Regio in Beeld 2016 - Leren en Werken...2. Groei vacatures zet door 7 2.1. Veel vacatures in...

Regio in Beeld 2016 Midden-Gelderland

Regio in Beeld 2016 Midden-Gelderland 1

Inleiding 2

1. Werkgelegenheid groeit licht 3 1.1. Meer banen voor werknemers en zelfstandigen 3 1.2. Structurele veranderingen worden zichtbaarder 5 1.3. Veel ouderen in zorg & welzijn, openbaar bestuur sterkst vergrijsd 5

2. Groei vacatures zet door 7 2.1. Veel vacatures in detailhandel, sterkste groei in overige zakelijke diensten 7 2.2. Vacatures voor laagopgeleiden vooral in detailhandel en horeca 8 2.3. Technische beroepen en bouwberoepen meest gevraagd via UWV 9 2.4. Relatief meeste baanopeningen tot 2020 voor transport & logistiek personeel 10 2.5. Relaties en open sollicitatie belangrijk voor kwetsbare werkzoekenden 12 2.6. Opleidingsniveau en werkervaring blijven belangrijk bij werving en selectie 12

3. Onbenut arbeidsaanbod verandert van samenstelling 14 3.1. Meer mensen beschikbaar voor de arbeidsmarkt 14 3.2. Daling instroom in de WW 14 3.3. Instroom ouderen in WW blijft hoog 15 3.4. Instroom in WW vooral technisch, administratief en commercieel personeel 15 3.5. Aantal bijstandsuitkeringen toegenomen, minder doorstroom van WW naar bijstand 16 3.6. Meer Wajongers bij reguliere werkgevers 18 3.7. Toename aantal uitkeringen WIA, afname aantal WAO-uitkeringen 19

4. Meer kansen en specifieke krapte 21 4.1. Discrepanties op een aantrekkende arbeidsmarkt 21 4.2. Grotere spanning op arbeidsmarkt Midden-Gelderland 21 4.3. Specifieke krapteberoepen in techniek 23 4.4. Op termijn meer knelpunten voor werkgevers 24 4.5. Kansen voor werkzoekenden 26 4.6. Alternatieve overstapberoepen 26 4.7. Scholing vergroot kansen 26 4.8. Kansen buiten Midden-Gelderland 28

5. Uitdagingen voor de arbeidsmarkt 30 5.1. Samenwerking 30 5.2. Vraagstukken op de arbeidsmarkt 30 5.3 Aankomende activiteiten en projecten 31

Literatuur 33

Begrippen en afkortingen 34

Colofon 36

Inhoudsopgave


De arbeidsmarkt herstelt in Nederland. Ook de arbeidsmarkt van Midden-Gelderland toont duidelijk

tekenen van herstel. Er komen meer banen bij in Midden-Gelderland, vooral in de detailhandel en horeca.

Het aantal vacatures neemt toe en er worden minder nieuwe WW-uitkeringen verstrekt.

De arbeidsmarkt verandert echter snel. Bestaande functies verdwijnen of veranderen sterk door

robotisering en automatisering. Er ontstaan nieuwe functies door innovatie en verbindingen tussen

techniek en diensten. Arbeid wordt steeds flexibeler georganiseerd. Dit alles stelt andere en vooral hogere

eisen aan medewerkers.

Deze veranderende arbeidsmarkt gaat gepaard met discrepanties. Niet iedereen profiteert evenredig mee

van het herstel. Aan de ene kant ervaren werkgevers in toenemende mate problemen met het

aantrekken van het juiste personeel; de zogeheten mismatch als gevolg van verschillen tussen vraag en

aanbod. Dit geldt vooral in de techniek, ICT en in specifieke niches. Aan de andere kant zijn er grote

groepen mensen die moeilijk werk kunnen vinden. Niet alle werkzoekenden beschikken over een

opleidingsrichting en –niveau dat optimaal aansluit bij de eisen van de huidige arbeidsmarkt. Dit is ook

een vraagstuk waar Midden-Gelderland tegen aanloopt. Het Regionaal Werkbedrijf zet zich actief in om

deze mismatch tegen te gaan.

Regionale arbeidsmarktpartijen staan voor de opgave om de arbeidsmarkt goed te laten functioneren.

Daarbij besteden ze extra aandacht aan kwetsbare groepen. Langdurig werklozen, ouderen,

werkzoekenden uit krimpsectoren en mensen met een arbeidsbeperking missen bovengemiddeld de

aansluiting op de arbeidsmarkt. Deze arbeidsmarktuitdagingen in Midden-Gelderland kunnen het meest

effectief aangepakt worden door samen te werken in de regio. Keer op keer blijkt dat het loont om de

uitdagingen op de arbeidsmarkt vanuit een gedeelde aanpak te benaderen. Samenwerking staat daarom

centraal in het Regionaal Werkbedrijf.

Regio in Beeld analyseert de arbeidsmarkt in Midden-Gelderland en biedt zo een gemeenschappelijk

startpunt voor regionaal arbeidsmarktbeleid. Hiermee kunnen gemeenten, werkgevers-en

werknemersorganisaties, onderwijsinstellingen, UWV, sectororganisaties en regionale

samenwerkingsverbanden de arbeidsmarkt gezamenlijk bewerken met op elkaar afgestemde activiteiten

en projecten.

Deze Regio in Beeld geeft een doorkijk op de arbeidsmarktontwikkelingen in Midden-Gelderland in 2016

en 2017. De eerste twee hoofdstukken beschrijven de vraag van regionale werkgevers: banen en

vacatures. Hoofdstuk 3 geeft een beeld van de aanbodzijde op de arbeidsmarkt, en dan vooral het

onbenut arbeidsaanbod. In hoofdstuk 4 worden vraag en aanbod met elkaar vergeleken, om zo te

bepalen waar kansen en knelpunten liggen. Afsluitend belicht hoofdstuk 5 wat samenwerkende regionale

partijen (kunnen) doen om kansen te benutten en knelpunten te verkleinen.

Ik wens u veel leesplezier en inspiratie om gezamenlijk de regionale arbeidsmarktuitdagingen aan te

gaan.

Bas van der Vliet

Regiomanager UWV WERKbedrijf

Midden-Gelderland

Inleiding


1.1. Meer banen voor werknemers en zelfstandigen

Het economisch herstel zet in 2016 en 2017 door. De aantrekkende woningmarkt, hogere investeringen

door bedrijven in onder andere ICT en toenemende consumptieve bestedingen dragen bij aan de

economische groei. Dat leidt ook tot meer werkgelegenheid in veel sectoren. In Midden-Gelderland neemt

het aantal banen van werknemers in twee jaar tijd toe tot 174.400 eind 2017. Die groei is minder sterk

dan landelijk, maar het verschil is klein. Door de economische structuur profiteert de werkgelegenheid in

Midden-Gelderland bijvoorbeeld minder van de sterke banengroei in de bouw, ICT of groothandel.

Afbeelding 1.1. Werknemersbanen per sector: omvang, aandeel en ontwikkeling Midden-Gelderland, 2017

Bron: UWV

Afbeelding 1.1 geeft drie dingen weer.

De omvang en verdeling van banen van werknemers eind 2017; hoe meer banen, hoe groter de bol.

De verwachte procentuele groei of krimp in 2017 ten opzichte van 2016; boven de horizontale as is

sprake van groei, eronder van krimp.

Het relatieve belang van een sector voor de regio in 2017. Dit is hier het regionale aandeel van een

sector in het aantal banen van werknemers, in verhouding tot het landelijke aandeel van die sector in

het aantal banen van werknemers. Links van de verticale as is het regionale aandeel kleiner dan het

landelijke aandeel, rechts groter.

In Midden-Gelderland neemt het aantal banen van werknemers in twee jaar tijd met gemiddeld 0,8% per

jaar toe tot 174.400 eind 2017. In Nederland als geheel ligt de gemiddelde groei in die periode weinig

hoger, op 1,0% per jaar. Dat lijkt vooral een gevolg van een in totaliteit iets lagere economische groei in

Midden-Gelderland, dan van opvallende regionale ontwikkelingen in bepaalde sectoren. In vrijwel alle

sectoren is de ontwikkeling in Midden-Gelderland net iets ongunstiger dan landelijk. De verdeling van

banen over sectoren in Midden-Gelderland lijkt sterk op het landelijke beeld. De sectoren die het sterkst

over- of ondervertegenwoordigd zijn in de regio, zijn relatief klein in omvang. Alleen openbaar bestuur

springt er uit als middelgrote sector die sterk vertegenwoordigd is in Midden-Gelderland, dankzij

provinciehoofdstad Arnhem. De sterke groei in de overige zakelijke diensten komt vooral door de

uitzendbedrijven en arbeidsbemiddeling die daar onder vallen. Het feitelijke werk van de uitzendkrachten

vindt overwegend plaats in andere sectoren.

Detailhandel

Spec. zakelijke

diensten

Groothandel

Landbouw

Horeca

Openbaar bestuur

Zorg en welzijn

Industrie

Onderwijs

ICT

Vervoer en opslag

Financiële diensten

Overige diensten

Bouwnijverheid

Overige zakelijke

diensten

-3%

-2%

-1%

0%

1%

2%

3%

4%

on

twik

kelin

g b

an

en

van

werkn

em

ers

ondervertegenwoordigd | oververtegenwoordigdt.o.v. Nederland t.o.v. Nederland

Krimp

Groei

1. Werkgelegenheid groeit licht


Box 1.1. Macro-economische ontwikkeling De ontwikkeling van het aantal banen wordt bepaald door drie oorzaken: economische groei, veranderingen in arbeidsproductiviteit en veranderingen in de mate van deeltijdarbeid. De prognoses in Regio in Beeld voor banen en vacatures komen uit het rapport UWV Arbeidsmarktprognose 2016-2017. Dat rapport gaat uit van de economische groeicijfers van het Centraal Planbureau (CPB) van maart 2016: 1,8% groei in 2016 en 2,0% in 2017. Daarnaast gaat de arbeidsmarktprognose uit van het overheidsbeleid op het moment dat de prognose wordt opgesteld. De uitkomsten van (arbeidsmarkt)prognoses hebben dus een voorwaardelijk karakter en zijn deels onzeker. Afwijkende of onvoorziene ontwikkelingen en beleidsmaatregelen leiden tot andere realisaties dan verwacht. Zo heeft de overheid in juni 2016 besloten om een bezuiniging van een half miljard euro op met name verpleeghuizen en gehandicapteninstellingen te schrappen. Dat heeft waarschijnlijk een positief effect op de banenontwikkeling in de sector zorg & welzijn. Verder is sinds maart 2016 bijvoorbeeld de groei van de wereldhandel vertraagd, is definitief gekozen voor een lagere gasproductie en is er onzekerheid over de gevolgen van de keuze voor Brexit. Mede hierdoor heeft het CPB in september 2016 de groeiverwachting bijgesteld tot 1,7% in zowel 2016 als 2017.

In de Provinciale Economische Verkenning (PEV) van Gelderland is het beeld dat de economische groei in de provincie sterk overeenkomt met de landelijke ontwikkeling. Ondanks de groei van dit moment is de economische situatie nog ver verwijderd van het punt vlak voor de recessie begin 2008. Door regionale groeiverschillen voltrekt zich in Gelderland langzaam maar zeker een verschuiving van de economische zwaartepunten waarbij het belang van de Veluwe en van Zuidwest-Gelderland groter wordt, en dat van de regio Arnhem/Nijmegen en de Achterhoek afneemt. De regio Arnhem/Nijmegen was in de periode 2009-

2015 de regio met de laagste economische groei in Gelderland en presteerde minder goed dan op basis van de sectorstructuur verwacht mocht worden.

Vooral groei in de marktsector Afbeelding 1.1 laat ook zien dat de banengroei voor werknemers vooral in de marktsector zit. De publieke sector (onderwijs, openbaar bestuur en zorg & welzijn) laat in 2017 op alle onderdelen een lichte krimp zien. Openbaar bestuur en onderwijs zijn in Midden-Gelderland sterker vertegenwoordigd dan landelijk en zorg & welzijn is de sector met de meeste banen voor werknemers. De regionale impact van de krimp is daardoor toch groot.

Structureel groter aandeel zelfstandigen De vraag naar arbeid wordt ingevuld door werknemers en zelfstandigen. De UWV-prognoses geven als landelijk beeld dat na 2008 het aantal banen van werknemers daalt, maar nu weer licht stijgt. Het aantal banen van zelfstandigen neemt al jaren achter elkaar toe, vooral bij de zelfstandigen zonder personeel (zzp’ers), maar de groei vlakt wel af. Het aantal zelfstandigen groeit landelijk met 1,1% per jaar in 2016-2017. Het aandeel zelfstandigen in de werkgelegenheid ligt daarmee op 21%, een op de vijf banen is voor een zelfstandige. Van de zelfstandigen is ongeveer de helft zzp’er.

Afbeelding 1.2. Zelfstandigen: aantal en aandeel per sector Midden-Gelderland, 2013-2014

Bron: CBS, bewerking ROA

Het aantal zelfstandigen is anders over sectoren verdeeld dan het aantal werknemers. In de ene sector is het al langer en meer gebruikelijk om als zelfstandige te werken dan in de andere. Dat is iets om rekening mee te houden bij de oriëntatie van werkzoekenden op zelfstandig ondernemerschap. In een sector als de landbouw werken traditioneel veel zelfstandigen, maar de economische ruimte voor nieuwe toetreders

0 2.000 4.000 6.000

Spec. zakelijke diensten

Zorg en welzijn

Overige diensten

Bouwnijverheid

Detailhandel

Onderwijs


Horeca

Ov. zakelijke diensten

ICT

Landbouw

Groothandel

Industrie

Vervoer en opslag

Openbaar bestuur

Aantal zelfstandigen

0% 10% 20% 30% 40% 50%


Zorg en welzijn

Overige diensten

Bouwnijverheid

Detailhandel

Onderwijs


Horeca


ICT

Landbouw

Groothandel

Industrie

Vervoer en opslag

Openbaar bestuur

Aandeel zelfstandigen


lijkt beperkt. In bijvoorbeeld de bouw is de afgelopen jaren vooral het aantal zzp’ers gegroeid. Daar lijken kansen te liggen voor een verdere toename, nu de bouw ook economisch groeit. Afbeelding 1.2 geeft het aantal (links) en aandeel (rechts) zelfstandigen per sector in Midden-Gelderland. In de jaren 2013-2014 werkte hier in totaal gemiddeld 15% van de werkzame beroepsbevolking als zelfstandige. Landelijk was dat in die periode 16%. De specialistische zakelijke diensten was de sector met de grootste groep zelfstandigen. In die sector werken veel mensen en daarvan werkt ook een meer dan gemiddeld aandeel als zelfstandige. Daarna volgt zorg & welzijn, vooral doordat het een omvangrijke sector is. Binnen de sector is het aandeel zelfstandigen kleiner dan in veel andere sectoren.

1.2. Structurele veranderingen worden zichtbaarder

Structurele ontwikkelingen op de arbeidsmarkt veranderen niet alleen de omvang van het benodigde personeelsbestand, maar ook de eisen die aan werknemers worden gesteld en de manier waarop werk wordt georganiseerd. Daarbij gaat het om ontwikkelingen zoals een groeiend aandeel van werk in de dienstverlening, flexibilisering van de arbeidsmarkt, hogere arbeidsparticipatie, veranderingen in kwalificaties voor nieuwe en bestaande functies, vergrijzing van de (beroeps)bevolking en verdergaand gebruik van computers en robots. Dit komt op verschillende manieren op de arbeidsmarkt tot uiting.

Bestaande functies verdwijnen of veranderen sterk als gevolg van robotisering, automatisering en

upgrading. Dit geldt bijvoorbeeld sterk voor (economisch-)administratieve beroepen. In de periode

2013-2018 wordt landelijk een blijvend verlies van 100 duizend banen voor deze beroepen verwacht,

vooral op laag en middelbaar beroepsniveau.

Nieuwe functies ontstaan als gevolg van innovatie en verbindingen tussen techniek en diensten. Niet

alleen groeit de vraag naar specialisten in techniek en ICT sterker dan het aanbod, maar ook in veel

andere beroepen wordt enige mate van vaardigheid met automatisering gevraagd.

Arbeid wordt flexibeler georganiseerd (oproepwerk, uitzendwerk, zzp’ers, tijdelijke contracten).

Uitingen daarvan zijn dat de sector uitzendbedrijven & arbeidsbemiddeling in 2016-2017 de sterkste

banengroei laat zien en dat het aandeel zelfstandigen (waaronder ook zzp’ers) in de werkgelegenheid

structureel is toegenomen.

De participatie van ouderen en vrouwen op de arbeidsmarkt neemt verder toe.

