Regelgeving geluidsnormen: technisch luik: meten en maatregelen

Infosessies geluidsnormen muziek

Technisch handleiding – metingen en maatregelen Paul Mees, Daidalos Peutz

Infosessies geluidsnormen muziek - Technische handleiding - metingen en maatregelen 2/63

I Overzicht

1. Meting van het geluid van muziekactiviteiten

Meetgrootheid: definitie en betekenis van het gemeten geluiddrukniveau Meettoestellen: eisen, aanbevelingen, voorbeelden Meetpositie: in een zaal, in open lucht Meetduur: eisen, aanbevelingen

2. Voorbeelden van metingen tijdens evenementen in jeugdhuizen

Het geluidniveau in functie van de tijd Het geluidniveau op verschillende posities

3. Maatregelen voor het beperken van het geluidniveau

Afstand tussen publiek en luidsprekers Geluidabsorptie in de zaal Regeling van de geluidversterking Luidspreker type en positie Natuurlijke geluidniveau van instrumenten (slagwerk)

4. Geluidsplan

Doel en Inhoud


1.1 Meting van het geluid van muziekactiviteiten: meetgrootheden De geluidwisseldruk is wat het gehoor of een microfoon registreert: de momentane geluiddruk, die zeer snel wisselt in de tijd (voorbeeld) Een geluidmeter voert hierop de volgende bewerkingen uit om te komen tot het gemeten geluiddrukniveau:

• Filteren met de A-weging → A-gewogen geluidwisseldruk

• A-gewogen geluidwisseldruk kwadrateren → momentane geluidenergie varieert nog te snel om te kunnen uitlezen is nog niet relevant voor luidheid of gehoorschade

• Momentane geluidenergie middelen over een zekere tijd: 2 methoden:

o exponentieel filter: de laatst gemeten waarde weegt het meest door oudere waarden verdwijnen exponentieel uit het gemiddelde op een 'trage' manier → A-gewogen geluiddrukniveau met trage tijdsweging, LASlow

o middelen over een vaste meetperiode: na de meting bekomt men de gemiddelde geluidenergie over deze periodede → A-gewogen equivalent geluiddrukniveau, LAeq,15min → A-gewogen equivalent geluiddrukniveau, LAeq,60min


Voorbeeld van een gemeten geluidwisseldruk (verticale schaal: decibel)


Voorbeeld van een gemeten geluidwisseldruk - detail van 1 seconde (verticale schaal: decibel)


De meetgrootheden nader bekeken: LAeq De meetgrootheid voor de norm met het oog op gehoorbescherming is: het A-gewogen equivalente geluiddrukniveau LAeq:

• LAeq,15min : voor de norm LAeq,15min ≤ 85 dB(A)

• LAeq,15min : voor de norm LAeq,15min ≤ 95 dB(A)

• LAeq,60min : voor de norm LAeq,60min ≤ 100 dB(A) Belangrijke kenmerken van de meetgrootheid LAeq,15min of LAeq,60min zijn :

• het is een glijdend gemiddelde: na de eerste periode van 15 minuten of 60 minuten is LAeq,15min of LAeq,60min continu beschikbaar

• de grootheid laat ruimte voor dynamiek in de muziek

• 8 -10 dB(A) toename is een verdubbeling van de subjectieve luidheid

• 3 dB(A) toename is een verdubbeling van de geluidenergie en een halvering van de tijd tot kans op gehoorschade


De meetgrootheden nader bekeken: LAeq en LASlow Aan de organisator wordt de keuze gegeven om rechtstreeks de normwaarde te meten (vorige pagina), ofwel gebruik te maken van een toetsingswaarde. De meetgrootheden voor de toetsing zijn:

• LASlow,max ≤ 92 dB(A): toetsing van de norm LAeq,15min ≤ 85 dB(A)

• LASlow,max ≤ 102 dB(A): toetsing van de norm LAeq,15min ≤ 95 dB(A)

• LAeq,15min ≤ 102 dB(A): toetsing van de norm LAeq,60min ≤ 100 dB(A) Belangrijke kenmerken van de meetgrootheid LASlow,max :

• LASlow is op elk moment beschikbaar, vanaf de start van de meting

• LASlow,max is de maximale waarde van LASlow die men in een bepaalde tijdspanne meet.

