////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

RAPPORT WERKPLEK21

/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

1

INHOUDSOPGAVE

INLEIDING .................................................................................................................................... 3

WERKPLEK21: DOELSTELLINGEN & WERKWIJZE ............................................................................. 4

RESULTATEN THEMATISCH BELICHT .............................................................................................. 7

1 PARTNERSCHAPPEN ALS MOTOR VOOR DUAAL LEREN ............................................................................. 7

1.1 Vlaams Partnerschap Duaal Leren ...................................................................................... 8

1.2 Sectorale partnerschappen .................................................................................................. 9

1.3 Lokale partnerschappen .................................................................................................... 12

2 MOBILISEREN EN INFORMEREN ......................................................................................................... 12

2.1 Start ................................................................................................................................... 12

2.2 Analyse .............................................................................................................................. 13

2.3 Resultaten .......................................................................................................................... 14

2.4 Toekomstdroom................................................................................................................. 16

3 INCENTIVES ................................................................................................................................... 17

3.1 Start ................................................................................................................................... 17

3.2 Analyse .............................................................................................................................. 18

3.3 Resultaten .......................................................................................................................... 18

3.4 Toekomstdroom................................................................................................................. 19

4 ERKENNING ................................................................................................................................... 19

4.1 Start ................................................................................................................................... 20

4.2 Analyse .............................................................................................................................. 21

4.3 Resultaten .......................................................................................................................... 22

4.4 Toekomstdroom................................................................................................................. 25

5 BEGELEIDING VAN DE JONGERE NAAR DE WERKPLEK ............................................................................. 26

5.1 Start ................................................................................................................................... 26

5.2 Analyse .............................................................................................................................. 27

5.3 Resultaten .......................................................................................................................... 28

5.4 Toekomstdroom................................................................................................................. 32

6 OVEREENKOMST ............................................................................................................................ 32

6.1 Start ................................................................................................................................... 32

6.2 Analyse .............................................................................................................................. 33

6.3 Resultaten .......................................................................................................................... 33

6.4 Toekomstdroom................................................................................................................. 33

7 BEGELEIDING VAN DE JONGERE OP EN ROND DE WERKPLEK .................................................................... 34

7.1 Start ................................................................................................................................... 34

7.2 Analyse .............................................................................................................................. 35

7.3 Resultaten .......................................................................................................................... 35

7.4 Toekomstdroom................................................................................................................. 38

8 BEGELEIDING VAN DE WERKPLEK ....................................................................................................... 39

8.1 Start ................................................................................................................................... 39

8.2 Analyse .............................................................................................................................. 39

8.3 Resultaten .......................................................................................................................... 40

8.4 Toekomstdroom................................................................................................................. 46

2

9 DUURZAAM BETREKKEN VAN WERKPLEKKEN ....................................................................................... 46

9.1 Start ................................................................................................................................... 46

9.2 Analyse .............................................................................................................................. 47

9.3 Resultaten .......................................................................................................................... 48

9.4 Toekomstdroom................................................................................................................. 48

10 CENTRALE REGISTRATIE, MONITORING EN RAPPORTERING ................................................................. 48

10.1 Start ................................................................................................................................... 49

10.2 Analyse .............................................................................................................................. 49

10.3 Resultaten .......................................................................................................................... 51

10.4 Toekomstdroom................................................................................................................. 52

3

INLEIDING

In 2015 koos de Vlaamse regering er resoluut voor om een nieuw stelsel van duaal leren te ontwikkelen, als kwaliteitsvol en volwaardig alternatief naast de bestaande ‘klassieke’ onderwijsstelsels. De Conceptnota Bis legde de krijtlijnen voor dit nieuwe stelsel vast en wees een gedeelde bevoegdheid voor het stelsel toe aan de beleidsdomeinen Onderwijs en Werk.

Met duaal leren wordt er toegewerkt naar een stelsel dat een meerwaarde biedt voor de jongere, de onderneming, het onderwijs en de maatschappij als geheel. De jongere kan concrete werkervaring opdoen en op die manier unieke competenties ontwikkelen. Hierbij wordt via de combinatie van een sterke werk- en leercomponent een onderwijs-, beroeps- of deelkwalificatie behaald. Deze kwalificatie beoogt duurzame tewerkstelling en/of de mogelijkheid om verder te studeren. Voor de ondernemingen is het een manier om gegeerde competenties te ontwikkelen en flexibel in te spelen op veranderende competenties op de arbeidsmarkt van morgen. Voor onderwijs is het een manier om werkplekleren sterk te integreren in de arbeidsmarktgerichte studierichtingen. Voor de samenleving kan een goed stelsel van duaal leren bijdragen tot het verminderen van vroegtijdige schooluitval, een daling van de jeugdwerkloosheid en een betere instroom van gegeerde competenties.

Binnen het beleidsdomein Werk is Syntra Vlaanderen verantwoordelijk voor de werkcomponent als onderdeel van het leertraject. Syntra Vlaanderen als “werkregisseur” bouwt een duurzaam netwerk van leerondernemingen uit, mobiliseert en appelleert met als doel sectoren en ondernemingen mede-eigenaar te maken van het hele systeem en zo de ambitie te realiseren om het aantal werkplekken zowel kwantitatief als kwalitatief naar een excellent niveau te brengen. Op die manier worden sectoren en ondernemingen geresponsabiliseerd, worden ze gestimuleerd om samen sterke engagementen op te nemen en wordt duaal leren als systeem bekrachtigd door het bedrijfsleven.

De Conceptnota Bis tekende de contouren uit voor een structurele hervorming van Leren en Werken tot een geïntegreerd stelsel duaal leren. Om het voorliggende concept verder te verfijnen en de hervorming in de praktijk verder te concretiseren, werden innovatieve en verkennende trajecten op het terrein opgestart rond vier sporen. Een overkoepelend Lerend Netwerk maximaliseert de uitwisseling tussen de verschillende sporen.

Werkplek21, het sleutelproject waarvan dit rapport de neerslag vormt, is één van die vier innovatieve sporen.

Spoor 1: Sleutelproject ‘Werkplek 21’

Spoor 2: Sleutelproject ‘Schoolbank op de werkplek’

Spoor 3: Innovatieve en toekomstgerichte trajecten

via open ESF-oproep

Spoor 4: projecten met eigen financiering

Lerend Netwerk

4

WERKPLEK21: DOELSTELLINGEN & WERKWIJZE

Werkplek21 werd opgezet als verkennend traject dat de werkplek als leeromgeving van de 21ste eeuw centraal stelt. In dit project wordt het opleidingstraject bekeken vanuit de bril en de behoeften van de ondernemingen (company-driven) en vanuit een brede invalshoek van levenslang leren. Twee inhoudelijke assen staan centraal:

- Het uitstippelen van een kwalitatief leerpad op de werkplek. (kwaliteit verhogen) - Het duurzaam opkrikken van het aanbod van leerwerkplekken. (kwantiteit verhogen)

Doelstelling van het project is om te definiëren op welke deelaspecten en randvoorwaarden ingewerkt moet worden om deze kwaliteit en kwantiteit aan werkplekken te verhogen. Deze elementen werden in het project geëxploreerd en omgezet naar beleidsaanbevelingen, kaders en instrumenten.

Na een eerste deskresearchfase werden de volgende deelaspecten en randvoorwaarden gedefinieerd:

Om de kwantiteit en kwaliteit aan werkplekken te verhogen is het noodzakelijk om in te zetten op elke stap die een onderneming chronologisch doorloopt om zich als werkplek voor de jongere aan te bieden en in die rol te functioneren. We komen dan tot volgende deelaspecten:

1. Mobiliseren en informeren Het mobiliseren en informeren van potentiële werkplekken.

2. Incentives Het aanbieden van incentives om ondernemingen en organisaties te motiveren om in te stappen als werkplek in duaal leren.

3. Erkenning Het voorzien van een erkenningsprocedure en -criteria, zodat alle ondernemingen en organisaties die instappen als werkplek voldoen aan minimale kwaliteitscriteria.

4. Begeleiding van de jongere naar de werkplek

5

Inzetten op een goede begeleiding van de jongere naar de werkplek en het ondersteunen van werkplekken bij het afnemen van intakegesprekken met jongeren.

5. Overeenkomst Inzetten op het correct afsluiten van de overeenkomst tussen de onderneming, de jongere en de opleidingsinstelling.

6. Begeleiding van de jongere op en rond de werkplek De begeleiding van de jongeren op en rond de werkplek door de mentor en de trajectbegeleider.

7. Begeleiding van de werkplek Het begeleiden van de werkplek in een groeitraject richting een krachtige leeromgeving en het professionaliseren van de mentor.

8. Duurzaam aanbod van werkplekken Het duurzaam betrekken van de werkplek in duaal leren door uitval van werkplekken te vermijden en potentiële werkplekken optimaal te benutten.

Als essentiële randvoorwaarden om de kwaliteit en kwantiteit aan werkplekken te verhogen zien we:

- Het uitbouwen van de regie der regieën en het opzetten van partnerschappen op verschillende niveaus zorgt voor de motor om de deelaspecten te concretiseren en te realiseren.

- Centrale registratie, monitoring en rapportering zorgen er dan weer voor dat er op basis van betrouwbare cijfers en analyses richting kan gegeven worden aan het systeem.

Deze deelaspecten en randvoorwaarden werden vervolgens verder geanalyseerd. Via deskresearch werd verder gebouwd op inzichten uit eerdere onderzoeken zoals het evaluatie-onderzoek Leren en Werken en het transnationaal onderzoek ‘naar een hervorming van het stelsel Leren en Werken in Vlaanderen’. Ook werden bestaande methodieken, instrumenten, publicaties en opleidingen geïnventariseerd en geëvalueerd. In bijkomend veldonderzoek werden verschillende werkbezoeken gebracht aan ondernemingen, opleidingsinstellingen en andere relevante actoren om bestaande praktijken, noden en good practices in kaart te brengen. Tot slot werd waar nodig eigen bijkomend onderzoek gedaan om op specifieke zaken dieper in te gaan.

Om de onderzoeksresultaten vervolgens om te zetten in concrete aanbevelingen en instrumenten werd een werkstructuur ontwikkeld die gericht is op het creëren van draagvlak bij stakeholders, het optimaal benutten van bestaande expertise en een maximale afstemming tussen de beleidsdomeinen werk en onderwijs en tussen de verschillende projecten. Hiertoe werden verschillende overlegorganen uitgewerkt (samenstelling, frequentie en doelstelling) en opgestart.

OVERLEGORGAAN FREQUENTIE DOELSTELLING Kernteam Maandelijks Afstemming

Voortgang project bewaken Thematische werkgroepen

Maandelijks of tweemaandelijks

Input verzamelen en aanbevelingen/kaders/instrumenten ontwikkelen.

Thematische intervisiegroepen

Volgens noodzaak Afstemming realiseren tussen de sleutelprojecten en de verschillende spoor 3 en 4-projecten en waar nodig/mogelijk toewerken naar gemeenschappelijke aanbevelingen of instrumenten.

Klankbordgroep sectoren Maandelijks Aftoetsen van aanbevelingen/kaders/instrumenten en gedragenheid creëren.

6

Sectorale partnerschappen vormgeven.

Klankbordgroep stakeholders

Maandelijks Aftoetsen van aanbevelingen/kaders/instrumenten en gedragenheid creëren.

In dit eindrapport worden de activiteiten en resultaten per deelaspect en randvoorwaarde toegelicht. Hierbij wordt telkens voor eenzelfde opbouw gekozen: eerst wordt het startpunt weergegeven van waaruit de projectwerkzaamheden gestart zijn, vervolgens wordt toegelicht op welke manier input rond het thema verzameld werd en welke analyses er gebeurden, daarna belichten we de resultaten en aanbevelingen die hieruit voortvloeiden en tot slot wordt de toekomstdroom die rond de betreffende thematieken leeft toegelicht.

