uit 4 leden uit de gemeenten en/of provincie (die ook het

voorzitterschap leveren), 3 leden uit de erkende natuurverenigingen (die het ondervoorzitterschap

leveren) en 2 leden uit de groep landbouwverenigingen, toeristische verenigingen en wildbeheer-

eenheden.



Provincie Limburg Dhr. Ludwig Vandenhove (voorzitter)





Natuurpunt Limburg vzw Dhr. Jos Ramaekers (ondervoorzitter)


Limburgs Landschap vzw Dhr. Jean Vangrinsven


4




Adviserende leden


Ruimte en Erfgoed Dhr. Eddy Timmers

Dagelijks Bestuur

Het Dagelijks Bestuur bestaat uit de voorzitter, de ondervoorzitter en de algemeen coördinator.


5

1.2 Personeel

Het personeelskader zal in 2014 als volgt ingevuld worden:

Naam Functie VTE Opleiding

An Digneffe Coördinator 1 Landschapsarchitectuur

Landschapsontwikkeling

Verkeerskunde

Martin Merken Landschapsdeskun-

dige

Loopbaan-

onderbreking

Natuurgids


Natuurbeheer

Kristel

Van Lishout

Organisatie activiteiten

& publicaties

1/2 Productontwikkeling

Kathleen

Stappers

Medewerker

administratie

4/5

Frederik

Santermans

Ondersteuning

landschappelijke

projecten

1 Landschapsarchitectuur

Joke Rymen Projectcoördinator

Biodiversiteit

1 Graduaat Chemie optie milieuzorg


Lic. Biologie

Duurzame ontwikkeling & menselijke

ecologie

Christel

Cornelissen

Projectcoördinator

Natuurrecreatie

1 Economische wetenschappen

Tine Rijvers Landschapsanimator 1 (4/5 van

1/04 tot 1/10)

Lic. Biologie


Ward

Andriessen

Projectcoördinator

Integraal Waterbeheer

1

Lic. Biologie

Mieke Van-

langenaeker

Projectmedewerker

Natuur en Landschap

1

Bachelor Groen en


Erik Van Esch

Medewerker

Natuur en Recreatie

1 Cultuurspreidingstechnieken, afdeling film

Eliane Erens

Landschapsloket 3/5 Graduaat Chemie optie milieuzorg


Meg Verhees Projectmedewerker 1/2 Bio-ingenieur, landbouwwetenschappen

Martijn Erkens

(personeelslid

VLM)

Landschapsbedrijfs-

planner

Bachelor Groen en


ORGANIGRAM REGIONAAL LANDSCHAP HASPENGOUW & VOEREN 2014

RAAD VAN BESTUUR (4 x per jaar) (voorzitter Ludwig Vandenhove)

- 4 vertegenwoordigers uit gemeenten/provincie:

Ludwig Vandenhove (Provincie Limburg), Jo Dardenne (Borgloon), Camille Cuyx (Kortessem), Dirk Luyck (Alken)

- 3 vertegenwoordigers sector natuur: Stefan Carolus (Natuurpunt), Jos Ramaekers (Natuurpunt Limburg), Jean Vangrinsven (Limburgs Landschap)

- 2 vertegenwoordigers sector anderen: Landbouw, WBE en Toerisme: Heidi Pinxten (Boerenbond), Ghislain d’Ursel (WBE Haspengouw)

- Adviserende leden: Onroerend Erfgoed (Eddy Timmers), ANB (Jasper Goffin), Toerisme Limburg (Veerle Cops), Experten (Ann Vanbaelen, …)

DAGELIJKS BESTUUR

- Voorzitter Ludwig Vandenhove

- Ondervoorzitter Jos Ramaekers

- Directeur An Digneffe

DIRECTEUR (An Digneffe)

PROJECTBUREAUCOÖRINATOREN (6 x per jaar)

- Christel Cornelissen2

- Joke Rymen

- Tine Rijvers

- Ward Andriessen

PROJECTBUREAU INTERGRAAL WATERBEHEER

Ward Andriessen (Strategisch project Herk en Mombeek)

Erik Vanesch (ondersteuning Herk en Mombeek)

PROJECTBUREAU LANDSCHAP: KLE & KHE

Tine Rijvers (landschapsanimator)

Martin Merken (planning parkrangers + loket Voeren)

Eliane Erens (landschapsloket Haspengouw)

Mieke Vanlangenaeker (landschapsadvies St-Truiden)

Frederik Santermans (holle wegen)

RLH-TEAM (teamvergadering 1x per maand)

OPVOLGING WERKVELD / DOELGROEP *

- MARTIN MERKEN (0,5 VTE)

Landgoedeigenaren

- KRISTEL VANLISHOUT (0,5 VTE)

Publicaties: Lay-out, landschapskrant en leescomité

- Organisatie evenementen en vormingsactiviteiten

Materiaalbeheer

- KATHLEEN STAPPERS (0,8 VTE)

Boekhouding en algemene administratie

Greenspotters

Website, facebook (input gegevens)

Publicaties: leescomité (spelling)

- JOKE RYMEN (1 VTE)

Natuurverenigingen

Kortweg natuur: b.akkerbrood (tot Life hamster)

- TINE RIJVERS (1 VTE)

Erfgoedverenigingen

Gisdatabank

- FREDERIK SANTERMANS (1 VTE)

Fotodatabank

Computers/IT

Natuurrecreatieve infrastructuur

- CHRISTEL CORNELISSEN (1 VTE)

Toeristische verenigingen

Aanbestedingen

Publicaties: leescomité

- MIEKE VANLANGENAEKER (1 VTE)

Landbouwverenigingen

Jagersverenigingen

- WARD ANDRIESSEN (1 VTE)

(Landgoedeigenaren)

Waterlopen wetgeving

Flora en graslanden

- ERIK VAN ESCH (1 VTE)

Ondersteunen van persacties en persdatabank

Adressendatabank

Website (bewaken van de structuur/toegankelijkheid)

Publicaties: leescomité

- ELIANE ERENS (0,5 VTE)

Nationale boomgaarden stichting

Kortweg natuur: biomeel (tot Life hamster)

- MEG VERHEES (0,5 VTE)

Plant van hier

- MARTIJN ERKENS1

(1 VTE)

Beheerovereenkomsten landbouwers

PROJECTBUREAU BIODIVERSITEIT

Joke Rymen (Leader biodiversiteitsambassadeurs)

Mieke Vanlangenakker (akkerbiodiversiteit)

PROJECTBUREAU NATUURRECREATIE

Christel Cornelissen (algemeen)

Erik Vanesch (Verborgen moois)

Frederik Santermans (planvorming + opvolging uitvoering)

Kathleen Stappers (greenspotters)

Meg Verhees (ondersteuning)

* Erop toezien dat het werkveld in de werking voldoende aan bod komt

Op de hoogte zijn en blijven van de ontwikkelingen in het werkveld

Prospecteren naar mogelijkheden die zich aanbieden in het werkveld

1

Staat op de loonrol van de VLM

2 Waarnemend directeur bij verlof van An Digneffe


7

1.3 Overleg en samenwerking

Ook in 2014 zal het Regionaal Landschap Haspengouw en Voeren vzw erover waken geregeld

overleg te plegen met doelgroepen, verenigingen en individuen die betrokken zijn bij de projecten.