• LASlow,max is beschikbaar op de meest eenvoudige geluidmeters

• LASlow werd gehanteerd in het KB 1977

• Gemiddeld genomen is voor muziekgeluid LASlow,max ongeveer 7 dB(A) hoger dan LAeq,15min.


1.2. Meting van het geluid van muziekactiviteiten - meetpositie Voorwaarden voor de meetpositie in een zaal, voor ingedeelde inrichtingen - LAeq,15min ≤ 95 dB(A) en LAeq,60min ≤ 100 dB(A) :

• Hoogte: 1.5 - 3.0 m boven de vloer, ≥ 0.5 m van plafond

• Positie:

o ter hoogte van de mengtafel indien deze geplaatst is tussen publiek en centraal tussen de belangrijkste luidsprekers

o tussen publiek en centraal tussen de belangrijkste luidsprekers

• Toegankelijk voor de toezichthoudende overheid (controlemeting) Toelichting en aanbevelingen:

• Hoogte: met handmeter of afgehangen van het plafond

• Positie:

o vlakbij de luidsprekers (< 1 m) is een sterke toename van het geluid: daar wordt niet gemeten maar mag ook geen publiek zijn

o op 1/3 - 1/2 tussen luidsprekers en verste punt publiekszone o in de as van de zaal (stereo luidspreker paar) o in de kruising tussen de luidsprekers (bijvoorbeeld opgehangen)


1.2. Meting van het geluid van muziekactiviteiten - meetpositie Voorwaarden voor de meetpositie in een zaal, voor niet ingedeelde inrichtingen - LAeq,15min ≤ 85 dB(A) - wanneer zij het geluidniveau in hun zaal controleren :

• Hoogte: 1.5 - 3.0 m boven de vloer, ≥ 0.5 m van plafond

• Positie: op elke voor het publiek toegankelijke plaats Niet ingedeelde inrichtingen moeten niet meten of registreren tijdens de uitbating, maar voeren een controle uit van het muziekgeluid zonder andere activiteiten. Het muziekgeluid moet op elke plaats in de ruimte voldoen aan LAeq,15min ≤ 85 dB(A), maar mag getoetst worden aan LASlow,max ≤ 92 dB(A) Voorbeelden (jeugdhuizen)


Kaddish (Schoten), zicht van in de zaal naar het podium


De Kroenkel (Nijlen), zicht van in de zaal naar het podium


De Kroenkel (Nijlen), zicht van op het podium naar de zaal


Club 9 (Koersel), zicht van de zaal naar het podium


1.2. Meting van het geluid van muziekactiviteiten - meetpositie Richtlijnen voor de meetpositie in open lucht:

• Hoogte: 1.5 - 3.0 m boven de vloer, ≥ 0.5 m van plafond (tent)

• Positie:

o vlakbij de luidsprekers (< 1 m) is een sterke toename van het geluid: daar wordt niet gemeten maar mag ook geen publiek zijn

o op 1/3 - 1/2 tussen de hoofdluidsprekers en het verste punt in de publiekszone, met een maximum van 70 m van het podium

o in de as tussen luidsprekers

o in de kruising tussen de luidsprekers


1.3. Meting van het geluid van muziekactiviteiten - meetduur Vereisten :

• Muziekactiviteiten met LAeq,15min ≤ 85 dB(A) :

o geen meting vereist


o starten bij de opening van de deuren, meten tijdens de ganse duur van de activiteit


o starten bij de opening van de deuren, meten tijdens de ganse duur van de activiteit

o registreren en 1 maand bijhouden


1.4. Meting van het geluid van muziekactiviteiten - meettoestellen Vereisten:

• Geluidmeter klasse 2 volgens IEC 61672 'Electroacoustics - Sound level meters':

o definieert de nauwkeurigheid (A-weging, frequentieresponsie, amplitude nauwkeurigheid, responsie op porte piekgeluiden, gevoeligheid voor interferenties met radiobronnen,...)