1.3. Veel ouderen in zorg & welzijn, openbaar bestuur

sterkst vergrijsd

Voor de arbeidsmarkt is de leeftijdsopbouw van werknemers een relevant gegeven. Door vergrijzing en door verhoging van de pensioenleeftijd neemt de participatie van ouderen op de arbeidsmarkt toe. Hun kansen houden daar niet automatisch gelijke tred mee. Over het algemeen geldt voor ouderen, sterker dan voor andere leeftijdsgroepen, dat ze relatief moeilijk weer aan het werk komen als ze eenmaal

werkloos zijn. Tijdig investeren in bij- of omscholing of bemiddeling van werk-naar-werk kan helpen om werkloosheid te voorkomen. Een hoog aandeel 50-plussers impliceert dat er ook meer vervangingsvraag te verwachten is door personeel dat met pensioen gaat. Voor de groep 60-plusssers speelt dat binnen afzienbare tijd. Vervanging biedt kansen voor alle werkzoekenden, ook voor ouderen.

Afbeelding 1.3. Banen van werknemers naar leeftijdsklasse en sector Midden-Gelderland, december 2015

Bron: UWV

5%

6%

14%

18%

10%

12%

3%

13%

15%

30%

33%

55%

59%

19%

50%

54%

51%

47%

59%

57%

67%

62%

61%

46%

47%

33%

31%

51%

36%

31%

29%

27%

25%

26%

27%

22%

20%

20%

16%

10%

9%

24%

10%

9%

6%

7%

6%

5%

3%

4%

4%

4%

3%

2%

2%

5%

Openbaar bestuur

Onderwijs

Zorg en welzijn

Vervoer en opslag

Bouwnijverheid

Industrie


Groothandel

Zakelijke diensten

Landbouw

Uitzendbedrijven

Detailhandel

Horeca

Totaal

tot 27 jaar 27 tot 50 jaar 50 tot 60 jaar 60-plus


Afbeelding 1.3 geeft een overzicht van de verschillen tussen sectoren in de leeftijdsopbouw van het personeelsbestand, eind 2015. De sectoren staan op volgorde van het aandeel 50-plussers. In Midden-Gelderland is het personeelsbestand in veel sectoren net iets sterker vergrijsd dan landelijk. Dit weerspiegelt de algemene demografische ontwikkeling in Midden-Gelderland. Gemiddeld is 29% van de werknemers in Midden-Gelderland 50-plusser, 5% is 60 jaar of ouder en 19% is jonger dan 27 jaar. Landelijk is 28% 50-plus, 5% 60-plus en 22% jonger dan 27 jaar. In Midden-Gelderland zijn openbaar bestuur en onderwijs de sectoren met het sterkst vergrijsde personeelsbestand. In het openbaar bestuur is 45% van de werknemers 50-plusser, in het onderwijs 40%. Een op de tien werknemers in deze twee sectoren is 60-plusser. Ook duidelijk sterker vergrijsd dan gemiddeld zijn zorg & welzijn en vervoer & opslag en bouwnijverheid. Horeca en detailhandel zijn het

minst vergrijsd. In absolute aantallen heeft de sector zorg & welzijn met 11.800 de meeste werknemers van 50 jaar en ouder, waarvan er ruim 2.000 ook 60-plus zijn. Ook in openbaar bestuur en industrie werken veel 50- en 60-plussers. Opvallend in Midden-Gelderland zijn de uitzendbedrijven. Hier is 19% van de werknemers (inclusief uitzendkrachten) 50 jaar of ouder. Landelijk is dat met 16% een stuk lager. Dit onderstreept het belang van uitzendwerk in Midden-Gelderland voor ouderen. Veranderingen in de vraag naar arbeid worden onder andere zichtbaar in de ontwikkeling van het aantal vacatures en de kenmerken van die vacatures. Dit komt in hoofdstuk 2 aan bod. De veranderende functie-eisen die aan nieuw personeel worden gesteld vormen ook een signaal voor veranderingen waar het zittende personeel mee te maken heeft of krijgt. Dat inzicht kan werknemers en werkgevers helpen

om tijdig in actie te komen om werkloosheid te voorkomen.


In het vorige hoofdstuk is de werkgelegenheid in Midden-Gelderland beschreven. Banengroei heeft invloed op het ontstaan van nieuwe vacatures. De vraag naar personeel die hierdoor ontstaat wordt uitbreidingsvraag genoemd. De meeste vacatures ontstaan echter door vervangingsvraag. Nu het economisch herstel doorzet, durven meer mensen van baan te wisselen. Vervangingsvraag ontstaat verder doordat mensen stoppen met werken vanwege bijvoorbeeld pensionering, arbeidsongeschiktheid, verhuizing of overlijden. Dit hoofdstuk beschrijft de vacaturemarkt in Midden-Gelderland.

Overigens is het aantal vacatures een onderschatting van het feitelijk aantal nieuwe baanopeningen. Er worden namelijk ook banen ingevuld zonder dat er een formele vacature is geplaatst. Zo worden veel mensen aangenomen via het informele circuit, netwerken, open sollicitaties, stageplekken en dergelijke.

2.1. Veel vacatures in detailhandel, sterkste groei in overige zakelijke diensten

In dit hoofdstuk worden de laatste vier kwartalen (derde en vierde kwartaal van 2015 en het eerste en tweede kwartaal van 2016) vergeleken met dezelfde perioden in de jaren daarvoor. Deze perioden worden kortweg aangeduid als 2015/2016 en 2014/2015 enzovoort. Afbeelding 2.1 toont de omvang en ontwikkeling van de ontstane vacatures op de totale vacaturemarkt in Midden-Gelderland. In de jaren van crisis daalde het aantal nieuwe vacatures sterk. Door het economisch herstel vanaf 2014 klimt de vacaturemarkt nu ook weer snel uit het dal. Vooral in 2014/2015 groeide het aantal vacatures in Midden-Gelderland veel sterker dan landelijk. In 2015/2016 ontstonden gemiddeld

1.600 nieuwe vacatures per maand. UWV verwacht dat de vacaturemarkt blijft groeien, maar wel op een iets lager groeiniveau. De omvang van de ontstane vacatures blijft daarmee zowel in 2016 als in 2017 lager dan voor de crisis. De reden voor die minder sterke vacaturegroei is dat de arbeidsmarkt sinds 2007 sterk veranderd is. De economische groei is veel lager dan in 2007, de pensioenleeftijd is verhoogd, mensen werken langer door, het aantal zzp’ers is sterk gegroeid en werkenden zijn deels nog terughoudend om van baan te wisselen.

Afbeelding 2.1. Ontstane vacatures op de arbeidsmarkt per periode van vier kwartalen

Midden-Gelderland, 2011-2016

Bron: UWV

Afbeelding 2.2 geeft een beeld van de omvang van het aantal ontstane vacatures in Midden-Gelderland per sector in 2015/2016 (links), en de groei ten opzichte van 2014/2015 (rechts). De totale omvang van de vacaturemarkt in Midden-Gelderland bedraagt in de periode 2015/2016 circa 19.500 vacatures. Een derde van deze totale vraag naar personeel in de regio Midden-Gelderland is alleen al afkomstig uit de detailhandel en zorg & welzijn. In de meeste sectoren groeit het aantal vacatures in 2015/2016. Opvallend is de daling in de bouwnijverheid, terwijl het aantal banen van werknemers in deze sector juist sterk groeit. Een verklaring

0

5.000

10.000

15.000

20.000

25.000

2011/2012 2012/2013 2013/2014 2014/2015 2015/2016

2. Groei vacatures zet door


is dat het aantal vacatures in de bouw in de periode 2014/2015 veel sterker dan gemiddeld zijn gegroeid. Ten opzichte van dat relatief grote aantal vacatures is het aantal vacatures in 2015/2016 kleiner. Daarbij kan meespelen dat een groter deel van het (extra) werk door zzp’ers wordt uitgevoerd. Die tellen niet mee als vacatures in de bouwsector. Daarnaast zijn er dalingen in onderwijs en financiële diensten en 70% daling in de landbouw. Dat is een fors percentage, maar door de geringe omvang van de landbouw gaat het om relatief kleine aantallen en is de impact op de totale vacaturemarkt beperkt. De grootste procentuele toenames zijn te zien in de overige zakelijke diensten, vervoer & opslag en de industrie. Ook in openbaar bestuur nam het aantal vacatures relatief sterk toe. Dit komt onder andere

door de hoge vervangingsvraag vanwege vergrijzing in deze sector.

Afbeelding 2.2. Ontstane vacatures per sector naar omvang (links) en groei (rechts)

Midden-Gelderland, 2015/2016

Bron: UWV

De twee sectoren met de grootste aantallen vacatures zijn de detailhandel en zorg & welzijn. Allebei sectoren waarin veel verandert in de hoeveelheid en het soort werk. In de detailhandel ontstaan in 2015/2016 3.500 vacatures in Midden-Gelderland. Dit zijn meer vacatures dan het jaar ervoor. Dit lijkt tegenstrijdig met de vele ontslagen in deze sector door het faillissement van verschillende winkelketens. Het banenverlies treft echter vooral de traditionele winkels, doordat het koopgedrag van consumenten verandert. De rest van de detailhandel groeit juist doordat de koopkracht stijgt. Hiervan profiteren met

name supermarkten en detaillisten die zich richten op woningen en duurzame consumptiegoederen. Bovendien groeien internetverkopen sterk. In de detailhandel is vooral vraag naar verkoopmedewerkers, laders, lossers en vakkenvullers en kassamedewerkers. Veel vacatures worden ingevuld door jongeren in bijbaantjes of als vakantiekracht, maar ook door Wajongers. Door bezuinigingen in de zorg & welzijn daalde de werkgelegenheid de afgelopen jaren. Het blijft echter een omvangrijke sector in Midden-Gelderland waar toch veel vacatures blijven ontstaan. In 2015/2016 ontstonden er in Midden-Gelderland bijna 3.100 vacatures in zorg & welzijn. De meeste vacatures in deze sector ontstaan voor verzorgenden (vooral verzorgende individuele gezondheidszorg), verpleegkundigen (mbo), gespecialiseerde verpleegkundigen, sociaal werkers, groeps- en woonbegeleiders. Volgens de arbeidsmarktprognose 2016 – 2017 van UWV ontstaan in 2017 landelijk de meeste nieuwe

vacatures in de detailhandel, zakelijke dienstverlening (vooral specialistische diensten en overige diensten) en zorg & welzijn. Ook in horeca, industrie, groothandel, ICT, bouw en vervoer & opslag wordt een aanzienlijk aantal vacatures verwacht. In de landbouw ontstaan in 2017 weinig vacatures.

2.2. Vacatures voor laagopgeleiden vooral in detailhandel en horeca

Afbeelding 2.3 toont het totaal aantal vacatures in Midden-Gelderland in 2015/2016 per sector en beroepsgroep. De vacatures zijn onderverdeeld naar drie beroepsniveaus: laag, middelbaar en hoog. Links in de afbeelding staan de vacatures per sector naar beroepsniveau. Voor laagopgeleiden ontstaan de meeste vacatures in de detailhandel, op ruime afstand gevolgd door overige zakelijke diensten

-50%-25% 0% 25% 50% 75%

Landbouw


Bouwnijverheid

ICT

Overige diensten

Openbaar bestuur

Vervoer en opslag

Onderwijs

Horeca

Groothandel

Industrie



Zorg en welzijn

Detailhandel

0 1.000 2.000 3.000 4.000

Landbouw


Bouwnijverheid

ICT

Overige diensten

Openbaar bestuur

Vervoer en opslag

Onderwijs

Horeca

Groothandel

Industrie



Zorg en welzijn

Detailhandel

Groei t.o.v. jaar eerderOntstane vacatures 2015/2016

-71%


(waaronder schoonmaak, callcenters en beveiliging), horeca en vervoer & opslag. In de detailhandel en horeca betreft het vaak seizoenswerk en bijbaantjes voor scholieren en studenten. Op middelbaar beroepsniveau ontstaan er in Midden-Gelderland vooral vacatures in zorg & welzijn, detailhandel, industrie en groothandel. In de zorg is het gevraagde mbo-niveau vaak hoger dan het opleidingsniveau van werkzoekenden. Vacatures voor hoogopgeleiden zijn vooral te vinden in zorg & welzijn, onderwijs en specialistische zakelijke diensten. Het rechterdeel van afbeelding 2.3 geeft inzicht in de vacatures per beroepsklasse naar beroepsniveau. Er zijn in Midden-Gelderland veel vacatures op laag niveau voor dienstverlenend, transport & logistiek en commercieel personeel. Het gaat hierbij vooral om functies als vrachtwagenchauffeur, medewerker bediening horeca, en kassamedewerker. De laatste twee functies worden deels door scholieren en

studenten ingevuld. Voor commercieel personeel zijn er ook op middelbaar niveau veel vacatures, zoals voor accountmanager technische producten en commercieel medewerker binnendienst. Daarnaast zijn er op middelbaar niveau veel vacatures voor technisch, economisch & administratief en zorg & welzijn personeel. Bijvoorbeeld voor machinemonteur, productieplanner of verzorgenden individuele gezondheidszorg (ig). Voor een deel van deze vacatures is er veel concurrentie van anderen die werk in deze beroepen zoeken. Veel vacatures betekent dus niet automatisch dat de kansen op werk heel goed zijn. Op hoog niveau zijn er veel vacatures in de beroepsklassen zorg & welzijn, managers, pedagogisch, ICT en economisch & administratief. Dat betreft onder meer artsen en gespecialiseerd verpleegkundigen, eerste en tweedegraads docenten voor wiskunde en voor verschillende talen, databank- en netwerkspecialisten, software- en applicatieontwikkelaars, financieel specialisten en accountants.

Afbeelding 2.3. Ontstane vacatures naar niveau per sector (links) en beroepsklasse

(rechts) Midden-Gelderland, 2015/2016

Bron: UWV

2.3. Technische beroepen en bouwberoepen meest

gevraagd via UWV

Een andere invalshoek om een beeld te krijgen van de regionale vraag naar personeel is door naar alle vacatures te kijken, die bij UWV op werk.nl online openstaan. In afbeelding 2.4 staan de twintig beroepsgroepen met gemiddeld de meeste openstaande vacatures, die in het eerste halfjaar van 2016 in Midden-Gelderland voor werkzoekenden bij UWV beschikbaar waren. De vraag naar software- en applicatieontwikkelaars is in Midden-Gelderland het grootst. Daarnaast zijn ook andere technische

beroepen en verschillende bouwberoepen ruim vertegenwoordigd in deze top 20. Dat het met de sector vervoer & opslag beter gaat, blijkt uit het relatief groot aantal vacatures voor transportplanners & logistiek medewerkers en vrachtwagenchauffeurs. In mindere mate zijn deze vacatures ook afkomstig uit de groothandel, detailhandel en industrie.

0 1.000 2.000 3.000 4.000

Landbouw


Bouwnijverheid

ICT

Overige diensten

Openbaar bestuur

Vervoer en opslag

Onderwijs

Horeca

Groothandel

Industrie



Zorg en welzijn

Detailhandel

Laag Middelbaar Hoog

0 1.000 2.000 3.000 4.000

Agrarisch

Creatief en taalkundig

Openbaar bestuur

Pedagogisch

ICT

Managers

Transport en logistiek

Technisch

Zorg en welzijn

Dienstverlenend

Economisch en admin.

Commercieel

Laag Middelbaar Hoog


Afbeelding 2.4. Top 20 beroepen met gemiddeld de meeste openstaande vacatures Midden-Gelderland, januari tot en met juni 2016

Top 20 openstaande vacatures naar gevraagd beroep

1 Software- en applicatieontwikkelaars 11 Technici bouwkunde en natuur

2 Grafisch vormgevers en productontwerpers 12 Bedieners mobiele machines

3 Elektriciens en elektronicamonteurs 13 Ingenieurs (geen elektrotechniek)

4 Bouwarbeiders ruwbouw 14 Laders, lossers en vakkenvullers

5 Callcentermedewerkers outbound en overige verkopers 15 Metaalbewerkers en constructiewerkers

6 Hulpkrachten bouw en industrie 16 Verzorgenden

7 Loodgieters en pijpfitters 17 Vrachtwagenchauffeurs

8 Transportplanners en logistiek medewerkers 18 Bouwarbeiders afbouw

9 Hoveniers, tuinders en kwekers 19 Schilders en metaalspuiters

10 Machinemonteurs 20 Adviseurs marketing, pr en sales

Bron: UWV

2.4. Relatief meeste baanopeningen tot 2020 voor

transport & logistiek personeel

Het Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt (ROA) maakt prognoses van baanopeningen per beroepsklasse. Dit is de optelsom van de positieve uitbreidingsvraag (banengroei) en vervangingsvraag. Bij de uitbreidingsvraag bekijkt ROA niet alleen de banenontwikkeling, maar houdt ook rekening met

verschuivingen in de beroepenstructuur binnen sectoren. De vervangingsvraag per beroepsgroep ontstaat doordat mensen van beroep veranderen of stoppen met werken. ROA verwacht van 2015 tot en met 2020 een uitbreidingsvraag van ruim 400 duizend werkenden in Nederland. De vervangingsvraag vormt de komende jaren echter veruit de belangrijkste component voor het aantal baanopeningen: er moeten tot 2020 ruim 1,5 miljoen arbeidskrachten vervangen worden. Dit betekent dat 76% van de baanopeningen ontstaat door vervangingsvraag. Afbeelding 2.5 maakt de ontwikkeling van de landelijke vervanging- en uitbreidingsvraag inzichtelijk per beroepsgroep (als percentage van het aantal werkenden in 2014).