7

RESULTATEN THEMATISCH BELICHT

1 Partnerschappen als motor voor duaal leren

Een goede uitwerking van duaal leren vereist een nauwe en constructieve samenwerking en afstemming tussen de verschillende stakeholders binnen de onderwijs- en werkwereld. Daarom werd het belang van partnerschappen op verschillende niveaus (Vlaams, sectoraal en lokaal) zowel in de Conceptnota Bis als in de projectoproep van Werkplek21 sterk benadrukt.

In de Conceptnota Bis werd hierover het volgende vermeld: “Binnen het duaal leren zijn er nog een aantal andere belangrijke sleutelrollen op intermediair en/of lokaal niveau: er worden sectorale partnerschappen opgezet die als draaischijf fungeren voor duaal leren. Deze partnerschappen worden gevormd door de sectorale sociale partners en de onderwijs-en opleidingsverstrekkers, SYNTRA Vlaanderen vanuit haar regierol, aangevuld met VDAB en de beide departementen, zijn ervan overtuigd dat een sectorale aanpak belangrijk is voor de concretisering van duaal leren. Bij afwezigheid van een sectoraal partnerschap fungeert een ‘Vlaams Partnerschap Duaal Leren’ als trekker. Dit Partnerschap kent dezelfde samenstelling als de sectorale partnerschappen, zij het met interprofessionele sociale partners, en wordt ingebed in de schoot van SYNTRA Vlaanderen vanuit haar regierol.

Syntra Vlaanderen fungeert als ‘regie van de regieën’ en komt niet in de plaats van (regionale, lokale, sectorale) actoren maar stimuleert en ondersteunt de sectorale, regionale, lokale partnerschappen en netwerken rond duaal leren. Hierdoor blijft er voldoende ruimte voor de lokale invulling van duaal leren.”

Het voorbereiden van de opstart van deze partnerschappen vormde dan ook een belangrijk onderdeel van de werkzaamheden binnen Werkplek21.

Figuur 1 Projectverloop Partnerschappen

8

1.1 Vlaams Partnerschap Duaal Leren

1.1.1 Start

Voorafgaand aan de oprichting van het Vlaams Partnerschap werd in het kader van Werkplek21 een maandelijkse klankbordgroep stakeholders opgestart waarin o.a. onderwijskoepels, SERV-partners, VDAB, het departement Onderwijs & Vorming en het departement Werk & Sociale Economie de vorderingen van het project en de beleidsontwikkeling van duaal leren opvolgden. Op deze manier werd voorafgaandelijk aan de formele oprichting van het Vlaams Partnerschap draagvlak en een setting gecreëerd waar onderwijs- en werkpartners elkaar rond de thematiek van duaal leren ontmoetten.

1.1.2 Analyse

In het decreet tot regeling van bepaalde aspecten van alternerende opleiding (10 juni 2016) werd de oprichting van een Vlaams Partnerschap Duaal Leren verankerd. Het Vlaams Partnerschap werd vervolgens opgericht in september 2016. Het partnerschap heeft tot doel om 7 bevoegdheden op te nemen en verder te concretiseren:

- De erkenning of opheffing van erkenning van een onderneming. - De (tijdelijke) uitsluiting van een onderneming. - De controle op de uitvoering van de overeenkomst tot uitvoering van een alternerende

opleiding wat betreft de opleiding op de werkplek. - Het nemen van acties om de ondernemingen te infomeren over het duaal leren in

Vlaanderen. - Het ondersteunen en mobiliseren van ondernemingen met het oog op een versterking

zowel kwantitatief als kwalitatief van het aanbod aan werkplekken. - Klachten en meldingen. - Monitoring.

Van zodra de werking van het Vlaams Partnerschap werd geformaliseerd werden maandelijkse bijeenkomsten georganiseerd onder voorzitterschap van prof. dr. Luc Sels. Op basis van voorbereidende nota’s (zowel operationale als discussienota’s) werden de bovenstaande bevoegdheden verder geconcretiseerd. De vergaderingen verliepen daarbij volgens een vaste agenda:

- Goedkeuring van het verslag. - Stand van zaken van erkenningen en overeenkomsten. - Vragen uit het veld: uit de sectorale partnerschappen of vanuit de onderwijs- en

opleidingsverstrekkers. - Operationele werkwijzen ter goedkeuring. - Thematische discussies.

1.1.3 Resultaten

Op basis van de werking binnen het Vlaams partnerschap duaal leren zijn op dit ogenblik verschillende bevoegdheden geconcretiseerd, namelijk:

- bevoegdheden inzake de erkenning van ondernemingen waarin een uniforme werkwijze werd goedgekeurd;

- oprichting van een beroepscommissie; - opmaak van een klachten-en beroepsprocedure; - bepaling aantal jongeren per mentor; - proces werkplekken zoeken; - advies rond samenstelling sectorale partnerschappen;

9

- advies rond effectieve en plaatsvervangende leden; - advies rond toetreding AHOVOKS; - advies rond selectieproces standaardtrajecten voor duaal leren; - ondertekenen van samenwerkingsakkoorden met 13 sectorale partnerschappen (infra); - goedkeuring principe erkenning voor een deel van de competenties.

1.1.4 Toekomstdroom

In juni 2017 werd het eerste werkingsjaar van het Vlaams Partnerschap geëvalueerd. Het afronden van het eerste werkjaar en een voorzitterschapswissel vormden het ideale moment om stil te staan bij de werking van het orgaan. Enkele aandachtspunten vanuit de leden van het partnerschap kwamen hierbij aan bod:

- Het Vlaams partnerschap is een belangrijk sturingsorgaan voor de thematiek van duaal leren en vormt gezien de samenstelling de locomotief voor duaal leren.

- Het Vlaams partnerschap wil een duidelijk erkende positie door: o een discussieorgaan te vormen rond specifieke thema’s. o het Overlegplatform Duaal Leren voor te bereiden. o erkend te worden als adviesorgaan.

Op basis van deze aandachtspunten wil het Vlaams Partnerschap een programma opstellen rond duaal leren als systeem waarbij doelstellingen vooropgesteld worden, geprioriteerd worden en bijgestuurd kunnen worden.

1.2 Sectorale partnerschappen

1.2.1 Start

De Conceptnota Bis voorzag reeds in het opzetten van sectorale partnerschappen als draaischijf voor duaal leren.

1.2.2 Analyse

Ter voorbereiding van een eigenlijke opstart van dergelijke partnerschappen werd binnen Werkplek21 – gelijkaardig aan de werkwijze bij het Vlaams Partnerschap Duaal Leren – voor in een Klankbordgroep Sectoren. In deze klankbordgroep kwamen alle betrokken sectoren proactief maandelijks samen en werd een eerste vorm van actieve samenwerking opgezet.

In het decreet tot regeling van bepaalde aspecten van alternerende opleiding (10 juni 2016) werd inderdaad in een oprichting van dergelijke sectorale partnerschappen voorzien. De bevoegdheden (zie supra) kunnen door het Vlaams Partnerschap Duaal Leren gedelegeerd worden aan deze sectorale partnerschappen. Hiertoe wordt er een samenwerkingsakkoord ondertekend waarin aangegeven wordt welke bevoegdheden door het sectorale partnerschap worden opgenomen en welke taken bij het Vlaams Partnerschap Duaal Leren blijven. Taken die bij het Vlaams Partnerschap kunnen door dat partnerschap gedelegeerd worden aan personeelsleden van Syntra Vlaanderen.

Om de opstart van deze partnerschappen voor te bereiden werd eerst onderzoek gedaan naar mogelijke indelingen, samenstellingen en werkwijzes van reeds bestaande partnerschappen: de paritaire leercomité’s (PLC’s) uit het Industrieel Leerlingenwezen (ILW), de sectorcommissies binnen de Leertijd, de werking van partnerschappen in buitenlandse systemen van duaal leren en de beroepclusters van VDAB.

10

Vervolgens werden sectorfoto’s opgemaakt om een beeld te krijgen van de bestaande werking binnen leren en werken en het toekomstig potentieel van de verschillende sectoren. Deze sectorfoto’s bevatten zowel kwantitatieve informatie (zoals het aantal leerlingen en het aantal overeenkomsten in deeltijds leren en werken), als kwalitatieve informatie (zoals een overzicht van taken die de sector reeds opneemt in het kader van leren en werken).

Het onderzoek naar indelingen, samenstellingen en werkwijzes werden samen met de sectorfoto’s gebruikt om proactief gesprekken met sectoren aan te vatten in functie van een snelle opstart van de sectorale partnerschappen bij de inwerkingtreding van het decreet. Tijdens de gesprekken werd bijkomende input verzameld over aanspreekpunten in de sectoren, de bevoegdheden die sectoren wensen op te nemen in duaal leren en de verwachtingen die de sectoren hebben ten aanzien van de werkregisseur. In deze gesprekken werd steeds de nadruk gelegd op het principe van co-creatie en de ondersteunende rol van Syntra Vlaanderen. De gesprekken werden – gezien de strakke timing – afgewerkt volgens prioriteit: eerst de sectoren met een bestaande ILW-werking en deelname aan het project schoolbank op de werkplek, vervolgens grote sectoren zonder ILW-werking, maar met potentieel veel leerlingen. De kleinere sectoren werden – met het oog op efficiëntie – in een gezamenlijke sessie uitgenodigd.

Een intern projectteam ontwikkelde in samenwerking met de juridische dienst een model voor de samenwerkingsovereenkomst voor de sectorale partnerschappen, een bijhorende afsprakennota voor de delegatie van de bevoegdheden van het Vlaams partnerschap naar de sectorale partnerschappen en een model voor het huishoudelijk reglement.

Ook werden er leidraden opgesteld voor de opstart van de sectorale partnerschappen en werd een vraag- en antwoorddocument opgemaakt om ondersteuning te bieden bij vragen die opdoken tijdens het opstartproces. Dit document werd steeds aangevuld en up-to-date gehouden door het intern projectteam. Tot slot werd gezorgd voor ondersteunende brieven, uitnodigingen en andere documenten om de opstart vlot en uniform te laten verlopen.

Na afronding van de gesprekken kwamen verschillende partnerschappen in eerste instantie informeel samen en, na 1 september 2016, volgende de eerste officiële opstartvergaderingen. Hiertoe werden de organisaties gecontacteerd die vertegenwoordigers voor de sectorale partnerschappen mogen aanduiden. Binnen Syntra Vlaanderen werden accountmanagers aangeduid die de functie van secretaris binnen de opstartende sectorale partnerschappen opnamen en/of optraden als vertegenwoordigers van Syntra Vlaanderen binnen sectorale partnerschappen.

Het projectteam zorgde voor de nodige briefing en ondersteunende documenten voor de accountmanagers voor deze opstartvergaderingen:

- Een uniforme presentatie als leidraad voor de opstartvergaderingen. - Het model voor samenwerkingsakkoord, huishoudelijk reglement en afsprakennota: het

staat de oprichtende sectorale partnerschappen vrij om hier suggesties te doen naar aanpassingen, welke dan telkens werden afgecheckt door juristen van Syntra Vlaanderen.

- De sectorfoto voor de betreffende sector. - De nodige sjablonen voor verslagen, aanwezigheidslijsten en andere administratieve

verplichtingen. - Leidraad voor de ondertekening van officiële documenten. - Leidraad voor het geven van volmachten.

Op basis van deze eerste vergaderingen kon een overzicht gemaakt worden van de bevoegdheden die gedelegeerd zouden worden naar de verschillende sectorale partnerschappen en de bevoegdheden die door het Vlaams partnerschap zouden gedelegeerd worden aan de medewerkers van de Afdeling Duaal Leren binnen het agentschap Syntra Vlaanderen.