o defineert de grootheden LASlow, LAeq

o gestaafd met een conformiteitsverklaring van de fabrikant

• Voor muziekactiviteiten met LAeq,15min ≤ 95 dB(A):

o ofwel LASlow meten en het maximum bijhouden: LASlow,max

o ofwel LAeq,15min meten op een continue (glijdende) manier en het maximum bijhouden: LAeq,15min,max

o continue aanduiding van het geluidniveau voor de verantwoordelijke

o geen registratie noodzakelijk


• Voor muziekactiviteiten met LAeq,60min ≤ 100 dB(A):

o LAeq,60min meten en registreren op een continue (glijdende) manier

o LAeq,15min meten en registreren op een continue (glijdende) manier, maar kunnen omrekenen tot LAeq,60min

o continue aanduiding van het geluidniveau voor de verantwoordelijke

o registratie van het geluidniveau 1 maand bijhouden - overdracht op computer


1.4. Meting van het geluid van muziekactiviteiten - meettoestellen Aanbevelingen, aandachtspunten:

• Positie van de microfoon:

o stevige montage van de geluidmeter op een statief o afneembare microfoon met verlengkabel laat toe de microfoon van

het plafond van de zaal af te hangen o opletten voor elementen die de microfoon afschermen

• Bediening

o eenvoudig, groot, goed afleesbaar display; dit voldoet meteen aan de verplichting om het geluidniveau voor de verantwoordelijke constant weer te geven

o eenvoudige bediening en goede handleiding (eventueel zelf een handleiding schrijven met de juiste instellingen)

o interface met computer voor registratie en rapportage

• IJkbron

o regelmatige ijking is niet verplicht o ijkbron klasse 2 laat toe de goede werking te controleren


1.4. Meting van het geluid van muziekactiviteiten - meettoestellen Vier voorbeelden van meettoestellen:

• Klasse 2 geluidmeter met handbediening en computer interface kostprijs 100 - 200 € voor toestel met enkel LASlow, 300 - ... € voor toestel met LASlow en LAeq

• Klasse 1 geluidmeter met handbediening en computer interface mogelijk uitlenen van de handhaver (politie, milieudienst)

• Klasse 1/2 geluidmeter met bediening via computer

• Geluidbegrenzer: indien ingesteld zodat de norm gerespecteerd wordt, vervalt de verplichting tot meten of meten en registreren.

Voorbeelden


2. Voorbeelden van meetresultaten (jeugdhuizen) Geluidmeting in functie van de tijd

• Registratie van het geluid gedurende het volledige evenement • Berekening van de grootheden LASlow, LAeq,15min, LAeq,60min • Evaluatie Geluidmeting in functie van de positie

• Eerste vaste positie ter hoogte van de mengtafel • Tweede vaste positie afgehangen van het plafond • Verschillende posities in de zaal, met een handbediende geluidmeter.


Jeugdhuis de Paddestoel: zicht van in de zaal op het podium


Jeugdhuis de Paddestoel: zicht van op het podium in de zaal


3. Maatregelen voor het beperken van het geluidniveau

Algemene aanpak: beperking is som van verschillende deelmaatregelen:

• Afstand tussen publiek en luidsprekers • Geluidabsorptie in de ruimte • Geluidniveau van de versterking op het podium • Geluidniveau van de versterking in de zaal • Luidspreker type en positie • Natuurlijke geluidniveau van instrumenten (slagwerk)


3.1 Maatregelen - afstand tussen publiek en luidsprekers

De voorbeelden tonen aan dat dicht bij de luidsprekers het geluidniveau zeer sterk stijgt. In kleinere zalen meten we 5 - 8 dB(A) hogere geluidniveaus op plaatsen waar publiek staat, vergeleken met de meetpositie aan het mengpaneel. De beperking van het geluidniveau voor de toeschouwers vraagt bijgevolg het absoluut vermijden van korte afstanden tot de luidsprekers. In kleinere zalen, afhankelijk van de grootte, 1 - 2 m afstand voorzien tussen het publiek en de luidsprekers:

• In nieuwe zalen: o voldoende hoogte van de zaal (> 4 m) o luidsprekers inbouwen in een nis en afschermen met een rooster o vaste luidsprekers aan het plafond zo hoog mogelijk hangen

• In bestaande zalen: o luidsprekers voor het podium afschermen met een hekwerk o voorzieningen om luidspreker toch op te hangen aan het plafond


3.2 Maatregelen - geluidabsorptie in de ruimte

Luidheid Het geluidniveau hangt af van de sterkte van de geluidbron in de ruimte en van de hoeveelheid geluidabsorptie in de ruimte (vermogensbalans):