Afbeelding 2.5. Verwachte uitbreidings- en vervangingsvraag naar beroepsklasse

als percentage van het aantal werkenden in 2014 Nederland, jaarlijks gemiddelde 2015-2020

Bron: ROA

Voor alle beroepsklassen neemt de vervangingsvraag toe. Dit geldt ook voor de uitbreidingsvraag, met uitzondering van de agrarische beroepen. Voor deze relatief kleine beroepsklasse wordt banenkrimp

-1,0% 0,0% 1,0% 2,0% 3,0% 4,0% 5,0% 6,0%

ICT

Zorg en welzijn


Pedagogisch


Commercieel

Openbaar bestuur

Technisch

Managers

Dienstverlenend

Agrarisch


Totaal

vervangingsvraag uitbreidingsvraag


verwacht. De groei van de vervangingsvraag voor agrarische beroepen is – als percentage van het aantal werkenden – juist veel groter dan gemiddeld. Dit hangt samen met het grote aandeel scholieren met een bijbaan, die vaak van beroep wisselen (onder andere doordat er niet in alle seizoenen werk is). In transport & logistiek is de vervangingsvraag nog groter en ontstaan ook in absolute aantallen veel baanopeningen de komende jaren. Ook hier werken veel scholieren in een bijbaan, zoals vakkenvuller, vuilnisophaler en dagbladbezorger. In absolute aantallen ontstaan de meeste baanopeningen in economische & administratieve beroepen. Dit is dan ook de grootste beroepsklasse qua aantal werkenden. De meeste baanopeningen ontstaan voor administratief medewerkers, receptionisten & telefonisten, transportplanners & logistiek medewerkers en directiesecretaresses. Er is veel concurrentie van andere werkzoekenden voor deze beroepen.

De technische beroepsklasse is na de economische & administratieve beroepen de grootste beroepsklasse. Hierdoor zijn er absoluut gezien veel baanopeningen de komende jaren. Bovendien is de banengroei groot voor de meeste technische beroepen. Er zijn vooral veel baanopeningen voor ingenieurs (geen elektrotechniek), elektriciens & elektronicamonteurs, timmerlieden, hulpkrachten bouw & industrie en productieleiders bouw & industrie. Voor de ICT-beroepen wordt relatief de hoogste uitbreidingsvraag voorzien. Dan gaat het vooral om software- en applicatieontwikkelaars, gebruikersondersteuning ICT en radio- & televisietechnici. In deze beroepsklasse wordt ook de laagste vervangingsvraag verwacht. De beroepenmobiliteit en uittreding zijn laag doordat er veel jongeren werken. Per sado is de groei van het aantal verwachte baanopeningen voor de ICT-beroepen kleiner dan het landelijke gemiddelde.

Box 2.1. Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt (ROA): Project Onderwijs-

Arbeidsmarkt Het Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt (ROA) heeft zich als doel gesteld met haar onderzoek een bijdrage te leveren aan de verbetering van de aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt. Eén van de onderzoeksprogramma van ROA is het Project Onderwijs-Arbeidsmarkt (POA), gefinancierd door de ministeries OCW, EZ, SZW en BZK, UWV, S-BB en Randstad Nederland. Met dit onderzoek wil ROA inzicht geven in de huidige en de toekomstige arbeidsmarktsituatie binnen de verschillende bedrijfssectoren, beroepsklassen, opleidingscategorieën en regio’s in Nederland. Hierbij gaat de centrale aandacht uit naar de verwachte ontwikkelingen op de middellange termijn. Er is voor een tijdshorizon van zes jaar gekozen om een zo goed mogelijk beeld te geven van de arbeidsmarktsituatie bij afstuderen van degenen die thans aan het begin van hun studie staan. Deze informatie is van belang voor zowel het geven van voorlichting aan degenen die aan een opleiding willen beginnen, als het nemen van beleidsbeslissingen door instanties die betrokken zijn bij de aansluiting van het onderwijs aan de arbeidsmarkt. Als onderdeel van het POA wordt elke twee jaar een rapport uitgebracht met analyses die zich toespitsen op de grote lijnen van de huidige en toekomstige arbeidsmarktontwikkelingen. Het laatst verschenen rapport dateert van december 2015: De arbeidsmarkt naar opleiding en beroep tot 2020. Daarnaast heeft ROA een database ontwikkeld met gedetailleerde arbeidsmarktinformatie uit 21 bedrijfssectoren, 127 beroepsgroepen, 102 opleidingstypen en 35 arbeidsmarktregio’s; het ArbeidsmarktInformatieSysteem (AIS). Het AIS bevat kencijfers over de actuele arbeidsmarktsituatie, recente trends en arbeidsmarktprognoses. Voor de samenstelling van deze Regio in Beeld heeft UWV gebruik gemaakt van een uitgebreide set met gegevens van het Project Onderwijs-Arbeidsmarkt.

De agrarische beroepen hebben in de periode 2015-2020 te maken met een krimp van de werkgelegenheid. Dit komt volgens ROA door een forse daling van het aantal land- & bosbouwers en agrarische hulpkrachten. Voor hoveniers, tuinders, kwekers en veetelers wordt een kleinere afname van de werkgelegenheid verwacht. De uitbreidingsvraag voor agrarische beroepen is dus negatief. De relatief hoge vervangingsvraag in deze beroepsklasse is te verklaren uit de doorzettende schaalvergroting en de verder afnemende inzet van gezinsleden in de agrarische sector. Hierdoor neemt de vraag naar seizoenskrachten (vaak buitenlandse uitzendkrachten en scholieren/studenten) sterk toe. Een belangrijk deel van deze vacatures wordt ingevuld met mensen, die voorheen ook in deze functie werkzaam waren.

Voor de transport- en logistiekberoepen wordt een uitbreidingsvraag verwacht, die iets hoger ligt dan het landelijke gemiddelde. De sector vervoer & opslag profiteert vooral van een verdere toename van e-commerce activiteiten. De vervangingsvraag is tot 2020 relatief het hoogst in de beroepsklasse transport- en logistiekberoepen. Dit komt door het hoge aandeel vuilnisophalers en dagbladenbezorgers (scholieren/studenten), dat veel van beroep wisselt. Hierdoor is ook de vraag naar nieuwkomers op de arbeidsmarkt in transport & logistiek jaarlijks het grootst in verhouding tot de werkgelegenheid in deze beroepsklasse. Meer baanopeningen voor nieuwkomers dan het totale landelijke gemiddelde wordt in deze beroepsklasse verwacht bij vuilnisophalers & dagbladenbezorgers, buschauffeurs & trambestuurders, laders, lossers & vakkenvullers en chauffeurs auto's, taxi's & bestelwagens. Veel van deze baanopeningen zijn kleine bijbanen voor scholieren en studenten. Tot slot verwacht ROA voor welzijnsberoepen tot 2020 een zeer beperkte positieve uitbreidingsvraag. Dit

is het gevolg van verdere voorziene bezuinigingen in deze sector. Daarbij kennen veel beroepen in deze


sector een relatief lage vervangingsvraag als gevolg van een lage beroepenmobiliteit. In de beroepsklasse zorg & welzijn ontstaan daardoor relatief gezien de minste baanopeningen. Het aantal baanopeningen voor apothekersassistenten is in deze sector relatief het grootst.

2.5. Relaties en open sollicitatie belangrijk voor kwetsbare werkzoekenden

UWV heeft onderzoek gedaan naar bedrijven die in 2015 jaar vacatures hebben vervuld. Hieruit blijkt dat werkgevers in 2015 vaker een tijdelijke baan met uitzicht op een vaste aanstelling aanbieden dan in 2013. Dit aandeel stijgt van 51% naar 57%. Het aandeel aangeboden vaste banen daalt van 12% naar 11%. Het aandeel tijdelijke banen (zonder uitzicht op een vast contract) neemt af van 37% naar 32%. Het aandeel contracten met een looptijd van minder dan een halfjaar daalt van 17% naar 10%. Van de bedrijven met vervulde vacatures heeft in 2015 een kwart gebruik gemaakt van uitzendkrachten. De uitzendkrachten worden vooral ingezet bij de overheid en in de bouw. Ook maken grotere bedrijven

meer gebruik van uitzendkrachten (70%) dan kleine bedrijven (20%).

Afbeelding 2.6 . Wervingskanalen in 2015 Nederland, 2015

Wervingskanalen 2013 2015

Eigen website 33% 32%

Relaties 20% 22%

Sociale media 8% 18%

Andere vacaturesite 16% 17%

Open sollicitatie 9% 11%

Via eigen personeel 9% 10%

Advertentie 12% 9%

Uitzendbureau 9% 7%

Bron: UWV

Bedrijven zetten in 2015 gemiddeld 1,6 wervingskanalen in bij het vervullen van hun vacatures. Afbeelding 2.6 laat zien dat het meest gebruikte wervingskanaal in 2013 en 2015 de eigen website is, gevolgd door relaties. Social media worden in 2015 (18%) meer ingezet dan in 2013 (8%). Het gebruik van advertenties is juist afgenomen. Het gebruikte kanaal is niet gelijk aan het kanaal waarmee de vacatures daadwerkelijk vervuld zijn. In

2015 zijn de meeste vacatures vervuld via relaties (18%). Dit is dus een kansrijk kanaal om aan het werk te komen. In 2013 stond de eigen website met 20% nog bovenaan. Relaties zijn het belangrijkste aannamekanaal voor de landbouw, bouw, detailhandel, horeca, vervoer & opslag en groothandel. In het openbaar bestuur, financiële instellingen, zorg & welzijn en communicatie & informatie worden de meeste vacatures vervuld via de eigen website. Het onderwijs werft personeel vooral via andere vacaturesites dan de eigen website, en de industrie maakt veel gebruik van uitzendbureaus. Voor kwetsbare werkzoekenden zoals mensen zonder startkwalificatie en 55-plussers zijn relaties en open sollicitaties de belangrijkste wegen naar werk. Voor hogeropgeleiden is dat de website van een bedrijf.

2.6. Opleidingsniveau en werkervaring blijven belangrijk

bij werving en selectie

Uit het vacatureonderzoek blijkt verder dat voor 70% van de vacatures een startkwalificatie (minimaal een havo- of vwo-diploma of minimaal een mbo-diploma op niveau 2) wordt gevraagd om de functie uit te voeren. In sectoren waarin relatief veel hoogopgeleiden werkzaam zijn, zoals de ICT, overheid, zorg & welzijn, advies & onderzoek en onderwijs ligt dit percentage rond de 90%.

Behalve het opleidingsniveau is ook het beschikken over werkervaring een belangrijk selectiecriterium. In 60% van de vacatures is algemene werkervaring een noodzakelijke voorwaarde voor het uitoefenen van de functie. Vooral in sectoren met relatief veel werkgelegenheid voor hoogopgeleiden zoals openbaar bestuur en ICT is dit van belang. Een belangrijk deel van de vacatures wordt ingevuld met personeel, dat hoger geschoold is dan voor de functie wordt gevraagd. Deze overscholing (verdringing) wordt zichtbaar door de discrepantie tussen het gevraagde opleidingsniveau en het opleidingsniveau van de aangenomen kandidaat in beeld te brengen (zie afbeelding 2.7). Overscholing is per definitie niet mogelijk op hbo/wo niveau.


Afbeelding 2.7 . Gevraagd opleidingsniveau en opleidingsniveau aangenomen persoon per opleidingscategorie

Nederland, 2015

Bron: UWV

Zo wordt in 2015 op 76% van de vacatures waarvoor geen opleiding werd gevraagd toch geschoold

personeel aangenomen. Bij vacatures op vmbo en havo/vwo-niveau zijn deze percentages respectievelijk 17% en 18%. Dat kandidaten met een lager opleidingsniveau worden aangenomen (onderscholing) komt beperkt voor. Op mbo 1 en havo/vwo-niveau wordt 11% en 7% van de vacatures ingevuld met een kandidaat met een lager opleidingsniveau dan gevraagd. Uit deze gegevens blijkt dat laaggeschoolden in 2015 in een belangrijke mate worden verdrongen door hoger geschoolden. Dit onderstreept het belang van een hoger opleidingsniveau bij het vinden van werk. Verdringing door hoger opgeleiden neemt toe doordat de beroepsbevolking in toenemende mate hoger opgeleid is. Vooral in een ruime arbeidsmarkt, waarbij werkgevers een ruime keuze hebben, worden vaker mensen aangenomen met een hogere opleiding dan voor de functie noodzakelijk is. Wanneer de arbeidsmarkt krapper wordt en werkgevers dus minder keus hebben, neemt de verdringing door hoger opgeleiden af. Ten opzichte van het vacatureonderzoek in 2013 is de mate van verdringing dan ook op

alle opleidingsniveaus minder geworden. De mate waarin een werkzoekende met zijn of haar specifieke beroep kansrijk is op de arbeidsmarkt is niet alleen afhankelijk van het aantal vacatures, maar wordt ook bepaald door de mate waarin er concurrerend en geschikt arbeidsaanbod beschikbaar is. Dit arbeidsaanbod kan bestaan uit werkenden, werklozen of instroom vanuit het onderwijs. Na de beschrijving van het aanbod in het volgende hoofdstuk, gaat hoofdstuk 4 verder in op arbeidsmarktkansen.

7%

11%

3%

4%

24%

82%

75%

75%

87%

96%

76%

17%

18%

14%

10%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

Geen opleiding gevraagd

Vmbo

Havo, vwo

Mbo 1

Mbo 2, 3 en 4

Hbo, wo

Onderscholing Gelijk opleidingsniveau Overscholing


3.1. Meer mensen beschikbaar voor de arbeidsmarkt

De potentiële beroepsbevolking (de bevolking van 15 tot 75 jaar) neemt in Midden-Gelderland in 2016 en 2017 nog met 4.700 toe tot 295 duizend personen. Een deel van deze personen is, om welke reden dan

ook, niet beschikbaar voor arbeid. Mensen die wel werken of willen werken worden tot de beroepsbevolking gerekend. Eind 2017 betreft dit 208 duizend personen. De bruto arbeidsparticipatie in Midden-Gelderland (het aandeel van de beroepsbevolking in de bevolking van 15 tot 75 jaar) neemt heel licht toe, maar het komt vooral door de bevolkingsgroei dat er meer mensen uit Midden-Gelderland beschikbaar komen op de arbeidsmarkt. Dit hoofdstuk gaat over personen die niet of nauwelijks werken, terwijl ze dit wel willen: het onbenut arbeidsaanbod. Dit onbenut arbeidsaanbod bestaat onder meer uit personen met een WW-, bijstand- of arbeidsongeschiktheidsuitkering, maar ook uit niet-uitkeringsgerechtigden. Tijdens de recessie heeft een deel van de niet-uitkeringsgerechtigden zich van de arbeidsmarkt afgekeerd. Zij zagen weinig kansen en besloten om voorlopig niet actief naar werk te zoeken. In een

periode van herstel ontstaan echter weer meer kansen en biedt een deel van hen zich (weer) aan op de arbeidsmarkt. Het gaat daarbij vooral om vrouwen, parttimers, jongeren die al dan niet hebben doorgestudeerd en mensen die vrijwilligerswerk verrichten. Al deze groepen niet-uitkeringsgerechtigden zijn moeilijk in kaart te brengen omdat zij beperkt geregistreerd staan. Ze bewegen wel mee in de dynamiek van de arbeidsmarkt. Bij actieve toetreding concurreren ze direct mee om de beschikbare banen. Nu de economie groeit, ontstaan er ook kansen voor het onbenutte deel van de aanbodzijde van de arbeidsmarkt. Over personen met een WW-, bijstand en arbeidsongeschiktheidsuitkering is meer bekend. Dit hoofdstuk gaat in op de ontwikkeling en samenstelling van deze drie groepen in Midden-Gelderland.

3.2. Daling instroom in de WW

De instroom in de WW daalt door twee elkaar versterkende effecten. Het eerste is dat er meer mensen aan het werk blijven doordat het economisch beter gaat. Daardoor neemt het aantal ontslagen af. Het tweede effect is dat er meer vacatures ontstaan, waardoor mensen die met werkloosheid bedreigd worden meer kans hebben om ander werk te vinden voordat ze werkloos worden. In het eerste halfjaar van 2016 werden 6.500 nieuwe WW-uitkeringen verstrekt in Midden-Gelderland. Dit is een afname van 850 (-12%) ten opzichte van de eerste helft van 2015. De daling in deze regio is sterker dan de landelijke daling van 9%. Die sterkere daling zit bij de wat grotere sectoren vooral in de

groothandel, de industrie, bij uitzendbedrijven en in zorg & welzijn. Ook in de handel als geheel was de afname sterker dan gemiddeld, dankzij dalingen in detailhandel en groothandel en ondanks tegenvallers in het grootwinkelbedrijf.