Met de Provincie Limburg, dienst leefmilieu is er structureel overleg. Tevens is er

geregeld overleg in het kader van andere projecten (onder meer met het Provinciaal

Natuurcentrum, LIKONA, PCCE, plattelandsloket, …). Met de dienst waterlopen is er

structureel overleg in het kader van de Herk en Mombeek.

In het kader van diverse projecten overlegt het regionaal landschap geregeld met

medewerkers van het Agentschap voor Natuur en Bos in Hasselt.

In het kader van de werking van de Landschapsanimator en het Landschapsteam is er

permanent overleg met dhr. E. Timmers en andere medewerkers van de buitendienst

Hasselt van Onroerend Erfgoed. Afhankelijk van de projecten is er ook overleg met de

Provincie (PCCE), gemeenten of andere instanties en verenigingen.

Met de gemeenten is er overleg in het kader van de inzet van het Landschapsteam, de

parkrangers, biodiversiteitscharters, het project ‘Akkerbiodiversiteit’, het project ‘Herk en

Mombeek’, de leaderprojecten, de recreatieve projecten, …. Er wordt ook op verschillende

plaatsen meegewerkt aan het organiseren van infoavonden.

Met de natuurverenigingen is er nauw overleg in het kader van de biodiversiteitsprojecten,

het strategisch project Herk & Mombeek, voor de opmaak en opvolging van de

biodiversiteitscharters, ...

Met de Nationale Boomgaardenstichting wordt overlegd over de ronde van de sapmobiel,

het aanplanten van hoogstamboomgaarden in Haspengouw en Voeren in het kader van de

ondernomen projecten.

Met de landbouwverenigingen en landbouwers wordt dit jaar overlegd en samengewerkt

rond de realisatie en opvolging van het project’ Akkerbiodiversiteit’, de hagendorser, het

project: Stallen, snackbars voor vleermuizen’, het onderhoud van holle wegen, de

biodiversiteitscharters,…. De bedrijfsplanner neemt verder contact op met landbouwers en

stelt bedrijfsplannen op.

Met de Vlaamse Landmaatschappij is er overleg in het kader van de ruilverkaveling

Grootloon, ruilverkaveling Jesseren, het project De Cirkel, de Leaderprojecten en diverse

andere projecten. Verder is er een nauwe samenwerking betreffende de

beheerovereenkomsten voor landbouwers.

Zowel de drie Limburgse regionale landschappen als de andere regionale landschappen

hebben op geregelde basis structurele overlegmomenten.

Het RLH is actief binnen LimNet, het provinciale netwerk voor natuureducatie. Het

regionaal landschap zetelt in het bestuur van LimNet.

Toerisme Limburg en de drie Limburgse regionale landschappen komen op

regelmatige basis samen in het wandelplatform om te overleggen over de Limburgse

wandelproducten en wandelvisie. Toerisme Limburg is ook partner in de lopende

recreatieve projecten (PDPO – “wandelen in Limburg op een hoger niveau” en Leader –

“wandelen als streekproduct”) en wordt betrokken bij de voorbereiding van nieuwe projecten

(Voerstreek).


8

2 Natuurbehoud en KLE

2.1 Kortweg Natuur

Het regionaal landschap volgt het Kortweg Natuurproject verder op maar momenteel zijn hier

geen projectmiddelen voor. Voor het gangbare circuit (b.akkerbrood) wordt in 2014 gestreefd

naar meer afzet. Indien het LIFE+ project ‘Restoring hamster populationsandbiodiversity’ wordt

goedgekeurd, valt dit hierbinnen. Voor het biologische circuit (biomeel) wordt het malen van het

biomeel door een lokale wind- of watermolen onderzocht en wordt gekeken voor een ruimere

afzet. Er zijn gesprekken lopende voor het vermarkten van biojenever, biobier en hoogstam-

appelsap.

2.2 Functionele agrobiodiversiteit: aanleg van multifunctionele akkerranden

Binnen het project zal Regionaal Landschap Haspengouw en Voeren in 2014 samen met het

Agentschap voor Natuur en Bos, Syngenta, ELO, OPERA, de betrokken gemeentebesturen

(Sint-Truiden, Gingelom, Riemst, Heers en Voeren) en uiteraard de landbouwers van

Haspengouw en Voeren het project verder zetten. Er werd zowel een ministerieel besluit

ondertekend door minister Joke Schauvliege als door Kris Peeters. Hierdoor wordt het mogelijk

gemaakt om de ingezaaide stuifmeel- en nectarranden te onderzoeken als nieuwe

agromilieumaatregel voor PDPOIII. Het project is op 1 januari 2012 gestart en eindigt op 31

december 2014.

Geplande acties:

- Expertise van inzaaitechnieken en ervaring opdoen omtrent de ingezaaide nectarranden

ter aanbeveling van het nieuwe PDPO.

- Evaluatie van de doorgezaaide grasstroken van de VLM (o.a. perceelsrand, gemengde

grasstrook BO-akkervogels en grasbufferstrook BO-erosiebestrijding) met inheemse

kruiden.

- Het oogsten van akkerflora (klaproos, korenbloem,…) en experimenteel het zaad

gebruiken voor bestaande stroken kruidenrijker te maken.

- Het beheer (o.a. het 2 jaarlijks maaien) verder opvolgen en coördineren

- Een landbouwkundig en ecologisch onderzoek verder zetten met ProefCentrumFruit

(PCF) en Nature ID betreffende de bestuiving en plaagbestrijding van landbouwgewassen

- Bouwen van insectenhotels ter sensibilisatie en educatie rond de bijenproblematiek

- Terreinbezoeken naar de gerealiseerde maatregelen ter kennisuitwisseling

- In samenwerking met Agro-aanneming het uitwerking van een integraal maaisysteem van

de grasstroken met als doel hooilandbeheer waarbij het restproductie (hooibalen) verkocht

kan worden.

2.3 Natuur- en landschapsprojecten Sint-Truiden

De vernieuwde samenwerkingsovereenkomst voor de natuur- en landschapsprojecten in Sint-

Truiden loopt van 1 juli 2013 tot en met 31 december 2019. Planning voor 2014:

Natuurproject Steenbornbeek

- Verder zetten van het project met toepassing van het voormalige beheer

- Onderhoud van de poelen

- Het uitvoeren van het maaibeheer van de hooilanden

- Optimalisatie van de infrastructuur: herstel plankenpad en bijkomende picknickbanken


9

Natuurproject groeve Engelmanshoven

- Inrichtingswerken van dit project zijn afgerond

- Inzetten van de terreinploeg om het onderhoud (vnl. maaien) te verzekeren

- Indienden van de biodiversiteitsproject ism natuurpunt voor achterstallig beheer en

inrichting van de kalkhelling

Opvolging bermbeheer

- Evaluatie van potentiële waardevolle wegbermen

- Herziening van het bermbeheersplan (maaitijdstip, afvoer en maaifrequentie)

