De mythe van hetglazen plafond

Balans

‘Leve deNederlandse

man’

INCLUSIEFHOOFDSTUK

9 7 8 9 4 6 0 0 3 1 9 3 9

‘De mythe van het glazen plafond is een moedig en heftig pleidooi van een vrouw met humor.

Marike Stellinga toont overtuigend aan dat haar Nederlandse seksegenoten in een luilekkerland

wonen.’

Jeroen Smit, auteur van de bestseller De prooi

Marike Stellinga verzet zich met feiten en cijfers tegen cli-chés over de werkende vrouw. Kern van haar gloedvolle

betoog: Nederlandse vrouwen kunnen bereiken wat ze willen. De kinderopvang is niet te duur, vaders zijn geen luie varkens en het old boys network is zo macho niet. Maar waarom zijn er dan zo weinig topvrouwen? Omdat Nederlandse vrouwen niet naar de top wíllen, blijkt uit stapels onderzoeken, ze zijn tevre-den met hun deeltijdbaan. Toch proberen politici van links tot rechts steeds feller meer topvrouwen af te dwingen - met quota, hoge oppassubsidies, langer vaderschapsverlof en onterechte kritiek op mannen. Maar wie wil dat vrouwen vaker carrière maken, rest na het lezen van dit boek maar één ding: de Neder-landse vrouw aanspreken op haar gebrek aan ambitie. Wie daar geen zin in heeft, moet accepteren dat Nederlandse vrouwen in vrijheid kiezen voor een plaats op de laagste trede van de carriè-reladder en daar domweg gelukkig zijn. De mythe van het glazen plafond is een humoristisch en baanbrekend boek over een van de gevoeligste thema’s van deze tijd.

Marike Stellinga (1972) is econoom en redacteur van Elsevier.

Marike S

tellinga De m

ythe van het glazen plafond

Balans Marike Stellinga

STELLINGA_Mythe.indd 1 31-08-2009 15:24:56

Stellinga DEF 2.indd 14 2-9-09 9:48

Marike Stellinga

De mythe van het glazen plafond

uitgeverij balans

Stellinga DEF 2.indd 3 2-9-09 9:48

de mythe van het glazen plafond

Stellinga DEF 2.indd 1 2-9-09 9:48

Voor Tijn, Suus, Mink, Ivo en Dieuwke

Stellinga DEF 2.indd 2 2-9-09 9:48

Copyright © 2009 Marike Stellinga / Uitgeverij Balans, Amsterdam

Alle rechten voorbehouden.

Omslagontwerp Studio Jan de Boer, Amsterdam

Omslagfoto Allard de Witte

Boekverzorging Magenta, Bussum

Druk Wilco, Amersfoort

isbn 978 94 600 3193 9

nur 740

www.uitgeverijbalans.nl

Uitgeverij  Balans stelt alles in het werk om op milieuvriendelijke en duurzame wijze met natuurlijke bronnen om te gaan. Bij de productie van dit boek is gebruikgemaakt van papier dat het keurmerk van de Forest Stewardship Council (fsc) mag dragen. Bij dit papier is het zeker dat de productie niet tot bosvernieti-ging heeft geleid.

Stellinga DEF 2.indd 4 2-9-09 9:48

Inhoudsopgave

proloog Over vrijheid 7

hoofdstuk 1 Bericht uit de feministische heilstaat 15

hoofdstuk 2 Domweg gelukkig zonder ambitie 59

hoofdstuk 3 Leve de Nederlandse man 95

hoofdstuk 4 Vrouwen verdienen minder dan mannen. En terecht 123

hoofdstuk 5 Verwennen werkt averechts 159

hoofdstuk 6 De overspannen moeder bestaat niet 183

hoofdstuk 7 Waarom kinderopvang subsidiëren zinloos is 193

Stellinga DEF 2.indd 5 2-9-09 9:48

epiloog Mag de feministische bril af ? 209

Noten 223

Register 231

Stellinga DEF 2.indd 6 2-9-09 9:48

proloog

Over vrijheid

Deze onzin over vrouwen ga ik ontkrachten:

– feministen hebben het beste voor met vrouwen– werkende moeders hebben het zwaarder dan werkende

vaders– vrouwen maken vaker carrière door goedkopere en bete-

re kinderopvang– vrouwen verdienen ten onrechte minder dan mannen– vrouwen zijn betere (of in elk geval aardigere) bazen dan

mannen– vrouwen hebben deeltijdbanen omdat ze moeder zijn– in landen met vrouwvriendelijk – of gezinsvriendelijk –

beleid bereiken meer vrouwen de top– vrouwen willen even graag carrière maken als mannen.

