3D-technologie binnen Drie jaar mainstream

nummer 04 – november 2012 – 2De jaargang – www.rDmcampus.nl

De haven als proeftuinKenniscentrum mainport innovation

lectoren Delen Kennis tijDens openbare les creating comfortable climatic cities / blue revolution

heijplaathier heb je pas echt het gevoel dat je in een havenstad woont

RDM CAMPUS MAGAZINE #04

02

Made@RdM

04

ColuMnInnovatIe dooR adaptatIe

05

dnaMo 2.0

06

In ontwIkkelIng

08

3d-teChnologIe bInnen dRIe jaaR MaInstReaM

10

de haven als pRoeftuIn

12

pRoduCtIe en InnovatIe hand In hand

14

hIeR heb je pas eCht het gevoel dat je In een havenstad woont

16

leCtoRen delen kennIs tIjdens openbaRe les

18

weRken Met de MaChInes van MoRgen

19

bIobased pavIljoen bIj ICdubo

20

50 jaaR RdM

�

ContaCt

RDM�CampusHeijplaatstraat 233089 JB Rotterdam+31(0)10 794 9229office@rdmcampus.nlwww.RDMCaMpus.nl

ColofonRedactie: Frank van der Zwan grafisch ontwerp: Medamo, Rotterdam fotografie: Marijke Volkers, Marcel Vogel druk: Printvisie

pRoeftuin�vooR�staD�en�havenDe� unieke� combinatie� van� stedelijke� functies� en� havenfuncties� in� het� gebied�RDM/heijplaat�maakt�dat�RDM�Campus�steeds�meer�een�levend�laboratorium�voor�innovaties�in�stad�en�haven�wordt.�Deze�editie�van�RDM�Campus�Magazine�illustreert� deze� ontwikkeling� en� laat� zien� met� welke� projecten� en� partnerships�RDM�Campus�een�bijdrage�levert�aan�havenstad�Rotterdam.

In het centrum van Rotterdam ervaar je nauwelijks meer dat de grootste haven van Europa aan je voeten ligt. Hoe anders is dat in Heijplaat. Buitendijks en ingeklemd tussen de Waal- en Eemhaven is dit voormalige arbeidersdorp van de RDM-werf een ideale proeftuin voor stedelijke herontwikkeling. Of het nu gaat om adaptief bou-wen, verduurzaming van de bestaande woningvoorraad of het experimenteren met conceptuele woningen, op Heijplaat gebeurt het allemaal. Dit is te danken aan een unieke samenwerking tussen bewoners, (deel)gemeente, het Havenbedrijf Rotter-dam, woningcorporatie Woonbron en RDM Campus en hun bereidheid om buiten de gebaande paden te treden. Door samen te investeren is het gelukt om tot onconventio-nele oplossingen te komen en perspectief te creëren voor behoud en vernieuwing van een uniek stuk Rotterdam. De eerste stappen zijn gezet en vanuit de campus zullen we actief bijdragen in het uitvoeren en monitoren van projecten in het kader van de Ken-nisagenda die we met de partners vastgesteld hebben.

Op de campus zelf wordt in de tussentijd ook hard gewerkt om de Rotterdamse haven te ondersteunen in haar ambitie om in 2030 de meest innovatieve en duurzame haven van de wereld te zijn. Steeds meer bedrijven uit de haven en de maritieme sector vinden hun weg naar de campus en werken samen met Albeda College en Hogeschool Rot-terdam aan het opleiden van technisch talent en met Dnamo aan het stimuleren van ondernemerschap in de haven. Ook het toegepaste onderzoek rond de haven wordt versterkt. Naast het reeds bestaande kenniscentrum Sustainable Solutions RDM ves-tigt Hogeschool Rotterdam per 1 november het nieuwe kenniscentrum Mainport In-novation op RDM Campus. Tevens wordt de samenwerking met andere kenniscentra uitgebreid. Een concreet voorbeeld hiervan leest u in het artikel over 3D-technologie.

Met alle ingrediënten van RDM Campus is het begrip proeftuin geen holle frase. Dat merken wij ook aan de vele delegaties uit binnen- en buitenland die ons bezoeken. Zien is geloven. We hopen dat het u als lezer van dit magazine inspireert om ook aan te haken en samen met ons er voor te zorgen dat havenstad Rotterdam de werknemers en ondernemers krijgt die nodig zijn voor een succesvolle en duurzame MAINport.

Gabrielle Muris & Bert HooijerdIReCtIe RdM CaMpus

foto

gRa

fIe:

Ma

RCel

vo

gel

Inhoud

hoofdRedaCtIoneel

RDM CAMPUS MAGAZINE #04 01

MR.�elevatoRMr. Elevator heeft zicht gevestigd op de nieuwe kantoorvloer in Innovation Dock. het bedrijf, opgericht in 2002, is wereld-wijd marktleider in onderhoud en repa-ratie van scheepsliften. Deze service is, dankzij gecertificeerde technici in meer dan 70 havens, direct, 24 uur per dag en 365 dagen per jaar wereldwijd beschik-baar. Het bedrijf heeft een zorgvuldig opgebouwd wereldwijd netwerk van spe-ciaal opgeleide lokale technici, waardoor er geen dure reizen gemaakt hoeven worden, er directe respons is en, als het nodig is, er opvolging in service is in de volgende haven die een schip aandoet. Mr. Elevator voert veiligheidsinspecties, reparaties en moderniseringen uit en is gecertificeerd voor onderhoud aan elk merk scheepsliften.

www.MR-elevatoR.CoM

RegenwateRtankVan februari tot juli hebben 50 eerste-jaarsstudenten van de opleiding Indus-trieel Product Ontwerpen (IPO) een project uitgevoerd voor Dragon Plas-tics, fabrikant van rotatiegietproducten. Rotatiegieten is een techniek waarmee met relatief lage investeringskosten mid-delgrote tot zeer grote holle kunststof-producten uit één stuk in serie kunnen worden geproduceerd. Denk daarbij aan producten als vloeistofcontainers, waterwegmarkeringen en wegafschei-dingselementen. De opdracht aan de studenten was een regenwatertank voor particulieren ontwerpen voor een klant van Dragon Plastics. Met hun technische tekening van het eerste ontwerp zijn de studenten naar het bedrijf gegaan, waar ze nuttige feedback op hun ontwerp ge-kregen en het productieproces van dicht-bij konden bekijken. Begin juli werden de definitieve eindresultaten tentoongesteld in Innovation Dock, met een korte pitch van elke student aan de opdrachtgever. Dragon Plastics toonde zich zeer en-thousiast over de samenwerking met de eerstejaarsstudenten en kon zijn klant uiteindelijk blij maken met maar liefst 50 realistische, technisch uitgewerkte ont-werpvoorstellen. Het bedrijf heeft aan-gegeven de samenwerking graag voort te zetten.

RDM�CaMpus�is�Dé�loCatie�vooR�het�

ontwikkelen�en�testen�van�pRoDuCtinnovaties.�

oM�u�een�iDee�te�geven�welke�MogelijkheDen�

De�CaMpus�bieDt,�liChten�we�eR�gRaag�een�aantal�

vooR�u�uit.

tCC�hoogvlietTraining en Cursus Centrum TCC is ver-huisd van Hoogvliet naar de Scheeps-bouwloods op RDM Campus. Dit trainingscentrum is al vele jaren gespeci-aliseerd in het verzorgen en ontwikkelen van industriële opleidingen op het ge-bied van veiligheid. Hun opleidingen zijn erkend door de SOG, SIR en Deltalinqs, oftewel alle toonaangevende instituten binnen de petrochemie. De organisatie kenmerkt zich door serviceverlening en flexibiliteit. Trainingen in de avonduren, weekeinden, in meerdere talen, op maat en in-company behoren tot de moge-lijkheden. Bij TCC kunnen mensen de basiscursus veiligheid (VCA) volgen of worden ze opgeleid tot mangatwacht. Ook kun je er leren om veilig te werken met heftrucks of hoogwerkers. Allemaal opleidingen die aansluiten bij de vereis-ten van de hedendaagse petrochemie. Daarnaast detacheert TCC ook mensen naar de petrochemie. Dit doen zij via het uitzendbureau voor de industrie, TCC Personeelsdiensten.