11

1.2.3 Resultaten

OUTPUT

Het doel was om binnen Werkplek21 de opstart van sectorale partnerschappen te faciliteren, uit het eerste werkingsjaar aanbevelingen tot verbetering te kunnen distilleren en de ondersteuning van de partnerschappen structureel in te bedden in het agentschap.

Tot hiertoe werden er 13 sectorale partnerschappen opgericht: Horeca; Voedingsnijverheid; Groene Sectoren; Textielverzorging; Bouw; Houtsectoren; Elektriciens: installatie & distributie; Chemie, Kunststoffen en Life Sciences; Social Profit; Autosector en aanverwante sectoren; Transport & Logistiek; Haartooi, Fitness & Schoonheidszorgen en Kleding & Confectie.

De verdere uitbouw en ondersteuning van de sectorale partnerschappen werd ingebed in de werking van Syntra Vlaanderen door het voorzien van accountmanagers binnen de nieuwe Afdeling Duaal Leren. Voor de uitvoering van de door het Vlaams Partnerschap aan Syntra Vlaanderen gedelegeerde bevoegdheden werden werkplekbegeleiders aangeduid. Voor de voorbereiding en opvolging van het Vlaams Partnerschap werd binnen Syntra Vlaanderen een secretaris aangeduid. Tot slot werd binnen de Afdeling Duaal Leren ook een team Beleidsoperationalisering opgericht dat de werking kan ondersteunen door het ontwikkelen van kaders en instrumenten. Vanuit Werkplek21 werd input gegeven bij de ontwikkeling van de functieomschrijvingen voor accountmanagers en werkplekbegeleiders.

AANBEVELINGEN

Aanbevelingen vanuit deze partnerschappen (zoals het werken met plaatsvervangers i.p.v. volmachten, problemen met de behandeling van erkenningsaanvragen binnen de veertien dagen of de samenstelling van de sectorale partnerschappen) werden aan het Vlaams Partnerschap bezorgd en daar opgenomen.

1.2.4 Toekomstdroom

Op basis van een evaluatie van het eerste werkingsjaar van de sectorale partnerschappen worden volgende aanbevelingen gemaakt:

- De delegatie van bevoegdheden van het Vlaams partnerschap naar de sectorale partnerschappen verhoogt de nood aan aandacht voor kwaliteitsopvolging en uniformiteit. Hiertoe werd reeds een aanzet gegeven door onder meer de ontwikkeling van een gemeenschappelijke klachtenprocedure, het ontwikkelen van activiteitenlijsten overheen de sectoren en de voorbereiding van een werkingscode. Het is aanbevolen om dergelijke werkwijze stapsgewijs verder te zetten.

- De werking van de klankbordgroep sectoren blijkt essentieel om deze kwaliteitsopvolging en uniformiteit verder uit te werken en hiervoor draagvlak te creëren. Daarom zal de klankbordgroep sectoren verder worden uitgebouwd als werkgroep i.f.v. beleidsvoorbereiding en informele uitwisseling.

- Niet alle sectoren die interesse hebben om mee te werken aan duaal leren hebben voldoende draagkracht om een sectoraal partnerschap op te starten. Daarom is het aan te raden om te voorzien in een ander type samenwerkingsakkoord, waardoor de engagementen van deze sectoren of andere organisaties toch kunnen opgenomen worden.

- Er moet meer aandacht worden verleend aan intersectorale samenwerking. - Het blijft belangrijk om de stakeholders die zorgen voor draagvlak en de uitvoering van

duaal leren steeds proactief te betrekken.

12

1.3 Lokale partnerschappen

Binnen Werkplek21 werd in de eerste plaats gefocust op de voorbereiding van de opstart van partnerschappen Vlaams en sectoraal niveau. Het blijft echter ook noodzakelijk om aandacht te hebben voor lokale partnerschappen. Hierbij is een rigide samenstelling te vermijden. Het is immers noodzakelijk flexibel te kunnen inspelen op de lokale context en de specifieke opleidings- en werkactoren die lokaal actief en betrokken zijn bij duaal leren.

Er werd geopteerd om de werkplekbegeleiders van Syntra Vlaanderen toe te voegen aan de bestaande Regionale Overleg Platformen (ROP’s), zodat zij kunnen fungeren als lokale antennes om mogelijke werkplektekorten en andere signalen op te vangen. Daarnaast werd ook een vertegenwoordiging van Syntra Vlaanderen voorzien in het overkoepelend overleg van de voorzitters van de ROP’s om een goede wisselwerking met het Vlaams Partnerschap Duaal Leren te bewerkstelligen en een goede betrokkenheid bij de verdere uitbouw van lokale partnerschappen en lokale regie te realiseren.

2 Mobiliseren en informeren

Om het aantal werkplekken binnen duaal leren te verhogen is het inzetten op mobiliseren en informeren van potentiële werkplekken een eerste belangrijk deelaspect. Binnen Werkplek21 werd rond dit thema het volgende proces doorlopen:

Figuur 2 Projectverloop Mobiliseren en informeren

2.1 Start

Zowel in de Conceptnota Bis als in de projectoproep werd verwezen naar het belang van een positief imago van duaal leren, niet alleen om meer jongeren te doen instappen in het systeem, maar ook om ondernemingen te overtuigen om werkplekken aan te bieden in duaal leren.

Er werd ook vooropgesteld dat een informatiebeleid naar ondernemingen diende uitgewerkt worden. Als noodzakelijke voorwaarde werd de vereenvoudiging van het systeem gezien. Er werd

13

ook benadrukt dat het belangrijk is te evolueren van ad hoc en fragmentarische informatie naar gebundelde en eenvoudige informatie voor de betrokken ondernemingen.

2.2 Analyse

Er werden binnen Werkplek21 verschillende werkbezoeken georganiseerd, zoals een bezoek aan de Nederlandse stichting Samenwerking Beroepsonderwijs en Bedrijfsleven (S-BB) om de manier waarop het duaal leren daar wordt gepromoot te bestuderen. Daarbij valt op dat door een bewust gebruik van sociale media en het gebruik van een herkenbaar beeld voor erkende ondernemingen sterk wordt ingezet op een positief imago van het systeem (en van ondernemingen die instappen in het systeem) en het creëren van een (online) dynamiek tussen de verschillende betrokkenen in het systeem.

Figuur 3 Promotie duaal leren in Nederland

Naast deze werkbezoeken werden binnen Werkplek21 ook verschillende werkgroepen bijeen gebracht om input te verzamelen rond het mobiliseren en informeren van ondernemingen in duaal leren. Hieruit bleek nogmaals de nood aan duidelijke informatie en het naar buiten brengen van duaal leren als een gemeenschappelijk verhaal.

14

We mogen daarbij niet vergeten dat de context, opdracht en rol van bvb. de Nederlandse S-BB niet zomaar te vertalen is naar de Vlaamse context, waar zowel Onderwijs als Werk hun bevoegdheid hebben in het stelsel duaal leren en de sectorale partners een grote inbreng hebben. Deze diverse spelers communiceren immers vanuit hun eigen rol en bevoegdheid via geëigende kanalen naar hun specifieke doelgroepen en stakeholders.

Uit de input van de deelnemers uit de werkgroepen bleek bovendien het belang aan ruimte voor de eigenheid van de verschillende actoren, zoals het verwerken van eigen inhoudelijke accenten en het gebruik van de eigen huisstijl en communicatiekanalen in relatie tot hun (specifieke) doelgroepen.

2.3 Resultaten

OUTPUT

Er werd reeds eerder op gewezen dat diverse overlegorganen werden samengesteld die op regelmatige tijdstippen overleg hadden en zo mee de uitwisseling van informatie naar ondernemingen zowel stuurden als ondersteunden (zie supra). Ter ondersteuning hiervan werden de verschillende stakeholders, leden van de klankbordgroepen met een maandelijse digitale nieuwsbrief Journaal Duaal geïnformeerd.

Daarnaast werd via diverse initiatieven en kanalen gewerkt aan het mobiliseren en informeren van ondernemingen.

Op de website www.werkplekduaal.be werd een uitgebreid informatieluik Duaal Leren voorzien en werd alle info daaromtrent op regelmatige tijdstippen gepubliceerd. De doelgroep ondernemingen kan de voor hen relevante informatie via een specifieke toegangspoort onmiddellijk terugvinden.

Figuur 4 Printscreen website

Een brochure ‘Wegwijs - Overeenkomst alternerende opleidingen’ werd opgemaakt en zowel in een uitgebreide als verkorte versie ter beschikking gesteld. Deze is downloadbaar via de website.

15

Een prototype van infopakket ‘Maak de Sprong’ werd in samenspraak met eindgebruikers opgemaakt om ondernemingen op eenvoudige wijze te informeren over de 4 stappen tot een erkende werkplek. Vanuit dit prototype werd een bijgewerkte versie opgemaakt die ondertussen via de sectorale partnerschappen verspreid werd. Hiermee werden 7000 exemplaren verdeeld.

Figuur 5 Prototype infopakket (1)

16

Figuur 6 Prototype infopakket (2)

Een infographic met een eenvoudige voorstelling van de 4 stappen naar een erkenning (in dezelfde lijn als het infopakket ‘Maak de Sprong’) werd opgemaakt en is via de website downloadbaar.

Een prototype van label voor erkende werkplek werd voorgesteld maar nog niet verder uitgerold.

Een thema-werkgroep ‘communicatie’ werd opgericht op het kruispunt tussen het agentschap en afvaardiging vanuit Onderwijs en Vorming om zo tot afstemming van acties te komen.

BELEIDSAANBEVELINGEN

- Er is nood aan een herkenbaar beeld voor duaal leren met een gemeenschappelijke promotie van het systeem vanuit de beide beleidsdomeinen Onderwijs en Werk.

- Aandacht voor de nood aan eigenheid van actoren en stakeholders die als intermediaire kanalen de communicatie over duaal leren mee verspreiden en ondersteunen.

- Nood aan een degelijke segmentering van de doelgroepen van duaal leren zodat communicatie gericht kan gevoerd worden vanuit beide beleidsdomeinen.

2.4 Toekomstdroom

Een correcte en uniforme communicatie op maat van de diverse doelgroepen moet verder uitgebouwd worden. Vanuit de creatie van het infopakket ‘Maak de Sprong’ werd voor het agentschap een communicatieplan uitgewerkt om het systeem van duaal leren verder te promoten en ondernemingen te mobiliseren. De vernieuwde website van het agentschap waar www.werkplekduaal.be als belangrijk portaal naar het digitale loket leidt, wordt systematisch up to date gehouden.

17

De brochure ‘Wegwijs – Overeenkomst Alternerende Opleiding’ wordt na een eerste evaluatie tot gebruiksvriendelijke thematische fiches omgevormd, die via bovenstaand portaal makkelijk downloadbaar zullen zijn voor de ondernemingen en de intermediaire partners die mee instaan voor het informeren van ondernemingen.

Vanuit reacties van de erkende werkplekken blijkt de vraag naar een herkenbaar en zichtbaar label. We zien dergelijke labels ook vaak in de ons omringende landen waar het systeem hoog aangeschreven staat. Dergelijk label moet de algemene beeldvorming mee ondersteunen.

3 Incentives

Het aanbieden van een welomschreven pakket van effectieve incentives kan ondernemingen en organisaties motiveren om daadwerkelijk in te stappen als werkplek in duaal leren. Binnen Werkplek21 werd rond dit thema het volgende proces doorlopen:

Figuur 7 Projectverloop Incentives

3.1 Start

In het huidig stelsel van leren en werken zijn er verschillende instrumenten aanwezig om jongeren en werkplekken te compenseren, namelijk:

- Doelgroepvermindering; - Mentorkorting; - start -en stagebonus.