Herwaardering holle wegen

- Verder overleg met STAL

- Herstel wandelinfrastructuur in holle wegen

- Verder afsluiten van beheerovereenkomsten ism de VLM

- Uitvoering via de aanbestede opdracht voor een regulier beheer over meerdere jaren

i.s.m. sociale economie (2013 t.e.m 2015)

Belevingsboomgaard ’t Speelhof

- De inrichtingswerken zijn volledig afgerond

- Overzichtsplan van het beheer van het domein opmaken - Inrichten van een praktijkcursus snoeien van hoogstamfruit

Burchtruïne Brustum

- Verder overleg met de werkgroep Onroerend erfgoed, Toerisme Limburg, ANB en de

staddiensten (groen en toerisme)

- Voorbereiding van een landschapsbeheerplan voor de site en omgeving

2.4 Herk en Mombeek: Blauw lint, groene parels

Het strategisch project loopt af in april 2014. Als afsluiter gaan we enkele overzichtskaarten maken

van vastgelegde doelstellingen op het niveau van de volledige vallei. Er zal ook een kaart gemaakt

worden per gemeente. Deze visiekaarten worden uitgedeeld aan de betrokken gemeentebesturen

op een officieel moment, samen met een korte overzichtsbrochure van de realisaties. Meteen

wordt dan een engagement gevraagd voor een doorstart na het strategisch project.

Een belangrijk aandachtspunt voor 2014 is het opvolgen en mee vorm geven van het project ‘de

Cirkel’. In het project de cirkel wordt voor de restgronden van de ruilverkaveling Jesseren een

beheerplan uitgewerkt en wordt gekeken welke samenwerkingsverbanden kunnen opgezet worden

voor concrete uitvoer op het terrein. De meeste bovenloopjes van de Mombeek zijn hierin

opgenomen zodat integraal waterbeheer een belangrijk thema zal zijn voor de Cirkel.

RLH zal ook actief blijven werken rond beekstructuurherstel. Hiervoor werd onder meer een

samenwerkingsovereenkomst afgesloten met de provinciale dienst waterlopen en domeinen. Onze

taak bestaat erin om concrete projecten voor te stellen, vergunningsaanvragen op te stellen, de

afstemming met betrokken gemeenten en eigenaars te verzorgen en mogelijke subsidiëringen te

onderzoeken.


10

2.5 Mensen en soorten als ambassadeurs voor biodiversiteit

De opgestarte acties worden in 2014 verder uitgewerkt. Daarnaast streeft het regionaal landschap,

samen met de lokale natuur- en landschapspartners in Riemst, Tongeren en Wellen naar de

ondertekening van een biodiversiteitscharter. Indien er zich in 2014 bijkomende gemeenten

aanmelden, zullen we dit proces zo goed mogelijk begeleiden. Daarnaast wordt getracht om bij elk

project van het RLH een ‘biodiversiteitstoets’ te doen zodat de Zuid-Limburgse biodiversiteit in elk

project de nodige aandacht en de juiste maatregelen krijgt.

2.6 Plan leeuwerik

In 2014 coördineert het regionaal landschap in opdracht van de stad Bilzen de uitvoer van het Plan

Leeuwerik verder i.s.m. lokale partners. Op de planning staan het promoten en uitvoeren van KLE-

herstel, KLE-inrichting, akkervogelbeheer en herstel van klein historisch erfgoed (KHE).

Daarnaast start in 2014 de uitvoering van het LEADER-project Bilzen, de Boom in door het RLH

i.s.m. de Stad Bilzen met ANB, Alden Biesen, NBS en Puur Limburg als projectpartners. De

uitbouw van het fruitplukevenement ‘Bilzen, de boom in’ vindt plaats op 2 en 3 oktober voor

schoolkinderen en op 4 oktober voor gezinnen. Daarnaast staat de ontwikkeling van Bilzers

hoogstamsap centraal.

2.7 Provinciale Biodiversiteitsprojecten

1. Stallen, snackbars voor vleermuizen: in 2014 wordt dit project van SEVON (Stichting

Ecologisch Vleermuis Onderzoek Nederland) i.s.m. het RLH, de gemeente Kortessem,

Limburgs Landschap en JNM in het veld opgestart. Tijdens de zomer loopt de

inventarisatiecampagne samen met een opleiding voor geïnteresseerde vrijwilligers. Daarnaast

wordt een infofolder ontwikkeld om landbouwers op te roepen tot medewerking aan de

inventarisatiecampagne. Dit project sluit nauw aan bij het gelijknamige

draagvlakverbredingsproject (zie 5.1) waarbij de focus van dit biodiversiteitsproject op de

inventarisatie ligt en via het draagvlakverbredingsproject voornamelijk aan draagvlak en

communicatie gewerkt wordt.

2. Strippen voor biodiversiteit: is project van Natuurpunt De Vrienden van het Schulensbroek

i.s.m. het RLH en de gemeente Herk-de-Stad. In het voorjaar van 2014 wordt het stripverhaal

uitgewerkt door de Vrienden van het Schulensbroek. Doelstelling van de strip is om de

bezoekers van het natuurgebied het Schulensbroek bewust te maken van de biodiversiteit van

het gebied en hiervoor respect te vragen. Tegen de zomer van 2014 wordt de strip

gepubliceerd en tijdens een publieksactiviteit in de kijker gezet.

3. Biodiverse campus De Mijlpaal: de Freneitschool De Mijlpaal i.s.m. met een aantal Tongerse

partners en het RLH wil met dit project de speelplaats als biodivers terrein inrichten. In 2014

wordt verder gewerkt aan de inrichtingswerken van de speelplaats en de integratie in de

lessen.

4. Hermeandering Helshoven: het regionaal landschap diende i.s.m. Natuurpunt, de stad Sint-

Truiden en de aanpalende eigenaars een project in om een hermeandering van de Herk in


11

Helshoven te realiseren. Eind 2013 is de hermeandering uitgevoerd. In 2014 worden de

omwonenden geïnformeerd en uitgenodigd voor een wandeling.

2.8 De Kuilen van Vechmaal

Via het Leaderproject ‘De Kuilen van Vechmaal’ van het RLH i.s.m. de gemeente Heers worden de

ingangen van de Waterkuil, die gelegen zijn langs het wandelpad van de Greenspot Heks,

vleermuisvriendelijk en kunstig afgesloten. Na de inrichtingswerken wordt een publieksactiviteit

georganiseerd om de inwoners van Heers te informeren en te sensibiliseren.

2.9 Quick-win-projecten NATURA 2000 ANB

1. Kuilen van Vechmaal: in het SBZ-gebied ‘Mergelkuilen van Vechmaal’ werd voor habitattype

8310 (niet voor het publiek opengestelde grotten) een QuickWin ingediend om de ingangen

van de Waterkuil vleermuisvriendelijk en veilig af te sluiten. Doelstelling is om tegen de zomer

van 2014 deze ingangen af te sluiten. De voorbereidingen hiervan starten begin 2014.

2. Vijverherstel Duras: in het SBZ-gebied ‘het Vinne’ werd voor habitattype 3150 en 6430_hf

een QuickWin ingediend om twee historische vijvers en hun omgeving te herstellen. In 2014

wordt gestart met de voorbereidende werken (uitvoeringsplan, nodige vergunningen,

aanbesteding) zodat eind 2014, begin 2015 gestart kan worden met de uitvoeringen.