www.tRaining-CuRsusCentRuM.nl

gReen�Motion�hybRiDsGreen Motion Hybrids, gevestigd in In-novation Dock, specialiseert zich in het efficiënter en schoner maken van het ver-brandingsproces in motoren van auto’s, tot wel 20%. Dit is mogelijk met behulp van waterstof. Het product produceert een gas, bestaande uit waterstof en zuur-stof, en voegt deze toe aan de motor van de auto via de luchtinlaat. “Bij alle GMH-projecten staat de knowhow, de unieke kennis, centraal. De producten van GMH kunnen elke auto efficiënter en schoner maken, door een reductie van verbruik en uitlaatgassen. Het product lijkt simpel, maar is complex. Momenteel hebben de meeste verbrandingsmotoren een effici-entie van ongeveer 25%. De producten van GMH verhogen dit percentage en verlagen de hoeveelheid giftige gassen”, aldus Arian Khamooshian, een van de oprichters. “Ik heb besloten om mij aan te sluiten bij Dnamo vanwege het feit dat het een duurzame incubator is met toegang tot de geweldige, grote werkplaats van RDM Campus die alles heeft wat wij no-dig hebben voor de ontwikkeling van de producten van Green Motion Hybrids.”

www.gReenMotionteChnologies.CoM

De�alteRnatieve�eneRgiewinkelNog een nieuw bedrijf op RDM Campus is de Alternatieve Energiewinkel, een jong en dynamisch bedrijf dat zich richt op zo-wel de particuliere als de zakelijke markt. De komende jaren zullen de energiekos-ten sterk gaan stijgen. Er wordt door het bedrijfsleven en de overheid flink geïn-vesteerd in de ontwikkeling van duur-zame producten. Niet alleen uit milieu-overwegingen, maar nadrukkelijk ook om de energiekosten terug te dringen. Investeren in duurzame energie werkt kostenreductie in de hand. De Alterna-tieve Energiewinkel levert de producten daarvoor. De aanschaf ervan wordt veelal door de overheid gesubsidieerd. Grote en kleine bedrijven zijn klant, maar ook recreanten met tuinhuizen, boten, cam-pers en caravans. De winkel biedt een breed en gevarieerd assortiment van energie-opwekkende en energiebespa-rende producten, zoals zonnepanelen, zonneboilers, windmolens, warmtewis-selaars, LED-verlichting voor bedrijfshal-len en kantoren, watervrije urinoirs, me-thanolgeneratoren, omvormers, accu’s, gereedschap en nog veel meer.

www.alteRnatieve-eneRgiewinkel.nl

RDM CAMPUS MAGAZINE #04 RDM CAMPUS MAGAZINE #04 0302

rubriek

Nu wonen er in Rotterdam ook ca. 40.000 mensen die niet door de dijken beschermd worden. Zij wonen ‘buitendijks’. Ze wonen (een stuk) hoger omdat buitendijks gebied met het oog op de veiligheid hoger wordt aangelegd. Tot voor kort hanteerden we bij nieuwe ontwikkelingen buitendijks steeds hogere uitgiftepeilen die gebaseerd waren op nieuwe verwachtingen van de water-standen. Langzamerhand is dat onbetaal-

DnaMo2.0

Het team van Dnamo en haar ondernemers zijn razend en-thousiast over hun nieuwe locatie! Evenals de ondernemers uit Innovation Dock, die inmiddels gebruikmaken van de ver-gaderruimtes in de kantoorruimte. Een van de doelen bij het ontwerp van de kantoorvloer is dan ook geweest dat er een ontmoetingsruimte zou ontstaan. De hoek van de kantoorvloer, het deel met een balkon, is hier speciaal op ingericht en zal on-der andere ook gaan dienen als gezamenlijke lunchruimte voor alle ondernemers in Innovation Dock.

Gabrielle Muris, directeur RDM Campus en sinds juli ook di-recteur van Dnamo, is blij met de komst van het team naar In-novation Dock: “Een logische stap, Dnamo past perfect in de visie van RDM Campus. Onder het motto Research, Design & Manufacturing werken onderwijs en bedrijven hier samen aan duurzame en innovatieve oplossingen op het gebied van bou-wen, mobiliteit, energie en in toenemende mate ook maritieme technologie. Dnamo trekt ondernemende mensen naar de campus en heeft een goed netwerk onder young professionals

innovatie�door�

adaptatie

een�nieuw�teaM,�een�nieuwe�DiReCteuR,�een�gloeDnieuwe�loCatie�en�een�nieuwe�visie�op�De�

toekoMst.�oftewel�DnaMo�2.0,�alDus�het�teaM!�sinDs�septeMbeR�zit�DnaMo�in�het�nieuwe�

kantooR,�hangenD�aan�De�histoRisChe�ConstRuCtie�van�innovation�DoCk.�als�

eeRste�heeft�zij�haaR�intRek�genoMen�in�het�kantooR�Dat�al�vanaf�De�ingang�van�De�hal�

niet�te�Missen�is:�een�oRanje�gloeD�stRaalt�De�RuiMte�in,�De�ontMoetingsRuiMte�op�het�balkon�is�al�ziChtbaaR�gezellig�en�aChteR�

De�enoRMe�glazen�wanDen�van�het�kantooR�woRDt�DRuk�geweRkt.

baar geworden. Bovendien gaat het er in ruimtelijke zin op een gegeven moment ook wel vreemd uitzien als je nieuw gebied alsmaar blijft ophogen.

En dus is het tijd voor iets nieuws. Slimme, veilige oplossingen voor buitendijks ge-bied met een lange houdbaarheid. Veilig én aantrekkelijk. Een ideale plek voor zo’n aanpak is een gebied dat volop in duur-zame ontwikkeling is en dat zich in hoog tempo aanpast aan de uitdagingen van de toekomst. Op Heijplaat wordt op een hele innovatieve manier bij de bouw van het Nieuwe Dorp en de bescherming van het bestaande gebied met waterveiligheid omgegaan. Niet klakkeloos ophogen maar een combinatie zoeken van een waterke-ring (geen hoge dijk!), nieuwbouw waar (heel af en toe) een laag water in de be-nedenverdieping kan staan zonder grote schade te veroorzaken (stopcontacten en schakelkasten komen dus niet laag bij de grond en geen parket op de benedenver-dieping). En bewoners die betrokken en goed geïnformeerd zijn over waar ze wo-nen en hoe ze daarmee om kunnen gaan en die bij dreigende hoogwaterstanden op tijd weten welke maatregelen ze kunnen treffen. Adaptief ontwikkelen noemen we dat. Je aanpassen aan de omstandigheden.

Heijplaat is een prachtig voorbeeld van vernieuwende stedelijke ontwikkeling. Een voorbeeld dat navolging verdient. Rand-voorwaarde is dat iedereen uit zijn ivoren toren moet komen en bereidheid en durf toont om samen nieuwe oplossingen toe te passen. Oplossingen die afwijken van wat we gewend zijn, waar we gezamenlijk ver-antwoordelijkheid voor nemen en dragen en waar we niet naar elkaar wijzen met de regels in de hand. Dat geldt voor de ontwik-kelaar, de gebiedsbeheerder, de bewoners, het Havenbedrijf en zeker niet in de laatste plaats de (deel)gemeente zelf. Alleen dan kunnen we de prachtige buitendijkse ge-bieden die Rotterdam rijk is en waarvan Heijplaat zo’n mooi voorbeeld is, zo inrich-ten en gebruiken dat ze een voorbeeld zijn voor de wereld. Op Heijplaat gaat het echt gebeuren. Ik ben er trots op en nodig ie-dereen alvast uit straks een kijkje te komen nemen.

Paula VerhoevendIReCteuRpRogRaMMabuReau duuRzaaMgeMeente RotteRdaM

zIe vooR MeeR InfoRMatIe oveR heIjplaat en het nIeuwe doRp het aRtIkel op pagIna 14.

en financiers. Dat is van grote meerwaarde voor de verdere ont-wikkeling van de campus en het creëren van economische spin off uit kennis.”

Inmiddels is ook het team van Dnamo vernieuwd. Vincent We-gener is de nieuwe Incubation Manager van Dnamo en vertelt vol enthousiasme over de nieuwe visie van Dnamo: “De focus van Dnamo komt te liggen op het accelereren van innovaties van startende ondernemers in Europa’s grootste haven. Dna-mo zal hierin twee programma’s aanbieden: het Dnamo Proto-type Program en het Dnamo Growth Accelerator Program. Op 15 november is de officiële opening van ons nieuwe kantoor en zullen wij tevens de nieuwe visie verder uiteenzetten.”