Lp ≅ Lw,tot - 10 * Log10 (Atot/4) Lp [dB] het geluiddrukniveau in de ruimte Lw,tot [dB] het totale geluidvermogenniveau van alle geluidbronnen in de

ruimte Atot [m2] de totale oppervlakte geluidabsorptie in de ruimte - 'm2 open

raam' De totale oppervlakte geluidabsorptie in de ruimte is de som van de absorptie van elk oppervlak in de ruimte (vloer, wand, plafond, inrichting,...):

Atot = Σ αi * Si αi [-] de geluidabsorptiecoëfficiënt van wandafwerking i Si [m2] de oppervlakte van wandafwerking i


De totale oppervlakte geluidabsorptie heeft samen met het volume een direct verband met nagalmtijd in de ruimte, en dus met de kwaliteit van de weergave van muziek:

T ≅ V/(6*Atot) Tp [s] de nagalmtijd in de ruimte V [m3] het volume van de ruimte Atot [m2] de totale oppervlakte geluidabsorptie in de ruimte - 'm2 open

raam' Een goede weergave van muziek vraagt een voldoende lage nagalmtijd. Geluidabsorptie helpt bijgevolg niet enkel de luidheid van de ruimte te beperken, maar ook de muziekkwaliteit te verbeteren.

Geluidabsorptie

Men kenmerkt de geluidabsorptie van een materiaal of, meer algemeen, van een wandafwerking door de absorptiecoëfficiënt α. Dit getal varieert tussen:

• 0.00 : geen geluidabsorptie (glas, beton, staal,...) en • 1.00 : perfecte geluidabsorptie.


Bij de keuze van de absorptiecoëfficiënt α van een materiaal let men op de volgende punten:

• De gemiddelde absorptiecoëfficiënt, symbool αw. Dit is een gewogen waarde van de absorptiecoëfficiënt in octaafbanden. Dit ene getal, dat verandert in stappen van 5%, laat eenvoudig toe om materialen of wandafwerkingen te rangschikken volgens hun vermogen om geluid te absorberen. Men kan de geluidabsorptie kwalitatief als volgt omschrijven:

omschrijving klasse αw zeer sterk geluidabsorberend A 0.90 0.95 1.00

sterk geluidabsorberend B 0.80 0.85 matig geluidabsorberend C 0.60 0.65 0.70 0.75

beperkt geluidabsorberend D 0.30 0.35 0.40 0.45 0.50 0.55 weinig geluidabsorberend E 0.15 0.20 0.25

niet geluidabsorberend - 0.00 0.05 0.10 • Het verloop van de absorptiecoëfficiënt in octaafbanden. Voor muziek

is een voldoende laagfrequente geluidabsorptie van belang

Waarden van αw. vindt men terug in de productinformatie van fabrikanten van geluidabsorberende plafonds, wandpanelen, gordijnen,...


extra geluidabsorptie door gordijnen op de wanden.


berekende verdeling van het A-gewogen geluiddrukniveau geluidkaart Lp1 Lp2 % % van de vloeroppervlakte in de zaal

[dB(A)] 0 5 10 15 20 25 30 35 40

< 93 1 93 - 94 11 94 - 95 23 95 - 96 6 96 - 97 5 97 - 98 7 98 - 99 13 99 - 100 33

100 - 101 1 > 101 1

gemiddeld: 97 spreiding: 2.3

Kaart 1. De Paddestoel - bestaande situatie. Concertsituatie met luidsprekers langs weerszijden van het podium.


berekende verdeling van het A-gewogen geluiddrukniveau geluidkaart Lp1 Lp2 % % van de vloeroppervlakte in de zaal

[dB(A)] 0 5 10 15 20 25 30 35 40

< 88 5 88 - 89 9 89 - 90 12 90 - 91 7 91 - 92 4 92 - 93 2 93 - 94 4 94 - 95 2 95 - 96 5 96 - 97 8 97 - 98 26 98 - 99 14

> 100 1 gemiddeld: 94 spreiding: 3.9

Kaart 2. De Paddestoel - met bijkomende geluidabsorptie op de wanden. Concertsituatie met luidsprekers langs weerszijden van het podium.