En ten slotte:– het glazen plafond bestaat

Laat me niet lachen.

Ik ben geen feministe, geen activist en ook geen vrou-wenhater. Ik wil weten hoe de wereld in elkaar zit, en ik beschouw mezelf als een recensent van overheidsbeleid. Mijn pleidooi tegen bepaalde zaken is soms in mijn eigen nadeel (ik zou vet profiteren als crèches gratis waren). Ver-wacht van mij geen nieuw evangelie, ik wil valse evangelies

Stellinga DEF 2.indd 7 2-9-09 9:48

8 de mythe van het glazen plafond

bestrijden. In dit boek zal ik aantonen dat bovenstaande punten fabeltjes zijn, dat ze op slechte en valse argumenten zijn gebaseerd, en soms dat ze simpelweg leugens zijn.

Zes jaar geleden merkte ik voor het eerst dat ik het slecht kan vinden met feministen. Het feministisch maanblad Opzij riep mij uit tot ‘Haantje van de maand’. Een tame-lijk uitzonderlijke gebeurtenis, want in de tien jaar dat de rubriek bestond, beloonde het vrouwenblad slechts een handvol vrouwen met deze titel. Die was bestemd voor sek-sistische mannen die denigrerend doen over ‘de vrouw-tjes’, het soort mannen dat een rechtgeaarde feministe moet bestrijden en bekeren. Een vrouw moest het dus wel heel bont maken, wilde Opzij overgaan tot deze beschim-ping van een medevrouw.

Kennelijk was ik zo’n vrouw. In mei 2003 schreef ik voor het eerst een artikel over de vraag: waarom bereiken in Ne-derland zo uitzonderlijk weinig vrouwen de top? Het werd het omslagverhaal van weekblad Elsevier. ‘Zonder Ambitie’ stond er in dikke witte letters op het omslag. En daaronder: ‘Waarom Nederlandse vrouwen eigenlijk niet willen wer-ken’. Het was een klap in het gezicht van vrouwen, en zo was het ook bedoeld. Ik had – toen dertig jaar oud – meer dan genoeg van de slachtofferrol die Nederlandse vrouwen zich hadden aangemeten. Ik betoogde dat het glazen pla-fond niet bestond, dat Nederlandse vrouwen niet werden tegengehouden maar zelf kozen voor een huisvrouwenbe-staan met een baantje voor erbij.

Opzij vond dit denigrerend: ik stapte te makkelijk heen over het gebrek aan kinderopvang, onhandige schooltij-den en de machocultuur in bedrijven. ‘Alsof vele vrouwen zich niet een slag in de rondte werken,’ schreef het vrou-

Stellinga DEF 2.indd 8 2-9-09 9:48

over vrijheid 9

wenblad. Opzij stond niet alleen in haar afkeuring. Stapels verontwaardigde brieven en zelfs een enkele opzegging kwamen bij Elsevier binnen. In de week na de verschijning van mijn verhaal werd een uitzending van televisiepro-gramma Rondom Tien mede aan mijn stelling gewijd. Ik mocht daar in discussie met thuisblijfmoeders en de toen-malige staatssecretaris voor Emancipatiezaken, Kee Liang Phoa van de Lijst Pim Fortuyn. Ook daar waren de nodige boze vrouwen. Er verschenen veel reacties in de media, van Margriet tot de Volkskrant, van televisieprogramma’s Barend en Witteman tot Nieuws aan tafel van rtl.

Sindsdien heb ik vele kanten van de vrouwenemancipa-tie in talloze artikelen belicht, van het nut van subsidies voor kinderopvang tot de taakverdeling tussen mannen en vrouwen. Is het Scandinavische gezinsbeleid van gratis kinderopvang en lang babyverlof zo fantastisch als wordt beweerd? Waarom is het uurloon van vrouwen zoveel lager dan dat van mannen? Tientallen publieke discussies heb ik gevoerd, op universiteiten, bij netwerkclubs van zaken-vrouwen, bij bedrijven en bij ambtenarenverenigingen.

Mijn vaststelling dat Nederlandse vrouwen weinig ambiti-eus zijn, is niet langer zo schokkend als toen. Anderen ver-kondigen dat nu ook, nrc Handelsblad-columnist Heleen Mees en kpn-topman Ad Scheepbouwer bijvoorbeeld. Ook Opzij is bekeerd. Mees is nooit uitgeroepen tot ‘Haantje van de maand’, maar in de armen gesloten als modern feminis-te. Mensen roepen al lang geen boe meer als ik een lezing geef. Ook de stapel verontwaardigde brieven is kleiner, bijvoorbeeld na mijn laatste omslagartikel over dit onder-werp: ‘Moeders hebben het zwaar en zeven andere mythes over vrouwen’.