Naast alle nieuwe ontwikkelingen doet Dnamo vooral nog steeds wat zij heel goed kan: het ondersteunen van startende ondernemers. Binnenkort gaat het pre-incubatieprogramma weer van start met een groot aantal enthousiaste en innovatieve potentiële ondernemers.

veel�Rotterdammers�weten�‘t�maar�we�staan�er�zelden�lang�bij�stil.�grote�delen�van�de�stad�liggen�(meters)�onder�de�zeespiegel,�veilig�achter�de�dijken.�we�besteden�in�nederland�en�ook�in�Rotterdam�veel�aandacht�aan�het�veilig�houden�van�die�gebieden:�de�veiligheid�van�bewoners�dient�immers�altijd�centraal�te�blijven�staan.�bovendien,�wat�heeft�het�voor�zin�te�investeren�in�een�stad�die�qua�waterveiligheid�te�wensen�over�laat.�bij�een�dijkdoorbraak�zouden�delen�van�de�stad�onderlopen,�met�alle�gevolgen�van�dien.�De�aandacht�hiervoor�wordt�door�de�klimaatverandering�alleen�maar�groter.�Dat�is�een�goede�zaak.

foto

gRa

fIe:

Ma

RIjk

e v

olk

eRs

RDM CAMPUS MAGAZINE #04 RDM�CaMpus�Magazine�#0404 05

op�RDM�CaMpus�woRDt�op�Dit�MoMent�onDeR�MeeR�geweRkt�aan�De�volgenDe�innovaties

esCboOp initiatief van Siemens Nederland bou-wen zeven teams van hogescholen en za-kelijke partners tot de zomer van 2013 in competitieverband elektrische sportauto’s in de Electric Sports Car Build-off. Met de ESCBO wil Siemens laten zien dat werken met elektrotechniek leuk en uitdagend is. Team GTZero van Hogeschool Rotterdam is een van de teams en gaat graag de uit-daging aan! Begin oktober vond op RDM Campus de aftrap van de wedstrijd plaats. Volgend jaar juni, 9 maanden later, kiest

builDbagBuildbag is een jong bedrijf dat zich richt op de ontwikkeling, productie en verkoop van innovatieve milieuvriendelijke bouwmate-rialen, waarbij reductie van CO2-emissie en grondstofbesparing centraal staan. Het bedrijf is opgericht na de realisatie van een succesvolle patentaanvraag. Het patent bevat een concept voor zeer duurzame bouwsysteem/constructie-elementen voor de bouw van (draag)muren. Gedurende de afgelopen twee jaar is het concept (gedeel-telijk i.s.m. studenten van Hogeschool Rot-terdam) doorontwikkeld en uitgebreid tot een compleet modulair bouwsysteem voor low budget woningen. Inmiddels is het be-drijf toe aan de bouw van een eerste ‘proof of concept’ modelwoning in Innovation Dock. Deze woning zal worden gebruikt voor presentaties aan NGO’s, buitenlandse handelsdelegaties, (inter)nationale bouw-gerelateerde bedrijven, kennisinstellingen, studenten en vakpers. Daarnaast zal de wo-ning permanent worden ingezet als studie-object/testlab voor hogeschoolstudenten die opdrachten uitvoeren ter verbetering of uitbreiding van het Buildbag-bouwsysteem.

fRanklin�offshoReMultinational Franklin Offshore – met het hoofdkantoor in Singa-pore – vestigt zijn Europese hoofdkantoor op RDM Campus. Het bedrijf is een specialist in het aanmeren, vastleggen, optuigen en uitrusten van offshore vaartuigen en objecten. Franklin Offshore Europe – afkomstig uit Dordrecht – gaat vanuit Rotterdam de mari-tieme, olie & gas en offshore industrie bedienen. Het Nederlandse bedrijf heeft zich in afgelopen drie jaar zodanig ontwikkeld dat uit-breiding en waterontsluiting noodzakelijk zijn geworden. Het denkt binnen enkele jaren te groeien van 45 naar 200 werknemers. De komst van Franklin Offshore Europe past in het beleid van het Ha-venbedrijf Rotterdam om de positie van Rotterdam als offshore haven verder te verstevigen. Bovendien stimuleert het de verdere ontwikkeling van de technische opleidingen op RDM Campus. De vestiging van dit soort bedrijven op de campus biedt de mogelijk-heid voor ideale kruisbestuiving tussen opleiding en praktijk. Fran-klin Offshore Europe betrekt initieel ruim 11.000m2 in de Scheeps-bouwloods en ruim 4.000m2 buitenruimte op RDM West aan de Heysehaven (havennummer 2610).

foto

gRa

fIe:

Ma

RCel

vo

gel

een deskundige jury de beste auto uit. In-noveren, kennisdelen, co-creëren en sa-men veel plezier beleven vormen de kern van de ESCBO en zijn dus factoren waar de auto bouwende studenten en young professionals hoog mee kunnen scoren in de competitie. Daarnaast let de jury, onder andere bestaande uit Wubbo Ockels (Su-perbus) en Guido van Woerkom (ANWB), echter ook op andere zaken. Want een sportauto hoort snel en uitdagend te zijn. En natuurlijk zijn veiligheid, actieradius

en energieverbruik ook belangrijke facto-ren. De teams krijgen allemaal een zelfde bouwpakket, bestaande uit een Citroën 2CV donorauto en een bodykit van de Bur-ton Car Company. In de sportieve eend met hoge aaibaarheidsfactor worden ver-nieuwende elektrische motoren gebouwd, waarbij de teams worden uitgedaagd snelle, slimme, zuinige en innovatieve ont-werpen te maken waarvoor de RDW een kenteken kan verlenen.

RDM CAMPUS MAGAZINE #04RDM CAMPUS MAGAZINE #04 0706

DooR�3D-pRinting�veRanDeRt�De�Rol�van�De�ontweRpeR,�pRoDuCent�en�ConsuMent

RDM�CaMpus�Magazine�#01RDM�CaMpus�Magazine�#01

“Additive manufacturing, het laag voor laag opbouwen van een product vanaf een digitaal bestand, is binnen een paar jaar een standaard bewerkingstechno-logie. Elk ontwerpbureau heeft dan een 3D-printer staan”, voorspelt Bas Flipsen, lector Duurzame productontwikkeling bij kenniscentrum Sustainable Solutions RDM. “Hierdoor zijn nieuwe, betere pro-ducten te ontwerpen en fabriceren, die via traditionele methoden onbereikbaar zijn.” Met de 3D-printer kun je lichte materialen maken, die nu al worden toegepast in de lucht- en ruimtevaart, maar ook in de zorg. Peter Troxler, lector Revoluties in de maak-industrie bij kenniscentrum Creating010: “Die technologie kenden we al in de jaren ‘80 en ‘90, maar het wordt nu goedkoper, toegankelijker en anders ingezet. Naast

minimaliseren, lokale (gerecycleerde) ma-terialen kunt gebruiken en de transport-kosten kunt verlagen. Volgens mij is daar milieuwinst te behalen. Een ander aspect van additive manufacturing komt naar vo-ren als we kijken naar de logistieke keten. Met additive manufacturing is het mogelijk om de maakindustrie terug te halen van bijvoorbeeld China naar Europa. Hiermee kun je brandstofgebruik en CO2-uitstoot beperken en je kun ook een koppeling maken naar de werkgelegenheid. Dus te-rug naar kleinschalig en lokaal werken. Er ontstaat een hele nieuwe bedrijfstak. Voor ontwerpers biedt deze veranderende con-text mogelijkheden die vertaald kunnen in een nieuwe ontwerppraktijk.”

saMenweRking�beDRijfsleven“Deze ontwikkelingen in productontwerp en de industrie zijn nog heel nieuw en over een paar jaar pas echt zichtbaar”, aldus Peter Troxler. “Maar we staan wel aan het begin ervan. RDM Campus wil met de lectoraten en de kenniscentra vooruit lo-pen. We kijken naar deze technologie en de consequenties ervan en vergelijken dat met de traditionele industrie.” Bas Flip-sen: “RDM Campus biedt fysieke ruimte. Bedrijven kunnen zich hier vestigen en experimenteren. Studenten hebben kennis nodig over de nieuwste technologie en par-ticiperen in praktijkgericht onderzoek over duurzame productontwikkeling.”