3. Graslandherstel Merlemont (Diepenbeek): Dit project werd ingediend om enkele zeldzame

percelen blauwgrasland te herstellen. In eerste instantie zal achterstallig beheer worden

uitgevoerd (maaien met afvoer, verwijderen houtige opslag en ontstronken) en zal de

oorspronkelijke begreppeling worden hersteld zodat zuur regenwater niet te lang op de

percelen blijft staan en de kwelinvloed meer kan spelen.


12

3 Landschapszorg en streekeigen karakter

3.1 Landschapsanimator en landschapsteam

De budgetten voor de algemene landschapswerking van de regionale landschappen werden begin

2014 overgedragen vanuit de Vlaamse overheid (Onroerend erfgoed) naar de provincie. De

werking van de landschapsanimator zal dan ook vanaf 2014 gebeuren in overleg met de

provinciale dienst leefmilieu en erfgoed. De werking concentreert zich naar analogie met de

voorgaande jaren binnen de ankerplaatsen en relictzones van het werkingsgebied, maar de

concrete invulling van het takenpakket wordt nog uitgewerkt.

In 2014 zal o.a. de nodige aandacht uitgaan naar aanplantingen en achterstallig onderhoud van

kleine landschapselementen in de ankerplaatsen 'Kasteeldomein van Duras', 'Kasteeldorpen Voort

en Gotem', ‘Boomgaarden te Grootloon’ in Borgloon, ‘Kasteeldomein Heks en omgeving’,

'Herkenrodebos en kasteel van Stevoort' en de relictzone ‘Benedenloop van de Herk en bos van

Steenvoort’ in Hasselt, relictzone 'Droog plateau van Gingelom', ‘Tongeren’, ... Ook in de

Voerstreek zullen er verschillende aanplantingen worden uitgevoerd. Ook het herstel van klein

historische erfgoed (kapelletjes, hekwerken, ...) zal in 2014 aan bod komen, o.a. in Riemst, Heers,

Borgloon...

De landschapsanimator is ook nauw betrokken bij het herstel van de omgeving van de kluis van

Vrijhern. In 2014 gaat het landschapsinrichtingsplan in uitvoering. De omgeving van de Kluis wordt

stevig onder handen genomen met o.a. het verwijderen storende/landschapsvreemde elementen,

aanplant inheemse hagen, herstel boomgaard, dunning bosbestand, verbeteren toegankelijkheid

omgeving.

Link met: Leader KHE, tumuli Gingelom (Verborgen moois), landschapsloket, Leader Vrijhern,

Leader bloesemlint, ...

3.2 Landschapsloket

Het landschapsloket en de landschapsteams worden meer en meer bekend in Haspengouw en

Voeren. Naast advies over de aanleg en het onderhoud van kleine landschapselementen kunnen

particulieren in het hele werkingsgebied van het regionaal landschap nu via het loket ook een

beroep doen op een landschapsploeg voor achterstallig onderhoud van KLE en nieuwe

aanplantingen.

Op basis van concrete vragen kan er een gebiedsgerichte werking opgestart worden. Zo wordt in

Tongeren het 2de

kwadrant geïnventariseerd (Zuidwestelijk deel van Tongeren). Dit moet leiden tot

concrete acties voor uitvoering.

Via de KLE-folders wordt aandacht besteed aan de natuurwaarden en het verdere onderhoud van

de KLE, zodat het draagvlak voor natuur en landschap vergroot wordt en het beheer van deze KLE

ook verzekerd is.

3.3 Hoogstamkernen in Sint-Truiden

Het verder opvolgen van herstel- of aanplantingswerken in de boomgaardsites van de reeds

afgesloten contracten van het R.U.P Groene Waarden vormt een belangrijk onderdeel van de

samenwerkingsovereenkomst met de Stad Sint-Truiden. Op het terrein zal de coördinatie van de

uitvoerende landschapsploegen essentieel zijn met steeds de terugkoppeling naar de eigenaars.


13

Het regionaal landschap zal in de volgende jaren blijven trachten om niet-geïnteresseerde

eigenaars binnen het R.U.P aan te moedigen tot het afsluiten van overeenkomsten zodat het

behoud van hoogstamkernen gegarandeerd is. Wat betreft het algemene verloop zal er blijvend

advies en ondersteuning gegeven worden zodat een duurzaam beheer en behoud van de

hoogstambomen verzekerd is.

In 2014 zullen er voor verschillende nieuwe percelen die nog niet in het RUP werden opgenomen,

onderzocht worden of de eigenaars ook een overeenkomst wensen af te sluiten. Voor deze

percelen werd de eigendomssituatie op gevraagd zodat ze gecontacteerd kunnen worden.

Het openstellen van de boomgaarden voor omwonende, het organiseren van een snoeicursus of

een plukactiviteit zal in 2014 onderzocht worden en indien er budgetten zijn uitgewerkt worden.

3.4 Parkrangers in Haspengouw en Voeren

Met middelen van het SALK (Strategisch Actieplan voor Limburg in het Kwadraat), de Provincie

Limburg en de Zuid-Limburgse gemeenten wordt het project Parkrangers verlengd en blijven de

twee landschapsteams aan de slag in Haspengouw en Voeren tot minstens 2018. De steden en

gemeenten kunnen aanspraak maken op een aantal werkdagen van deze ploegen die door het

regionaal landschap wordt aangeworven en aangestuurd.

- De landschapsteams staan enerzijds in voor het onderhoud van de Greenspots en het

Verborgen Moois maar ondernemen ook acties die focussen op het verbeteren van de kwaliteit

van de collectieve, maar vaak anonieme ruimte langsheen recreatieve routes voor fietsers en

wandelaars.

- Daarnaast zal er een ploeg werken uitvoeren die de ecologische kwaliteit en de beeldkwaliteit

van het landschap ten goede komen. Dit kan zowel op openbare domein als op particuliere

eigendommen.

3.5 VLM-bedrijfsplanner

De bedrijfsplanner adviseert de landbouwer inzake agrarisch natuurbeheer en de mogelijkheden

om beheerovereenkomsten toe te passen op zijn bedrijf. Nergens in Vlaanderen zijn er zo veel

mogelijkheden voor landbouwers voor het afsluiten van beheerovereenkomsten dan in de regio

Haspengouw en Voeren. Er zijn verschillende gebieden voor hamsters, akkervogels en botanisch

beheer afgebakend. Ook de pakketten van erosie en beheer van kleine Landschapselementen

kunnen vaak ingezet worden. Binnen PDPO III (2014-2020) zal Haspengouw en de Voerstreek dan

ook als volledig aandachtsgebied gedefinieerd worden.

De werking van de bedrijfsplanner kadert in de samenwerkingsovereenkomst tussen het Regionaal

Landschap Haspengouw en Voeren en de Vlaamse Landmaatschappij betreffende het stimuleren

van de gebiedsgerichte inzet van beheerovereenkomsten. De uitdagingen binnen PDPO III (2014-

2020) liggen dan ook sterk op de gebiedsgerichte aanpak. Hierdoor zal de samenwerking tussen

de VLM en de regionale landschappen nog belangrijker worden.