Afbeelding 3.1. Ontwikkeling instroom in de WW Midden-Gelderland, 2014-2016

Bron: UWV

Zevenaar

R ijnwaarden

Arnhem

Doesburg

Duiven

RhedenRozendaal

W estervoort

Lingewaard

O verbetuwe

Zevenaar

R ijnwaarden

Arnhem

Doesburg

Duiven

RhedenRozendaal

W estervoort

Lingewaard

O verbetuwe

2014 - 2015 2015 - 2016

3. Onbenut arbeidsaanbod

verandert van samenstelling


Afbeelding 3.1 toont de ontwikkeling van nieuwe WW-uitkeringen per gemeente in Midden-Gelderland. Het eerste halfjaar wordt daarbij vergeleken met het eerste halfjaar van het jaar ervoor (in 2014-2015 en 2015-2016). In de eerste helft van 2016 is in alle gemeenten in Midden-Gelderland sprake van een daling, wel is er een verschil in tempo tussen gemeenten. Het WW-percentage (het aantal WW-uitkeringen ten opzichte van beroepsbevolking) bedraagt eind juni 2016 voor Midden-Gelderland 5,7%, dat is hoger dan het landelijke WW-percentage. De gemeente met het hoogste WW-percentage is Westervoort (7,1%). Daarnaast liggen ook de percentages van de Westervoort (6,5%) en Doesburg duidelijk boven het regionaal gemiddelde. Het laagste aandeel WW-uitkeringen in Midden-Gelderland heeft de gemeente Rozendaal (2,9%) en daarna Overbetuwe (4,9%).

Over het algemeen hebben meer stedelijke gemeenten een hoger WW-percentage dan landelijke gemeenten. Door het economisch herstel neemt het aantal WW-uitkeringen landelijk en in Midden-Gelderland verder af. Hoe sneller de economie aantrekt, hoe groter ook de dynamiek op de arbeidsmarkt. Bij een hoge dynamiek is de WW-populatie vaak een kansrijke groep om aan het werk te komen, omdat zij veelal recente werkervaring hebben. Box 3.1. Ontwikkeling WW-uitkeringen als gevolg van de WWZ Door de invoering van de Wet Werk en Zekerheid (WWZ) op 1 juli 2015 veranderde de daarvoor al ingezette daling van het aantal lopende WW-uitkeringen in een stijging. De oorzaak hiervan is de nieuwe systematiek in de WWZ op basis van inkomstenverrekening. Deze systematiek heeft een structureel verhogend effect op het aantal lopende WW-uitkeringen. Dit komt enerzijds doordat mensen die tegen lager loon gaan werken een aanvulling uit de WW behouden en anderzijds doordat het recht op uitkering pas wordt beëindigd nadat gebleken is dat de opgegeven inkomsten overeenkomen met de inkomstenopgave van de werkgever in de Polisadministratie. Om een goed beeld te geven van de ontwikkelingen wordt in plaats van de lopende WW-uitkeringen, nu gekeken naar de instroom in de WW, waarbij dit eerste halfjaar wordt vergeleken met dezelfde periode vorig jaar.

3.3. Instroom ouderen in WW blijft hoog

Jongeren krijgen gemiddeld genomen niet lang een WW-uitkering. Dit komt deels doordat zij een kort arbeidsverleden hebben, waardoor zij minder WW-rechten opbouwen. In het eerste halfjaar van 2016 kregen in Midden-Gelderland 970 jongeren tot 27 jaar een nieuwe WW-uitkering. Dat is 15% van de totale instroom. In dezelfde periode een jaar eerder ontvingen 1.070 jongeren een nieuwe WW-uitkering.

De instroom van jongeren daalt dus. Jongeren profiteren doorgaans het eerst bij economisch herstel en vinden gemiddeld sneller (weer) een baan. Het aantal ouderen boven de 50 jaar dat in de eerste helft van 2016 een nieuwe WW-uitkering kreeg bedraagt 1.900. Dat is 30% van de totale instroom. In de eerste helft van 2015 kregen 2.100 ouderen een nieuwe WW-uitkering. Hiermee is de afname van de instroom van ouderen even sterk als van jongeren, maar minder sterk als van de leeftijdscategorie 27-50 jaar. De daling bij jongeren is relatief laag in vergelijking met veel andere arbeidsmarktregio’s en de daling bij ouderen is juist relatief sterk. Ouderen hebben meestal voldoende en langdurige WW-rechten opgebouwd om een uitkering toegekend te krijgen. Voor ouderen is het vaak lastiger dan voor jongeren om (weer) aan het werk te komen. Ouderen hebben doorgaans genoeg werkervaring, maar werkgevers geven toch vaak de voorkeur aan

jongere leeftijdsgroepen. Het beleid van UWV is erop gericht de kennis en ervaring van 50-plussers onder de aandacht te brengen bij werkgevers. In de praktijk blijkt dat het benutten van netwerken om werk te vinden daarbij het meest succesvolle zoekkanaal is.

3.4. Instroom in WW vooral technisch, administratief en commercieel personeel

In afbeelding 3.2 staat de top 20 naar beroep, van de instroom in de WW in het eerste halfjaar van 2016. Deze top 20 omvat een meerderheid (55%) van de totale instroom. In deze top-20 staan in Midden-Gelderland beroepen in uiteenlopende richtingen. Sterk vertegenwoordigd is technisch personeel zoals hulpkrachten bouw & industrie, timmerlieden en bouwarbeiders ruwbouw. Bij de bouwberoepen speelt het seizoen wel een rol; de instroom is vooral hoog in de eerste maand(en) van het jaar. Ook veel mensen met een economisch & administratief beroep stroomden de eerste helft van 2016 de WW in, zoals receptionisten & telefonisten, secretaresses en boekhoudkundig medewerker. Een derde grote groep is commercieel personeel, met beroepen zoals verkoopmedewerker detailhandel en callcentermedewerker.

Doordat de economie groeit, trekt de arbeidsmarkt aan en hebben meer werkgevers (nog) meer moeite om voldoende geschikt technisch personeel te vinden. Ook op termijn blijven bepaalde technische functies kansrijk voor werkzoekenden. Voor veel administratief personeel geldt dit niet: door digitalisering verdwijnen er nu en op termijn veel banen en functies. Hoofdstuk 4 gaat verder in op de kansen van werkzoekenden en de knelpunten voor werkgevers.


Afbeelding 3.2. Top 20 instroomberoepen WW Midden-Gelderland, januari tot en met juni 2016

Instroom WW jan t/m juni 2016 naar beroepsgroep Aantal

1 Verkoopmedewerkers detailhandel 320

2 Receptionisten en telefonisten 320

3 Hulpkrachten bouw en industrie 280

4 Laders, lossers en vakkenvullers 230

5 Verzorgenden 210

6 Secretaresses 200

7 Sociaal werkers, groeps- en woonbegeleiders 200

8 Callcentermedewerkers outbound en overige verkopers 180

9 Schoonmakers 170

10 Boekhoudkundig medewerkers 160

11 Chauffeurs auto's, taxi's en bestelwagens 140

12 Vertegenwoordigers en inkopers 140

13 Leidsters kinderopvang en onderwijsassistenten 130

14 Directiesecretaresses 130

15 Administratief medewerkers 130

16 Kelners en barpersoneel 120

17 Adviseurs marketing, public relations en sales 120

18 Transportplanners en logistiek medewerkers 100

19 Managers verkoop en marketing 100

20 Vrachtwagenchauffeurs 100

Bron: UWV

Halverwege 2016 is de arbeidsmarkt ruim of gemiddeld voor een aantal beroepsklassen waarin grote groepen mensen in Midden-Gelderland werk zoeken: ruim voor technische beroepen op elementair niveau en voor lagere economisch-administratieve in administratieve beroepen. De typering gemiddeld geldt onder meer voor economisch-administratieve beroepen op middelbaar niveau, lagere en middelbare commerciële beroepen en lagere transport & logistiek beroepen. In hoofdstuk 4 wordt verder ingegaan op de kansen en knelpunten op de arbeidsmarkt, zowel van werkzoekenden als voor werkgevers.

De positie op de arbeidsmarkt van WW’ers wijkt sterk af van twee andere groepen die deel uitmaken van het onbenut arbeidspotentieel: de bijstandsgerechtigden en personen met een uitkering wegens (gedeeltelijke) arbeidsongeschiktheid. Over het algemeen is de afstand van bijstandsgerechtigden tot de arbeidsmarkt groter dan die van WW’ers, die doorgaans recente werkervaring hebben.

3.5. Aantal bijstandsuitkeringen toegenomen, minder

doorstroom van WW naar bijstand

De vorige paragrafen geven inzicht in ontwikkelingen en kenmerken van de groep mensen met een WW-uitkering. Veel mensen in de bijstand hebben een grotere afstand tot de arbeidsmarkt dan mensen met een WW-uitkering, die doorgaans recente(re) werkervaring hebben. Daarnaast zijn bijstandsgerechtigden vaak lager opgeleid. Uit het rapport Vacatures in Nederland 2015 blijkt dat mensen die geen opleiding of een opleiding op laag niveau hebben, minder vaak worden aangenomen. Eind 2015 telde Midden-Gelderland 10.500 bijstandsuitkeringen, 4% meer dan een jaar eerder. Deze

toename is iets sterker dan landelijk (3%). De stijging komt deels door een beleidsverandering. Sinds 2015 komen jonggehandicapten alleen nog in aanmerking voor een Wajong-uitkering wanneer zij duurzaam geen arbeidsvermogen hebben. Jonggehandicapten met arbeidsvermogen kunnen voor ondersteuning en eventueel een bijstandsuitkering terecht bij de gemeente in het kader van de Participatiewet. Het bijstandspercentage (het aantal bijstandsuitkeringen afgezet tegen de beroepsbevolking) kwam in december 2015 voor Midden-Gelderland uit op 5,2%, dat is beduidend hoger dan het landelijke bijstandspercentage van 4,3%. Afbeelding 3.3 toont de bijstandspercentages per gemeente in december 2015. De gemeente met veruit het hoogste bijstandspercentage in de regio is Arnhem, met 8,4%. Gevolgd door Doesburg met 5,5%.

Drie gemeenten met de laagste bijstandspercentages blijven onder de 2%: Rozendaal, Lingewaard en Overbetuwe.


Afbeelding 3.3. Bijstandspercentages per gemeente Nederland en Midden-Gelderland, december 2015

Bron: CBS, bewerking UWV

In 2014 deden in Midden-Gelderland 900 mensen aansluitend aan een WW-uitkering een beroep op de bijstand. Dit is 6,9% van het totaal aantal beëindigde WW-uitkeringen. In Nederland lag dit met 6,1% lager. Overigens maakt deze doorstroom wel een fors aandeel uit van het aantal nieuwe bijstandsuitkeringen: landelijk vormen WW’ers circa een vijfde van de bijstandsinstroom bij gemeenten.

Afbeelding 3.4. Doorstroompercentages WW-bijstand per gemeente Nederland en Midden-Gelderland, 2014

Bron: UWV

Afbeelding 3.4 geeft de doorstroompercentages voor de 35 arbeidsmarktregio’s en voor de tien gemeenten in Midden-Gelderland. Doesburg (8,7%) en Arnhem (8,6%) hebben in 2014 de hoogste doorstroompercentages in Midden-Gelderland. Doorgaans komen vooral in de grotere steden relatief veel WW’ers in de bijstand. Dit komt onder andere door een groter aandeel alleenstaanden en een groter aandeel mensen dat woont in wijken met een lage sociaaleconomische status. In de meeste kleine gemeenten is het percentage laag. Deze vuistregel gaat in Midden-Gelderland maar beperkt op. De laagste doorstroompercentages in de regio zijn in 2014 niet voor de kleinste gemeenten, maar voor

Lingewaard (3,3%) en Overbetuwe (3,4%). Naar verwachting stabiliseert de doorstroom van de WW naar de bijstand de komende jaren. In het UWV-rapport Na de WW in de bijstand staan de doorstroomprognoses per gemeente.

Wester-voort

Duiven

Zevenaar

Rijnwaarden

Arnhem

Doesburg

RhedenRozendaal

Lingewaard

Overbetuwe

Duiven

Rozendaal

Zevenaar

Rijnwaarden

Arnhem

Doesburg

Rheden

Westervoort

Lingewaard

Overbetuwe


3.6. Meer Wajongers bij reguliere werkgevers

Door de invoering van de nieuwe criteria voor de Wajong met ingang van 2015, laat het aantal Wajongers voor het eerst een dalende lijn zien. Omdat de Wajong vanaf januari 2015 uitsluitend nog toegankelijk is voor jongeren die duurzaam geen arbeidsvermogen hebben, kwamen er in 2015 minder mensen in de Wajong dan in de jaren ervoor. Daardoor was de uitstroom uit de Wajong in 2015 groter dan de instroom. Box 3.2. Wajong: hoe zit het ook alweer? Mensen die op jonge leeftijd door ziekte of een handicap arbeidsongeschikt waren of werden, konden tot 1 januari 2015 bij UWV een beroep doen op de Wet werk en arbeidsondersteuning jonggehandicapten (Wajong). Vanaf 1 januari 2015 trad de Participatiewet in werking. Hierin is geregeld dat jonggehandicapten met arbeidsvermogen voor ondersteuning en eventueel een uitkering een beroep kunnen doen op de gemeente waarin ze woonachtig zijn. Met de inwerkingtreding van de Participatiewet kent de Wajong drie varianten.

Oude Wajong (oWajong): hiertoe behoren alle personen die voor 1 januari 2010 een Wajong uitkering hebben aangevraagd.

Wajong 2010: hiertoe behoren alle personen die tussen 1 januari 2010 en 31 december 2014 voor het eerst een Wajong-uitkering hebben ontvangen.

Wajong 2015: uitsluitend bedoeld voor jonggehandicapten die duurzaam geen arbeidsvermogen hebben. Jongeren met arbeidsmogelijkheden vallen onder de Participatiewet.

Niet alle Wajongers hebben arbeidsmogelijkheden. Op dit moment is het op basis van de uitkeringsbestanden nog niet mogelijk om voor de gehele populatie Wajong onderscheid te maken tussen Wajongers die wél en degenen die géén arbeidsvermogen hebben. Tussen 2015 en 2018 worden echter alle Wajongers ingedeeld naar arbeidsvermogen, zodat op termijn dit onderscheid wel gemaakt kan worden.

Het gaat de goede kant op met de arbeidsparticipatie van Wajongers. Het aantal werkende Wajongers neemt landelijk toe met 2.500 tot 55.600 eind 2014. Bovendien werken steeds meer Wajongers bij reguliere werkgevers. Zij lijken daarmee te profiteren van het economische herstel en inspanningen van werkgevers en andere arbeidsmarktpartijen in het kader van de banenafspraak (zie box 3.3). Werkbehoud van Wajongers blijft een aandachtspunt. Wajongers blijven in 2014 vaker aan het werk dan in 2013. Toch verliest de helft het werk binnen een jaar nadat ze aan het werk kwamen.

Wajongers werken vooral in de sectoren handel (detailhandel, grootwinkelbedrijf en groothandel), industrie, zorg en bij verhuur & overige diensten. Vaak gaan zij als medewerker horeca, groenvoorziening, supermarkt of bouwbedrijf aan de slag. Daarbij krijgen ze functiebenamingen als hulpkracht, assistent of aankomend medewerker. Veel Wajongers zijn aangewezen op elementaire taken waarvoor geen specifieke opleiding vereist is. Meestal gaat het om aangepast werk. Om werk voor Wajongers bij reguliere werkgevers mogelijk te maken, blijven veel inspanningen en investeringen nodig. Zo krijgt bijna 60% van de werkende Wajongers ondersteuning, zoals een jobcoach en/of loondispensatie. Box 3.3. Wet banenafspraak en quotumregeling arbeidsbeperkten In het sociaal akkoord van 11 april 2013 hebben het kabinet en sociale partners (werkgevers en werknemers) afgesproken dat zij extra banen gaan creëren voor mensen met een arbeidsbeperking. De afspraak is in 2015 verankerd in de Wet banenafspraak en quotum arbeidsbeperkten. In totaal gaat het om 125.000 extra banen die in 2026 gerealiseerd moeten zijn: 100.000 in de marktsectoren en 25.000 bij de overheid. De banenafspraak is een landelijke afspraak. Op landelijk niveau wordt elk jaar gekeken of werkgevers in de marktsector en bij de overheid de aantallen hebben gerealiseerd die voor hun sector gelden ten opzichte van de stand ultimo 2012. Alle werkgevers, zowel grote als kleine werkgevers kunnen voor deze extra banen zorgen. Het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid informeert de Tweede Kamer jaarlijks over de resultaten. UWV brengt vanaf 2016 ieder kwartaal de Trendrapportage banenafspraak uit, met een indicatie van de stand van zaken per arbeidsmarktregio. Tot de doelgroep voor de banenafspraak behoren mensen die onder de Participatiewet vallen en die geen wettelijk minimum loon kunnen verdienen, mensen met een WSW-indicatie, Wajongers met arbeidsvermogen en mensen met een WIW-baan of ID-baan. Daarnaast zijn personen die zijn aangewezen voor de Wajong tussen 1 september 2014 en 1 juli 2015 en schoolverlaters van het voortgezet speciaal onderwijs, praktijkonderwijs en MBO Entree-opleiding 2014/2015 tijdelijk opgenomen in het Doelgroepregister, waarbij later nog wordt bepaald of ze wel of niet tot de doelgroep behoren. De sociale partners en gemeenten hebben afgesproken dat mensen op de WSW-wachtlijst en Wajongers in 2015 en 2016 voorrang krijgen bij het plaatsen op een baan.