De ambitie binnen de Conceptnota was tweeledig:

1. Het positief verhogen van de werkcomponent via een resultaatsgerichte financiering en doordachte incentives op maat van respectievelijk grote en kleine ondernemingen.

2. Vereenvoudiging van de incentives voor leerondernemingen.

De vertaling van de ambitie in het projectvoorstel was als volgt “Het toewerken naar beleidsaanbevelingen en voorstellen met betrekking tot een (transparant en vereenvoudigd) stimulibeleid voor ondernemingen (financiële en niet- financiële incentives).”

18

3.2 Analyse

Om input te verzamelen rond de behoeftes op vlak van incentives werd gewerkt met twee onderdelen, namelijk een literatuurstudie en een eigen bevraging van de bedrijven in Vlaanderen.

Daarin werden volgende stappen doorlopen:

- Werkgroep (9 november 2015): brainstormsessie over mogelijke incentives die kunnen opgenomen worden in de vragenlijst op basis van literatuurstudie.

- Midden november - december: opstellen en aanpassen van de vragenlijst op basis van feedback van de leden van de werkgroep incentives.

- Eerste week januari: uitsturen van de vragenlijst door Syntra Vlaanderen, Unizo en Voka. - Derde week januari: uitsturen van de vragenlijst door sectoren naar eigen leden. - 5 februari: afsluiten van de vragenlijst. - 16 februari: tussentijdse rapportering eerste resultaten binnen de werkgroep incentives. - 22 februari: tussentijdse rapportering klankbordgroep sectoren. - 23 februari: tussentijdse rapportering klankbordgroep stakeholders. - 26 februari: doorsturen rapport incentives. - 11 maart: opmerkingen door stakeholders en sectoren op beleidsaanbevelingen. - Bijkomende werkgroep (onder voorbehoud).

De vragenlijst (in bijlage) bestaat uit drie onderdelen. Vooreerst werd gepeild naar het type organisatie. Twee kenmerken om een organisatie te beschrijven zijn de sector waartoe een organisatie behoort en het aantal werknemers. Voor de sectorindeling werd gebruik gemaakt van de opdeling van het Departement WSE. Er werd een clustering van sectoren doorgevoerd omdat het bevragen via web service maar een beperkt aantal antwoordmogelijkheden per vraag toeliet. De clustering is gebaseerd op enerzijds het aandeel van de sector in de economie in Vlaanderen en de engagementen in huidige systemen van leren en werken. De organisatiegrootte werd bevraagd door middel van het aantal werknemers. Deze cijfers in combinatie met verschillende groottecategorieën werden voor de analyse gebruikt voor het aanmaken van weegfactoren. In totaal vulden 1374 ondernemingen de vragenlijst in.

3.3 Resultaten

De output van de analyses is terug te vinden in het onderzoeksrapport incentives1 waarbij een uitgebreide literatuurstudie, het opzet van het onderzoek en de verschillende analyses uitvoerig beschreven en gedocumenteerd staan. Op basis van die analyses worden hieronder de belangrijkste bevindingen vermeld. Deze bevindingen waren het startpunt van de werkgroep incentives binnen het departement WSE, waar de discussies rond de hervorming van incentives voor duaal leren worden gevoerd.

AANBEVELINGEN OP VLAK VAN INCENTIVES VOOR ONDERNEMINGEN:

- Ruimte creëren voor een sectorale invulling van incentives is sterk aanbevolen. Dit gaat van financiële incentives zoals compensatie van de mentor tot niet-financiële incentives zoals bijvoorbeeld ondersteuning bij matching van leerling en werkplek.

- Inzetten op het verbreden van kennis inzake incentives voor KMO’s wordt aanbevolen. - Opdat financiële incentives ook effectief een incentive voor alle bedrijven (inclusief

KMO’s) zouden zijn, is het aan te raden om in te zetten op maximale toekenning van incentives, bijvoorbeeld door een automatische koppeling van incentives aan de registratie van de overeenkomst.

1 https://www.syntravlaanderen.be/sites/default/files/uploads/Duaal-leren/rapport_incentives.pdf

19

- Het is aan te raden om in te zetten op financiële incentives zoals een tussenkomst in de leervergoeding of een mentorkorting bij het aanbieden van een leerwerkplek. Dit dient echter steeds te gebeuren in combinatie met niet-financiële incentives, zoals ondersteuning, begeleiding en communicatie tussen werkplek en opleidingsinstelling.

AANBEVELINGEN VOOR ANDERE ASPECTEN VAN DUAAL LEREN:

Zoals hierboven vermeld komt uit het onderzoek duidelijk naar voor dat het aanbieden van financiële incentives op zich niet voldoende kan zijn om ondernemingen te overtuigen om in te stappen of actief te blijven in het systeem van duaal leren. Er werden dan ook heel wat andere aanbevelingen geformuleerd door de respondenten. De belangrijkste aanbevelingen:

- Het is aanbevolen om in te zetten op toeleiding van de lerende naar duaal leren en daarin concrete arbeidsmarktervaringen een centrale rol te laten spelen. Voldoende contactmomenten van de lerende met de arbeidsmarkt verhogen de kans op een positieve keuze voor duaal leren.

- Inzake communicatie m.b.t. het nieuwe duaal leren is het aanbevolen dat dit als een volwaardig kwalificerende leerweg naar een onderwijs –of beroepskwalificatie wordt voorgesteld. Deze communicatie wordt aangepast naar gelang de doelgroep tot wie de communicatie zich richt.

- Voor communicatie over duaal leren is het noodzakelijk dat o aanspreekpunten van jongeren (CLB’s) op de hoogte zijn van duaal leren; o volledige informatie geven over duaal leren; o duaal leren situeren in het onderwijsaanbod.

3.4 Toekomstdroom

Bij het tot stand komen van het eindrapport van Werkplek21 is er geen wijziging in de incentives voor werkplekken binnen duaal leren. Idealiter wordt zoals vermeld in bovenstaande aanbevelingen ingespeeld op de administratieve vereenvoudiging voor de werkplekken. Bovendien is het ook aan te raden om voldoende te differentiëren en na te denken over de toekenningscriteria opdat incentives ook effectief bijdragen aan het aantrekken en duurzaam behouden van werkplekken in duaal leren.

4 Erkenning

Eens de onderneming overtuigd is om in te stappen in duaal leren kan een uniforme erkenning er voor zorgen dat elke werkplek voldoet aan minimale kwaliteitscriteria. Binnen Werkplek21 werd rond dit thema het volgende proces doorlopen:

20

Figuur 8 Projectverloop Erkenning

4.1 Start

In de beleidsnota’s van Onderwijs en Werk werd als concrete doelstelling voor het nieuwe duaal leren een uniforme regeling voor de erkenning van ondernemingen opgenomen. In leren en werken werd immers niet elke onderneming erkend en waren bovendien verschillende erkennings-voorwaarden en -procedures in voege.

In het deeltijds beroepssecundair onderwijs (DBSO) werden verschillende types overeenkomsten gehanteerd en hierbij werden vaak verschillende kwaliteitseisen aan de werkplek gesteld. Zo moesten ondernemingen die een ILW-overeenkomst afsloten een erkenning aanvragen, waarbij de erkenningsvoorwaarden, -procedure en -modaliteiten konden verschillen per sector. Bij de andere types overeenkomsten in DBSO (bijv. individuele beroepsopleidingen, vrijwilligerswerk, thuishulp, …) was vaak geen erkenning voorzien. Bij de leertijd werd gewerkt met een leerovereenkomst waarbij een erkenning voorzien was. Ook hier verschilden de erkenningsvoorwaarden, -procedure en -modaliteiten tegenover die in DBSO.

21

Figuur 9 Types overeenkomsten in leren en werken

In het projectvoorstel van Werkplek21 werd vooropgesteld dat minimale kwaliteitseisen voor ondernemingen dienden opgesteld te worden, onder de vorm van erkenningscriteria en dat een erkenningsprocedure moest uitgewerkt worden die:

- de pluspunten van de bestaande procedures zou verenigen; - een stevige garantie tot kwaliteit zou bieden (als opstap voor een verder groeitraject); - en toch voldoende laagdrempelig zou blijven, zodat de instap voor ondernemingen niet

belemmerd wordt en zelfs gestimuleerd wordt.

4.2 Analyse

Om informatie te verzamelen omtrent de erkenningscriteria, - procedure en -modaliteiten werd op verschillende tijdstippen in het proces en via verschillende methodes input verzameld. Die verschillende tijdstippen zijn gerelateerd aan het wetgevend traject voor de ontwikkeling van het decreet tot regeling van bepaalde aspecten van alternerende opleiding.

Als eerste stap werden verschillende actoren samengebracht in een werkgroep Kwalitei. Tijdens de bijeenkomsten van deze werkgroep werd input verzameld rond kwaliteit op de werkplek, het opstellen van minimale kwaliteitsgaranties en het uitwerken van een groeitraject richting excellente werkplek, het omzetten van de minimale kwaliteitsgaranties in erkenningscriteria en een erkenningsprocedure.

Vervolgens werden in twee focusgroepen ondernemingen samengebracht en werd input rond erkenningscriteria en -procedure verzameld. Bij de samenstelling van deze focusgroepen werd een diversiteit aan sectoren en ondernemingsgroottes nagestreefd. Naast de input van deze

Stelsel Leren en Werken

DBSO

Leerlingenwezen

Deeltijds arbeids-

overeenkomst

Interim-

overeenkomst

Beroepsinleving-

overeenkomst

IBO(DO)

Sociale maribel-

overeenkomst

JOJO-overeenkomst

Andere

Leertijd Leertijdovereenkomst

22

focusgroepen werden ook drie interviews gedaan met medewerkers van opleidingsfondsen uit de sectoren. Daarin werd meer informatie verzameld over erkenningscriteria en -procedure die gehanteerd werden door de PLC’s in ILW. Tot slot werd in verschillende co-creatiesessies met opleidingsinstellingen en sectoren gewerkt aan een digitaal loket met het oog op het online indienen en behandelen van erkenningsaanvragen.

Om de uitgewerkte erkenningsprocedure te testen op haalbaarheid en effectiviteit werden verschullende ondernemingen bezocht en werd het online indienen van een erkenningsaanvraag ter plaatse getest en geëvalueerd. Op basis van deze testings werden de nodige bijsturingen gedaan.

Zowel de focusgroepen als de interviews leverden input voor de opmaak van het decreet tot regeling van bepaalde aspecten van alternerende opleiding. In functie van het tot stand komen van het uitvoeringsbesluit bij dit decreet werden vervolgens twee intervisies gehouden met sectoren waaraan 12 sectoren deelnamen.

4.3 Resultaten

Als eerste aanbeveling kwam naar voor dat er moet uitgegaan worden van een groeitraject voor de onderneming. Hiertoe werd het noodzakelijk geacht om minimale kwaliteitseisen om te zetten in erkenningscriteria. Deze criteria zouden zodanig opgesteld moeten worden dan een instap in het systeem voor ondernemingen laagdrempelig gehouden wordt, terwijl er toch minimale kwaliteitsgaranties geboden worden. Vervolgens moet een begeleidingstraject uitgewerkt worden, zodat de onderneming kan evolueren richting excellente werkplek en een krachtige leeromgeving voor de jongere kan bieden.

De erkenningscriteria dienen opgesplitst te worden in twee niveaus: erkenningscriteria op niveau van de onderneming en erkenningscriteria op niveau van de mentor.

AANBEVELINGEN ERKENNINGSCRITERIA ONDERNEMING

Uit de focusgroepen en interviews kwam de motivatie van de onderneming als belangrijkste indicatie voor kwaliteit op de werkplek naar voor. De vraag naar mogelijke concretiseringen van dergelijk criterium leverde echter weinig input op. Er werd voorgesteld op dit vlak te werken met een engagementsverklaring van de onderneming, maar tegelijk werd aangegeven dat dit mogelijks weinig betrouwbare informatie oplevert.