Door de samenwerking worden de beheerovereenkomsten efficiënter, effectiever en correcter

ingezet. Onder een efficiëntere en effectievere inzet wordt in het kader van de samenwerking

verstaan het inzetten van beheerovereenkomsten binnen projectgebieden in het werkingsgebied



14

Projecten en gebieden die binnen het regionaal landschap extra aandacht zullen krijgen zijn:

De holle wegen (aanleg van grasstroken ter bescherming van de schouders van de holle

wegen)

De Herk & Mombeek vallei (grasbufferstroken richting vallei)

Grasbufferstroken langsheen de Ezelsbeek in Tongeren

Het gebied van De Cirkel - Ruilverkaveling Jesseren

Akkervogel- en hamstermaatregelen in Droog Haspengouw

Nectarranden – bloemenranden (nieuw pakket)

…

Deze aandachtgebieden/thema’s zullen jammer genoeg pas in een later fase intensief bekeken

kunnen worden door de bedrijfsplanner aangezien er in 2014 veel tijd nodig zal zijn om de

aflopende BO’s binnen PDPO II te hernieuwen binnen PDPO III. In totaal gaat het over meer dan

700 beheerpakketten die binnen Zuid-Limburg herbekeken en vernieuwd moeten worden.

Deze moeten allemaal op het terrein afgetoetst worden (rekening houdende met kaderadviezen,

wetgeving, uitbreidingzone…). De gebiedsgerichte samenwerking zal dus pas in 2015 ten volle

opgenomen kunnen worden.

3.6 Holle wegen, een levende verbinding Het GLE project loopt nog tot juni 2014 en zal daarna verder gezet worden binnen de reguliere

werking van het RLH. In 2014 willen we de gemeenten die een beheerplan hebben gekoppeld met

reguliere uitvoering blijven ondersteunen. Door de verminderde arbeidsduur per holle weg, kunnen

we ons in deze gemeenten focussen op andere knelpunten of potenties (zwerfvuil, buffering,

verschraling, exotenbeheer,…)

Verder focussen we ons op het uitwerken van beheerplannen voor gemeenten die deze nog niet

hebben. O.a. Tongeren, Wellen en Kortessem hebben laten weten dat ze interesse hebben voor

een gestructureerde opvolging van hun holle wegen. Ook eventuele ad hoc uitvoeringen van holle

wegenonderhoud in het kader van de Parkrangers zal mee opgevolgd worden binnen dit GLE

project.

Ook zal in 2014 opnieuw gestart worden om samen met de VLM beheerovereenkomsten af te

sluiten met landbouwers voor het behoud of aanleggen van bufferstroken. En zal er verder gewerkt

worden met de Agrarische beheergroepen voor het opnemen van het regulier beheer van enkele

holle wegen.

Naar communicatieacties toe voorzien we de verdere verspreiding van de KLE folder ‘Holle wegen’

en minstens één opleidingsmoment voor de technische diensten van Gingelom en Sint-Truiden.

3.7 Klein historisch erfgoed in de kijker

Met dit Leaderproject willen we werken aan de instandhouding en het opwaarderen van (de

omgeving van) kleine cultuurelementen, kennis vergaren rond de historiek en de betrokkenheid

van de omwonenden vergroten.

In 2014 zullen in het kader van dit Leaderproject nog enkele elementen en hun omgeving hersteld

worden. Het gaat om hekwerken, kapellen, waterput, bron, … Er worden enkele activiteiten

georganiseerd (wandeling, fietstocht, …) om de streekbewoners kennis te laten maken met deze

bijzondere cultuurrelicten.


15

Aanvullend wordt ook een infofolder ontwikkeld die verspreid zal worden in de verschillende

gemeenten, zodat de kleine historische erfgoedelementen ook na afloop van het project onder de

aandacht blijven van heemkundige kringen, streekbewoners, ... Op enkele toegankelijke plekken

zal duiding voorzien worden.

3.8 Kluis van Vrijhern herbeleefd

Op 1 juni 2012 ging het Leader-project ‘De Kluis van Vrijhern herbeleefd’ officieel van start.

Gemeente Hoeselt is promotor en schakelde het regionaal landschap in om het project te

begeleiden. Het project loopt tot en met juni 2015.

Het project is gericht op het bewaren, het ontsluiten en het herbestemmen van de Kluis en zijn

bijzondere cultuurhistorische erfgoed. De aandacht zal enerzijds gaan naar de opwaardering en

landschappelijke herinrichting van de omgeving van de kluis en anderzijds naar de herinrichting

van de binnenruimte van de Kluis als plaats van ontmoeting. Ook zal het cultuurhistorische verhaal

over de kluis en het kluizenaarsleven een plaats krijgen bij de ontwikkeling.

In 2013 lag de focus op de landschapsontwikkeling. Hannes Van Meer, landschapsarchitect van

het Architectenbureau Team Van Meer, stelde een landschapsinrichtingsplan op. Dit

landschapsinrichtingsplan zal in 2014 worden uitgevoerd:

1) Kappen van bomen: dunning in het kastanjebos en kappen van populieren en versleten

hoogstambomen. Hiervoor is een stedenbouwkundige vergunning ingediend. Uitvoering

voorjaar 2014.

2) Afbraak oude stalletjes, verplaatsing kaarsenkapel, aanleg van terras, parking en paden,

aanleg nieuwe toegangsweg, aanplant van nieuwe bomen en houtkanten, aanplant hagen.

Hiervoor wordt in 2014 een stedenbouwkundige vergunning voorbereid. Uitvoering vanaf

het najaar 2014.

3) Met Limburg.net wordt gekeken of er een moestuin aangelegd kan worden volgens de

‘amberprincipes’. Verkenning van mogelijkheden in het voorjaar 2014, eventueel een

subsidieaanvraag voorbereiden.

Voor de inrichting van de cafetaria en de cultuurhistorische ontsluiting van de site zal in de eerste

helft van 2014 een plan ontwikkeld worden. Daarna kan gestart worden met de uitvoering ervan.

1) Aanstellen ontwerpbureau via aanbesteding

2) Conceptontwikkeling voorjaar en zomer 2014

3) Uitvoering vanaf het najaar 2014

Ook zal er een programma voor culturele/ toeristische activiteiten opgesteld worden i.s.m. met de

gemeente Hoeselt, de vzw Vrienden van de Kluis en de Heemkundige kring van Hoeselt. Hiervoor

zullen ook andere subsidiekanalen aangesproken worden.

3.9 Inrichting en toeristische ontsluiting van de drie tumulisites in Gingelom

De 3 tumulisites in Gingelom met in totaal 6 grafheuvels in een straal van nauwelijks 1,5 km zijn

uniek in Vlaanderen. Ze hebben een belangrijk archeologisch en toeristisch potentieel. De vertaling

van dit Haspengouws erfgoed naar een breed publiek via toeristische ontsluiting, kan een

voorbeeld zijn voor andere gemeenten die tumuli op hun grondgebied hebben. Het nut van de

toeristische ontsluiting voor Gingelom reikt dan veel verder dan de eigen gemeentegrenzen. De


16

tumulisites kunnen een toeristische trekpleister worden met Haspengouwse, Limburgse, Vlaamse,

nationale en internationale uitstraling.