Het rapport Regionale verschillen arbeidsparticipatie Wajong en WGA beschrijft factoren die arbeidsparticipatie van Wajongers bevorderen dan wel belemmeren. Sterke sociale verbanden en veel sociaal ondernemerschap in de regio bevorderen de arbeidsparticipatie. Sterke sociale verbanden worden vooral aangetroffen in plattelandsgebieden. Ondernemers in deze gebieden zijn eerder geneigd werknemers met een beperking een kans te geven als zij hen kennen vanuit hun eigen netwerk. Bovendien hebben deze ondernemers een sterker informeel onderling netwerk. Zij verwijzen jobcoaches


of kandidaten door naar andere werkgevers in hun netwerk die mogelijk een werkplek hebben. Ook een sterke betrokkenheid van professionals en ouders, evenals samenwerkingsbereidheid tussen de verschillende betrokken partijen (onderwijs, werkgevers, UWV) vergroten de arbeidsparticipatie van Wajongers. De arbeidsparticipatie van Wajongers wordt belemmerd als ze in een grensregio of in een uitgestrekte regio met een lage bevolkingsdichtheid wonen of als er sprake is van (meervoudige) complexe problematiek.

Relatief veel Wajong-gerechtigden in regio Eind 2015 telde Midden-Gelderland 7.900 mensen met een Wajong-uitkering. Dat is 3,1% van het aantal inwoners tussen 15 en 64 jaar. Vergeleken met het landelijke aandeel van 2,2% is het aantal Wajongers

in Midden-Gelderland dus relatief groot. Dit komt vooral door de hogere aandelen in Arnhem en Rheden. Verder zit alleen Doesburg met 3,2% nog net boven het regionaal gemiddelde. De andere gemeenten in Midden-Gelderland zitten daar (ruim) onder. Van steeds meer Wajongers wordt vastgesteld in welke mate zij kunnen werken. Een deel van hen heeft duurzaam geen arbeidsvermogen (zie box 3.2). Afbeelding 3.5 geeft de kenmerken van Wajong-gerechtigden in Midden-Gelderland, eind 2015. De meeste Wajongers krijgen hun Wajong-uitkering vanaf dat ze 18 of 19 jaar zijn. Aangezien er weinig Wajong-uitkeringen beëindigd worden, neemt de gemiddelde leeftijd van Wajongers toe. Dit kan versterkt worden door de lagere instroom vanaf begin 2015. Eind 2015 is 27% van de Wajongers jonger dan 25 jaar en 36% zit in de groep 25 tot 35 jaar. Een op de twaalf Wajongers is 55 jaar of ouder. Er zijn meer mannen dan vrouwen met een Wajong-uitkering.

Afbeelding 3.5. Kenmerken Wajong-gerechtigden Midden-Gelderland, eind 2015

Midden-Gelderland Aantal Aandeel

Aantal Wajong 7.900

Geslacht

Man 4.450 56%

Vrouw 3.450 44%

Leeftijd

<25 jaar 2.110 27%

25-35 jaar 2.880 36%

35-45 jaar 1.260 16%

45-55 jaar 1.040 13%

55 jaar of ouder 600 8%

Wajong-percentage 3,1%

Bron: UWV

3.7. Toename aantal uitkeringen WIA, afname aantal WAO-uitkeringen

De Wajong is een uitkering voor mensen die al voor hun 18e of tijdens hun studie arbeidsbeperkt zijn. Er is ook een uitkering voor werknemers die tijdens hun werkzame leven (gedeeltelijk) arbeidsongeschikt

worden. Dat is de Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen (WIA). De WIA bestaat uit twee regelingen en is de opvolger van de Wet op de arbeidsongeschiktheidsverzekering (WAO), zie box 3.4. In afbeelding 3.6 staan de aantallen uitkeringen voor Wajong, WAO, WIA en WAZ in Midden-Gelderland, eind 2015. In Midden-Gelderland werden in totaal 20.200 uitkeringen verstrekt op basis van deze vier arbeidsongeschiktheidsverzekeringen: 7.900 mensen ontvingen een Wajong-uitkeringen, 5.270 een WIA-uitkering, 250 een WAZ-uitkering en 6.750 mensen hadden een WAO-uitkering. Afbeelding 3.6 toont ook hoeveel procent deze uitkeringen uitmaken van het totaal aantal inwoners tussen 15 en 64 jaar. Voor Wajong, WAO en WIA ligt dat percentage in Midden-Gelderland hoger dan landelijk. De WIA-uitkeringen nemen nog altijd toe, omdat er meer mensen een uitkering toegekend krijgen dan

dat er uitkeringen beëindigd worden. Dat komt deels doordat de WIA een relatief nieuwe wet is en dus te maken heeft met opbouweffecten. Bovendien wordt de instroom in de WIA beïnvloed door demografische veranderingen in de beroepsbevolking. Door vergrijzing van de beroepsbevolking neemt het aantal ouderen toe. Zij hebben gemiddeld een hoger instroomrisico dan jongeren. Ook het aantal vrouwen in de beroepsbevolking neemt toe. Vooral in het verleden hadden vrouwen een hoger instroomrisico dan mannen. Dit verschil werd in de loop van de tijd steeds kleiner. Het instroomrisico van vrouwen is nu nagenoeg gelijk aan dat van mannen. De instroom in de WIA is de laatste jaren redelijk stabiel.


Afbeelding 3.6. Aantal uitkeringen Wajong, WAO, WAZ en WIA Midden-Gelderland, eind 2015

Gemeente Wajong-uitkering WAO-uitkering WIA-uitkering WAZ-uitkering

n % n % n % n %

Totaal 7.900 3,1% 6.750 2,7% 5.270 2,1% 250 0,1%

Arnhem 4.190 4,0% 2.710 2,6% 2.170 2,1% 70 0,1%

Doesburg 230 3,2% 280 3,9% 230 3,2% 10 0,1%

Duiven 340 2,0% 410 2,4% 320 1,9% 20 0,1%

Lingewaard 590 2,0% 700 2,4% 520 1,8% 60 0,2%

Overbetuwe 540 1,8% 690 2,3% 500 1,7% 40 0,1%

Rheden 1.080 4,1% 800 3,1% 570 2,2% 20 0,1%

Rijnwaarden 170 2,4% 230 3,2% 190 2,6% 10 0,2%

Rozendaal 0 0,2% 20 1,8% 10 0,6% 0 0,0%

Westervoort 250 2,4% 290 2,8% 260 2,6% 10 0,1%

Zevenaar 510 2,6% 620 3,1% 500 2,5% 10 0,1%

Bron: UWV

Tegenover het toenemende aantal WIA-uitkeringen, staat een dalend aantal WAO-uitkeringen. Dit komt doordat steeds meer mensen met een WAO-uitkering de pensioengerechtigde leeftijd bereiken en hun uitkering daarom wordt beëindigd. Box 3.4. Arbeidsongeschiktheidsverzekeringen: WIA, WAO en WAZ De Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen (WIA) is de arbeidsongeschiktheidsverzekering voor werknemers. De WIA bestaat sinds 2006 en kent twee regelingen.

Inkomensvoorziening volledig en duurzaam ongeschikten (IVA): volledig arbeidsongeschikten zonder zicht op herstel of met geringe kans op herstel en bij wie het loonverlies 80% of meer bedraagt. Deze mensen zijn volledig en duurzaam arbeidsongeschikt.

Regeling werkhervatting gedeeltelijk arbeidsgeschikten (WGA), die bestaat uit twee groepen personen: - Volledig arbeidsongeschikt (80-100% loonverlies), maar met nog wel een kans op herstel. Deze groep is dus wel

volledig, maar niet duurzaam arbeidsongeschikt en wordt ook wel aangeduid als ‘WGA volledig’; - Gedeeltelijk arbeidsgeschikt (35-80% loonverlies), deze groep wordt in staat geacht nog een deel inkomen uit

arbeid te kunnen verwerven en wordt ook wel aangeduid als ‘WGA gedeeltelijk’. Mensen van wie verwacht wordt dat ze nog minimaal 65% van hun oude inkomen kunnen verdienen, komen niet in aanmerking voor een WIA-uitkering. Voordat de WIA bestond, konden mensen een beroep doen op de Wet op de arbeidsongeschiktheidsverzekering (WAO). De WAO was niet toegankelijk voor zelfstandig ondernemers, hiervoor bestond de Wet arbeidsongeschiktheidsverzekering zelfstandigen (WAZ). Sinds 2004 is de WAZ afgeschaft en kunnen ondernemers voor een arbeidsongeschiktheidsverzekering terecht bij particuliere verzekeraars.

De arbeidsparticipatie van WAO’ers en van WGA’ers (zie box 3.4) daalt, maar minder sterk dan voorheen. Deze daling komt deels door de verslechterde economische omstandigheden van de afgelopen jaren en deels doordat de populatie van samenstelling verandert. Het betreft meer ouderen en meer mensen die inmiddels langdurig arbeidsongeschikt zijn. Hun kansen op de arbeidsmarkt zijn vaak kleiner. Er zijn ook meer vangnetters: mensen die geen werkgever (meer) hadden tijdens de eerste twee ziektejaren en/of op het moment van de claimbeoordeling voor de WIA. Bij deze vangnetters ontbreekt een arbeidsrelatie op het moment van ziekte, waardoor het lastiger is om te re-integreren. De arbeidsparticipatie van de groep vangnetters in de WGA is minder dan de helft van de participatie van de groep die tijdens de eerste ziektejaren wel een vaste werkgever had. De arbeidsmarktregio Midden-Gelderland heeft veel onbenut arbeidspotentieel, variërend van mensen met een uitkering in het kader van werkloosheid, bijstand of arbeidsongeschiktheid tot mensen zonder

uitkering. Werklozen hebben sowieso al een grotere afstand tot de arbeidsmarkt dan werkenden, omdat werkgevers vaak een voorkeur hebben voor werkzame personen. De afstand tot de arbeidsmarkt wordt onder andere beïnvloed door werkloosheidsduur, leeftijd, opleidingsniveau en de mate van arbeidsongeschiktheid. Hoe groter de afstand tot de arbeidsmarkt, hoe moeilijker het is om een baan te vinden. Hoofdstuk 4 beschrijft waar kansen voor werkzoekenden en knelpunten voor werkgevers in Midden-Gelderland liggen.


4.1. Discrepanties op een aantrekkende arbeidsmarkt

Dit hoofdstuk gaat over kansen op werk voor werkzoekenden en knelpunten voor werkgevers om aan personeel te komen. Vaak zijn deze elkaars spiegelbeeld. Flexibiliteit en omscholing staan centraal in de

moderne arbeidsmarkt. Werkzoekenden vergroten hun kansen door effectieve wervingskanalen te gebruiken (zie hoofdstuk 2). Ook kunnen ze uitwijken naar een ander beroep of naar een andere sector of regio, al dan niet in combinatie met scholing. Werkgevers kunnen hun knelpunten in de personeelsvoorziening aanpakken door onder andere hun zoekgebied te vergroten, selectiecriteria aan te passen, werk te herverdelen en huidig of nieuw personeel te scholen. Eerst geven de paragrafen 4.2 tot en met 4.4 een beeld van de huidig en de verwachte spanning op de arbeidsmarkt. Daarna worden verschillende opties voor werkzoekenden en werkgevers besproken. Door het economisch herstel neemt het aantal vacatures in Midden-Gelderland toe. Tegelijkertijd daalt het aantal bij UWV geregistreerde kortdurend werkzoekenden. Kortdurend betekent hier maximaal een half jaar werkloos. Deze combinatie van minder werkzoekenden tegenover meer vacatures heeft ertoe geleid

dat de arbeidsmarkt in Midden-Gelderland minder ruim is geworden, ofwel de kansen voor werkzoekenden zijn over het algemeen verbeterd. Tegenover 3.700 openstaande vacatures staan 4.300 kortdurend werkzoekenden. Knelpunten concentreren zich ook in deze meer gespannen arbeidsmarkt rond groepen werkzoekenden die moeilijk werk vinden. Vooral werkloosheidsduur, leeftijd en opleidingsniveau bepalen iemands kansen op werk. Voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt vergt het vinden en behouden van werk vaak de nodige inspanning en investeringen. Werkgevers hebben over het algemeen weinig problemen om vacatures in te vullen. Toch zijn er steeds meer werkgevers voor wie het lastig is om aan goed personeel te komen. Dit is vooral, maar niet uitsluitend, het geval in de techniek en ICT. Daar komt bij dat technologische innovaties, vergrijzing, flexibilisering en schoolkeuze van jongeren de komende jaren de

discrepanties dreigen te vergroten tussen opleiding, beroep en competenties van het beschikbare arbeidsaanbod en de vraag van werkgevers.

4.2. Grotere spanning op arbeidsmarkt Midden-Gelderland

Vergelijking van vraag en aanbod geeft een beeld van kansen en knelpunten die werknemers en werkgevers momenteel ervaren. Afbeelding 4.1 toont de spanning op de arbeidsmarkt – dat is de verhouding tussen openstaande vacatures en kortdurend werkzoekenden – halverwege 2016 voor de totale markt (links) voor technische beroepen (midden) en zorg & welzijn beroepen (rechts).

Afbeelding 4.1. Spanning arbeidsmarkt algemeen en in technische en ICT-beroepen 35 arbeidsmarktregio’s, 2e kwartaal 2016

Bron: UWV

Alle beroepen Technische beroepenexcl. productiemedewerkers

Zorg en welzijn beroepen

4. Meer kansen en specifieke

krapte


Afbeelding 4.1 laat zien dat de arbeidsmarkt in Midden-Gelderland tussen krap en ruim in zit, net als in een groeiend aantal andere arbeidsmarktregio’s in Nederland. Dat geldt voor de arbeidsmarkt als geheel. Er zijn echter grote verschillen tussen beroepsgroepen en –niveaus als het gaat om de kans op het vinden van werk en het invullen van vacatures. Voor de technische beroepen bijvoorbeeld is de arbeidsmarkt voor productiemedewerkers bijna overal in het land zeer ruim. Voor de overige technische beroepen is de spanning in Midden-Gelderland al gemiddeld. Zorg & welzijn is een sector die een omslag heeft gemaakt van groeisector naar krimpsector. Toch is ook in deze grote sector sprake van een groeiende spanning tussen vraag en aanbod. In Midden-Gelderland nu gemiddeld, in Rijk van Nijmegen en de Achterhoek nog ruim. Verschillen tussen beroepsgroepen en beroepsniveaus zijn in afbeelding 4.2 zichtbaar gemaakt. Voor ICT-

beroepen is duidelijk sprake van een krappe arbeidsmarkt, er zijn in deze beroepsgroep meer openstaande vacatures dan beschikbare kortdurend werkzoekenden. Ook in de meeste omliggende en andere arbeidsmarktregio’s is de arbeidsmarkt voor ICT-beroepen krap. Dat betekent grote concurrentie tussen werkgevers om vacatures voor deze beroepen te vervullen. Het gaat dan vooral om de beroepsgroepen software- en applicatieontwikkelaars en gebruikersondersteuners ICT.