3D-teChnologie�binnen

DRie�jaaRMainstReaM

over�een�paar�jaar�print�je�thuis�een�elektronisch�apparaatje�uit�op�een�3D-printer.�wat?�ja,�we�staan�aan�de�vooravond�van�een�technologische�revolutie.�De�consument�wordt�straks�producent�én�ontwerper.�het�is�bijna�niet�voor�te�stellen,�maar�de�revolutie�is�zelfs�al�in�volle�gang.�zonnepanelen,�vliegtuigonderdelen�en�prothesen�worden�nu�al�via�‘additive�manufacturing’�geprint.�wat�betekenen�deze�ontwikkelingen�voor�consumenten,�producenten�en�voor�de�samenleving�als�geheel?�en:�hoe�duurzaam�zijn�dit�soort�nieuwe�technologieën�eigenlijk?

centrum. Wij werken veel samen met het MKB. Juist voor deze sector is kennis delen en toegankelijk maken belangrijk. De ge-dachte heeft ergens ook iets idealistisch; we kunnen er samen beter van worden.”

is�aDDitive�ManufaCtuRing�DuuRzaaM?Gaan we er wat duurzaamheid betreft ei-genlijk wel op voorruit? Peter Troxler: “Ad-ditive manufacturing, de logistiek en ma-terialen zijn niet per definitie duurzaam. Daar ligt juist een uitdaging voor de stu-denten op RDM Campus.” Maar additive manufacturing biedt bedrijven wel moge-lijkheden om efficiënter en duurzamer te produceren, stelt Mirjam van den Bosch. “Producten of onderdelen kunnen op elk gewenst moment (on demand) worden geproduceerd, zodat je de voorraad kunt

dooR Madelon stoele

additive manufacturing hebben we het ook over ‘direct digital manufacturing’; digitaal aangestuurde processen om de industrie rondom additive manufacturing te verge-makkelijken.”

nieuwe�MogelijkheDen�“Producenten zullen met deze technologie eenvoudiger wijzigingen kunnen aanbren-gen in het productieproces en er ontstaan nieuwe typen producten. Het is interessant om na te denken over het nieuwe scala aan mogelijkheden en de gevolgen die dit heeft voor de samenleving”, vindt Bas Flip-sen. “Door 3D-printing verandert in elk geval de rol van de ontwerper, de produ-cent en de consument, meent Mirjam van den Bosch, onderwijsmanager Industrieel Product Ontwerpen bij Hogeschool Rot-terdam: ”Je hebt straks een basisontwerp dat wordt aangepast aan de persoonlijke smaak en de wensen van de consument. Oftewel: gepersonaliseerde producten. Denk bijvoorbeeld aan een wasmachine-knop. De ontwerpcriteria voor een product worden vastgelegd door de ontwerper. Zij zullen anders moeten gaan nadenken over producten. Die wasmachine bestaat dan misschien alleen nog maar uit een paar basisonderdelen die lang meegaan, de rest van de onderdelen kan de consument zelf om de paar jaar vervangen.”

open�souRCeBas Flipsen: “Postindustriële productie-technieken bieden een alternatief voor massaproductie. We gaan nu veel meer toe naar een situatie van lokaal werken en open stromen.” Peter Troxler vervolgt: “Je kunt spreken van een open source tijdperk: open persoonlijke digitale ontwerpen en productie, open hardware, open uitvindin-gen. Daarvoor zijn nieuwe formats, syste-men voor innovatie en co-creatie nodig. In de praktijk ontstaan steeds meer fablabs, die kun je zien als een soort copyshops. Hier is die digitaal aangestuurde appara-tuur beschikbaar.” Mirjam van den Bosch: “Afschermen van kennis staat ook eigen-lijk haaks op de werkwijze bij het kennis-

foto

gRa

fIe:

Ma

RCel

vo

gel

RDM CAMPUS MAGAZINE #04 RDM CAMPUS MAGAZINE #04 0908

rubriek rubriek

Tot slot is er de programmalijn ‘Succes-factoren haven 2030’ die gaat over Tran-sitie van de haven: de herontwikkeling van oude havengebieden, maar ook on-derzoek naar de impact van maatschap-pelijke en technologische trends. De lector Ideale Haven richt zich vooral op het aanwakkeren van de interesse voor de

“We hebben op 1 november onze deuren officieel geopend”, zegt Kees Joosten ter-wijl hij gebaart naar de uitnodigingskaart ‘Groeten uit de Rotterdamse Haven!’. Joosten is de kersverse programmadirec-teur van kenniscentrum Mainport Inno-vation van Hogeschool Rotterdam. “Een aantal bestaande lectoraten, zoals Ide-ale Haven, Logistics en Transitiemanage-ment, is samengebracht en op z’n minst vijf nieuwe lectoren worden geworven. Dit stimuleert een multidisciplinaire be-nadering van de complexe vraagstukken voor het ontwikkelen van de haven van de toekomst.”

De opgaven die zijn geformuleerd in de Havenvisie 2030 vormen de onderleg-ger voor het praktijkgerichte onderzoek van Mainport Innovation. “Binnen het kenniscentrum zijn vier programma-lijnen geformuleerd”, vervolgt Joosten. “Bijvoorbeeld ‘Innovatie in de procesin-dustrie’: in 2030 zijn naar verwachting Rotterdam en Antwerpen geïntegreerd

haven bij studenten en docenten, creativi-teit (zoals Pressure Cooker) en arbeids-markt. Want met de uitbreiding van de haven met Maasvlakte 2, neemt de vraag naar goed opgeleide mensen tot 2030 toe met circa 10.000, waarvan een groot deel hbo’ers. Het Kenniscentrum Main-port Innovation reikt niet alleen concrete praktijkoplossingen aan, maar ook de volgende generatie havenwerkers die nieuwe kennis slim toepassen.

De�haven�als�proeftuin

RotteRDaM�is�het�gRootste�logistieke�en�inDustRiële�knooppunt�van�euRopa.�in�De�haven�woRDt�jaaRlijks�zo’n�430�Miljoen�ton�goeDeRen�oveRgeslagen�en�naaR�veRwaChting�twee�keeR�zoveel�in�2030.�De�aMbitie�is�oM�Dat�te�Doen�Met�sleChts�De�helft�van�De�huiDige�Milieu-iMpaCt.�Dat�vRaagt�oM�kennis,�innovatie�en�goeD�opgeleiDe�Mensen.�in�kennisCentRuM�MainpoRt�innovation�weRken�stuDenten,�DoCenten�en�leCtoRen�in�pRaktijkgeRiChte�onDeRzoekspRojeCten�saMen�oM�bij�te�DRagen�aan�De�tRansitie�naaR�De�Meest�effiCiënte,�veilige�en�DuuRzaMe�haven�van�De�weRelD.

kennisCentRuMMainpoRt�innovation

dooR suzanne ketteRIngs

leveren. Marcel Ludema, lector Supply Chain Management, buigt zich over de vraag: hoe gaan we de logistiek slimmer en efficiënter organiseren? Ludema: “We onderzoeken de ketenlogistiek van de ha-ven en haar achterlandverbindingen. Een voorbeeld is het in kaart brengen van de versstromen van en naar het Westland, Barendrecht en CoolPort (onderdeel van de haven van Rotterdam). Hoe krijg je de regie over een keten met steeds wis-selende ketenpartijen, waar intermodaal vervoer belangrijk is, maar informatie nog altijd gefragmenteerd is? De keten is slimmer te organiseren door beter af te stemmen. We kunnen protocollen ont-wikkelen waarin we vastleggen hoe we met elkaar communiceren en informatie uitwisselen. De ketenpartners zijn dan flexibeler en kunnen sneller schakelen als nieuwe trends zich aandienen. Zeker bij versproducten is kwaliteit van de goe-deren direct gekoppeld aan de efficiëntie in de keten. Met studenten van diverse opleidingen onderzoeken we, integraal en multidisciplinair, de keten van teler tot supermarkt. Door een student op elke schakel te plaatsen, kunnen concrete praktijkoplossingen gezocht worden om de efficiëntie in de keten te vergroten. Die kunnen liggen op het vlak van economie, technologie, bedrijfskunde, recht, plano-logie, bereikbaarheid, duurzaamheid en sociologie.”