In 2012 onderzocht een groep van experten de haalbaarheid van de toeristische ontsluiting van de

drie tumulisites in Gingelom. Deze studie werd ingediend bij de provinie Limburg ikv de

impulsubsidiëring onderscheidende projecten die kaderen binnen het Limburgs streekgericht

cultureel erfgoed - investeringsprojecten.

De deputatie keurde de betoelaging voor dit investeringsproject goed.

In de loop van 2014 zullen de plannen zoals geformuleerd in de studieopdracht uitgevoerd worden.

Uiteraard moeten hier nog vele praktische zaken voor besproken worden en daar is overleg voor

nodig. Het RLH zal dit coördineren.

Om dit project te realiseren wordt opnieuw nauw samengewerkt met de verschillende partners:

Monumentenwacht Vlaanderen vzw, Agentschap R-O Vlaanderen, Regionaal Landschap

Haspengouw & Voeren, de Vlaamse Landmaatschappij, Toerisme Limburg, het Gallo-Romeins

museum en Provincie Limburg. De expertise, begeleiding en sturing van elk van deze partners is

noodzakelijk om de toeristische ontsluiting van de drie tumulisites te realiseren. Deze partners

waren ook allemaal zeer nauw betrokken bij de studiefase.

De feestelijke opening van de nieuw ingerichte sites zal plaatsvinden op 15 juni.


17

4 Recreatief medegebruik en natuurrecreatie

4.1 Opvolging Greenspots – kwaliteitsvol wandelen

Het regionaal landschap ontwikkelde de afgelopen 10 jaar tien topwandelgebieden: de Greenspots

van Haspengouw. Samen zijn ze goed voor 250 km wandelplezier. Ze worden gepromoot door

Toerisme Limburg als dé topwandelgebieden in Haspengouw. De afgelopen jaren hebben we

gewerkt aan de perfecte uitrusting van de Greenspots met mooie startborden, rustbanken,

kwaliteitsvolle bewegwijzering, klaphekjes en draaipoortjes, enz… De volgende jaren zullen we de

vinger aan de pols houden en zullen we via projecten werken aan een nog belevingsvoller

wandelproduct (zie 4.2).

Met de onderhouds- en beheerplannen zullen we de onderhoudsploegen aansturen zodat ze

perfect onderhouden blijven. En dankzij de samenwerking met onze Greenspotters – de

enthousiaste vrijwilligers die wekelijks de landschapswandelingen controleren en rapporteren -

zullen we goed en snel kunnen inspelen op ‘gebreken’: ontbrekende wandelpalen, een

overhangende tak of omgewaaide boom, stuk geraakte poortjes en plankenpaden, rondzwervend

vuil…

Met Toerisme Limburg werken we samen om de Greenspots binnen en buiten Limburg aan te

prijzen. De Greenspots worden namelijk opgenomen in alle relevante toeristische publicaties van

Toerisme Limburg en op de website www.toerismewerkt.be.

4.2 Wandelen als streekproduct - een nieuwe dimensie voor wandelen in Haspengouw

In het kader van het Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling, as 4 (LEADER),

startten we in 2012 met het project “Wandelen als streekproduct – een nieuwe dimensie voor

wandelen in Haspengouw”. Het Regionaal Landschap Haspengouw en Voeren is hoofdpromotor

van dit project. Toerisme Limburg, De Wroeter, de Nationale Boomgaardenstichting en de stad

Borgloon zijn de copromotoren. Tweemaandelijks komt de projectwerkgroep samen om het verloop

van de acties te bespreken. Het project loopt nog tot en met juni 2015.

Doelstelling van het project is het wandelproduct verder uit te bouwen tot een aantrekkelijk

‘streekproduct’ via verschillende acties: een breder product, voor meer mensen.

In 2014 werken we verder aan de volgende acties:

1) Inrichting van picknickplaatsen en ontwikkeling van picknickarrangementen

2) duiding van informatie over de karakteristieken van de streek, bijv. via een fruitbrochure,

via infobordjes enz…

3) ontwikkeling van een streek-GR in samenwerking met de vzw Grote Route-paden (=

meerdaagse wandelbeleving)

4) ontwikkeling van een wandelproduct voor kinderen (= kinderbeleving)

5) uitbouw van de stroopsite als vertrekpunt van de nieuwe wandelbeleving

6) voorbereiden van een grootschalig wandelevent in 2015

Daarnaast willen we trends en ontwikkelingen rond het wandelgebeuren beter opvolgen via de

opzet van een kwantitatieve en kwalitatieve monitoring van de wandelgebieden:

1) wandeltellingen opvolgen, er werden 10 wandeltellers geplaatst op de Greenspots

2) opstellen van onderhouds- en beheersvisies per Greenspot

3) enquêtes afnemen om het profiel van de Haspengouwse wandelaar beter te leren kennen

http://www.toerismewerkt.be/


18

4.3 Verborgen moois in Haspengouw

Verborgen Moois laten je expliciet kennis maken met de karakteristieken van het Haspengouwse

landschap mbt: de natuur (beekvalleien en brongebieden), het erfgoed (kastelen en kasteelparken,

Romeins verleden), de geologie (mergel), kleine landschapselementen (hoogstamboomgaarden,

holle wegen…), het religieus verleden (kloosters en abdijen) enz.

In 2012 werd een nieuw dossier voorbereid en goedgekeurd in het kader van de subsidielijn

‘Toeristisch Recreatieve Projecten’ van Toerisme Vlaanderen en het subsidiereglement van de

provincie Limburg betreffende ‘de subsidiëring van de uitbouw van toeristische ontwikkelingen op

de routestructuren en de toeristische vermarkting ervan’.

Vijf nieuwe Verborgen Moois werden in deze fase opgenomen (Belle Vue (Kortessem/Borgloon),

Abdij Mariënlof (Borgloon), Millen (Riemst), Tumuli (Gingelom), Burchtruïne Jonckholt (Bilzen)).

2013 stond in het teken van de voorbereiding van deze Verborgen Moois. In 2014 gaat de

uitvoering van start. De verborgen moois Gingelom, Jonckholt en Millen zullen in 2014 feestelijk

geopend worden, de verborgen moois Belle Vue Bos en Mariënlof volgen in 2015/2016 (afhankelijk

van de ruilverkaveling Jesseren).

In dit project zullen de noodzakelijke recreatieve inrichtingen worden voorzien, maar daarnaast is

er ook een multimediale ontsluiting (bijv. via de ontwikkeling van een mobiele website) voorzien en

zal er aan het einde van het project (in 2014 – 2015) een verzamelbox gerealiseerd worden, waarin

alle Verborgen Moois verzameld worden.

De Greenspots en de Verborgen Moois dragen bij aan een complete Haspengouwbeleving.