3.3 Maatregelen - geluidversterking bij concerten

De geluidversterking bij concerten omvat:

• regeling van het volume (balans) op het podium:

o vertrekkend van de 'natuurlijke' luidheid van de geluidbronnen op het podium: slagwerk, gitaarversterkers, zang,...

o regeling van de monitors voor de artiesten

• regeling van het volume naar de zaal:

o 'overstemmen' van de luidheid op het podium

o afhankelijk van de zaal: afmetingen, geluidabsorptie

o luidsprekers met min of meer gerichte werking

• inzicht in het verloop van het concert:

o verschillende groepen

o opbouw van de nummers

• sound van de groep


Geluidversterking bij concerten


3.4 Maatregelen - luidspreker type (kleine zalen)

We trachten een meer uniforme verdeling van het geluidniveau te gekomen en toch een goede weergave te behouden:

• verdeling van de luidsprekers over de ruimte - bij fuiven

• sterk directieve luidsprekers


Berekening van de lijnluidsprekers


3.5 Maatregelen - luidheid van het slagwerk

Slagwerk is de luidste natuurlijke geluidbron. Zelfs niet versterkt bereikt ze geluidniveaus boven 100 dB(A) Meting van de invloed van een afscherming:

• drummer apart

• drummer versterkt

• drummer + andere bandleden versterkt Voor 3 situaties:

• geen afscherming van het drumstel

• beperkte afscherming van het drumstel (1.2 m hoogte)

• volledige afscherming van het drumstel (1.8 m hoogte) Feedback van de muzikanten en van de geluidstechnici


Jeugdhuis de Paddestoel: muziekinstrumenten en geluidinstallatie op het podium


Jeugdhuis de Paddestoel: experiment: proefopstelling


Meting 1: met slagwerk niet afgeschermd


Meting 2: met slagwerk afgeschermd, 1.2 m hoogte


Meting 3: met slagwerk afgeschermd, 1.8 m hoogte


scherm versterking geluiddrukniveau song opname Mi1 Mi2 Mi3 nr nummer - drummer akoestisch 97.2 99.5 104.9 1 1-1 drummer versterkt 101.8 103.4 105.3 1 1-2 band versterkt 106.3 107.0 106.9 1 1-3 106.9 107.9 108.1 2 1-4 1.2 m drummer akoestisch 92.9 95.2 102.3 1 2-1 drummer versterkt 93.5 95.6 102.4 1 2-2 band versterkt 99.2 101.5 104.9 1 2-3 101.1 103.0 105.9 2 2-4 1.8 m drummer akoestisch 91.0 93.6 99.7 1 3-1 drummer versterkt 95.3 96.9 100.8 1 3-2 band versterkt 100.0 101.1 104.0 1 3-3 100.7 101.8 104.9 2 3-4 100.6 102.1 104.8 3 3-5 99.4 100.5 103.7 4 3-6


Samenvatting

Gemiddeld geluidniveau gemeten tijdens evenementen in jeugdhuizen: LAeq,15min = 99 dB(A) - 106 dB(A) Daling die we hierop kunnen bekomen:

• Invloed van de geluidstechnicus: 1 - 3 dB(A)

• Invloed van het muziekgenre: 5 dB(A)

• Variatie van het geluidniveau in de zaal: tot 4 dB(A) maatregelen: afscherming van de luidsprekers (± 2.500 €)

• Gesofisticeerde luidsprekers: weinig invloed - hoge kostprijs

• Invloed van de geluidabsorptie: 1 - 3 dB(A) - hoge kostprijs (15.000 €) zeker te beschouwen bij nieuwbouw

• Geluid van de drums door omkasting: 3 - 5 dB(A) aankoopprijs ± 3.000 € / beter in verhuur samen met PA installatie

Blijft tenslotte de sound, drive,... van de groep en van de avond


4. Geluidsplan

Bevat minimaal de volgende gegevens:

• Keuze en opstelling luidsprekers - verdeling van het geluid • Meetplaats • Geluidniveau op de meetplaats en 4 andere meetplaatsen - uniformiteit • Plaats waar het geluidsniveau geregeld wordt • Plattegrond van de zaal, toegankelijk voor het publiek Verplicht voor ingedeelde inrichting klasse 2, voor LAeq,60min ≤ 100 dB(A) Sterk aan te raden voor iedereen

Regelgeving geluidsnormen: technisch luik: meten en maatregelen

Documents

Transcript of Regelgeving geluidsnormen: technisch luik: meten en maatregelen