Afbeelding 4.2. Spanning naar beroepsklasse (links) en beroepsniveau (rechts) Midden-Gelderland, 2e kwartaal 2016

Bron: UWV

Voor de meeste andere beroepsklassen is de arbeidsmarkt in Midden-Gelderland gemiddeld gespannen. Dat geldt ook voor commerciële beroepen, transport & logistiek beroepen en managers. Veel voorkomende beroepen onder werkzoekenden, zoals transportplanner, callcentermedewerker en manager

detailhandel, vallen hieronder. Alleen voor de agrarische beroepen en de kleine groep creatief & taalkundig personeel nog sprake van een ruime arbeidsmarkt. Verschillen tussen vraag en aanbod kunnen aanleiding zijn om voor oplossingen van knelpunten in Midden-Gelderland te kijken naar de buurregio’s. In de meeste omliggende arbeidsmarktregio’s ontwikkelt de markt voor veel beroepsklassen zich naar een gemiddelde spanning. Regionale verschillen lijken kleiner te worden. Met uitzondering van de Achterhoek waar de arbeidsmarkten in meer gevallen nog ruim zijn. Afgaande op de spanningsindicator hebben werkzoekenden in Midden-Gelderland meer kans op concurrentie uit buurregio’s voor bedrijfseconomische en administratieve beroepen en voor dienstverlenende beroepen. Binnen sommige beroepsklassen is er krapte voor specifieke beroepen. Zoals voor accountmanager

zakelijke diensten (binnen de beroepsklasse commercieel) en voor verzorgende individuele gezondheidszorg (ig) binnen zorg & welzijn. Zoals het rechterdeel van afbeelding 4.2 laat zien, is er in Midden-Gelderland alleen krapte op wetenschappelijk beroepsniveau. Voor de andere beroepsniveaus is de arbeidsmarkt min of meer in balans. De krapte in ICT-beroepen zit grotendeels op hoger en wetenschappelijk niveau. Binnen beroepsgroepen kan er sprake zijn van grote verschillen tussen de beroepsniveaus als het gaat om kansen op werk en problemen bij het invullen van vacatures. Zo geldt voor openbaar bestuur, veiligheid en juridische beroepen en voor bedrijfseconomische wetenschappelijke beroepen als jurist, accountant en financieel specialist een krappe arbeidsmarkt, terwijl er voor deze beroepsgroepen op lager en middelbaar niveau juist sprake is van een ruime arbeidsmarkt. Daar gaat het om beroepen als

administratief medewerker en boekhoudkundig medewerker. Voor beroepen in zorg & welzijn noemt de Werkgeversvereniging Zorg en Welzijn (WZW) met name verpleegkundigen op de niveaus mbo-4 en hbo, en pedagogisch werker mbo-4. Ook in de techniek zit de krapte vooral op middelbaar en hoog niveau,

krapzeerruim

gem.ruimzeerkrap

-4 -3 -2 -1 0 1 2 3 4

Agrarisch


Pedagogisch

Technisch


Zorg en welzijn

Managers


Commercieel

Openbaar bestuur

Dienstverlenend

ICT

Totaal

krapzeerruim

gem.ruimzeerkrap

-4 -3 -2 -1 0 1 2 3 4

Wetenschappelijk

Hoger

Middelbaar

Lager

Elementair

Totaal


terwijl de kansen op werk voor de lagere beroepsniveaus geringer zijn. Op elementair en lager niveau is er voor geen van de beroepsgroepen in Midden-Gelderland sprake van krapte. Het is op dit niveau lastig om werk te vinden. De zeer ruime arbeidsmarkt voor productiemedewerkers en de gemiddelde spanning voor het geheel van de overige technische beroepen kan ten onrechte de indruk wekken dat er geen al te grote knelpunten zijn. Kraptes worden pas zichtbaar op een nog lager detailniveau. Het gaat dan in de techniek vooral om beroepen met specifieke vereisten wat betreft opleiding, ervaring en competenties. Ook uit de verhouding tussen cv’s en vacatures op werk.nl in Nederland blijkt hoe er in de techniek, maar ook binnen de ICT en agrarische beroepsrichtingen, voor bepaalde beroepen relatief goede kansen op werk zijn (zie box 4.1). Box 4.1. Verhouding cv’s – vacatures Nederland toont meer krapte in techniek, ICT en agrarisch Een alternatief voor de spanning voor het vaststellen van de kansen en knelpunten per beroepsgroep op de huidige arbeidsmarkt is het vaststellen van de verhouding tussen cv’s en vacatures op werk.nl. Op basis van deze verhouding zijn ICT en techniek beroepsrichtingen met relatief goede kansen op werk in de eerste helft van 2016. Veel minder gunstig zijn de kansen op werk in administratie, creatieve beroepen en maatschappelijk & sociaal werk. Voor werkzoekenden gunstige Voor werkzoekenden ongunstige verhouding cv’s - vacatures verhouding cv’s - vacatures - databank- en netwerkspecialist - secretaresse - software- en applicatieontwikkelaar - kassamedewerker - accountant - auteur / taalkundige - ingenieur - journalist - lasser en plaatwerker - bibliothecaris - machinemonteur - conciërge / teamleider schoonmaak - metaalbewerker - reisbegeleider - elektricien / elektronicamonteur - leider kinderopvang / onderwijsassistent - loodgieter en pijpfitter - sociaal werker / groeps- en woonbegeleider - vakman afbouw (o.a. dakdekker, stukadoor, tegelzetter) - maatschappelijk werker - verpleegkundige - manager zorginstelling.

4.3. Specifieke krapteberoepen in techniek

Over het algemeen ondervinden werkgevers knelpunten bij het invullen van vacatures voor beroepen op middelbare en hogere niveaus en in techniek en ICT. Vacatures op lager en elementair niveau zijn makkelijker te vervullen. De knelpunten gelden niet voor complete beroepsklassen, maar gelden daarbinnen voor bepaalde beroepen met specifieke functie-eisen.

Box 4.2. Regionale kansrijke beroepen. Waar is de arbeidsmarkt krap? In 2014 en in 2015 heeft UWV landelijke overzichten uitgebracht van beroepen met een krappe arbeidsmarkt. Er bleek bij regionale arbeidsmarktpartijen grote behoefte aan een regionale verbijzondering van krapteberoepen. Daarom wordt in nauwe samenwerking met de WerkgeversServicepunten in een groot aantal regio’s gewerkt aan regionalisering van de landelijke lijst met krapteberoepen. De overzichten komen tot stand door het naast elkaar leggen van beschikbaar cijfermateriaal over vacatures en geregistreerde werkzoekenden en een analyse van (vaak sectorale) arbeidsmarktrapporten. Op basis van deze data is een eerste groslijst gemaakt. De groslijst is vervolgens voorgelegd aan arbeidsmarktprofessionals in de regio met de vraag of zij inderdaad zien dat vacatures voor de genoemde beroepen moeilijk vervulbaar zijn. Naast WerkgeversServicepunten zijn onder andere benaderd: uitzendbureaus, recruiters, onderwijsinstellingen, topsectoren, onderzoeksinstituten, werkgeversverenigingen en individuele werkgevers in verschillende sectoren. Inmiddels zijn voor een derde van de 35 arbeidsmarktregio’s lijsten met regionale kansrijke beroepen samengesteld. Andere arbeidsmarktregio’s volgen in de loop van 2016. Informatie over regionale kansrijke beroepen is te vinden op https://www.werk.nl/portal/page/portal/werk_nl/arbeidsmarktinformatie/sector-beroep/kansrijke-beroepen/krapteberoepen/regio.

Voor Nederland als geheel is een overzicht van krapteberoepen gemaakt, op basis van verhoudingen tussen werkzoekenden en vacatures. In principe geldt die lijst ook voor Midden-Gelderland, zeker omdat de werkgelegenheidsstructuur van Midden-Gelderland in veel opzichten lijkt op het landelijke gemiddelde. Afbeelding 4.3 geeft een selectie van die krapteberoepen.

De meeste krapteberoepen in deze lijst zitten in 2015 in de richting techniek op middelbaar niveau. Zo zijn er moeilijk vervulbare vacatures voor verschillende uitvoerende technische beroepen. Er zijn tekorten aan diverse soorten monteurs, maar ook aan plaatwerkers, CNC-verspaners, gespecialiseerde lassers, operators voor de voedingsmiddelenindustrie en metselaars. Soms staan deze vacatures open voor mensen met een gerichte opleiding op mbo-2 niveau, maar vaak wordt niveau 3 of 4 vereist. Vaak heeft men voor deze functies het liefst mensen met de nodige ervaring, maar ook die zijn dus moeilijk te vinden. Bij de technische kaderfuncties zijn krapteberoepen soms op mbo-4 niveau, maar vooral op hoger en wetenschappelijk niveau. Het gaat dan bijvoorbeeld om calculators, ontwerper/constructeurs

https://www.werk.nl/portal/page/portal/werk_nl/arbeidsmarktinformatie/sector-beroep/kansrijke-beroepen/krapteberoepen/regio

https://www.werk.nl/portal/page/portal/werk_nl/arbeidsmarktinformatie/sector-beroep/kansrijke-beroepen/krapteberoepen/regio


werktuigbouw, projectleiders elektrotechniek of ontwerpers industriële automatisering. Veel van de genoemde technische beroepen komen voor in de industriële sector, die ook in Midden-Gelderland behoorlijk vertegenwoordigd is.

Afbeelding 4.3. Regionale krapteberoepen (selectie) Nederland, 2015

Beroepsgroep Beroepsgroep

ICT Financieel, economisch, administratief

Programmeur ICT (o.a. dot.net, java, scripttalen, C, C#), testdeveloper

Registeraccountant

Security-specialist Transport en logistiek

Architect technische infrastructuur ICT Vrachtwagenchauffeur

Techniek Transportplanner

Monteur machines/ fabrieksinstallaties (installatie en onderhoud)

Horeca

Monteur/loodgieter gas, water, sanitair, (centrale) verwarming

Zelfstandig werkend kok

Monteur koeltechniek, luchtbehandeling Agrarisch

CNC-verspaner inclusief programmeren (draaien, frezen, kotteren, slijpen)

Hovenier

Gespecialiseerd lasser niveau 3 & 4 (TIG, MIG/MAG, elektrode)

Onderwijs

Metselaar Docent exacte vakken (1e en 2e graads)

Meet- en regeltechnicus / monteur meet- en regeltechniek

Zorg

Elektricien / monteur technische installaties Wijkverpleegkundige

Werkvoorbereider-calculator werktuigbouw, elektrotechniek, installatietechniek

Gespecialiseerd verpleegkundige ziekenhuis

Projectleider / ontwerper industriële automatisering, PLC-programmeur

Specifieke medisch specialisten (o.a. specialist ouderengeneeskunde, maag-darm-lever, verzekeringsarts, reumatoloog, revalidatiearts)

Projectleider werktuigbouw, maintenance engineer

R&D-specialist/procestechnoloog

Bron: UWV

Ook in de ICT ervaren werkgevers problemen om aan hoger opgeleid personeel te komen. Er zijn vooral tekorten aan programmeurs voor specifieke programmeertalen. Daarnaast is het lastig om security-specialisten en architecten technische infrastructuur te vinden. De vereiste kennis in de ICT is vaak heel specifiek en moet up-to-date zijn. Hier tekent zich in de ICT een duidelijke mismatch af: veel werkzoekenden zijn middelbaar opgeleid en/of hebben verouderde kennis en ervaring. Daarnaast is steeds meer behoefte aan mensen met inzicht in bedrijfsprocessen die als schakel fungeren tussen opdrachtgever en ICT. Verder zijn er krapteberoepen in de zorg (wijkverpleegkundige, gespecialiseerd verpleegkundige ziekenhuis, specifiek medisch specialisten, psychiater), financiën/administratie (assistent-accountant, registeraccountant), onderwijs (docenten exacte vakken, talen en mbo-techniek), horeca (zelfstandig werkend kok, gastheer/-vrouw. Het overzicht van krapteberoepen laat niet alleen zien waar zich knelpunten voor werkgevers voordoen.

Het biedt tevens zicht op kansen voor werkzoekenden. Daar waar werkgevers moeilijk aan geschikt personeel kunnen komen, ontstaan immers moeilijk vervulbare vacatures die werkloze werkzoekenden kunnen invullen. Ook bieden beroepen met moeilijk vervulbare vacatures aanknopingspunten voor instrumenten als jobcarving en scholingstrajecten.

4.4. Op termijn meer knelpunten voor werkgevers

De huidige arbeidsmarkt levert vooral krapte op in bepaalde technische beroepen, ICT-beroepen en in

specifieke nicheberoepen. Het in kaart brengen van kansen en knelpunten vraagt echter niet alleen zicht op de korte termijn. Keuzes van werkgevers en werkzoekenden hebben immers ook consequenties op de lange termijn. Arbeidsmarktbeleid is er niet alleen om de huidige knelpunten aan te pakken, maar probeert ook in te spelen op kansen en knelpunten die zich de komende jaren voordoen. Het economische herstel zorgt voor toename van spanning op de arbeidsmarkt. De vooruitzichten voor de komende jaren wijzen op een verdere groei van de economie, werkgelegenheid en vacatures, al is dat


met lagere cijfers dan voor de recessie. Bovendien verandert de arbeidsmarkt van karakter. De aantrekkende economie, het verhogen van de pensioenleeftijd en de grotere arbeidsparticipatie van onder andere vrouwen zorgen voor een toename van mensen die zich aanbieden op de arbeidsmarkt. Automatisering, toename van complexiteit en flexibilisering vragen andere competenties van huidige en toekomstige werknemers. Door het aantrekken van de economie en de veranderde arbeidsmarkt kunnen knelpunten ontstaan in de beschikbaarheid van personeel. Soms is de instroom van schoolverlaters onvoldoende om in deze vervangingsvraag te kunnen voorzien. Ook sluiten opleiding, werkervaring en competenties niet altijd goed aan bij de wensen van de werkgever. Rekening houdend met onder andere de vergrijzing, opleidingskeuze en instroom van jongeren op de arbeidsmarkt, schetst ROA eind 2015 de arbeidsmarktperspectieven tot 2020 per beroepsgroep. De

toekomstige arbeidsmarktsituatie (2020) levert volgens ROA voor werkgevers meer knelpunten op in de personeelsvoorziening dan de huidige situatie. Dit biedt meer kansen voor werkzoekenden. Afbeelding 4.4 geeft een beeld van de beroepen waarvan ROA verwacht dat er grote knelpunten in de personeelsvoorziening ontstaan. De meeste knelpunten voor werkgevers ontstaan de komende jaren in een brede range van technische beroepen. Deels gaat het hier om banen op hoog niveau, zoals ingenieurs en architecten. Maar ook op lager en middelbaar niveau in de techniek kunnen knelpunten ontstaan als de instroom van nieuwe werknemers vanuit het onderwijs en het aanwezige onbenutte arbeidsaanbod niet voldoende zijn om de vraag naar personeel in te vullen. Zowel uitbreidingsvraag als vervangingsvraag – onder andere door pensionering – speelt hierbij een rol.

Afbeelding 4.4. Beroepen met grote verwachte knelpunten personeelsvoorziening Nederland, tot 2020

Beroepsgroep Beroepsgroep

Techniek ICT

Architecten Gebruikersondersteuning ICT

Assemblagemedewerkers Radio- en televisietechnici

Bakkers Software- en applicatieontwikkelaars

Biologen en natuurwetenschappers Onderwijs

Elektriciens en elektronicamonteurs Docenten algemene vakken secundair onderwijs

Elektrotechnisch ingenieurs Docenten beroepsgerichte vakken secundair onderwijs

Ingenieurs (geen elektrotechniek) Docenten hoger onderwijs en hoogleraren

Loodgieters en pijpfitters Leerkrachten basisonderwijs

Procesoperators Onderwijskundigen en overige docenten

Productcontroleurs Financieel, economisch, administratief

Productieleiders industrie en bouw Accountants

Schilders en metaalspuiters Financieel specialisten en economen

Technici bouwkunde en natuur Zakelijke dienstverleners

Timmerlieden Managers

Openbaar bestuur Diverse managementfuncties

Beveiligingspersoneel

Bron: ROA

Naast technische beroepen gaan werkgevers volgens ROA de komende jaren grote knelpunten ervaren in het vinden van geschikt ICT-personeel. Het gaat hier om software- en applicatieontwikkelaars en gebruikersondersteuning. Midden-Gelderland kent in deze beroepsgroep echter weinig geregistreerde werkzoekenden. Ook in andere beroepsgroepen krijgen werkgevers de komende jaren te maken met

knelpunten in de personeelsvoorziening. Zo leiden vergrijzing en een beperkte instroom van jongeren uit het onderwijs richting arbeidsmarkt tot problemen voor onderwijswerkgevers om docentenbanen in te vullen. In bedrijfseconomische beroepen op hoog niveau leidt het aantrekken van de economie in zakelijke dienstverlening tot uitbreidingsvraag. Ook voor het invullen van managementvacatures worden knelpunten voorzien. Het gaat hier in veel gevallen om leidinggevende vakspecialisten in ICT, productie, logistiek en zorg en veel minder om algemeen management. ROA verwacht voor werkgevers tot 2020 vrijwel geen knelpunten in de personeelsvoorziening voor administratieve, dienstverlenende en commerciële beroepen, zoals administratief medewerkers, boekhouder, verkoopmedewerker en schoonmakers. Hetzelfde geldt voor transportberoepen. Ook in zorg & welzijn verwacht ROA weinig knelpunten bij het invullen van vacatures. De werkgelegenheid in de verpleging en verzorging stagneert en het onderwijs levert de komende jaren meer dan voldoende

afgestudeerden af om de vervangingsvraag op dit niveau op te vangen. Werkgevers in de zorgsector verwachten grote knelpunten in de personeelsvoorziening, vooral op hoger niveau, onder hbo-verpleegkundigen en artsen. De Werkgeversvereniging Zorg en Welzijn (WZW) noemt voor Midden-


Gelderland (incl. regio Ede) met name verpleegkundigen op de niveaus mbo-4 en hbo, pedagogisch werkers mbo-4 en verzorgenden.