4.4 Wandelen in Limburg op een hoger niveau

In het kader van Plattelandsontwikkeling PDPO 2007-2013, as 3, gebiedsgerichte werking, diende

Toerisme Limburg een project in. De drie Limburgse regionale landschappen zijn in dit project de

copromotoren. Het project ging in 2013 formeel van start en loopt tot einde juni 2015.

In 2014 werken we aan een Limburgse wandelvisie, zullen we een gezamenlijk topwandelproduct

ontwikkelen, gaan we kijken hoe we de bestaande wandelproducten beter op elkaar kunnen

afstemmen en kijken we of we tot een overkoepelende communicatie over het Limburgse

wandelproduct kunnen komen, zodat de bezoeker beter zijn weg kan vinden in het “wandelparadijs

Limburg” (website, brochures).

We zullen in samenwerking met Toerisme Limburg de distributie van de wandelproducten

verbeteren en kijken hoe logies/horeca betrokken kunnen worden. Er worden ook instrumenten

ontwikkeld om de kwaliteit van wandelen in Limburg in de toekomst te verzekeren, bijv. via een

verbeterd systeem van klachtenopvolging en een goede afstemming rond monitoring.

Voor deze acties zijn werkgroepjes actief. In het wandelplatform, dit is het overkoepelende platform

met Toerisme Limburg en de drie regionale landschappen, wordt de voortgang van de acties

besproken.

4.5 Opvolging project Sint-Pietersberg

In 2014 zal de begeleiding van de ambassadeurs en de coördinatie van het onderhoud van het

wandelnetwerk Sint-Pietersberg verder opgevold worden. Door veranderingen van buitenaf of door

een continu streven naar verbetering zijn de volgende aanpassingen gepland in 2014:


19

Nieuwe fietsroute in Lanaye (Visé)

We gaan, in samenspraak met alle betrokkenen, nagaan of de fietsroute tussen Lanaye en

Lixhe (tussen knooppunten 413 en 414) verplaatst kan worden naar het nieuwe autovrije

fietspad langs de linkeroever van de Maas.

Herstelling van versleten infrastructuur (Visé, Oupeye, Bassenge)

Bijna 10 jaar na de inrichting van het wandelgebied, zijn sommige elementen toe aan

vervanging. Diverse houten leuningen en kastanje afsluitingen in Visé, Oupeye en Bassenge

zullen vervangen worden.

Vervanging verkleurde bewegwijzering (Maastricht - Eijsden - Riemst - Visé - Bassenge - Oupeye)

Vele bewegwijzeringsplaatjes zijn na zo vele jaren verkleurd, vooral de bordjes met gele en

oranje symbolen die aan de zonnekant staan. Deze zullen vervangen worden door bordjes met

een betere UV weerstand en langere garantie.

Aanpak problemen met de bewegwijzering (Bassenge)

Op verschillende plaatsen op de plateaus van Bassenge geraakt de bewegwijzering snel

beschadigd of verdwijnt ze door het drukke landbouwverkeer. In samenspraak met de

gemeente en de betrokken landbouwers zal er gezocht worden naar een gepaste oplossing.

Nieuwe financiële middelen

Door de intensieve controles door de ambassadeurs en bijna 10 jaar na de aanleg van het

wandelen fietsnetwerk, blijken de vaste bijdragen van de gemeenten niet meer te volstaan om

aan alle opmerkingen tegemoet te komen. Daarom gaan we de komende maanden

onderzoeken of er bijkomende middelen gevonden kunnen worden bij andere partners, bijv.

door sponsoring van in de regio actieve bedrijven of van horeca.


20

5 Natuureducatie en –sensibilisatie:

5.1 Draagvlakverbreding Landbouw en Milieu ‘Stallen, snackbars voor

vleermuizen’

In 2014 wordt dit project van het RLH i.s.m. SEVON (Stichting Ecologisch Vleermuis Onderzoek

Nederland) in het veld opgestart. Eind januari staan twee infoavonden voor Limburgse

landbouwers op het programma, tijdens de zomer loopt de inventarisatiecampagne en eind 2014

worden de resultaten bekend gemaakt via de landbouwpers. Dit project sluit nauw aan bij het

gelijknamige biodiversiteitsproject (zie 2.7.1) waarbij de focus van dit draagvlakverbredingsproject

voornamelijk op draagvlak en communicatie ligt en via het biodiversiteitsproject aan inventarisatie

gewerkt wordt.

5.2 Cursus KLE

In het voorjaar van 2014 zal er een snoeicursus georganiseerd worden in Sint-Truiden. Onderhoud

van hoogstambomen is noodzakelijk maar het is een stiel die dreigt verloren te gaan. In het kader

van de samenwerkingsovereenkomst met Sint-Truiden biedt de stad deze cursus gratis aan. De

cursus bestaat uit een theoretisch en een praktisch luik:

Algemene theoretische inleiding (hoogstambomen en hun waarden, snoeiprincipes, ziekten) op

donderdag 13 februari – CC De Bogaard

Praktijkdag snoeien (snoeitechniek, vormsnoei) op zaterdag 15 februari - ’t Speelhof

Terugkomdag zomersnoei: augustus

Daarnaast wordt er een cursus ‘bijzondere haagvormen’ georganiseerd om technieken zoals het

leggen van hagen en het vlechten van hagen aan te leren. Zie 6.2.

5.3 Educatief aanbod naar scholen/kinderen

Binnen de projecten van het regionaal landschap wordt er geregeld een luik voor kinderen

opgenomen. Hoe jonger we de mensen kunnen betrekken met natuur en landschap hoe groter de

respons is die we kunnen verwachten. We stellen vast dat het enthousiasme bij de scholen steeds

erg groot is en we krijgen dan ook geregeld vragen van scholen en gemeenten om educatieve

acties te begeleiden.

Beekbrigade/Broekbrigade: het educatief pakket ‘Beekbrigade’ is oorspronkelijk ontwikkeld

voor het valleigebied van de Herk en Mombeek. De scholen van Alken en Hasselt kunnen er

gebruik van maken. Binnen Aquadra is het pakket verruimd voor het valleigebied van de Jeker

en de Voerstreek zo kunnen ook de scholen van Tongeren en Voeren de Beekbrigade

implementeren in hun lessen. De vzw Gors heeft het pakket ‘Beekbrigade’ opgenomen in hun

aanbod ikv Plattelandsklassen. Het pakket ‘De Broekbrigade’ is door het Natuureducatief

Centrum ’t Vloot (Schulensbroek) opgenomen in hun educatief aanbod.

Bilzen de boom in: In het kader van het ‘Plan Leeuwerik’ worden op 2 en 3 oktober de

leerlingen uit het vierde leerjaar van de scholen in Bilzen en Tongeren uitgenodigd tijdens de

fruitige activiteit ‘Bilzen, de boom in’. Tijdens een aantal workshops (fruitverwerking, leven in de


21

boomgaard, …) kunnen de kinderen op een speelse manier kennis maken met de ecologische

waarde van hoogstamboomgaarden.

Er zijn gesprekken lopende met de stad Sint-Truiden om een gelijkaardige activiteit te

organiseren.

Bijendag Herkenrode: de 4de

leerjaren van enkele Hasseltse scholen kunnen op 20 maart

terecht op de Abdijsite van Herkenrode om kennis te maken met de wondere bijenwereld.