Er werd vanuit de focusgroepen en intervisies ook aangeraden om een strikte alternering toe te passen. Het opstellen van een opleidingsplan werd daarbij noodzakelijk geacht. Hierbij werd opgemerkt dat het opstellen van een opleidingsplan geen erkenningscriterium kan zijn, maar wel noodzakelijk is bij het afsluiten van een overeenkomst. In de erkenningsprocedure dient wel nagegaan te worden of een bepaalde opleiding op de werkplek kan aangeleerd worden. De activiteiten en uitrusting van een onderneming kunnen hiervoor indicaties leveren. Als aandachtspunt werd ook meegegeven dat bestaande wetgeving in bepaalde situaties belemmert dat bepaalde competenties aangeleerd worden (bijv. bepaalde product of machines die niet door minderjarigen gehanteerd mogen worden). Er werd aangegeven dat het belangrijk is dat deze in kaar gebracht worden, na te gaan of het wenselijk en mogelijk is dat er uitzonderingen komen en indien dit niet mogelijk is uit te werken hoe de competenties wel aangeleerd kunnen worden. Vanuit de focusgroepen werd benadrukt dat ondernemingen hierin ondersteund en beschermd worden

Ook veiligheid op de werkplek werd als belangrijk aspect naar voor geschoven. Hierbij werd het belang van een sectorspecifieke invulling benadrukt. Ook werd aanbevolen om op dit vlak zoveel

23

mogelijk aan te sluiten op reeds bestaande wetgeving en procedures om te vermijden dat ondernemingen in verschillende procedures dezelfde criteria dienen te bewijzen.

ERKENNINSCRITERIA MENTOR

De begeleiding van de jongere op de werkplek is uiteraard van essentieel belang. De rol van de mentor is dan ook groot. Verschillende deelnemers uit de focusgroepen, intervisies en interviews gaven aan dat het mogelijk moet zijn deze rol door meerdere personen te laten opnemen. Dit is haalbaarder voor ondernemingen en levert volgens de deelnemers een groter leereffect op voor de jongere, aangezien die meer invalshoeken mee krijgt tijdens het leerproces. Anderzijds werd het belang van een duidelijk aanspreekpunt voor de jongere en een verantwoordelijke voor het leerproces naar voor geschoven. Afsluitend werd ook gewezen op het feit dat het opnemen van de rol van mentor impliceert dat er ook tijd wordt voor vrijgemaakt vanuit de onderneming om deze rol op te nemen.

Belangrijk bij de keuze van een mentor in de onderneming is dat deze keuze heel bewust gemaakt wordt. Hierbij is een toetsing aan een profiel, waarbij verschillende competenties en kenmerken in rekening gebracht worden en samen afgewogen worden, belangrijk. Er werd daarom voorgesteld om bijvoorbeeld een interview te laten afnemen door een adviseur, eerder dan te werken met het afvinken van een checklist.

Naast de competenties en kenmerken van een persoon om als mentor op te treden werd voorgesteld om ook rond leeftijd en beroepservaring enkele criteria vast te leggen. Op vlak van leeftijd werd een minimum van 23 jaar voorgesteld, om een minimaal leeftijdsverschil tussen mentor en lerende te bewerkstelligen en te garanderen dat de mentor over de nodige maturiteit en beroepservaring beschikt. Op het vlak van beroepservaring werd door de deelnemers aangegeven dat het niet noodzakelijk is dat de mentor hetzelfde beroep uitoefent als datgene waartoe de leerling opgeleid wordt. Het is immers mogelijk dat de mentor dit beroep vroeger uitoefende, maar ondertussen een andere functie uitoefent. Ook is het mogelijk dat de mentor een beroep heeft uitgeoefend dat voor een groot deel dezelde competenties vereist. Beroepservaring is dus wel belangrijk volgens de deelnemers, maar hoeft niet vertaald te worden in een uitoefening van hetzelfde beroep, wel in het beheersen van de competenties die dienen aangeleerd te worden.

Een belangrijke vraag hierbij is hoe mentoren kunnen voorbereid worden op de rol die ze dienen op te nemen. Een verplichte mentoropleiding kan volgens de deelnemers nuttig zijn, maar moet er wel rekening mee houden dat de onderneming de mentor op die momenten moet vrijstellen van zijn taken. Er is dus een incentive voor ondernemingen noodzakelijk, indien een opleiding daadwerkelijk verplicht zou worden. Ook een verplichte startdag zou volgens de deelnemers nuttig zijn, zodat mentor en onderneming goed op de hoogte zijn van afspraken en verwachtingen. Daarna moet de focus op coaching (en eventueel e-learning) liggen, ook de mentor moet het mentorschap ‘al doende’ kunnen leren. Nieuwe ondernemingen moeten intensiever opgevolgd en gecoacht worden, bij ondernemingen met veel ervaring met duaal leren is dit volgens de deelnemers niet meer nodig.

OUTPUT

Naast de bovenstaande beleidsaanbevelingen die meegenomen werden in de totstandkoming van het decreet tot regeling van bepaalde aspecten van de alternerende opleiding werd ook ingezet op de ontwikkeling van een digitaal loket waar erkenningsaanvragen door ondernemingen op een administratief eenvoudige manier kunnen ingediend worden en door het bevoegde partnerschap behandeld kunnen worden. Onderwijs- en opleidingsinstellingen kunnen vervolgens met deze erkende werkplekken overeenkomsten opmaken en registreren in het digitaal loket.

24

De eerste versie van dit digitale loket werd gelanceerd op 1 juli 2016, de datum waarop de verplichtingen op het vlak van erkenning volgens het decreet tot regeling van bepaalde aspecten van alternerende opleiding (10 juni 2016) van kracht gingen.

Figuur 10 Printscreen digitaal loket (eerste versie)

Gedurende het werkjaar 2016-2017 werd dit digitale loket verder uitgebreid met bijkomende functionaliteiten en werd de basis gelegd voor een volledig nieuwe versie die op 1 augustus 2017 werd gelanceerd.

25

Figuur 11 Printscreen digitaal loket (tweede versie)

4.4 Toekomstdroom

Op basis van het eerste werkingsjaar werden hierbij een aantal evaluatiepunten opgesteld. Deze werden vertaald in concrete actiepunten, die verder worden opgenomen door de Afdeling Duaal Leren van het agentschap:

- Vanuit de opleidingsinstellingen komt de vraag om bepaalde informatie – zoals de concrete competenties die aangeleerd kunnen worden op de werkplek – nog beter te ontsluiten in het digitaal loket. Daarom werd samen met de partnerschappen gestart met het opmaken van activiteitenlijsten per opleiding. Deze lijsten kunnen gebruikt worden om voor of tijdens de erkenningsprocedure aan te duiden welke activiteiten op de werkplek aan bod komen en welke niet en vormen voor de opleidingsinstelling een belangrijke bron van informatie bij het opstellen van het opleidingsplan. Er wordt nu verder onderzocht hoe deze lijsten in de erkenningsprocedure gehanteerd dienen te worden en hoe ze geïmplementeerd en ontsloten kunnen worden in het digitale loket.

- Op het moment van de lancering was de taakverdeling tussen het Vlaams Partnerschap Duaal Leren en de sectorale partnerschappen nog niet uitgewerkt. Hierdoor bleek het niet eenvoudig de erkenningsaanvragen voor de behandeling toe te wijzen aan het correcte partnerschap. Gedurende het werkingsjaar 2016-2017 werd daarom gewerkt aan een nieuw toewijzingsprincipe, dat in de nieuwe versie van het digitale loket geïmplementeerd werd.

- De verschillen in concretisering tussen de partnerschappen voor het indienen en behandelen van erkenningsaanvragen, zorgen voor verwarring bij de ondernemingen en zijn niet steeds eenvoudig te implementeren in een gemeenschappelijk digitaal loket. Via de klankbordgroep sectoren wordt verder ingezet op dit evenwicht tussen een uniforme werkwijze en ruimte voor sectorspecifieke accenten.

26

- De termijn waarbinnen een erkenningsaanvraag moet behandeld worden, werd in het decreet vastgelegd op 14 kalenderdagen. Hierrond blijft een spanningsveld bestaan tussen de partnerschappen enerzijds – voor wie deze termijn bijzonder krap blijft om een grondig onderzoek (inclusief plaatsbezoek) te doen – en de opleidingsinstellingen en leerlingen anderzijds, voor wie een snelle opstart van de werkcomponent belangrijk is. Enkele mogelijke actiepunten:

o Het omzetten van de behandeltermijn van kalenderdagen naar werkdagen zou ervoor kunnen zorgen dat de behandeltermijn in periodes met veel wettelijke feestdagen niet te krap wordt.

o Door verder in te zetten op administratieve vereenvoudiging kan het behandelen van erkenningsaanvragen mogelijks versneld worden. Hiertoe werden bijvoorbeeld gesprekken gestart met de RSZ om te onderzoeken of het criterium ‘financiële draagkracht’ op een meer automatische manier kan ingediend en behandeld worden.

5 Begeleiding van de jongere naar de werkplek

Van zodra een onderneming erkend is kan een werkplek aangeboden worden binnen duaal leren. Een goede begeleiding van de jongere naar duaal leren en de werkplek is dan ook een volgend belangrijk deelaspect. Binnen Werkplek21 werd rond dit thema het volgende proces doorlopen:

Figuur 12 Procesverloop Begeleiding van de jongere naar de werkplek

5.1 Start

Vanuit de Conceptnota Bis werd de toeleiding van de jongere naar duaal leren en de werkplek voorgesteld als een getrapt parcours met drie te onderscheiden stappen voorafgegaan door een degelijke studie-en beroepskeuze: (1) de individuele keuze van jongere en zijn/haar ouders, (2) een niet-bindend advies van klassenraad en trajectbegeleider en (3) het intakegesprek met de leerwerkplek. Er werd ook vooropgesteld dat aan elk van deze stappen een valide en betrouwbare methodiek gekoppeld dient te worden.

27

5.2 Analyse

In de analysefase werd als eerste stap via deskresearch een inventaris opgemaakt van de bestaande instrumenten en methodieken. Vervolgens vonden verschillende werkbezoeken plaats, waarbij langsgegaan werd bij CDO’s, Syntra-campussen en ondernemingen om de bestaande praktijken van screening, matching en intake in kaart te brengen. Ook werden werkgroepen georganiseerd met de actoren waarin deze bestaande praktijken en methodieken besproken en geëvalueerd werden.

Figuur 13 Instrumenten en methodieken Screening

Tijdens deze werkzaamheden werd duidelijk dat er voor de uitwerking van deze thematiek een grote overlap bestond tussen de acties voorzien binnen Werkplek21 en deze binnen de verschillende Spoor 3 en 4-projecten. Daarom werd de focus binnen Werkplek21 verlegd: in plaats van toe te werken naar een bijkomend instrument werd ervoor geopteerd om intervisies op te zetten met deze projecten en de basis te leggen voor een gemeenschappelijk draaiboek met de aanbevelingen en instrumenten van de verschillende projecten.

28

5.3 Resultaten

5.3.1 Aanbevelingen

Uit het onderzoek Incentives (zie supra) bleek nogmaals dat het profiel van de instromers in duaal leren en juiste verwachtingen van beide partijen bij de start van de werkcomponent zeer belangrijk zijn om uitval van zowel jongeren als werkplekken in duaal leren te vermijden. Daarom werden op basis van de werkgroepen, werkbezoeken en intervisiemomenten volgende beleidsaanbevelingen geformuleerd omtrent het getrapte parcours dat de jongere toeleidt naar duaal leren en de werkplek:

TOELEIDING: EEN POSITIEVE KEUZE VOOR DUAAL LEREN

De toeleiding vertrekt vanuit en positieve keuze van de individuele jongere en zijn/haar ouders om via een duale opleiding een kwalificatie te behalen. Het is daarbij van cruciaal belang dat de jongere tijdens zijn schoolloopbaan kennismaakt met duaal leren en met de arbeidsmarkt.