4.5. Kansen voor werkzoekenden

Zoals uit paragraaf 3.4 blijkt, hebben veel mensen die in de eerste helft van 2016 in Midden-Gelderland in de WW terecht kwamen een technische, administratieve of commerciële achtergrond. Werkzoekenden met technische beroepen lijken goede kansen op werk te hebben. Niet alleen nu zijn er al veel

krapteberoepen in de techniek, maar voor de toekomst worden nog meer knelpunten verwacht voor werkgevers in de vacaturevervulling voor technische beroepen. Veel werkzoekenden in de techniek zijn echter werkzaam geweest op een elementair of lager niveau, terwijl de beste kansen op werk zijn vanaf mbo-niveau. Ook voldoen niet alle werkzoekenden aan de vereiste certificaten en werkervaring. Voor die werkzoekenden kan (om- of bij-)scholing helpen om de stap te kunnen maken naar het door werkgevers gevraagde niveau. Naast mensen met een technische achtergrond, kent Midden-Gelderland veel werkzoekenden met een administratieve achtergrond. De perspectieven voor deze werkzoekenden zijn niet gunstig. Werk vinden is lastig en de situatie verbetert de komende jaren weinig. Door digitalisering neemt de vraag naar veel administratieve functies verder af, of verdwijnen functies zelfs. Werkzoekenden met een lage opleiding of met een beroep waarnaar in Midden-Gelderland weinig vraag is, kunnen misschien uitwijken naar een

beroep, sector of regio waar de kansen op werk gunstiger zijn. Flexibiliteit en omscholing staan centraal in de moderne arbeidsmarkt voor werkzoekenden. Werkgevers ervaren de komende jaren in toenemende mate knelpunten in de vacaturevervulling van beroepen in techniek en ICT en in specifieke beroepen in zorg en onderwijs. Maatregelen die zij kunnen nemen, zijn het uitbreiden van het zoekgebied naar buurregio’s, selectiecriteria aanpassen, investeren in scholing of werk herverdelen. Instrumenten als (om)scholing en jobcarving – passende functies creëren door eenvoudige taken te bundelen of taken af te splitsen van bestaande functies – kunnen hierbij hun nut bewijzen. De volgende paragrafen gaan in op de alternatieven die werkgevers hebben om een breder aanbod te vinden en op de alternatieven die er voor werkzoekenden zijn als ze problemen hebben bij het vinden van werk.

4.6. Alternatieve overstapberoepen

Beroepen waarvoor werkgevers echt knelpunten in de personeelsvoorziening ervaren, liggen voor veel werkzoekenden in Midden-Gelderland niet binnen handbereik. De overstap is voor hen ook na een vakgerichte training of scholing niet te maken. Vaak gaat het bij deze krapteberoepen om beroepen die niet massaal in de regio voorkomen en waarvoor specifieke opleiding en ervaring vereist zijn. Box 4.3. Overstapberoepen in kaart gebracht UWV onderzoekt voor enkele beroepen wat mogelijke overstapberoepen zijn. Hierbij wordt ook aangegeven wat de kansen op de arbeidsmarkt zijn in deze beroepen. Dit wordt gedaan voor beroepen die op de huidige arbeidsmarkt onder druk staan. Vaak zijn dit beroepen waarin de werkgelegenheid sterk krimpt. Hierdoor ontstaat er een groter personeelsaanbod dan -vraag. Dit betekent dat er voor werkzoekenden in deze beroepen momenteel weinig kansen zijn op een baan omdat de concurrentie groot is. Overstapberoepen worden bepaald op basis van twee pijlers: overeenkomstige competenties en historische loopbaanoverstappen. UWV heeft in 2016 een aantal rapporten ‘Overstapberoepen’ voor verschillende beroepen gepubliceerd, waaronder verkoopmedewerkers, helpende thuiszorg, financieel administratief medewerker, secretaresse, receptionist en sociaal-cultureel werker. Meer informatie is te vinden op https://www.werk.nl/portal/page/portal/werk_nl/arbeidsmarktinformatie/sector-beroep/kansrijke-beroepen/overstapberoepen.

Midden-Gelderland kent veel werkzoekenden die een baan proberen te vinden in beroepen als productiemedewerker, verzorgende, administratief medewerker of verkoper. Voor deze beroepen is het aantal werkzoekenden veel groter dan het aantal beschikbare vacatures. Voor hen is het zinvol te weten welke alternatieve beroepen meer kans op werk bieden dan het huidige beroep. UWV brengt de komende tijd deze alternatieve overstapberoepen in beeld voor enkele veel voorkomende beroepen (zie box 4.3).

4.7. Scholing vergroot kansen

De arbeidsmarkt verandert in snel tempo. De werkgelegenheid krimpt in de ene sector en groeit in de andere. Beroepen raken uit de gratie, terwijl nieuwe ontstaan. Economisch herstel, automatisering, toenemende complexiteit en flexibilisering van werk stellen andere eisen aan werkenden en werkzoekenden. Opleidingen en opgedane werkervaring zijn in deze snel veranderende arbeidsmarkt gauw gedateerd. Het volgen van opleidingen, cursussen en trainingen verkleint de discrepanties tussen

https://www.werk.nl/portal/page/portal/werk_nl/arbeidsmarktinformatie/sector-beroep/kansrijke-beroepen/overstapberoepen

https://www.werk.nl/portal/page/portal/werk_nl/arbeidsmarktinformatie/sector-beroep/kansrijke-beroepen/overstapberoepen


het aanwezige en benodigde opleidingsniveau en -richting en vergroot daarmee de kansen op werk voor werkzoekenden. Daarom heeft het ministerie van SZW een pakket maatregelen samengesteld, zoals sectorplannen, Brug-WW en scholingsvouchers. Mensen die werken of gewerkt hebben in sectoren die het zwaar hebben – zoals thuiszorg, grootwinkelbedrijf en financiële administratie – kunnen zich om- of bijscholen richting een beroep waarin meer kans is op werk. Aan de scholingsvoucher is een lijst met kansberoepen verbonden die voor een groot deel bestaat uit beroepen in de elektrotechniek, bouw, metaal/metalektro/werktuigbouw en ICT. Maar er staan ook beroepen op de lijst in sectoren als agrarisch/groen/milieu, transport & logistiek, procestechniek, onderwijs en veiligheid. Box 4.4. Scholingsvouchers In april 2016 heeft de Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) de Tijdelijke regeling subsidie scholing richting een kansberoep gepubliceerd. De regeling is per 1 mei 2016 ingegaan en geldt voor scholing die niet later gestart is dan 1 april 2018. De regeling maakt het mogelijk subsidie voor scholing te verstrekken aan werkzoekenden die bij UWV zijn geregistreerd en arbeid in loondienst verrichten, dan wel vanwege het verricht hebben van dergelijke arbeid een WW-uitkering ontvangt of als zelfstandige werkzaamheden verricht. Deze werkzoekenden kunnen uitsluitend in aanmerking komen voor subsidie indien scholing is gericht op een kansberoep. Een kansberoep is een beroep dat is opgenomen in een limitatieve lijst die is opgenomen als bijlage bij de regeling. Deze lijst is eveneens te raadplegen op werk.nl. Ook kunnen werkzoekenden subsidie krijgen wanneer zij via een EVC-procedure hun competenties en ervaring in een ervaringscertificaat laten vastleggen. Meer informatie is te vinden op http://www.uwv.nl/particulieren/voorzieningen/voorzieningen-werk/detail/scholingsvoucher/scholingsvoucher-voor-werkzoekende.

Scholingsvouchers en Brug-WW richten zich vooral op om- en bijscholing van werkenden en werkzoekenden. Om de groeiende discrepantie op de arbeidsmarkt structureel aan te pakken, is een verbeterde aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt noodzakelijk. Niet alleen uitbreidingsvraag op basis van economische ontwikkelingen, maar ook vervangingsvraag als gevolg van vergrijzing, instroom van jongeren uit het onderwijs richting arbeidsmarkt en allerlei trends als automatisering, flexibilisering en internationalisering spelen hierin een rol. ROA maakte een inschatting van de toekomstige arbeidsmarktperspectieven waarbij zoveel mogelijk rekening is gehouden met deze ontwikkelingen.

Afbeelding 4.5. Toekomstige arbeidsmarktperspectief tot 2020 naar opleiding Midden-Gelderland, tot 2020

Opleiding Arbeidsmarktperspectief

Totaal Mbo 2/3 Matig

Mbo 2/3 Economie Matig

Mbo 2/3 Groen Zeer goed

Mbo 2/3 Techniek Redelijk

Mbo 2/3 Zorg en welzijn Slecht

Totaal Mbo 4 Matig

Mbo 4 Economie Slecht

Mbo 4 Groen Redelijk

Mbo 4 Techniek Goed

Mbo 4 Zorg en welzijn Slecht

Totaal Hbo Redelijk

Hbo Economie Matig

Hbo Gedrag en maatschappij Slecht

Hbo Landbouw en natuur Goed

Hbo Onderwijs Goed

Hbo Taal en cultuur Redelijk

Hbo Techniek Goed

Hbo Gezondheidszorg Matig

Totaal Wo Goed

Totaal Redelijk

Bron: ROA

Afbeelding 4.5 toont arbeidsmarktperspectieven tot 2020 voor de verschillende opleidingsrichtingen en –niveaus in Midden-Gelderland. Op totaalniveau zijn de toekomstperspectieven voor afgestudeerden in Midden-Gelderland redelijk. Er zijn echter grote verschillen tussen opleidingsniveaus en –richtingen. De beste perspectieven zijn voor mensen met een wetenschappelijke opleiding en voor mensen met een

hbo-opleiding in techniek, onderwijs of landbouw & natuur. Op mbo-4 niveau zijn de beste perspectieven in de techniek. Opvallend op mbo-2/3 niveau is het zeer goede perspectief in het groenonderwijs. Minder

http://www.uwv.nl/particulieren/voorzieningen/voorzieningen-werk/detail/scholingsvoucher/scholingsvoucher-voor-werkzoekende

http://www.uwv.nl/particulieren/voorzieningen/voorzieningen-werk/detail/scholingsvoucher/scholingsvoucher-voor-werkzoekende


gunstig zijn de perspectieven voor afgestudeerde van economische en zorgopleidingen. Het grote aantal schoolverlaters in deze richtingen en het relatief grote aantal geregistreerde werkzoekenden zijn meer dan voldoende om de baanopeningen door uitbreidingsvraag en vervangingsvraag in te vullen.

4.8. Kansen buiten Midden-Gelderland

Werkzoekenden kunnen niet alleen hun kansen vergroten door naar alternatieve beroepen te kijken, scholing te volgen en andere zoekkanalen te gebruiken. Zij kunnen ook hun zoekgebied uitbreiden. Ook

werkgevers kunnen hun knelpunten in de personeelsvoorziening aanpakken door in een groter gebied naar personeel te zoeken. Pendelstromen en de spanning op de arbeidsmarkt in omliggende regio’s bieden werkgevers en werkzoekenden aanknopingspunten voor het uitbreiden van hun zoekgebied. Zoals uit afbeelding 4.2 blijkt, is spanning op de arbeidsmarkt in Midden-Gelderland gemiddeld en daarmee voor werkzoekenden gunstiger dan in sommige andere regio’s. Werkgevers ervaren er redelijk wat knelpunten bij het invullen van vacatures. Midden-Gelderland heeft een iets lagere werkgelegenheidsfunctie dan het landelijk gemiddelde. Dat wil zeggen dat er relatief minder banen per 1000 inwoners van 15-74 jaar zijn. Ten opzichte van de aangrenzende arbeidsmarktregio’s zit de werkgelegenheidsfunctie van Midden-Gelderland in de middenmoot. Vooral in Stedendriehoek en Noordwest Veluwe ligt het aantal banen per 1000 inwoners hoger, en vooral in de Achterhoek lager.

Afbeelding 4.6. Pendelstromen en pendelsaldo Nederland en Midden-Gelderland, 2014

Bron: CBS, bewerking UWV

Afbeelding 4.6 toont het binnenlandse pendelsaldo per arbeidsmarktregio in 2014 en de pendelstromen van en naar Midden-Gelderland. De blauwgekleurde regio’s, zoals Midden-Gelderland, hebben een positief pendelsaldo. Er werken meer mensen van elders in de regio dan dat er mensen vanuit de regio elders

werken. De roodgekleurde regio’s hebben een negatief pendelsaldo, daar geldt het omgekeerde. Ondanks de relatief lage werkgelegenheidsfunctie heeft Midden-Gelderland toch een (klein) positief pendelsaldo. Zeven van de tien banen in Midden-Gelderland worden ingevuld door werknemers die in de regio zelf wonen. Iets meer dan 49 duizend mensen werken in Midden-Gelderland, maar wonen elders. Deze inkomende pendel komt vooral vanuit de Achterhoek, Rijk van Nijmegen, FoodValley en Stedendriehoek en Noordwest Veluwe. Andersom werken bijna 49 duizend inwoners van Midden-Gelderland in een andere regio, vooral in FoodValley en Rijk van Nijmegen. Afbeelding 4.1 maakt duidelijk dat kansen op werk in dezelfde beroepsgroep kunnen verschillen tussen arbeidsmarktregio’s. Werkzoekenden vergroten hun kansen als ze zich ook richten op arbeidsmarktregio’s die voor hun beroep betere kansen bieden. Voor werkgevers geldt hetzelfde principe. Wanneer het

invullen van een vacature moeilijk is binnen Midden-Gelderland, kan het uitbreiden van het zoekgebied richting regio’s met minder krapte uitkomst bieden. Kraptes in Midden-Gelderland zijn er vooral voor sommige technische functies en ICT-functies. Voor technische beroepen (exclusief productiemedewerkers) is de spanning op de arbeidsmarkt in Midden-Gelderland gemiddeld, net als in veel andere regio’s. Kraptes zijn er wel, maar die zijn relatief klein in omvang en overwegend kwalitatief van aard.

70%7%

6%

4%

3%10%

Waar werken inwoners van Midden-Gelderland

Midden-Gelderland

FoodValley

Rijk van Nijmegen

Stedendriehoek en

Noordwest Veluwe

Achterhoek

Overig

69%8%

6%

5%

4%7%

Waar wonen werkenden in Midden-Gelderland

Midden-Gelderland

Achterhoek

Rijk van Nijmegen

FoodValley

Stedendriehoek en

Noordwest Veluwe

Overig


Overigens gaan de pendelgegevens voor afbeelding 4.6 alleen over pendel binnen Nederland. Er zijn ook baankansen in Duitsland, maar de grens vormt nog altijd een flinke barrière voor werknemers. Van het potentieel aan geschikte banen over de grens wordt slechts een klein deel benut. Voor Midden-Gelderland ligt het potentieel in Duitsland vooral in bouw, industrie en niet-commerciële diensten. Een groeiend deel van de pendel loopt via uitzendbureaus. In 2012 pendelden ongeveer 9.400 werknemers vanuit Nederland naar Noordrijn-Westfalen, waarvan bijna de helft Duitser was. Andersom pendelden ruim twee keer zoveel mensen van Noordrijn-Westfalen naar Nederland, vooral naar Arnhem/Nijmegen, Noord- en Zuid-Limburg en Twente.


5.1. Samenwerking

De complexiteit en de snelheid van veranderingen op de arbeidsmarkt vraagt om snelheid en flexibiliteit in

de samenwerking tussen ondernemers, onderwijs, overheid en werkzoekenden. Samenwerking zowel in

de vorming als in de uitvoering van (arbeidsmarkt)beleid, dus zowel strategisch als operationeel. Binnen

de arbeidsmarktregio Midden-Gelderland pakken publieke en private organisaties samen de uitdagingen

voor de arbeidsmarkt aan. Door samen te werken kunnen uitdagingen worden omgezet in kansen.

Kansen om werkgevers te helpen bij hun personeelsvraagstuk en kansen om werkzoekenden aan het

werk te helpen.

In het Regionaal Werkbedrijf Midden-Gelderland bijvoorbeeld werken gemeenten, werkgevers- en

werknemersorganisaties, en UWV samen om arbeidsmarktbeleid te ontwikkelen. Gezamenlijk worden

prioriteiten bepaald en wordt een marktbewerkingsplan opgesteld en uitgevoerd. De deelnemende

partijen willen dat Midden-Gelderland een arbeidsmarktregio is waar werkgevers hun activiteiten goed

kunnen ontplooien en burgers de kans krijgen om actief te participeren in de samenleving.

Het Werkgeversservicepunt Midden-Gelderland brengt vraag en aanbod bij elkaar. Medewerkers van

zowel gemeenten als UWV werken hier samen aan het oplossen van werkgeversvraagstukken. De

werkgever staat hierbij centraal en er worden maatwerkoplossingen geboden. In hun werkzaamheden

vragen de medewerkers extra aandacht voor werkzoekenden met een afstand tot de arbeidsmarkt. Dit

kunnen werkzoekenden zijn die langdurig werkloos zijn, een arbeidsbeperking hebben of vanwege sociale

omstandigheden een achterstand hebben. Deze groepen hebben net een extra steuntje in de rug nodig

om een plek op de arbeidsmarkt te vinden. Het Werkgeversservicepunt helpt hierbij.

In de volgende paragrafen wordt verder ingegaan op drie specifieke vraagstukken. Daarnaast worden

enkele projecten benoemd waar de regionale samenwerkingspartijen het komend jaar mee aan de slag

gaan.