Tijdens 3 workshops gaat de klas met de bioboer naar de akkers van wilde bijen, ze bouwen

mee aan een insectenhotel en krijgen een rondleiding van een imker.


22

6 Verplichte activiteiten

6.1 Landschapskrant

In 2014 zal het Regionaal Landschap Haspengouw en Voeren 2 landschapskranten uitbrengen. De

eerste verschijnt begin mei en zal grotendeels in het teken van ‘water’ staan. De inwoners van

Haspengouw en Voeren zullen dan o.a. uitgenodigd worden voor de Landschapsdoedag in Herk-

de-Stad en voor het openingsmoment van de tumuli in Gingelom.

De tweede krant komt half september uit. Hierin komen de activiteiten van het najaar in aan bod

zoals de opening van het Verborgen Moois Millen en ‘Bilzen de boom in’.

6.2 Vormingsactiviteiten

Cursus bijzondere haagvormen: hagen zijn karakteristiek voor onze streek. Om de hagen in

goede conditie te houden of omwille van esthetische redenen, werden in het verleden speciale

technieken toegepast. Deze technieken zijn nog bij weinig mensen gekend. Om ze terug meer

ingang te geven in onze streek, organiseert het RLH in de winterperiode 2014-2015 een

cursus Bijzondere hagen in Haspengouw. Technieken zoals het leggen van hagen en het

vlechten van hagen zullen hier worden aangeleerd.

Infomoment IHD’s Duras, Merlemont, Vechmaal: naar aanleiding van de (geplande)

uitvoeringen in Duras, Merlemont en Vechmaal zal eind 2014 een infomoment georganiseerd

worden waarbij de projecten kort toegelicht worden tijdens een terreinbezoek.

Eindsymposium Strategisch Project Herk en Mombeek: op 18 mei worden de resultaten

van het project voorgesteld aan de projectpartners. Er wordt dan ook vooruit gekeken en een

blik op de toekomst geworpen. Het project wordt plechtig afgesloten met een receptie voor de

genodigden.

Snoeicursus hoogstam: op 13 februari vindt in Sint-Truiden een basiscursus ‘snoei van

hoogstam’ plaats i.s.m. de Stad Sint-Truiden en de NBS. Na een theorieavond vindt het

praktijkluik in de boomgaarden van het Speelhof plaats (15 februari). In augustus wordt er een

terugkomdag georganiseerd voor de zomersnoei.

Scharrelkids: in samenwerking met CVN en lokale partners wordt in 2014 een cursusreeks

scharrelkids georganiseerd in Alken en Bilzen. Doelstelling is om kinderen en hun

(groot)ouders het buiten spelen in de natuur (opnieuw) te laten ontdekken.

Workshop Holle wegenbeheer: praktische demonstratie van het gevoerde holle

wegenbeheer voor de technische diensten van Gingelom en Sint-Truiden. In Sint-Truiden zal

dit plaatsvinden op 20 februari, in Gingelom op 26 februari.


23

6.3 Publieksevenementen

Landschapsdoedag: de 10de

editie van de Landschapsdoedag zal plaatsvinden op het

kasteeldomein Gasterbos in Herk-de-Stad op 18 mei. De dag staat in het teken van het

valleigebied van de Herk en Mombeek.

Bilzen de boom in: 3de

editie van het fruitpluk evenement voor gezinnen zal plaatsvinden op

zaterdag 4 oktober.

Tumuli Gingelom: er is hard gewerkt aan de ontsluiting van de 3 tumulisites in Gingelom. Het

resultaat kan bewonderd worden tijdens de feestelijke opening op zondag 15 juni.

Opening Verborgen Moois: in het najaar van 2014 worden het Verborgen Moois Millen in

Riemst en de Burchtruïne Jonckholt in Bilzen opengesteld voor het publiek met een

wandelevenement.

In het kader van het project klein historisch erfgoed (KHE) staan op het programma:

Gingelom: kapellen (fietstocht)

Borgloon: poorten (wandeling + picknick)

Voeren: bronnen (verhalen)

Speelboomgaard Borgloon: er komt een publieksevenement naar aanleiding van de

herinrichting van de Speelboomgaard in Borgloon en de inrichting van de picknickplaatsen (ikv

het project Bloesemlint).

Klaprozen- en akkerbloemenfestival Heers: op 6 juli vindt in Opheers het klaprozen- en

akkerbloemenfestival plaats waarbij de beleving van de Heerse natuur en het typische

landschap centraal staat. Vier vierkantshoeves zetten hun poorten open via allerlei activiteiten

rond dit thema.


24

7. Begroting

INKOMSTEN 2014

Basis subsidies / werkingsmiddelen 591.000,00 €

Subsidies Provincie Limburg (leefmilieu en erfgoed) 500.000,00 €

Subsidies gemeenten 73.000,00 €

Subsidies Maribel 18.000,00 €

Niet-projectgebonden inkomsten 45.000,00 €

Particuliere bijdrage projecten 30.000,00 €

Verkoop wandelkaarten/publicaties 15.000,00 €

Projectgebonden inkomsten 1.091.250,00 €

Personeel inkomsten 360.500,00 €

Overhead inkomsten 20.000,00 €

Natuurreceatieve projecten 353.800,00 €

Projecten Natuur - en landschapszorg 356.950,00 €

TOTAAL INKOMSTEN 1.727.250,00 €

UITGAVEN 2014

Personeelskosten 705.000,00 €

Personeelskosten 705.000,00 €

Overhead- en werkingskosten 154.000,00 €

Huurlasten gebouwen 7.000,00 €

Water, gas, elektriciteit 10.000,00 €

Telefoon, gsm 10.000,00 €

Website, internet, licenties PC's 10.000,00 €

Verzekeringen 9.000,00 €

Kosten firmawagens (onderhoud en brandstof) 5.000,00 €

Erelonen (revisor, vertalingen, advocaat, landmeter) 6.000,00 €

Onthaal- en representatiekosten 4.000,00 €

Post 4.000,00 €

Kantoor- en kantinebenodigdheden 4.500,00 €

Onderhoud + huur kopieer 7.500,00 €

Opleiding 10.000,00 €

Boeken, tijdschriften, kaarten 1.000,00 €

Publicaties algemene werking (excl. projectgebonden publicaties) 3.000,00 €

Poets 8.000,00 €

Sociaal secretariaat 4.000,00 €

Landschapkrant (druk en verdeling) 40.000,00 €

Publieks- en vormingsactiviteiten 10.000,00 €

Foto's 1.000,00 €

Kosten projectgebonden realisaties 868.250,00 €

Investeringen natuurreceatieve projecten 386.800,00 €

Investeringen projecten Natuur - en landschapszorg 381.450,00 €

Investeringen projecten werking landschapsanimator 100.000,00 €

TOTAAL UITGAVEN 1.727.250,00 €


25

Regionaal Landschap Haspengouw en Voeren vzw - rlh.be · Caroline Mariotti Milieuambtenaar...

Documents

Transcript of Regionaal Landschap Haspengouw en Voeren vzw - rlh.be · Caroline Mariotti Milieuambtenaar...