Rechtsstaat

H3: Trias politica:

scheiding of evenwicht van machten ?

H3: Trias politica

Vragen bij dit hoofdstuk:

Hoe en met welk doel is de trias politica ontstaan ? Hoe is de trias politica in Nederland uitgewerkt ?

H3: Trias politica

In dit hoofdstuk:

3.1 Ontstaan en doel trias politica 38

3.2 De drie machten in Nederland 39

3.3 Samenspel van de drie machten 41

3.4 Discussie over de trias politica 43

H3: Trias politica

Vrouwe Justitia

opdracht 15 – pagina 32

H3: Trias politica

3.1 Ontstaan trias politica

Charles Montesquieu (1689 – 1755)

trias politica• wetgevende macht• uitvoerende macht• rechtsprekende macht

Doel: politieke vrijheid

1748

H3: Trias politica

Wetgevende macht • regering• parlement

Taak: algemene wetten maken, wijzigen of intrekken

H3: Trias politica

Uitvoerende macht • regering (verantwoordelijk)

• ambtenaren• uitvoerende instanties

Taak: wetten in concrete gevallen toepassen

H3: Trias politica

Rechtelijke macht• onafhankelijke rechters

Taak: bij onenigheid over wetten oordelen en rechtspreken

H3: Trias politica

H3: Trias politica

“Checks and balances”

Drie machten weerhouden elkaar van veroveren van teveel macht.

• elkaar controleren• elkaar aanvullen• ter verantwoording roepen• corrigeren

H3: Trias politica

“Checks and balances”

wetgevend macht controleert uitvoerende macht • Tweede kamer roept minister ter verantwoording

wetgevende macht corrigeert rechtelijke macht• rechter legt wet te ruim uit• nieuwe verbeterde wet

rechtelijke macht corrigeert wetgevende macht• rechter heeft geen toetsingsrecht aan grondwet• wel toetsingsrecht aan

• Internationale verdragen• andere Nederlandse wet

H3: Trias politica

Wetgevende macht • regering• parlement

Taak: algemene wetten maken, wijzigen of intrekken

H3: Trias politica

Wetgevende macht • regering

• parlement

Waaraan voldoet goede wet ?• algemeen• duidelijk• haalbaar en uitvoerbaar

Iedereen wordt geacht de wet te kennen.

H3: Trias politica

Uitvoerende macht • regering (verantwoordelijk)

• ambtenaren• uitvoerende instanties

Taak: wetten in concrete gevallen toepassen

H3: Trias politica

Uitvoerende macht • regering (verantwoordelijk)

• ministeries• ambtenaren• instanties

Taken > wetten uitvoeren in concrete gevallen wetsontwerpen maken

Vierde macht > grote macht van ambtenaren • beleidsambtenaren• uitvoerende ambtenaren

Ministeriële verantwoordelijkheid 1.ook voor alle ambtenaren2. Niet het staatshoofd is verantwoordelijkheid maar de minister

H3: Trias politica

Rechtelijke macht• onafhankelijke rechters

• benoemd voor het leven• nauwelijks af te zetten• onpartijdig

• “ wraking ”

• bron 11 – pagina 42• opdracht 16 – pagina 33

H3: Trias politica

Charles Montesquieu

trias politica (scheiding der machten)

• wetgevende macht• uitvoerende macht• rechtsprekende macht

Oefening 12-13-14

H3: Trias politica

3.3 Samenspel tussen de drie machten

Voorbeeld: Wet op de uitgebreide identificatieplicht• wet sinds 1 januari 2005 van kracht

• Minister van Justitie stelt wet voor • Doel: bevorderen van veiligheid, criminaliteitscontrole en terreurbestrijding• Tweede Kamer neemt wet aan • Politie voert wet uit • boete als je geen ID kunt tonen• wel: er moet een “redelijke noodzaak” zijn• vraag: is kleine overtreding “redelijke noodzaak” ?

• boetefuik ? • mogelijk: aanvechten bij rechter

• trias politica in actie

H3: Trias politica

3.3 Samenspel tussen de drie machten

Voorbeeld: Wet op de uitgebreide identificatieplicht• wet sinds 1 januari 2005 van kracht

Gevolg• identificatieplicht was bedoeld voor 12 jaar en ouder• Na kritiek van rechters aangepast naar 14 jaar en ouder

H3: Trias politica

Wetten

parlement of regering stellen wetten voor parlement keurt wetten goed regering voert wetten uit in concrete gevallen rechters past wetten toe bij conflicten

Rechters maken dus zelf geen wetten - gebruiken ze alleen

- geven wel kritiek en advies

- uitspraken van rechters geven wel jurisprudentie

H3: Trias politica

Trias politica ter discussie (pagina 41)

Meestal de drie machten in balans, maar soms wrijving:• rechter geeft via media kritiek op wetten en/of beleid• kamerlid vraagt (indirect) om hogere straffen bij rechter• uitvoerende ambtenaren proberen via Kamerleden wetten aan te passen• rechter wil lid worden van Eerste Kamer• rechter vraagt vriendendienst aan OvJ (bron 11 – pagina 42)

H3: Trias politica

Huiswerk Opdrachten hoofdstuk 3 maken

1 t/m 16 (pagina 30-33)

Begrippenlijst hoofdstuk 3 invullen (staat ook in ELO) opnemen in je snelhechter

H3: Trias politica

Stellingen

Veiligheid gaat voor het recht op privacy, daarom mag de politie zonder dat jij dat weet jouw computer doorzoeken.

Als een zaak onder de rechter is, moeten Kamerleden en media zich terughoudend opstellen.

De vrijheid van meningsuiting impliceert het recht om te beledigen.

Rechters laten zich te veel beïnvloeden door de publieke opinie.