5.2. Vraagstukken op de arbeidsmarkt

Mismatch tussen vraag werkgever en aanbod werkzoekende: scholing helpt Steeds vaker bestaat er een mismatch tussen de vraag van de werkgever en het aanbod van de werkzoekende. De competenties en de opleidingsachtergrond van de werkzoekende komen niet overeen met het door de werkgever gevraagde profiel. Hierdoor kan er aan de ene kant een moeilijk in te vullen vraag ontstaan, terwijl er aan de andere kant veel werkzoekenden beschikbaar zijn. Om deze discrepanties op te lossen, kunnen werkenden en werkzoekenden worden om- of bijgeschoold. Werkgevers en onderwijsinstellingen zullen samen moeten werken om om- en bijscholingstrajecten te ontwikkelen. Hierbij kan gebruik gemaakt worden van diverse instrumenten zoals een scholingsvoucher of een proefplaatsing. Uiteraard moet er ook gekeken worden naar de mogelijkheid om opleidingen beter te laten aansluiten op de arbeidsmarkt.

Werkzoekenden moeten voor zichzelf in beeld krijgen welke overstap ze willen én kunnen maken. Waar liggen de kansen? Welke opleiding is er nodig voor deze overstap? En welke trajecten zijn er? Voor dit vraagstuk is er onder andere een belangrijke rol weggelegd voor het Leerwerkloket. De medewerkers van het leerwerkloket kunnen werkzoekenden ondersteunen bij het inzichtelijk krijgen welke overstap ze kunnen maken.

Toenemende flexibele arbeidscontracten: samenwerking met uitzendbranche Arbeid wordt steeds flexibeler georganiseerd. De sterkste banengroei in 2016-2017 vindt plaats in de sector uitzendbedrijven & arbeidsbemiddeling. In 2015 heeft een kwart van de bedrijven met vervulde vacatures gebruik gemaakt van uitzendkrachten.

Ook voor de groepen werkzoekenden met een afstand tot de arbeidsmarkt zijn uitzendbureaus belangrijke kanalen om aan het werk te komen. In Midden-Gelderland is het aandeel oudere werknemers hoog binnen de sector uitzendbedrijven & arbeidsbemiddeling. Uit de regionale trendrapportage cijfers banenafspraak blijkt ook dat de banengroei voor mensen uit het doelgroepregister zich met name binnen inleenverbanden en detacheringen manifesteert. Het is daarom belangrijk voor het Regionaal Werkbedrijf en het Werkgeversservicepunt om de samenwerking te versterken met de uitzendbranche.

5. Uitdagingen voor de

arbeidsmarkt


Deelname van mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt Werkgevers realiseren werkplekken voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Het aantal banen in het kader van de Banenafspraak groeit in Midden-Gelderland. Er wordt van werkgevers verwacht dat zij binnen hun bedrijven werkplekken aanbieden aan mensen met een arbeidsbeperking. Het Regionaal Werkbedrijf en het Werkgeversservicepunt ondersteunen werkgevers hierbij. Het Werkgeversservicepunt schenkt in haar bemiddeling extra aandacht aan deze doelgroep en biedt werkgevers diverse instrumenten en hulpmiddelen aan om mensen met een arbeidsbeperking een plek te kunnen bieden. Voor sommige werkgevers is het lastig om binnen hun bedrijf te bepalen welke werkzaamheden door een werknemer met een afstand tot de arbeidsmarkt gedaan kunnen worden. Mogelijk is op het eerste oog

het werk te specialistisch of is er geen ruimte in het personeelsbestand. In dat geval kan er een ‘bedrijfsadvies inclusieve arbeidsorganisatie’ worden uitgevoerd. Hiervoor zijn bij het Werkgeversservicepunt gespecialiseerde accountmanagers functiecreatie beschikbaar. Er wordt dan in de bestaande werkprocessen gezocht naar eenvoudige werkzaamheden. Deze worden gecombineerd tot een nieuw takenpakket, waar vervolgens een geschikte kandidaat uit de doelgroep bij wordt gezocht. In de arbeidsmarktregio gaan bedrijven ook zelf met dit thema aan de slag. Op initiatief van het Rijnstate Ziekenhuis en de gemeente Arnhem is een project gestart met de titel ‘Doen is het beste denken’. Binnen dit project zijn een aantal bedrijven in de regio met elkaar gaan samenwerken om van de Banenafspraak een succes te maken. Tijdens twee bijeenkomsten in het voorjaar van 2016 hebben de bedrijven ervaringen, successen en knelpunten met elkaar gedeeld. Hieruit kwam naar voren dat samenwerking tussen bedrijven helpt bij het realiseren van de Banenafspraak.

5.3 Aankomende activiteiten en projecten

Communicatiecampagne ‘Staan voor een baan, gaan voor een baan’ Met behulp van een communicatiecampagne brengt het Regionaal Werkbedrijf de Participatiewet en de Wet banenafspraak onder de aandacht bij werkgevers. Als onderdeel van de campagne ‘Staan voor een baan, gaan voor een baan’ is er in het afgelopen jaar een website gelanceerd, zijn de resultaten van de

Banenafspraak richting de pers gecommuniceerd en is er deelgenomen aan diverse werkgeversbijeenkomsten. In de komende tijd gaat de communicatiecampagne onverminderd door. Vanaf september 2016 is er LinkedIn-campagne gestart. Hierbij staat een speciale campagnepagina centraal. In het najaar van 2016 worden diverse bedrijventerreinen te bezoeken met een campagnebusje tijdens een ‘roadtour’.

HARRIE-voucher Aan het werk helpen en houden van mensen met een arbeidsbeperking is maatwerk en vraagt vaak ook om extra begeleiding op de werkplek. Om werkgevers hierin tegemoet te komen wordt binnen de arbeidsmarktregio Midden-Gelderland de HARRIE-voucher beschikbaar gesteld. Met deze voucher kunnen

medewerkers van een bedrijf worden opgeleid tot een HARRIE. Een HARRIE is een (hulpvaardige, alerte, realistische, rustige, instruerende, eerlijke) medewerker die een werknemer met een arbeidsbeperking op de werkvloer begeleid. Daarnaast vormt deze medewerker het aanspreekpunt voor de werknemer met een arbeidsbeperking én voor de andere medewerkers in het bedrijf. Door middel van deze voucher wil het Regionaal Werkbedrijf het aantal HARRIE’s bij bedrijven vergroten. De HARRIE kan de rol van interne jobcoach op zich nemen, zodat een werkgever sneller zelf de begeleiding van een medewerker met een arbeidsbeperking op zich kan nemen. Hierdoor wordt het in dienst nemen en houden deze groep werknemers vergemakkelijkt. Het HARRIE-project is ontwikkeld door CNV Jongeren in samenwerking met Enspiratie. CNV verzorgt

tevens de opleiding. Inmiddels zijn er afspraken gemaakt over het organiseren van HARRIE-trainingen in de regio.


CPB, Macro Economische Verkenning 2017, Den Haag, september 2016.

Provincie Gelderland, Provinciale Economische Verkenning, Gelderse vooruitzichten 2016-2020, een middellangetermijnraming van de Gelderse economie, Arnhem, januari 2016.

ROA, De arbeidsmarkt naar opleiding en beroep tot 2020, Maastricht, december 2015.

UWV, Vacatures in Nederland 2013. De vacaturemarkt en personeelswerving in beeld, Amsterdam, mei

2014.

UWV, Welke beroepen bieden kansen? Overzicht van krapte- en overschotberoepen, Amsterdam, februari

2015.

UWV, Administratieve beroepen, Arbeidsmarktbeschrijving, Amsterdam, maart 2015.

UWV, Alternatieve loopbaanoverstappen. Voor verkoopmedewerker, Amsterdam, februari 2016.

UWV, Alternatieve loopbaanoverstappen. Voor helpende in de thuiszorg, Amsterdam, maart 2016.

UWV, Na de WW in de bijstand. De doorstroom van WW naar bijstand per gemeente, prognose tot 2017,

Amsterdam, maart 2016.

UWV, Monitor arbeidsparticipatie 2015. Aan het werk zijn, komen en blijven van mensen met een

arbeidsbeperking, Amsterdam, maart 2016.

UWV, Atlas SV 2015. Regionale informatie sociale verzekeringen, Amsterdam, april 2016.

UWV, Arbeidsmarktprognose 2016-2017, Amsterdam, mei 2016.

UWV, Vacatures in Nederland 2015. Personeelswerving in beeld, Amsterdam, mei 2016.

UWV, Overstapberoepen. Voor de financieel administratief medewerker, Amsterdam, juli 2016.

UWV en Verwey-Jonker Instituut, Regionale verschillen arbeidsparticipatie Wajong en WGA. Een

kwalitatief onderzoek naar bevorderende en belemmerende factoren voor arbeidsparticipatie,

Amsterdam, maart 2016.

WZW, Arbeidsmarktmonitor 2016 Regio Arnhem, september 2016.

Voor de samenstelling van deze Regio in Beeld heeft UWV gebruik kunnen maken van een

dataset die beschikbaar is gesteld door Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt

(ROA) in Maastricht.

Literatuur


Aanbod

Tot het arbeidsaanbod op de arbeidsmarkt worden alle personen gerekend (werkend of werkloos) die zich

daadwerkelijk aanbieden op de arbeidsmarkt.

Arbeidsvermogen

Iemand beschikt over arbeidsvermogen als hij of zij een taak kan uitvoeren in een arbeidsorganisatie,

basale werknemersvaardigheden heeft, ten minste een uur aaneengesloten kan werken en ten minste

vier uur per dag belastbaar is. Er moet aan alle vier vereisten worden voldaan.

Baanopeningen

Baanopeningen zijn arbeidsplaatsen waarvoor personeel wordt gezocht. Baanopeningen ontstaan

wanneer werknemers die een arbeidsorganisatie verlaten, worden vervangen of wanneer het bestand van

werknemers in een arbeidsorganisatie wordt uitgebreid. Het kan om concrete vacatures gaan, maar veel

functies worden ook informeel vervuld.

Banen van werknemers

Werknemers zijn personen die arbeid verrichten tegen loon of salaris. De uitkomsten hebben betrekking

op het totaal aantal banen van werknemers; mensen kunnen tegelijkertijd een baan hebben bij meerdere

werkgevers. Alle banen tellen mee, ongeacht arbeidsduur.

Beroepsniveau (laag, middelbaar, hoog)

Laag beroepsniveau zijn beroepen met eenvoudige routinematige en weinig complexe taken, waarvoor geen startkwalificatie is vereist. Middelbaar beroepsniveau betreft beroepen met middelmatig complexe taken, waarvoor middelbaar onderwijs is vereist. Hoger beroepsniveau zijn beroepen met complexe tot zeer complexe taken, waarvoor hoger of wetenschappelijk onderwijs is vereist.

Dienstverlening Dienstverlening als economische hoofdactiviteit is er in veel vormen. In de sectorindeling die in deze

Regio in Beeld is gebruikt, staan vier sectoren met ‘diensten’ in de naam. Ter verduidelijking staan hieronder per sector een aantal voorbeelden van activiteiten/organisaties die daar onder vallen:

financiële diensten: banken, verzekeringen, pensioenfondsen; specialistische zakelijke diensten: advocatenkantoren, notariskantoren, accountancy,

boekhoudkantoren, organisatieadviesbureaus, architecten, research & development, reclamebureaus, industrieel ontwerp en vormgeving;

overige zakelijke diensten: uitzendbureaus en arbeidsbemiddeling, handel en verhuur van onroerend goed, woningbouwverenigingen, verhuur en lease van auto’s, reisorganisaties, beveiliging, schoonmaak, administratieve en secretariële dienstverlening, callcenters;

overige diensten: werknemersorganisaties, beroepsorganisaties, politieke organisaties, reparatie van computers en consumentenartikelen, wellness, uitvaartbranche, wasserijen, haar- en schoonheidsverzorging, huishoudens met personeel.

Om het belang en de ontwikkeling van werkgelegenheid via uitzendbedrijven en arbeidsbemiddeling beter te laten zien, is dit jaar in Regio in Beeld de sector overige zakelijke diensten apart onderscheiden. De banen van werknemers in de overige zakelijke diensten bestaan voor tweederde uit de banen bij en via uitzendbedrijven en arbeidsbemiddeling. Dat is dus inclusief alle uitzendkrachten.

Krappe arbeidsmarkt

De arbeidsmarkt is krap wanneer er veel openstaande vacatures zijn in verhouding tot het aantal

geregistreerde werkzoekenden.

Krapteberoepen

Beroepen met een met een voor werkenden en werkzoekenden gunstige vraag-aanbodverhouding.

Onderscholing

De aangenomen persoon heeft een lager opleidingsniveau dan gevraagd voor de vacature.

Ontstane vacatures

Alle nieuwe vacatures die in een vastgestelde periode zijn ontstaan.

Openstaande vacatures

Alle vacatures die aan het eind van een vastgestelde periode nog steeds vacant zijn.

Begrippen en afkortingen


Overscholing

De aangenomen persoon heeft een hoger opleidingsniveau dan gevraagd voor de vacature.

Overstapberoepen

Logische overstapberoepen met betere kansen op werk dan het oude beroep.

Pendel

Heen en weer reizen tussen de woon- of verblijfsplaats en de plaats waar arbeid wordt verricht, mits dit

ten minste eenmaal per week gebeurt op dezelfde dag. Het saldo woon-werkverkeer geeft het verschil

aan tussen het aantal werkenden van buiten de regio en het aantal inwoners dat buiten de regio werkt.

Het saldo is gelijk aan het aantal in een regio werkende werknemers en zelfstandigen die daar niet wonen

(inkomende pendel) minus het aantal in de regio wonende werknemers en zelfstandigen die daar niet

werken (uitgaande pendel). Een positief saldo geeft aan dat het aantal arbeidsplaatsen in de regio groter

is dan het aantal werkende inwoners.

Ruime arbeidsmarkt

De arbeidsmarkt is ruim wanneer er veel geregistreerde werkzoekenden zijn in verhouding tot het aantal

openstaande vacatures.

Spanning op de arbeidsmarkt (discrepantie)

De verhouding tussen vraagzijde en aanbodzijde op de arbeidsmarkt. Bij een aanbodoverschot overtreft

de aanbodzijde de vraagzijde. Bij een vraagoverschot overtreft de vraagzijde de aanbodzijde.

Startkwalificatie

Iemand beschikt over een startkwalificatie wanneer hij minimaal een havo- of vwo-diploma of minimaal

een mbo-diploma op niveau 2 heeft. Dit is het minimale niveau wat nodig wordt geacht om een

volwaardige plaats op de arbeidsmarkt te verwerven.

Uitbreidingsvraag

Uitbreidingsvraag zijn vacatures die die ontstaan door toename van het aantal banen.

Vacatures

Een arbeidsplaats waarvoor, binnen of buiten een arbeidsorganisatie, personeel wordt gezocht dat

onmiddellijk of zo spoedig mogelijk geplaatst kan worden.

Vervangingsvraag

Vervangingsvacatures zijn vacatures die vervuld worden om na vertrek van werknemers het

personeelsbestand op peil te houden.

Vraag

De vraag op de arbeidsmarkt wordt gevormd door alle banen en vacatures.

Werkgelegenheidsfunctie De werkgelegenheidsfunctie geeft het aantal banen per duizend inwoners van 15 tot en met 74 weer.

Zelfstandige zonder personeel (zzp)

Een persoon die voor eigen rekening of risico arbeid verricht in een eigen bedrijf of praktijk (zelfstandig

ondernemer) en geen personeel in dienst heeft.

Zelfstandigen

Een persoon die voor eigen rekening of risico arbeid verricht in een eigen bedrijf of praktijk (zelfstandig

ondernemer), of als directeur-grootaandeelhouder (dga), of in het bedrijf of de praktijk van een gezinslid

(meewerkend gezinslid), of als overige zelfstandige.


Regio in Beeld Regio in Beeld is een jaarlijkse uitgave van UWV

Auteur Roland Keiren

Inlichtingen [email protected]

Redactieadres UWV

Afdeling Arbeidsmarktinformatie en -advies

Postbus 58285

1040 HG Amsterdam

Eindredactie Suzanne IJzerman en Roelof van der Velde

Regio samenstelling De arbeidsmarktregio Midden-Gelderland is het werkgebied van Werkplein Arnhem. De gemeenten

Arnhem, Doesburg, Duiven, Lingewaard, Overbetuwe, Rheden, Rijnwaarden, Rozendaal, Westervoort en

Zevenaar maken deel uit van deze arbeidsmarktregio.

Colofon

Disclaimer Meer informatie is te vinden op www.werk.nl/arbeidsmarktinformatie.

Alles uit deze uitgave mag worden overgenomen, echter uitsluitend met bronvermelding. Aan deze uitgave kunnen geen rechten worden ontleend. UWV © 2016


Einde rapport

Regio in Beeld 2016 - Leren en Werken...2. Groei vacatures zet door 7 2.1. Veel vacatures in...

Documents

Transcript of Regio in Beeld 2016 - Leren en Werken...2. Groei vacatures zet door 7 2.1. Veel vacatures in...