Stellinga DEF 2.indd 9 2-9-09 9:48

10 de mythe van het glazen plafond

Toch is er ook veel bij het oude gebleven. Nederlandse vrouwen bereiken nog altijd weinig de top. De vrouwen die de zakelijke top in Nederland bevolken zijn vooral Ameri-kaans. Ik had eerlijk gezegd niet anders verwacht. Wel had ik verwacht dat politici, feministes en andere voorvechters van de vrouwenzaak minder blind zouden zijn voor de fei-ten dan zes jaar geleden. Maar nog steeds wordt het debat vergiftigd door antiman- en provrouw-denken, nog steeds worden persoonlijke anekdotes verheven tot bewijs, nog steeds worden vrouwen gezien als slachtoffers. Nederland heeft al te vaak een feministische bril op, ook veel politiek correct denkende mannen. In hun ogen zijn vrouwen bijna per definitie slachtoffers en mannen daders. Ook al spre-ken de feiten dat tegen.

Al zeggen feministes als Mees nu ook dat vrouwen weinig ambitieus zijn, mannen hebben het nog steeds gedaan. Het mannenkartel houdt vrouwen naar de top tegen. De man aan de keukentafel duwt zijn vrouw op haar zwakste moment in de rol van moeder. De dominante cultuur houdt vrouwen af van een carrière. Vrouwen moeten worden geholpen, gered en bevrijd van al deze onderdrukking.

Ik geloof niet in de slachtofferrol. Die is in strijd met de feiten, en bovendien beledigend. Over vrouwen wordt nog te vaak gepraat als over apathische wezens, wattenpopjes die bij een zuchtje wind omverwaaien. Zelf beslissingen nemen, kunnen vrouwen in deze visie niet.

Ik heb me altijd intuïtief verzet tegen de feministische ana-lyse van de werkelijkheid. Na het onderzoek dat ik deed voor dit boek weet ik waar mijn afkeer vandaan komt. Het feminisme is vrouwonvriendelijk: veel feministes zijn sek-sisten met een bemoeizuchtige inslag – de goede daarge-

Stellinga DEF 2.indd 10 2-9-09 9:48

over vrijheid 11

laten. Ze willen de maatschappij herscheppen volgens hun normen, ze willen bepalen hoe andere mensen hun leven leiden.

De feministen uit de negentiende eeuw – en die uit de jaren zestig en zeventig – streden voor gelijke rechten en vrij-heid. Hoe vrouwen die vrijheid gebruiken, bevalt moderne feministes niet. Dus schakelt de feministische beweging al snel over op dwang: een verplichte hoeveelheid top-vrouwen (een quotum), verplicht papaverlof, vrouwen die moeten werken, kinderen die naar de crèche moeten. De politiek, vooral de linkse partijen, is gevoelig voor dat soort pleidooien. Het gros van de vrouwen is dat niet: ze houden niet van de bemoeizuchtige overheid die feministen voor-staan. Veel vrouwen vinden het geweldig als meer vrouwen de top bereiken – als zij het zelf maar niet hoeven te zijn.

Ik noem vrouwen niet ambitieloos om ze kwaad te maken of om ze te beledigen, maar om de feiten te noemen zoals ze zijn en de schuld te leggen waar hij hoort: bij vrouwen zelf. Van mij hoeven vrouwen niet naar de top. Ik ben voor vrijheid, ook als dat betekent dat veel vrouwen hun leven voornamelijk moederend en poetsend doorbrengen.

De Engelse filosoof John Stuart Mill (1806-1873) publiceer-de in 1869 een pleidooi voor gelijkstelling van mannen en vrouwen in de maatschappij en de politiek. De onderwer-ping van de vrouw, heette het boek. Mill schreef tegen de toen heersende opvattingen over vrouwen. Hij schreef: ‘Voor ik mag hopen enige indruk op mijn lezers te maken, kan van mij verwacht worden dat ik niet alleen op alles inga wat ooit door anderen is gezegd die het tegengestelde standpunt in deze kwestie innemen, maar ook alles bedenk wat zij zouden kunnen zeggen […] en behalve het ontze-