De programmalijn ‘Maritieme innovatie’ wordt nog verder uitgewerkt met Rot-terdam Mainport University, de nieuwe samenwerking tussen Hogeschool Rot-terdam en het Scheepvaart & Transport College. Onderzoek zal zich vooral rich-ten op duurzaamheid in de scheepsbouw en scheepvaart, offshore constructies en maritieme werktuigbouw.

tot een modern en duurzaam industrie- en energiecomplex. Ad de Kok, lector Groene Grondstoffen, gaat zich verdie-pen in de vraag: hoe realiseren we de omschakeling van petrochemie naar bio-based met hernieuwbare, groene grond-stoffen? Innovatie in de procesindustrie gaat ook over het efficiënter en effectie-ver maken van chemische processen, dus meer voor minder (procesintensificatie en beter hergebruik van afvalstromen). Een ander thema binnen het kennis-centrum is strategisch onderhoud. De nadruk bij installaties verschuift van aan-schaf naar instandhouding en dat vraagt om een slimmere onderhoudsstrategie om kosten te besparen.”

‘Innovatie in de logistiek’ is een tweede programmalijn, die is onderverdeeld in Supply Chain Management en Informa-tie in de haven. Rotterdam is een belang-rijk logistiek knooppunt en in 2030 dé Global Hub voor containers, brandstof- en energiestromen. En dat knooppunt

hogesChool RotteRdaM heeft In totaal zes kennIsCentRa waaR ondeR-zoek woRdt veRRICht en dIe saMenweR-ken bInnen het InstItuut vooR ondeR-zoek en InnovatIe (IoI): zoRgInnovatIe, CReatIng010, talentontwIkkelIng, InnovatIef ondeRneMeRsChap, sustaI-nable solutIons RdM en MaInpoRt In-novatIon. de laatste twee zIjn gehuIs-vest op RdM CaMpus en zIjn logIsChe saMenweRkIngspaRtneRs.

moet optimaal functioneren om bedrij-ven en consumenten in Europa op tijd te

foto

gRa

fIe:

Ma

RIjk

e v

olk

eRs

KEES JOOSTEN

RDM�CaMpus�Magazine�#04 RDM�CaMpus�Magazine�#0410 11

veel-belovenDe��toekoMst�e-Mobility�kRijgtgeziChtHet is alweer vier jaar geleden dat Michiel Hartman, CEO van scooterfabrikant QWIC, samen met lector Future mobility Frank Rieck door het toen nog lege Innovation Dock liep. QWIC zocht naar mogelijkheden om met haar productie uit te wijken naar Ne-derland. “In China liepen we aan tegen communicatieproblemen. Daarbij wordt elk goed idee in China meteen gekopieerd.” Al pra-tende ontstond het idee van het koppelen van kennis aan assem-blage. Omdat uiteraard ook het kostenplaatje meespeelde, bleek de combinatie van mensen opleiden én innovatieve producten maken het ei van Columbus. Toen ook Maas Leerfabrieken erbij betrokken raakte, kon concreet invulling gegeven worden aan de financiële en uitvoerende kant. Een multidisciplinaire groep ex-cellente studenten van het I-Lab Moving@Rotterdam omarmde de ESFA als project en werkte aan een business plan, marketing-strategie en de inrichting van de fabriek. Sinds september 2012 rollen de scooters van de band.

Een groep van vier man houdt de fabriek draaiende. Naast direc-teur Hans Hoogbergen en lijnmanager Rodiën Fundador zijn dat

pRoDuCtieweRk�en�innovatie�hanD�in�hanD�in�elektRisChe�sCooteRfabRiek

bij�de�elektrische�scooterfabriek�in�innovation�Dock�rollen�sinds�kort�de�eerste�e-scooters�van�de�band.�het�productiewerk�wordt�uitgevoerd�door�kwetsbare�jongeren,�ondersteunend�onderzoek�en�innovatie�komt�van�opdrachtgever�QwiC,���hbo-opleidingen�en�kenniscentra.

dooR sabIne sChIppeR

kennis�aan�het�weRkHogeschool Rotterdam is op verschillende manieren betrokken bij de ESFA. Het I-Lab Moving@Rotterdam, dat meewerkte aan de opzet van de fabriek, zou in eerste instantie een marketing-klus voor de gemeente gaan uitvoeren. Rotterdam wilde in 2014 4000 elektrische scooters in de stad laten rijden. Door omstan-digheden bleek de gemeenteopdracht minder haalbaar, maar toen waren de I-Labstudenten inmiddels op de ESFA gestuit. Be-geleidend docent Adrie Spruijt: “Het klikte en omdat het opzetten van de ESFA veel concreter en urgenter bleek, werd de opdracht: ‘Zet maar een scooterfabriek neer’.” Alle aspecten – van marke-ting tot de technische inrichting – werden onder handen genomen en op het openingsfeest in juni was tout Rotterdam aanwezig. Voor een eventueel vervolg op het I-Lab is Spruijt vooral gemotiveerd om verder te borduren op het idee van in het buitenland gemaakte producten ‘terughalen’ naar Nederland. “Made@Rotterdam, dat is een droom van mij.” Vanuit het lectoraat Future mobility zegt Frank Rieck toe dat er voorbereidende plannen zijn om samen met de ESFA een nog duurzamere e-scooter en ook andere kleine, elektrische voertuigen te ontwikkelen.

Hoogbergen houdt intussen een aantal hbo-studenten flink bezig, onder andere met communicatie- en marketingprojecten en het maken van een business case voor een nieuwe ambitie: het onder-steunen van medewerkers in het opzetten van een eigen onderne-ming in assemblage van kleine, elektrische voertuigen, bijvoor-beeld de vrachtfietsen van Vrachtfiets – eveneens in Innovation Dock gevestigd. Hoogbergen: “We willen op de kavel hiernaast een nieuwe fabriek inrichten en één van de door onszelf opgeleide jongens daar voor zichzelf laten beginnen. Hij zou op termijn die onderneming over kunnen nemen, onder de voorwaarde dat hij altijd een opleidingsplek blijft bieden voor kwetsbare jongeren.”

QWIC-directeur Hartman heeft vertrouwen in de toekomst. De reuring die studenten creëren met hun projecten draagt zeker bij aan de zichtbaarheid van de e-scooter. “Maar we zijn er nog niet. Er is een flinke zet nodig vanuit de vraagkant.” Op dit moment is vier procent van alle verkochte scooters in Nederland elektrisch. Dat moet volgens Hartman binnen drie jaar oplopen naar 25 pro-cent. “Het kan snel gaan, maar daar is een andere mindset voor nodig bij consumenten en bedrijven.”

Daarna starten ze met eenvoudig assemblagewerk in de ‘slow lane’. Ze moeten continu hun eigen en elkaars werk controleren, dit is volgens Hoogbergen noodzakelijk. “Omdat het ongeschool-de jongeren zijn, kun je hun werk eigenlijk niet vertrouwen.” Om door te kunnen stromen naar een ‘echt’ bedrijf – het uiteindelijke doel – moeten de jongens kunnen functioneren in de ‘fast lane’, waar op productiesnelheid wordt gewerkt.

Opdrachtgever QWIC is erg tevreden. Hartman: “We zijn veel flexibeler in de productie, kunnen meer maatwerk leveren. De medewerkers van ESFA worden heel gedegen opgeleid, waardoor de kwaliteit van ons product enorme stappen heeft gemaakt. En ik ga er vanuit dat ze al producerend steeds meer leren en nog beter worden.” Nu productie van de scooters is begonnen, richt QWIC zich op de introductie van nieuwe modellen e-scooters met een be-tere accu. Hartman: “De ontwikkeling van accu’s gaat snel, elk jaar komt er zo’n 10 tot 15 procent extra capaciteit bij. Die innovaties komen uit landen als Amerika en China, daar steken ze miljarden in accutechnologie. Nederland is daar te klein voor.”

productiemanager Lennart van der Linden, die zijn afstudeerop-dracht aan Hogeschool Rotterdam deed bij de ESFA, en werk-meester Peter Blokdijk, een Heijplaat-local wiens vader en opa al bij de RDM werkten. Ze begeleiden samen een groep van rond de twintig jongeren die begin oktober 2012 van start zijn gegaan met de eenjarige opleiding Assistent Mobiliteitsbranche. Deze opleiding is ontwikkeld samen met het Centrum voor Innovatief Vakmanschap Onderhoud in Mobiliteit (CIVOM). In het CIVOM zijn ROC Zadkine, Albeda College en Hogeschool Rotterdam verenigd. Financiering voor de fabriek komt vanuit het bedrijfsle-ven (Havenbedrijf, branche kleinmetaal) en stichtingen.