Kennismaking met duaal leren

Het is belangrijk dat alle jongeren van bij de start van het secundair onderwijs informatie krijgen over duaal leren. Zowel een brede sensibilisering als een degelijke studie- en beroepskeuze-begeleiding moeten ervoor zorgen dat leerlingen en ouders deze leerweg kennen en vergroot de kans dat dit een positieve keuze wordt die aansluit bij de talenten en interesses van de leerling.

In de eerste plaats is er hier een rol weggelegd voor de scholen, centra en CLB’s. Syntra Vlaanderen beschikt als regisseur van de werkplek over een netwerk van ambassadeurs die duaal leren breed kenbaar maken in Vlaanderen.

Kennismaking met de arbeidsmarkt

Het is van groot belang dat alle jongeren – zeker jongeren in arbeidsmarktgerichte opleidingen – tijdig kennismaken met de (verwachtingen van) de arbeidsmarkt. Het observeren van, reflecteren over en versterken van arbeidsattitudes loopt dan ook als een rode draad doorheen het secundair onderwijs. Het is daarbij belangrijk dat er zo veel mogelijk situaties gecreëerd worden waarin deze arbeidsattitudes geobserveerd en versterkt kunnen worden. Hierbij kan gedacht worden aan praktijklessen, ateliers, bedrijfsbezoeken, activiteiten op gesimuleerde werkplekken, Beroepenhuis, assessments, Snuffeldagen en stages in bedrijven.

Ook hier ligt een grote rol weggelegd voor de scholen. Syntra Vlaanderen speelt hierin een faciliterende rol. Als werkregisseur creëert en beheert Syntra Vlaanderen een netwerk van bedrijven dat dergelijke activiteiten kan aanbieden en ondersteunt hen hierin.

SCREENING: KLAAR VOOR DUAAL?

Pre-screening

Tijdens de eerste screeningsfase wordt een algemene inschatting gemaakt van de leerstijl, motivatie en arbeidsrijpheid van de jongere. Het gaat hier om een generieke pre-screening (los van de gekozen studierichting) door de delibererende klassenraad.

Voor wie? De pre-screening gebeurt voor alle jongeren in arbeidsmarktgerichte richtingen die interesse vertonen in duaal leren. Deze screening gebeurt voor de effectieve inschrijving voor de duale opleiding, uiterlijk in juni van het voorafgaande schooljaar.

Wat? In deze eerste screeningsfase wordt een algemene inschatting gemaakt van de leerstijl, arbeidsbereidheid en arbeidsrijpheid. Er wordt met andere woorden in kaart gebracht of de

29

jongere een doelgerichte leerstijl heeft, gemotiveerd is om competenties op de werkvloer en in de lescomponent te verwerven en over de nodige competenties beschikt om een leerproces op de werkvloer aan te vatten. De screening van arbeidsrijpheid heeft tot doel om te kijken of een jongere de generieke competenties beheerst die hem in staat stellen om een leerproces op de werkvloer aan te vatten en de nodige competenties op de werkvloer succesvol te verwerven. Deze vorm van arbeidsrijpheid moet duidelijk onderscheiden worden van de arbeidsrijpheid die verwacht wordt van een werknemer in het kader van tewerkstelling.

Hieronder wordt een niet-exhaustieve lijst gegeven van generieke competenties die een indicatie van arbeidsrijpheid voor duaal leren geven:

- Aanwezig zijn en op tijd komen. - Kunnen omgaan met regels, regels respecteren. - Kunnen samenwerken. - Communicatieve vaardigheden: luisteren, praten en gepast reageren. - Opdrachten aanvaarden. - Doorzettingsvermogen. - Leergierigheid. - Verzorging en hygiëne.

Door wie? De pre-screening gebeurt door de delibererende klassenraad van het laatst doorlopen structuuronderdeel. Zij geeft een niet-bindend advies over de geschiktheid van de leerling om in te stappen in duaal leren.

Hoe? Het advies is gebaseerd op de observatie van de jongere gedurende het volledige traject van bij de start van het secundair onderwijs. Het is hierbij van belang dat er niet enkel wordt voortgegaan op bronmateriaal vanuit de schoolcontext, omdat de jongere hier mogelijk anders functioneert dan in andere contexten. Het advies moet gebaseerd worden op een brede observatie van de leerling, in verschillende situaties buiten de klascontext, zoals eigen reflecties van de leerling over verworven competenties in de vrije tijd en observaties van activiteiten in een arbeidsgerichte setting (zie supra kennismaking arbeidsmarkt). Het is daarbij noodzakelijk dat zulke situaties worden gecreëerd in de voorgaande leerjaren. Ook wanneer jongeren niet kiezen voor een duale leerweg zal het van belang zijn deze leerlingen binnen hun traject een vorm van kennismaking met de arbeidsmarkt aan te bieden. Deze situaties zijn immers noodzakelijk om een eerste zicht te krijgen op een arbeidssetting, waardoor leerlingen ook de mogelijkheid krijgen om een eigen inschatting te maken van hun arbeidsrijpheid. Verschillende gevalideerde screeningsinstrumenten en –methodieken kunnen hier ingezet worden.

Advies? Op basis van de screening wordt door de delibererende klassenraad een niet-bindend advies gegeven over het te volgen traject. Hierbij kunnen vier mogelijke beslissingen worden genomen: (1) rechtstreekse intrede in het duale traject, (2) intrede in duaal leren via een aanbod voor quasi-arbeidsrijpe jongeren, (3) verderzetting van het traject in het voltijds secundair onderwijs, (4) instap in een onderwijs-welzijnstraject.

Tweede screeningsmoment

De inschatting door de delibererende klassenraad is echter maar een eerste stap in het screeningsproces van de leerling. Dit screeningsproces dient qua opzet immers als een longitudinaal en continu proces te worden opgevat. Ook de Conceptnota Bis benadrukt in deze context dat dit niet mag beperkt worden tot een momentopname.

Elke leerling die instapt in duaal start met een introductieperiode van enkele weken. Binnen deze periode wordt er voor elke jongere in duaal leren voorzien in een competentieversterking, met oog op het vergroten van de kansen op een succesvolle matching en intake. Deze periode wordt afgesloten met een evaluatieperiode voor elke jongere die kan worden opgevat als een tweede

30

screeningsmoment. Na deze periode van competentieversterking hebben de trajectbegeleider en de jongere zicht op eventuele werkpunten en kan er – indien noodzakelijk – worden doorverwezen naar een bijkomende module uit de aanloopfase.

Voor wie? Eens de jongere zich inschrijft voor een duale opleiding, zal er een tweede screeningsmoment plaatsvinden bij de onderwijs- of opleidingsverstrekker waar de jongere het duaal traject aanvat. De screening van de arbeidsrijpheid door de delibererende klassenraad van het vorige schooljaar wordt gezien als input voor deze tweede screeningsfase. De tweede screening zal anders zijn naargelang van de aard van de richting van waaruit jongeren instromen. Bij jongeren die reeds een arbeidsmarktgerichte richting doorlopen hebben en een eerste advies hebben gekregen (cf. screening fase 1), zal de tweede screeningsfase beperkter zijn dan bij jongeren die instromen uit doorstroomrichtingen.

Door wie? De tweede screening gebeurt door de toelatingsklassenraad en de trajectbegeleider. De trajectbegeleider wordt geacht het reilen en zeilen in de ondernemingen te kennen, o.m. doordat hij regelmatig op de werkvloer komt in functie van de opvolging van het traject van jongeren. Ook de werkplek/mentor wordt bij deze tweede screening betrokken.

Wat? Tijdens de tweede screeningsfase wordt de jongere gescreend op volgende aspecten:

- Arbeidsbereidheid: de motivatie van de jongere om competenties op de werkvloer en in de lescomponent te verwerven. Hierbij wordt specifiek ingezoomd op de concrete opleiding, de jobs in de sector, voor- en nadelen van werken in het beroep.

- Arbeidsrijpheid: generieke competenties die een goede indicatie geven of de jongere het leerproces op de werkplek aan kan vatten en in staat zal zijn om succesvol de nodige competenties op de werkvloer te verwerven. Indien nodig wordt een weging gemaakt van hoe belangrijk deze competenties in de sector/het beroep zijn.

- Technische vaardigheden en randvoorwaarden: hier wordt gepeild naar specifieke vaardigheden, voorkennis en fysieke geschiktheid die voor de specifieke opleiding waarin de jongere zich inschrijft belangrijk zijn. Via de sectorale partnerschappen kan hiervoor de nodige input verzameld worden.

Hoe? In deze fase zal zowel door trajectbegeleiders als mentoren/werkplekken een set van gevalideerde screeningsinstrumenten en –methodieken gehanteerd kunnen worden, waarin o.a. richtlijnen meegegeven worden over de te observeren en te screenen competenties (zowel generiek als technische) en richtlijnen voor een goede screening en observatie i.f.v. validiteit, betrouwbaarheid, intersubjectiviteit meegegeven worden. Om de screening goed te laten verlopen is het belangrijk dat er voldoende situaties gecreëerd worden waarin competenties geobserveerd kunnen worden.

Advies? Op basis van de screening wordt door de toelatingsklassenraad en de trajectbegeleider een niet-bindend advies gegeven over het te volgen traject. Hierbij kunnen vier mogelijke beslissingen worden genomen: (1) rechtstreekse intrede in het duale traject, (2) intrede in duaal leren via een aanbod voor quasi-arbeidsrijpe jongeren, (3) verderzetting van het traject in het voltijds secundair onderwijs, (4) instap in een onderwijs-welzijnstraject.

De resultaten van de screening vormen ook de basis voor een eventuele aanloopfase, de matching en intake en voor de latere begeleiding en competentieopvolging.

MATCHING EN INTAKE: STERKE START!

Matching

Het proces van matching is gericht op drie doelen: (1) verfijnen en versterken van oriëntering en zelfinzicht als basis voor de matching, (2) leren zoeken naar een geschikte job en leren solliciteren,

31

en (3) het vinden van een geschikte werkplek, waarbij gestreefd wordt naar een goede match tussen leerling- en het bedrijfsprofiel.

Het principe dat hierbij wordt gehanteerd is ‘zelfstandig waar het kan, ondersteund waar nodig’. De lerende kan tijdens het matchingstraject beroep doen op groepssessies, individuele begeleiding door de trajectbegeleider en faciliterende tools (zoals een werkplekkendatabank). Groepssessies kunnen ingezet worden voor sollicitatietraining en dergelijke. De individuele begeleiding focust op het versterken van het inzicht in de eigen competenties en voorkeuren en het ontwikkelen van vaardigheden om een gepaste werkplek te vinden.

Intake

Het intakegesprek vormt het sluitstuk van de matchingsfase en vindt plaats tussen de leerling en de onderneming, eventueel begeleid door een externe begeleider. Dit kan de trajectbegeleider of de werkplekbegeleider zijn. Indien het intakegesprek succesvol is, wordt het gevolgd door het ondertekenen van de overeenkomst. Indien het intakegesprek niet succesvol is, geeft de onderneming de nodige feedback, zodat trajectbegeleider en lerende hiermee aan de slag kunnen.

De trajectbegeleider staat in voor de voorbereiding van de lerende op het intakegesprek. Dit omvat o.a. de lerende inzicht bieden in het verloop van een intakegesprek, verwachtingen van de werkplekken en vaardigheden opbouwen om het intakegesprek succesvol te doorlopen en competenties over te brengen naar de potentiële werkplekken.

