Referendum

Gert Beijer 09/11/2016

Bronnen: • Van der Steur,’De keuze om te kiezen’ • Montesquieu reeks N7: ‘het eerste raadgevende referendum ‘

Het voorleggen van een vraag met betrekking tot wetgeving aan de kiesgerechtigden in een land of gebied.

InhoudHistorie en achtergrond Referendum in Nederland De wet raadgevend referendum Correctief referendumProcedure en organisatie De uitslagDe totstandkoming van de wet Staatsrechtelijke aspecten Grondwettelijke aspecten Slagvaardigheid van wetgeving Pro’s en contra’s Referendumpraktijk in Zwitserland Slot

Consultatief; raadgevend/-plegend versus Decisief of bindend

Obligatoir of verplicht versus Facultatief of vrijwillig

Vormen referenda

Moment van referendum

Correctief/achteraf versus Niet correctief maar vooraf

Historie en achtergrond

Referendum in Nederland

• Discussie al anderhalve eeuw

• Commissie Biesheuvel

• De nacht van Wiegel

• Tijdelijke referendum wetgeving (2002)

De wet raadgevend referendum

• In werking treding wet ‘Raadgevend Referendum’ in 2015 (WRR)

• Uitkomst niet bindend

• Bevolking geeft advies aan wetgever

Referendum correctief

• Correctie op de wil van de wetgever

• Burgerinitiatief

• Uitzonderingen

Procedures en organisatie

Inleidend verzoek

Definitief verzoek

Vaststelling datum

referendum

ReferendumStaatscourant

De uitslag

• Uitslag geldig bij: opkomst ≥30% en bij tegenstemmers ≥ 𝟓𝟎%

• Voorstel van wet tot intrekking van gewraakte wet

Voor Tegen

De totstandkoming van de wet

De totstandkoming van de wet• Indiening voorstel vergaderjaar 2005/2006

(PvdA; D66; GL)

• Stemming 2013 (Wilders)

• Drempels

• Politiek gehakketak

• Internationale verdragen

• Subsidieregeling

Staatsrechtelijke aspecten

• Geen bescherming van individuele vrijheden

• Campagnes buiten politieke partijen om vanuit de bevolking

Grondwettigheids-aspecten

Is het Oekraïne referendum constitutioneel verlopen?

Slagvaardigheid van wetgeving

Ingrijpende wetgeving steeds moeilijker?

Voor

▷Referenda leggen in democratie de soevereiniteit veel meer bij het volk; de politieke emancipatie van de hoogopgeleide kiezer.

▷ Aanvulling en correctie op het representatieve stelsel.

▷ Grotere participatie burgers waardoor sterke legitimerende werking; m.n. lokaal.

▷ Spreiding van de politieke macht.

▷ Vergroot de politieke controle; dreiging van referendum houdt bestuurders scherp; dwingt de wetgever van te voren goed stil te staan bij wat er in de samenleving leeft.

Meer pro’s

▷ Door referenda kunnen vastgeroeste politieke verhoudingen doorbroken worden.

▷ Tegenwicht tegen politieke vervreemding burgers in stelsel van representatieve democratie.

▷ Instrument om inzichten van meerderheid van electoraat kracht bij te zetten.

▷Mogelijkheid voor minderheden om tot meerderheid te groeien via proces van openbare meningsvorming.

▷ Bij referendum minder behoefte aan de schijn-democratie van inspraak procedures.

En meer pro’s

▷Middel tegen overwoekering van het democratisch proces tegen de 4e en 5e macht: ambtenaren en maatschappelijke belangenorganisaties.

▷ Ook onnadenkende boze teleurgestelde en gefrustreerde mensen hebben een stem.

Contra’s

▷ Het is in een representatieve stelsel de taak van de volksvertegenwoordiging besluiten te nemen over de inrichting van de samenleving na zorgvuldige afweging van betrokken belangen.

▷ Door digitale ja/nee is er geen zicht op belangenafweging van de burgers.

▷Mogelijkheid voor de politiek weg te lopen voor haar verantwoordelijkheid door haar verantwoordelijkheid bij de burgers te leggen.

▷ De huidige grondwet staat op gespannen voet met( bindend) referendum.

Meer contra’s

▷ Referendum heeft conserverende werking; kiezers stemmen vaak behoudend tegen vernieuwingen.

▷ Referendum leidt tot simplificatie van maatschappelijke problemen bij toenemende complexiteit van samenleving en maatschappelijke vraagstukken.

▷ Burger is gemiddeld minder deskundig in staatszaken dan een volksvertegenwoordiger.

▷ Eigen belang van kiezer zal prevaleren boven algemeen belang.

En meer contra’s

▷ Referendum biedt geen mogelijkheid tot compromissen enmoeizame compromissen kunnen eenvoudig terzijde geschoven worden.

▷ Techniek van vraagstelling kan leiden tot gewenste uitkomst.

▷ Door media en belangengroepen risico van demagogische manipulatie.

▷ Invloed van externe toevallige factoren; moord op Fortuyn.

▷ Uitslag referendum wellicht moeilijk te duiden.

En meer contra’s

▷ Lage opkomstdrempel.

▷ Risico van strategisch stemmen.

▷ Vertraging in wetgeving.

▷ Nu kan in Nederland 15,1 procent van de kiesgerechtigden de toon zetten.

▷ Risico van de tirannie van de meerderheid.

En nog meer contra’s

▷ Reclamecampagnes in plaats van maatschappelijk discussies.

▷ Uitholling parlementaire stelsel; aantasting van het vrije mandaat van de Volksvertegenwoordiging.

▷Moeizame stembusgang.

IV. Referenda in Zwitserland

Verplichtreferendum

Facultatiefreferendum Volksinitiatief

Verandering grondwet

Besluit van Parlement Burger-initiatief

Lidmaatschappen internationale organisaties

Correctie besluiten Parlement

Alle mogelijke onderwerpen

- 50,000 handtekeningen

100,000 handtekening-en

- 100 dagen 18 maanden

Slot

• Referendum blijvertje

• Aanpassing huidige wet

• Nederland moet groeien naar referenda volwassenheid

• Standpunt politieke partijen

Verkiezingsprogramma’s Voor Tegen

VVD X

CDA X

D66 X

PvdA X

SP X

Groenlinks X

PVV X

Forum voor Democratie X

Voor Nederland X

Slot

• Referendum blijvertje

• Aanpassing huidige wet

• Nederland moet groeien naar referenda volwassenheid

• Standpunt politieke partijen

• Het ultieme referendum