MeeR�MaatweRkDe werkplekken bij de ESFA zijn bedoeld voor werkloze jongeren tussen de 17 en 27, functionerend op vmbo-niveau 1. Twee dagen per week is er een medewerker van het gemeentelijk Jongeren-l oket bij ESFA actief om jongeren te plaatsen en begeleiden. De jongeren beginnen hun opleiding in de ‘train lane’, waar ze leren op tijd te komen, goed te communiceren en respect te tonen.

foto

gRa

fIe:

Ma

RIjk

e v

olk

eRs

PETER BLOKDIJK (LINKS) EN ADRIE SPRUIJT

RDM CAMPUS MAGAZINE #04 RDM CAMPUS MAGAZINE #04 1312

economische crisis begint de herontwikke-ling van RDM echt van de grond te komen. Het gebied groeit. Er komt meer bedrijvig-heid, meer onderwijs, er rijden meer bus-sen en de Aqualiner vaart vaker en krijgt meer haltes. Museum Boijmans van Beu-ningen organiseert exposities in de On-derzeebootloods. Dan is er het Dokkaffee. Rond de kades ontstaan publieksfuncties die meerdere verbindingen met elkaar aangaan. Heijplaat is een verborgen ge-bied dat langzaam herontdekt wordt.”

“Dat is grotendeels te danken aan twee pioniers”, kan Van der Kemp niet genoeg benadrukken, “Hans Smits van het Ha-venbedrijf Rotterdam en Jasper Tuytel van Hogeschool Rotterdam geloofden on-voorwaardelijk in de ontwikkeling van dit gebied en hebben hun nek uitgestoken om hier met RDM Campus innovatie en on-derwijs samen te brengen.”

“Door de creatieve maakindustrie terug te brengen naar de RDM kunnen innova-

hieR�heb�je�pas�eCht�het�gevoel�Dat�je�in�een�havenstaD�woont

De�RDM,�de�haven�en�het�dorp�heijplaat�zijn�historisch�onlosmakelijk�met�elkaar�verbonden.�toen�RDM�eind�jaren�negentig�haar�deuren�sloot,�trokken�mensen�uit�het�dorp�weg.�De�verbondenheid�slonk�verder�door�de�komst�van�bewoners�van�buitenaf�die�geen�band�hadden�met�heijplaat�en�haar�hechte�gemeenschap,�maar�op�zoek�waren�naar�een�goedkope�woning.�lange�tijd�was�RDM�een�afgesloten�en�verlaten�terrein.�Maar�de�hekken�en�muren�verdwenen�en�nu�is�het�gebied�vrij�toegankelijk�voor�iedereen.�Door�de�inzet�en�samenwerking�van�onder�andere�woonbron,�het�havenbedrijf�Rotterdam,�hogeschool�Rotterdam,�albeda�College,�de�gemeente�Rotterdam�en�bewoners�is�het�een�plek�waar�innovatieve�bedrijven�en�kennisinstituten�neerstrijken�en�die�pioniers�aantrekt.�heijplaat�bruist�van�de�ideeën�die�steeds�meer�zichtbaar�worden.

dooR suzanne ketteRIngs

tieve bedrijven op het gebied van building, moving en powering hier samen met het onderwijs tot innovaties komen”, stemt Hooijer in. “We willen daarbij zoveel mo-gelijk de mensen uit het dorp betrekken, bijvoorbeeld door het bestaande dorp te verduurzamen. Zo onderzoeken we de mo-gelijkheden voor een smart grid, een elek-triciteitsnetwerk waarbij zonne-energie die de campus opwekt ook beschikbaar is voor de bewoners.”

De meest directe manier om de verbin-ding tussen RDM Campus en het dorp te ver sterken, is door er, naast werken, ook te gaan wonen. Dat deed Hannah Frederiks. Ze werkt als onderzoeker bij het kenniscen-trum Sustainable Solutions RDM. Sinds februari 2012 woont ze ‘op’ Heijplaat in een voormalige politiepost compleet met verhoorkamer, cellen en tralies voor de ramen. “We waren op zoek naar echt iets bijzonders, een apart pand. Er is hier veel mogelijk. Mensen wonen in een kerk of een oude school. Ik woonde in het centrum van Rotterdam, maar hier heb je pas echt het gevoel dat je in een havenstad woont.” Fre-deriks organiseerde in mei 2012 een open dag samen met Peter Blokdijk, die werkt bij de ESFA-scooterfabriek op RDM Campus en ook op Heijplaat woont, en twee oud RDM’ers. “Dat verlaagt de drempel voor de inwoners van Heijplaat om eens een kijkje te nemen. Er is nog heel veel te ont-dekken”, besluit Frederiks.

kIjk vooR MeeR InfoRMatIeoveR heIjplaat opwww.alleenvooReChteliefhebbeRs.nl

“Heijplaat moet een multifunctioneel ge-bied worden waar de verschillende functies van wonen, werken, studeren, verblijven en ontmoeten elkaar versterken”, zegt Floor van der Kemp van Woonbron, die sinds het prille begin in 2003 betrokken is bij de herontwikkeling van Heijplaat. “Met uit-eindelijk 2000 inwoners, tal van bedrijven en onderwijsinstituten ontstaat er meer draagvlak voor voorzieningen. De helft van de woningen is nu afgebroken. Nieuwe be-woners kunnen kiezen om in een Collectief Particulier Opdrachtgeverschap (CPO) of een vrije kavel te bebouwen, maar ook een casco afbouwen of zelfbouw is mogelijk in het Nieuwe Dorp. We gaan hier, samen met potentiële bewoners, tweehonderd nieuwe woningen energieneutraal ontwik-kelen met als centrale vraag: ‘Hoe willen mensen hier wonen?’ Binnen Concept House Village is door de TU Delft een eer-ste prototype gebouwd waar nieuwe wo-ningen van afgeleid kunnen worden.”

“In samenwerking met Hogeschool Rot-terdam, de TU Delft en Woonbron ontwik-kelen we in totaal twaalf energieneutrale woningen voor Concept House Village, een proeftuin voor duurzaam wonen”, ver-volgt Bert Hooijer, directeur RDM Cam-pus. “In dit ‘living lab’ worden de bewo-ners gedurende vijf jaar gemonitord. We onderzoeken bewonersgedrag, want de helft van de aanwezige duurzame techno-logie wordt vaak teniet gedaan door gedra-gingen van de mens. Met de resultaten van dit onderzoek gaat Woonbron op grotere schaal energieneutrale woningen bouwen op Heijplaat. Het eerste huis van het Con-cept House Village (CHV) in Heijplaat is sinds november 2012 bewoond.”

“Zo’n duurzame innovatie als Concept House Village zorgt voor reuring en zet Heijplaat op de kaart”, zegt Maike Ak-kers, gebiedsmanager Heijplaat vanuit het Havenbedrijf Rotterdam. “De herontwik-keling van RDM heeft, door de komst van nieuwe werkgevers, werknemers, scholie-ren en bezoekers, een positieve invloed op het dorp. De haven en het dorp zijn natuur-lijk niet los van elkaar te zien. Ondanks de

Het versterken

van de relatie tussen water,

wonen, werken en

leren

HET NIEUWE DORP, HEIJPLAAT

WOONBRON | ATTIKA ARCHITEKTEN

HANNAH FREDERIKS

WOONT IN DE VOORMALIGE

POLITIEPOST OP HEIJPLAAT foto

gRa

fIe:

Ma

RCel

vo

gel

RDM CAMPUS MAGAZINE #04 RDM CAMPUS MAGAZINE #04 1514

klimaatresponsieve ontwerpen te maken die door gecombineerd gebruik van bepaalde materialen, de nieuwste technieken en be-staande bouwtradities, sociaal en cultureel gezien ingebed zijn in de lokale context. In combinatie met slimme processen en handi-ge financiële constructies zal deze benadering ontwerpers helpen om bij te dragen aan een positieve ontwikkeling van ons sociale, economische en ecologische kapitaal.