Ook de onderneming heeft nood aan begeleiding bij de fase van matching en bij het afnemen van het intakegesprek. Een onderneming dient immers het intakegesprek op een correcte manier te beoordelen, met oog voor de eigenheid en achtergrond van de leerlingen. Het is belangrijk dat de klemtoon hierbij ligt op de ontwikkeling van de leerling en niet op de ideale werknemer. Het moet duidelijk zijn voor het bedrijf dat het hier niet om een gewone aanwerving gaat. Het is belangrijk om bedrijven goed te informeren over dit verschil en te ondersteunen bij de aanpak hiervan. Het is noodzakelijk dat de jongere goed onthaald wordt en kan kennismaken met de werkwijze, waarden en normen van het bedrijf. Syntra Vlaanderen en/of de sector (te bepalen via het sectoraal partnerschap) stelt hiervoor werkplekbegeleiders aan die de ondernemingen voorbereiden op en begeleiden bij het intakegesprek.

5.3.2 Output

In april-mei 2016 werden voor het eerst in samenwerking met VDAB en het departement Onderwijs & Vorming over het thema screening vormingssessies georganiseerd voor de scholen die voor het schooljaar 2016-2017 instapten in Schoolbank op de werkplek. Als didactisch materiaal voor deze sessies werd het reeds verzamelde materiaal (methodieken, instrumenten, aandachtspunten) verzameld in een eerste beknopte versie van een draaiboek. De sessies werden geëvalueerd, bijgestuurd en opnieuw georganiseerd in april-mei 2017 voor de scholen die instappen voor het schooljaar 2017-2018.

Het goed definiëren van arbeidsrijpheid en het ontwikkelen van valide en betrouwbare instrumenten bleek binnen het opzet van Werkplek21 niet evident te zijn. Op vraag van het departement Onderwijs & Vorming verrichtte Universiteit Antwerpen verder academisch onderzoek met betrekking tot de definiëring van arbeidsrijpheid en de ontwikkeling van valide en betrouwbare instrumenten. Het materiaal en de bevindingen die in het kader van Werkplek21 werden ontwikkeld werden meegegeven als input aan de onderzoekers.

32

5.4 Toekomstdroom

De Afdeling Duaal Leren van het agentschap zal de verdere acties met betrekking tot screening, matching en intake opnemen. Momenteel gaat het om volgende acties:

- De vormingssessies rond screening voor scholen zullen jaarlijks hernomen worden. - In het kader van Werkplek21 werd heel wat materiaal verzameld dat momenteel nog niet

of te weinig ontsloten is. Er wordt verder onderzocht onder welke vorm en via welk kanaal dit materiaal beter ontsloten kan worden.

- Syntra Vlaanderen en VOKA ondertekenden een samenwerkingsakkoord in het kader van een ESF-project rond lokale matching tussen scholen en ondernemingen.

- Er zal ook verder onderzocht worden hoe de data die via het digitale loket verzameld worden ingezet kunnen worden in functie van matching en of het noodzakelijk of wenselijk is in te zetten op de ontwikkeling van een matchingsinstrument of –methodieken.

6 Overeenkomst

Eens de jongere kiest voor duaal leren en een (erkende) werkplek gevonden heeft kan een overeenkomst afgesloten worden. Binnen Werkplek21 werd rond dit thema het volgende proces doorlopen:

Figuur 14 Procesverloop Overeenkomst

6.1 Start

Binnen de beleidsnota’s Onderwijs en Werk werd als concrete doelstelling voor het nieuwe duaal leren een vereenvoudiging en harmonisatie van de overeenkomsten en statuten van jongeren vooropgesteld. Het nieuwe duaal leren moest breed toepasbaar gemaakt worden en het invoeren van een nieuwe ‘eenvormige’ overeenkomst in alle sectoren werd hiervoor als een belangrijke hefboom naar voor geschoven.

33

6.2 Analyse

Bij de aanvang van het project (september 2015) was de opmaak van het regelgevend kader omtrent het statuut en de overeenkomst al gestart. Binnen Werkplek21 werden intervisies georganiseerd met de sectoren om tussentijdse voorstellen inzake deze regelgeving verder af te toetsen. Tijdens deze intervisies werden onder andere voorstellen met betrekking tot de leervergoeding, de modelovereenkomst en het maximum aantal af te sluiten overeenkomsten per mentor en per vestiging besproken.

In de regelgeving werd voorzien dat de overeenkomsten door de opleidingsinstellingen bij Syntra Vlaanderen geregistreerd dienen te worden. Daarom werden met deze opleidingsinstellingen co-creatiesessies georganiseerd om uit te werken hoe deze registratie via het te ontwikkelen digitale loket op een administratief eenvoudige wijze zouden kunnen worden geregistreerd.

6.3 Resultaten

AANBEVELINGEN

Op basis van de intervisies met sectoren werden volgende aanbevelingen geformuleerd:

- Gezien het belang van registratie van de overeenkomst om opvolging van de jongere mogelijk te maken, dient voldoende aandacht besteed worden aan een eenvoudige registratieprocedure voor overeenkomsten.

- De vakantieregeling dient voor alle jongeren in alternerende opleidingen gelijkaardig te zijn.

- Er moet voldoende aandacht zijn in de regelgeving voor de specifieke kenmerken van het type werkplaats waarop de jongere wordt tewerkgesteld.

- Bij het opmaken van de standaardtrajecten duaal leren wordt bij voorkeur geen standaard aantal uren vooropgesteld.

- Om te vermijden dat jongeren een opleiding kiezen op basis van de leervergoeding die in de sector voorzien is, dient de vergoeding uniform te zijn over de sectoren heen.

OUTPUT

De nieuwe regelgeving met betrekking tot overeenkomsten werd opgenomen in decreet tot regeling van bepaalde aspecten van alternerende opleiding (10 juni 2016) en is van kracht sinds 1 september 2016. Hierin werd o.a. de verplichte registratie van overeenkomsten bij Syntra Vlaanderen opgenomen. Door de ontwikkeling van een digitaal loket werd een online centrale registratie van overeenkomsten in duaal leren mogelijk gemaakt. Tijdens het eerste werkjaar werd een analyse gemaakt van veel gemaakte fouten bij de opmaak en registratie van overeenkomsten. Op basis daarvan werden een aantal bijsturingen voorgesteld die geëimplementeerd werden in de tweede versie van het digitale loket.

De informatie die ondernemingen nodig hebben met betrekking tot overeenkomst en statuut van de jongere werd opgenomen in de brochure ‘Wegwijs – Overeenkomst Alternerende Opleiding’ en op de website www.werkplekduaal.be.

Gezien de grote rol die onderwijs- en opleidingsinstellingen spelen in de opmaak, ondertekening en registratie van overeenkomsten werd doorheen het eerste werkingsjaar ook sterker ingezet op het informeren van opleidingsinstellingen.

6.4 Toekomstdroom

De Afdeling Duaal Leren van het agentschap zal de verdere acties met betrekking tot overeenkomsten opnemen. Momenteel gaat het om volgende acties:

34

1. Administratieve vereenvoudiging door het beter koppelen van databanken en het verder investeren in de gebruiksvriendelijkheid van het digitale loket bij de opmaak en registratie van overeenkomsten.

2. Op basis van verdere analyse van wat er fout loopt bij de opmaak en registratie van overeenkomsten zullen ondernemingen en opleidingsinstellingen gerichter geïnformeerd worden en zal het digitale loket verder aangepast worden. Deze analyse kan ook gebruikt worden om beleidsaanbevelingen te formuleren met betrekking tot de evaluatie en eventuele bijsturingen in de modelovereenkomst.

3. Bij de registratie van vroegtijdige beëindiging van de overeenkomst dient door de trajectbegeleider een reden opgegeven te worden. Deze redenenen kunnen een basis vormen voor het begeleidingstraject van de ondernemingen. Komend werkingsjaar wordt deze werkwijze verder onderzocht en geoperationaliseerd.

7 Begeleiding van de jongere op en rond de werkplek

Een volgend deelaspect is de begeleiding van de jongeren op en rond de werkplek door de mentor en de trajectbegeleider. Binnen Werkplek21 werd rond dit thema het volgende proces doorlopen:

Figuur 15 Procesverloop Begeleiding van de jongere op en rond de werkplek

7.1 Start

In de Conceptnota Bis werd de rol van een begeleider op de werkplek omschreven als essentieel in een kwaliteitsbenadering. Hij/zij begeleidt de jongere, geeft duidelijke uitleg, voorbeelden, instructies en evalueert de jongere op de werkvloer.

Verder werd er in de Conceptnota Bis ook verwezen naar de professionalisering van de trajectbegeleiding. Voor het beleidsdomein Werk werd meer specifiek een engagement opgenomen om trajectbegeleiders te coachen om de voeling met arbeidsmarkt en bedrijfswereld te vergroten.

35

Bijkomend werd in het projectvoorstel van Werkplek21 ook opgenomen dat er gewerkt moest worden aan een opvolgings- en evaluatiesysteem voor de jongeren op de werkplek.

7.2 Analyse

Binnen Werkplek21 werden de verschillende actoren in de begeleiding van jongeren op en rond de werkplek samengebracht in werkgroepen. Daar werden de taken en rollen in de begeleiding van de jongere door de mentor en trajectbegeleider in kaart gebracht en besproken. Tijdens werkbezoeken aan o.a. de CDO’s van Eeklo en Roeselare en aan de Syntra-campus in Hasselt werd de huidige invulling trajectbegeleiding onder de loep genomen.

Op het vlak van competentieopvolging bleek opnieuw een grote overlap met een aantal Spoor 3 en 4-projecten. Net als bij het thema screening werd de focus binnen Werkplek21 verlegd: in plaats van toe te werken naar een bijkomend instrument voor competentieopvolging werd ervoor geopteerd om in te zetten op intervisie en co-creatie met de betreffende projecten.

7.3 Resultaten

7.3.1 Aanbevelingen

Op basis van de verzamelde input werd een aanbeveling opgesteld omtrent de taakverdeling in begeleiding van de jongere door de opleidingsinstelling en de werkplek:

DE OPLEIDINGSINSTELLING (DOOR TRAJECTBEGELEIDER OF TAAKVERDELING TUSSEN TRAJECTBEGELEIDER EN LESGEVER):

In de begeleiding van de jongere door de opleidingsinstelling spelen zowel de trajectbegeleider als de lesgever een rol. De trajectbegeleider focust op de begeleiding van het volledige traject, de afstemming tussen de verschillende actoren daarin en de opvolging van generieke competenties. De lesgever focust op de meer technische competenties en wordt daarom betrokken bij de opmaak het opleidingsplan en de opvolging van de competentieverwerving op de werkvloer.

Screening, matching en intake

o Voert de screening van de leerling uit en stelt op basis hiervan een advies op (in

samenspraak met de klassenraad).

o Begeleidt de leerling in het vinden van een werkplek en bouwt hiertoe i.s.m. de

werkplekadviseur een lokaal netwerk van bedrijven uit.

o Ondersteunt de leerling bij de voorbereiding van het intakegesprek en waakt erover dat

de leerling na het intakegesprek correcte feedback krijgt.

Trajectopvolging

o Stelt het trajectbegeleidingsplan op.

o Volgt het traject van de leerling op overheen verschillende fases en tewerkstellingen

(aanloopfase, arbeidsdeelname, flexibel traject, …).

o Vangt de leerling op en helpt hem/haar opnieuw op weg bij een voortijdige stopzetting

van de tewerkstelling en analyseert de reden van de voortijdige stopzetting.

o Schakelt het CLB in bij problemen op vlak van welzijn, wonen, drugs en andere

problemen in de privésfeer.