Stellinga DEF 2.indd 11 2-9-09 9:48

12 de mythe van het glazen plafond

nuwen van alle argumenten die voor hun zienswijze plei-ten ben ik verplicht onweerlegbare argumenten te vinden om het tegendeel te bewijzen.’ Maar zelfs als hij dat alle-maal kon, schreef Mill, dan nog zou hij maar weinig heb-ben bereikt. ‘Want van een zaak gesteund door enerzijds gangbare gebruiken en anderzijds door zo’n overmacht aan populair sentiment, wordt aangenomen dat die een rede-lijke veronderstelling in zijn voordeel heeft, die sterker is dan welke overtuiging dan ook die een beroep op de rede teweeg kan brengen [...]. Ik vermeld deze moeilijkheden niet om erover te klagen.’ Mill maakte slechts een haarfijne analyse van zijn positie in het debat.

Honderdveertig jaar later wil ik iets soortgelijks proberen, maar dan in diapositief. Sinds Mill met zijn geschrift de vrouwenbeweging mede in gang zette, raakte de overtuiging dat vrouwen een onderdrukte en gediscrimineerde soort zijn zo wijdverbreid dat die nooit meer uit het overheidsbe-leid, de wetenschap of de communis opinio is verdwenen. Honderdveertig jaar later zien we veel gebeurtenissen nog steeds door de bril van Mill: vrouwen zijn achtergesteld, zij het op een andere, subtielere manier dan in die tijd.

Ik wil met dit boek de premisse onderuithalen dat vrouwen zijn achtergesteld, of op zijn minst aantonen dat dat hon-derdveertig jaar na Mills geschrift twijfelachtig is. Vrouwen doen precies wat ze willen; ze zijn vrijer in hun keuzes dan mannen. Ik ben ervan overtuigd dat Mill zelf ook zou pro-testeren tegen het dwangmatige feminisme dat ontstond in de jaren zestig van de afgelopen eeuw. Een feministi-sche maatschappij als die in Noorwegen, waar de overheid de keuzes van vrouwen en mannen verregaand probeert te sturen, zou Mill een gruwel zijn geweest. Hij pleitte voor gelijke rechten, maar ook voor vrijheid.

Stellinga DEF 2.indd 12 2-9-09 9:48

over vrijheid 13

Net als Mill heb ik geprobeerd me zo goed mogelijk in te leven in de argumentatie van degenen met wie ik het niet eens ben. Net als hij was, ben ik vast onvolledig – en zal een beroep op de rede heus niet voldoende zijn. Maar als het me lukt in het hoofd van lezers twijfel te zaaien, heb ik mijn doel bereikt.

Stellinga DEF 2.indd 13 2-9-09 9:48

De mythe van hetglazen plafond

Balans

‘Leve deNederlandse

man’

INCLUSIEFHOOFDSTUK

9 7 8 9 4 6 0 0 3 1 9 3 9

‘De mythe van het glazen plafond is een moedig en heftig pleidooi van een vrouw met humor.

Marike Stellinga toont overtuigend aan dat haar Nederlandse seksegenoten in een luilekkerland

wonen.’

Jeroen Smit, auteur van de bestseller De prooi

Marike Stellinga verzet zich met feiten en cijfers tegen cli-chés over de werkende vrouw. Kern van haar gloedvolle

betoog: Nederlandse vrouwen kunnen bereiken wat ze willen. De kinderopvang is niet te duur, vaders zijn geen luie varkens en het old boys network is zo macho niet. Maar waarom zijn er dan zo weinig topvrouwen? Omdat Nederlandse vrouwen niet naar de top wíllen, blijkt uit stapels onderzoeken, ze zijn tevre-den met hun deeltijdbaan. Toch proberen politici van links tot rechts steeds feller meer topvrouwen af te dwingen - met quota, hoge oppassubsidies, langer vaderschapsverlof en onterechte kritiek op mannen. Maar wie wil dat vrouwen vaker carrière maken, rest na het lezen van dit boek maar één ding: de Neder-landse vrouw aanspreken op haar gebrek aan ambitie. Wie daar geen zin in heeft, moet accepteren dat Nederlandse vrouwen in vrijheid kiezen voor een plaats op de laagste trede van de carriè-reladder en daar domweg gelukkig zijn. De mythe van het glazen plafond is een humoristisch en baanbrekend boek over een van de gevoeligste thema’s van deze tijd.

Marike Stellinga (1972) is econoom en redacteur van Elsevier.

Marike S

tellinga De m

ythe van het glazen plafond

Balans Marike Stellinga

STELLINGA_Mythe.indd 1 31-08-2009 15:24:56