Het lectoraat Sustainable Architecture and Urban (Re)Design van kenniscentrum Sustainable Solutions RDM van Hogeschool Rotterdam wordt geleid door lector Duzan Doepel. Opgeleid in Zuid-Afrika en Nederland, laat Doepel zich inspireren door ont-wikkelstrategieën uit de Derde Wereld, om daarmee lokale ge-sprekken en discussies over duurzaamheid op gang te brengen en te voeden. Zijn bedrijf, DOEPEL STRIJKERS, streeft ernaar om het gat tussen onderzoek en ontwerp te dichten door de realisatie van integrale duurzame interieurs en architectonische projecten en de ontwikkeling van stedelijke ontwikkelstrategieën.

u kunt een vIdeo van de openbaRe les van duzan bekIjken opwww.RDMCaMpus.nl/nextstepdaaR Is ook de bIjbehoRende publICatIe te vInden.

�lectoren�delen�kennistijdens�openbare�les

CReating�CoMfoRtable�CliMatiC�CitiesComfort�en�klimaat�als�instrumenten�voor�een�gezond�inte-rieur-,�architectonisch�en�stedenbouwkundig�(her)ontwerp.�

Na tientallen jaren geringschattend te zijn afgedaan als de idea-listische hobby van een geringe groep fanatiekelingen is Groen nu eindelijk gangbaar geworden binnen de architectonische service-industrie. We moeten echter constateren dat de meeste archi-tecten en stedenbouwers nog niet optimaal zijn toegerust om de uitdagingen van klimaatverandering en de uitputting van grond-stoffen en energiebronnen het hoofd te bieden. Ze zijn veelal nog niet in staat om deze facetten adequaat te verwerken in integrale duurzame oplossingen.

Parametrisch Bioklimatisch Ontwerpen is een benadering die de concepten op het gebied van klimaatresponsiviteit, grondstoffen-efficiëntie en comfort laat samensmelten in een ontwerp. Dit gaat zowel over oplossingen op de schaal van het gebouw als de schaal van de stad. Parametrisch Bioklimatisch Ontwerpen combineert een reeks van bestaande methodologieën en instrumenten om grip te krijgen op de ontwerpbeperkingen en -eisen, zodat een breed spectrum aan duurzaamheidskwesties meegenomen kan worden in het ontwerp. Klimaat en comfort worden uitgelijnd, zodat ze waardevolle ontwerpinstrumenten vormen die een brug slaan tussen de werkvelden van de architect, de constructeur en de bouwer. De doelstelling is om, specifiek gericht op een regio,

naast�het�Doen�van�onDeRzoek�is�één�van�De�Doelstellingen�van�kennisCentRuM�sustainable�solutions�RDM�het�Delen�van�De�opgeDane�kennis.�DaaRoM�woRDen�eR�RegelMatig�openbaRe�lessen�gehouDen�DooR�leCtoRen.�een�koRte�saMenvatting�van�De�lezingen�van�Duzan�Doepel�en�RutgeR�De�gRaaf.

blue�RevolutionDuurzame�steden�en�voedselproductie�op�zee�als�oplossing�voor�de�uitdagingen�van�de�21ste�eeuw.

Ongeveer 70% van het aardoppervlak wordt momenteel nog slecht benut. Op het land is bijna overal de overgang gemaakt van jagen en verzamelen naar georganiseerde landbouw. Dankzij de enorme toename in productiviteit kon een deel van de bevolking zich gaan bezighouden met het produceren van goederen, maar ook met kunst en wetenschap en het bouwen van steden. Op zee leven we echter nog in het tijdperk van jagen en verzamelen. Het is de enige plek op aarde waar nog grootschalig wordt gejaagd op wilde dieren (vissen) voor de voedselvoorziening.

Het zou veel productiever zijn om op zee toe te gaan naar duurza-me productie van voedsel en het bouwen van steden in plaats van de aangetaste wilde visbestanden nog verder uit te putten. Net als op het land zal deze transitie leiden tot een enorme groei van de voedselproductie en zal het een impuls vormen voor toekomstige beschavingen. Bovendien kunnen, net als op het land, reservaten worden ingericht waar niet meer gevist hoeft te worden zodat de bedreigde vispopulaties kunnen worden beschermd.

Tussen oceaanplantages van zeewier, algen en duurzame viskwe-kerijen kunnen drijvende steden ontstaan die optimaal gebruik-maken van de CO2 en nutriënten van de steden op het land. De huidige steden op het land liggen overwegend aan de kust, in de

MACUIL TOCHTLI

TEQUILADISTILLEERDERIJ

JALICO, MExICO

[DOEPEL STRIJKERS, 2010]

meest vruchtbare gebieden. Tot 2100 gaan 5 miljard extra men-sen in de stad wonen. Dit zijn 150.000 mensen per dag. Het op-vangen van deze bevolkingsgroei in de bestaande steden zal tot grote afname leiden van de beschikbare landbouwgrond. Door een aantal oceaansteden op het water te stichten blijft de land-bouwgrond rond de bestaande steden beschikbaar. Om het ge-schatte ruimtetekort in 2050 op te vangen is minder dan 0,2% van het totale zeeoppervlak nodig.

Door middel van duurzame oceaansteden en drijvende voedsel-productie wordt het mogelijk om in 2100 10 miljard mensen een hoog welvaartsniveau te bieden en tegelijkertijd de globale eco-systemen te beschermen. Hiermee wordt een antwoord geboden op de belangrijkste uitdagingen van de 21ste eeuw.

de openbaRe les blue RevolutIon woRdt op dInsdag 6 noveMbeR gegeven dooR RutgeR de gRaaf, leCtoR adaptIef bouwen van kennIsCentRuM sustaInable solutIons RdM van hogesChool RotteRdaM.

hIeRna Is een saMenvattIng van de lezIng en de bIjbehoRende publICatIe te vInden op www.RDMCaMpus.nl/blueRevolution

DRIJVENDE STEDEN OP ZEE IN

COMBINATIE MET VOEDSELPRODUCTIE

BIEDEN EEN OPLOSSING VOOR HET

WERELDVOEDSELPROBLEEM EN HET GLOBALE

RUIMTETEKORT IN DE KOMENDE EEUW.

Illu

stRa

tIe:

del

tasy

nC

RDM CAMPUS MAGAZINE #04 RDM CAMPUS MAGAZINE #04 1716

rubriek

Het volledig uit gebruikte houten latten opgebouwde BioBased Paviljoen, gerea-liseerd in samenwerking met de Stichting Agrodome, RDM Campus en ICDuBo, komt voort uit het Noordwest-Europese samenwerkingsprogramma CAP’EM. Dit programma bundelt de expertise van elf partnerorganisaties om de productie, ver-spreiding en het gebruik van ecomaterialen te bevorderen. De permanente tentoonstel-ling is de grootste van Nederland en be-staat uit een bloemlezing van biobased ma-terialen: materialen gemaakt van oneindig beschikbare (natuurlijke) grondstoffen en grondstoffen die ook op de langere termijn ruim beschikbaar zijn.

Een ‘biobased economy’ gaat verder dan de toepassing van biobased materialen. Het betekent dat we op een andere ma-nier tegen processen moeten aankijken en meer rekening moeten houden met het sluiten van kringlopen. Dat is uiteraard ook waar toekomstige generaties (studenten)

weRken�Met�De�MaChines�van�MoRgen

het�e&i�CentRuM “De bedrijven in deze regio hebben een grote behoefte aan goed geschoold tech-nisch personeel”, vertelt Erik Boehlé. “Zij gaan al in een vroeg stadium op zoek naar geschikte mensen. RDM Campus biedt goede opleidingen en heeft de no-dige onderwijsexpertise in huis. Bedrij-ven investeren daarom graag in het E&I Centrum. Zij stellen ons de nieuwste ap-paratuur ter beschikking, zodat wij onze studenten kunnen opleiden tot de mede-werkers van de toekomst.”

baangaRantie“Dat geldt overigens ook voor de huidige werknemers van die bedrijven”, vult Will Broekhuijzen aan. “Ook zij komen voor maatwerktrainingen naar ons toe. Voor onze studenten is deze samenwerking na-tuurlijk een geweldige kans. Bedrijven zien hen graag komen als stagiair en bieden hen zelfs een baangarantie. Omdat ze al hebben leren werken met state-of-the-art machines kunnen ze direct aan de slag.”

innovatieDe bevoegde docenten van RDM Cam-pus gaan vanzelfsprekend met de nieuwe ontwikkelingen mee. Will Broekhuijzen: “Door ons uitgebreide netwerk van in-dustriële bedrijven blijven we hiervan steeds op de hoogte. Innovatie staat in ons werk voorop.”

veiligheiD�en�Milieu“Tijdens de opleidingen besteden wij veel aandacht aan veiligheid en milieu. De studenten leren vanaf dag één hoe ze vei-lig moeten omgaan met de geavanceerde machines in het E&I Centrum. We ge-bruiken hier ook geen extreem hoge druk of gevaarlijke stoffen. Onze machines zijn duurzaam en energiezuinig, sterker nog: CO2-neutraal. Duurzaamheid is sowieso de rode draad binnen de maintenance; wanneer de machines binnen je produc-tieprocessen perfect onderhouden zijn, werken ze optimaal en met de minste kans op vervuiling.”

paRaDepaaRDjeErik Boehlé: “Onze nauwe samenwerking met bedrijven en hun belangenorganisa-tie Deltalinqs maakt dat we binnen het E&I Centrum weten wat er leeft en nodig is op de werkvloer. Wij horen alle wensen op het gebied van maintenance uit de hele regio Rotterdam-Rijnmond. Tel daar onze hightech apparatuur, ervaren do-centen en gemotiveerde studenten bij op en je begrijpt waarom het E&I Centrum één van de paradepaardjes is van RDM Campus.”

binnen�RDM�Campus�is�veel�aandacht�voor�maintenance,�een�modern�en�geavanceerd�vakgebied�dat�veel�meer�is�dan�de�engelse�vertaling�van�‘onderhoud’.�het�e&i�Centrum�is�gespecialiseerd�in�het�onderhoud�aan�instrumentatie�van�besturingssystemen�en�procescontrole.�het�centrum�is�een�unieke�samenwerking�tussen�het�onderwijs�en�de�industriële�bedrijven�in�de�regio�Rotterdam-Rijnmond.�onderwijsleider�will�broekhuijzen�van�albeda�College�en�teamleider�erik�boehlé�van�zadkine�lichten�deze�bijzondere�samenwerking�toe.�

BioBased Paviljoen bij ICDuBo

mee te maken krijgen. De betrokkenheid van RDM Campus is naast de praktische inzet van mbo-studenten bij de bouw van het paviljoen ook inhoudelijk. In 2013 wordt er een symposium georganiseerd over biobased in het congrescentrum van RDM Campus. In de toekomst kunnen lec-toren en studenten gebruikmaken van het paviljoen.

In 2011 is door ICDuBo en RDM Campus een raamovereenkomst getekend voor ver-regaande samenwerking tussen de onder-wijsinstellingen op de campus en ICDuBo en haar deelnemers. De partijen hebben afgesproken hun krachten te bundelen bij ontwikkeling, design, prototyping en pro-ductie van innovatieve producten, bij het doen van toegepast onderzoek, het delen van de opgedane kennis tijdens bijeen-komsten en het gebruikmaken van elkaars netwerk, kennis en faciliteiten. De bouw en inrichting van het BioBased Paviljoen is hiervan het laatste voorbeeld.

op�19�september�werd�in�het�innovatie�Centrum�Duurzaam�bouwen�(iCDubo)�op�

RDM�Campus�het�biobased�paviljoen�geopend�door�wethouder�alexandra�van�huffelen�van�

de�gemeente�Rotterdam�(duurzaamheid,�binnenstad,�buitenruimte)�en�pieter�van�essen�

(projectdirecteur�haven�voor�het�Rotterdam�Climate�initiative).

foto

gRa

fIe:

an

na

bo

uke

Ma

foto

gRa

fIe:

Ma

RCel

vo

gel

RDM CAMPUS MAGAZINE #04RDM�CaMpus�Magazine�#04 1918

In september 1962, nog net geen 15 jaar oud, begon hij zijn opleiding aan de bedrijfsschool van de Rotterdamsche Droog-dok Maatschappij. Na twee jaar werd hij bankwerker (what’s in a name) op de afdeling scheepsreparatie, waar hij zich al snel opwerkte tot maat- en kwaliteitscontroleur. “In die functie was ik betrokken bij reparaties en onderhoud van schepen als de Rotter-dam en de Nieuw Amsterdam, maar ook van tankers, vrachtsche-pen en zelfs onderzeeërs.”

In reparatie en onderhoud was genoeg werk. Soms zoveel dat Wim zelfs 24 uur achter elkaar moest doorwerken zodat het schip zo snel mogelijk weer in de vaart kon. Alles leek goed te gaan bij de RDM, tot 1983… Toen ging de RDM, inmiddels onderdeel van het RSV-concern, failliet en 1370 mensen verloren hun baan. Daar was Wim, die juist zou promoveren tot werkmeester, er één van. “Het was echt een ramp voor het dorp; de ene helft had nog wel werk, de andere niet. De beide groepen durfden elkaar niet eens meer aan te kijken. Het was een hele zware tijd.”

Wim zat een half jaar thuis, maar werd eind ‘83 gevraagd te sollici-teren naar de functie van leermeester bankwerker bij de bedrijfs-school van de RDM. Die school ging steeds meer om- en bijscho-

twintig�jaaR�of�MeeR�bij�DezelfDe�weRkgeveR�koMt�niet�vaak�MeeR�vooR.�wiM�bank,�stafMeDeweRkeR�bij�albeDa�College,�gaat�eR�zelfs�RuiMsChoots�oveRheen.�weliswaaR�stRikt�genoMen�niet�bij�DezelfDe�weRkgeveR,�MaaR�wel�op�hetzelfDe�aDRes:�na�50�jaaR�neeMt�wiM�afsCheiD�van�De�RDM.

ling in de metaaltechniek aanbieden aan bedrijven uit de regio. Wim werd in 1992 stafmedewerker en heeft in die functie heel wat bedrijven ‘binnengehaald’ en zo een groot netwerk opgebouwd. Hoewel de bedrijfsschool goed liep, ging het met de doorgestarte RDM zelf minder goed en na diverse reorganisaties overleefd te hebben, werd Wim in 1996 voor de tweede keer door de RDM ontslagen omdat het bedrijf van de bedrijfsschool af wilde.

Samen met Peter Otting, een andere oud-RDM’er en nog steeds zijn collega bij Albeda College, is hij toen op zoek gegaan naar een nieuwe eigenaar voor de succesvolle maar ongewilde RDM-bedrijfsschool. Die vonden ze bij Start Uitzendbureau, waarna een periode van groei aanbrak; steeds meer bedrijven vonden hun weg naar de RDM. In 2002 wilde Start op zijn beurt van de bedrijfsschool af en werd door het duo Otting/Bank de huidige eigenaar gevonden. Bij Albeda College wisten zij het contracton-derwijs verder uit te bouwen, in eerste instantie letterlijk vanaf zol-der, vanaf 2009 – de start van RDM Campus – vanuit Innovation Dock. Ook gaf Wim nog regelmatig zelf les aan de leerlingen van het Albeda om de leermeesters te ontlasten.

“Ik heb het hier 50 jaar naar mijn zin gehad. De RDM was en is een plek waar je met eigen initiatief ver kunt komen. Naast de col-lega’s zal ik het werken met de jongeren het meeste gaan missen.” Ook al gaat hij nu met pensioen, Wim is niet iemand om alle dagen thuis te zitten. “Naast mijn hobby modelbouw kan ik nu meer tijd besteden aan mijn zes kleinkinderen. Ook ben ik al ingeschakeld voor diverse verbouwingen bij mijn kinderen en word ik examina-tor op het gebied van veiligheid bij het Nationaal Exameninsti-tuut.” En ook al neemt hij na 50 jaar afscheid van RDM, hij zal hier nog regelmatig te vinden zijn voor het geven van rondleidingen en om zijn opvolger te helpen. “Ze mogen me altijd bellen!”

foto

gRa

fIe:

Ma

RIjk

e v

olk

eRs

RDM CAMPUS MAGAZINE #0420

RDM CAMPUS MAGAZINE #04