Opleidingsplan, competentieopvolging en evaluatie

o Tekent het opleidingsplan uit in overleg met de leerling en de werkplek en maakt op

basis hiervan duidelijke afspraken met de werkplek over aan te leren competenties,

opvolging en evaluatie.

36

o Staat in voor de opvolging en actualisatie van het opleidingsplan.

o Volgt het traject op van de leerling binnen een tewerkstelling:

▪ Neemt op regelmatige basis contact op met de werkplekmentor en met de

leerling.

▪ Volgt de competentieverwerving op van de leerling op de werkplek.

▪ Zoekt naar oplossingen bij vaststelling van hiaten in de aangeboden

competenties door de werkplek of in de competentieverwerving van de leerling.

▪ Is aanspreekpunt voor de leerling en neemt regelmatig contact op met de

leerling.

▪ Is aanspreekpunt voor de mentor (bij problemen met de leerling) en stelt de

mentor op de hoogte van eventuele problemen in de lescomponent.

▪ Rapporteert periodiek aan de klassenraad en de onderneming over de

trajectvoortgang van de leerling.

▪ Evalueert samen met de werkplekmentor de leerling tijdens en aan het einde van

het leertraject op de werkplek en brengt deze stem in op de klassenraad.

Administratieve ondersteuning van de leerling

o Adviseert de leerling over administratieve zaken m.b.t. met de les- en werkcomponent (vb.

bijhouden van loonstroken, …).

DE WERKPLEK

De werkplek duidt voor de begeleiding van de jongere een mentor aan. Het is echter wel belangrijk dat de keuze om een jongere op te leiden ruimer gedragen is dan enkel door de mentor. Met mentor bedoelen we de persoon die verantwoordelijk is voor een goed verloop van het leerproces van de jongere, die aanspreekpunt is voor de lerende en voor de trajectbegeleider, die de competentieverwerving van de lerende opvolgt en die taken in de begeleiding van de lerende op de werkplek dispatcht waar nodig.

Intake & onthaal

o Voert het intakegesprek met de leerling uit.

o Geeft feedback op het intakegesprek, ook indien de leerling niet aangeworven wordt.

o Ondertekent de overeenkomst en bezorgt deze aan de werkplekadviseur.

o Staat in voor het onthaal van de leerling.

Begeleiding op de werkplek

Begeleidt het leertraject van de leerling op de werkplek:

o Staat in voor de competentieontwikkeling van de leerling en geeft het leerproces vorm.

o Biedt taken en activiteiten aan die het leerproces stimuleren.

o Geeft op regelmatige basis feedback aan de leerling.

o Is het eerste aanspreekpunt voor de leerling bij problemen op de werkplek.

o Evalueert samen met de trajectbegeleider en de praktijkleerkracht de leerling tijdens en

aan het einde van het leertraject op de werkplek en brengt deze stem in op de

klassenraad.

Afstemming met de onderwijs- of opleidingsinstelling

o Heeft regelmatig contact met de trajectbegeleider en/of de praktijkleerkracht.

o Neemt zeker contact op met de trajectbegeleider indien zich problemen voordoen op het

vlak van:

▪ Het aanbieden van bepaalde taken, competenties die niet/onvoldoende aan bod

blijken te komen.

37

▪ Problemen bij de competentieverwerving van de leerling: tempo te laag, …

▪ Problemen met de attitudes van de leerling: stiptheid, omgaan met regels, gezag,

…

Kwaliteit & veiligheid

o Heeft oog voor de kwaliteit van de werkplek en evalueert samen met de leerling de

kwaliteit van de werkplek.

o Staat garant voor de veiligheid van de leerling op de werkplek.

Bovenstaande taakomschrijvingen werden onder andere doorgegeven aan AHOVOKS in het kader van een eventuele ontwikkeling van een beroepskwalificatie Trajectbegeleider en een beroepskwalificatie mentor op de werkvloer.

7.3.2 Output

In het kader van de professionalisering van trajectbegeleiding werden verschillende infomomenten (augustus 2016, februari 2017, maart 2017 en augustus 2017) georganiseerd met als thema’s onder andere indienen en behandelen van erkenningsaanvragen en het registreren van overeenkomsten. Contact tussen sectoren en onderwijs- en opleidingsinstellingen stond daarin centraal. Dit contact was vroeger ook al vaak aanwezig, maar met deze infomomenten trachten we tegemoet te komen aan de vraag om dit overheen sectoren te organiseren.

Figuur 16 Aankondiging infomoment voor opleidingsinstellingen

Op vlak van competentieopvolging werd tijdens de intervisies met spoor 3 en 4-projecten geïdentificeerd welke randvoorwaarden, inhouden en betrokkenen belangrijk zijn bij de ontwikkeling van een instrument voor competentieopvolging. Dit leverde volgend resultaat op:

38

Figuur 17 Randvoorwaarden instrument competentieopvolging

Belangrijk aandachtspunt m.b.t. het thema competentieopvolging is het spanningsveld tussen enerzijds de nood aan een uniform instrument, zowel bij ondernemingen (een uniform instrument overheen de verschillende opleidingsinstellingen waar ze mogelijks mee samenwerken), als bij opleidingsinstelling (een uniform instrument overheen de verschillende sectoren waar ze mogelijks mee samenwerken) en anderzijds de vrijheid van alle actoren om eigen instrumenten te ontwikkelen en te gebruiken.

7.4 Toekomstdroom

Met betrekking tot het thema begeleiding van de jongere op en rond de werkplek worden volgende punten geïdentificeerd waarop in de toekomst verder dient ingezet te worden:

39

- Rollen en taken op vlak van competentieopvolging en evaluatie moeten verder uitgeklaard worden.

- Er wordt verder ingezet op de organisatie van info(momenten) voor trajectbegeleiders, met als doel:

o trajectbegeleiders informeren en professionaliseren; o de interactie tussen trajectbegeleiders en sectoren versterken.

8 Begeleiding van de werkplek

Dit deelaspect belicht de begeleiding van de werkplek in een groeitraject richting krachtige leeromgeving en de professionalisering van de mentor. Binnen Werkplek21 werd rond dit thema het volgende proces doorlopen:

8.1 Start

Over de begeleiding van de werkplek werd in de Conceptnota Bis het volgende geschreven: “We zetten ook in op de begeleiding van de ondernemingen zelf zodat werkplekken echte leeromgevingen kunnen worden. Hier neemt de werkregisseur zijn verantwoordelijkheid vanuit zijn leer- en verbeterfunctie. Essentieel in een kwaliteitsbenadering is de rol van een begeleider op de werkplek. Hij/zij begeleidt de leerling, geeft duidelijke uitleg, voorbeelden, instructies en evalueert de leerling op de werkvloer. Daarvoor zou een aanvullende opleiding noodzakelijk kunnen zijn.”

Binnen het projectvoorstel van Werkplek21 werd dit vertaald in volgend werkpunt: “Het uitwerken van een begeleidingsconcept voor ondernemingen in functie van een groeitraject als leeronderneming, praktische elementen, aanspreekpunten, ondersteuning mentoren,”

8.2 Analyse

Qua analyse werden opnieuw deskresearch, werkgroepen en intervisie ingezet om de thema’s mentoropleiding, begeleiding van de werkplek en het inzetten van instrumenten in de begeleiding van werplekken verder te onderzoeken.

40

BEGELEIDING VAN DE WERKPLEK

De verschillende actoren in de begeleiding van de werkplek werden samengebracht in werkgroepen. Daar werden de taken en rollen in de begeleiding van werkplek in kaart gebracht en besproken.

PROFESSIONALISERING VAN DE MENTOR

Via deskresearch werd een inventarisatie gemaakt van de bestaande mentoropleidingen, daarbij werd gekeken naar inhouden en specifieke kenmerken (zoals doelgroep, duurtijd, regionale spreiding) en werd in kaart gebracht welke knelpunten ervaren worden in de ondersteuning van de mentor en de motivatie om al dan niet deel te nemen aan een mentoropleiding. Deze knelpunten zijn onder andere dat de ondersteuning eigenlijk te laat ingrijpt: de mentor is vaak al bepaald en net de keuze van een geschikte mentor is een essentieel element, op vlak van mentoropleiding zijn o.a. tijdsinvestering, locatie en tijdstip de gekende problemen, als ook de opvolging (zonder verdere opvolging heeft een korte opleiding vaak weinig effect).

Bij de opmaak van het decreet tot regeling van bepaalde aspecten van alternerende opleiding werd uiteindelijk geopteerd om een verplichte mentoropleiding niet op te nemen als erkenningscriterium. In het decreet werd bij de plichten van de onderneming wel opgenomen dat de onderneming zich ertoe verbindt om de professionalisering van de mentor te bevorderen en dat de partnerschappen daartoe intiatieven dienen te nemen.

Om ondernemingen hierin te ondersteunen is het essentieel dat er een uitgebreid aanbod aan kwalitatieve mentoropleidingen bestaat, dat rekening houdt met de eerder vermelde knelpunten en dat er mee voor zorgt dat de mentor een groeipad kan afleggen. Daarom werd door de werkregisseur een tender rond mentortrajecten uitgeschreven om organisaties te stimuleren om te experimenteren met de idee van een mentortraject, een traject dat dat groeipad ondersteunt.

8.3 Resultaten

BEGELEIDING VAN DE WERKPLEK

Zoals aangegeven in de Conceptnota Bis wordt binnen het nieuwe duaal onder de regisseur gestreefd naar kwaliteitsvolle werkplekken. De erkenning van een organisatie vormt hierin het startpunt en zorgt voor minimale kwaliteitsgaranties, daarna dient een groeitraject voorzien te worden richting kwaliteitsvolle werkplek en krachtige leeromgeving. Er zijn vier scenario’s mogelijk:

- Scenario 1: De werkplek voldoet niet aan de minimale erkenningscriteria en er is geen bereidheid of mogelijkheid om hieraan te voldoen.

- Scenario 2: De werkplek voldoet niet aan de minimale erkenningscriteria en er is bereidheid of mogelijkheid om hieraan te voldoen.

- Scenario 3: De werkplek voldoet aan de minimale erkenningscriteria, er zijn kwaliteitsaspecten waar er nog verbetering mogelijk is. De werkplek wordt dus wel erkend, er kan een leerling starten en de onderneming kan een groeitraject afleggen.

- Scenario 4: De werkplek voldoet aan alle kwaliteitsvereisten en er is geen ondersteuning meer nodig.

INVENTARIS

VERPLICHT ?

TRAJECT

41

Binnen de scenario’s zullen verschillende begeleidingsconcepten noodzakelijk zijn, telkens met een andere invulling en finaliteit. In de eerste twee scenario’s is de differentiatie relatief beperkt. In het eerste scenario ligt de focus op sensibiliseren. In het tweede scenario wordt de ondersteuning gefocust op die criteria die een erkenning in de weg stonden. In het derde scenario is een sterke differentiatie tussen ondernemingen noodzakelijk, gezien de erkende ondernemingen sterk variëren in niveau en dimensie van begeleiding (zie infra).

Inhoud begeleidingsconcept

Aan die verschillende fases van begeleiding kunnen ook inhoudelijk verschillende niveaus van begeleiding worden gekoppeld. Binnen het streven naar een kwaliteitsvolle werkplek kan er ingezet worden op communicatie en transparantie. Dit vertaalt zich onder meer in het duidelijk omschrijven van het engagement dat door de onderneming wordt aangegaan, het concretiseren van verwachtingen en het opstellen van een overlegstructuur tussen de opleidingsinstelling en de werkplek. Het begeleidingsconcept dient ook aandacht te geven aan didactische ondersteuning zoals omgaan met jongeren, instructies geven, feedback geven, jongeren motiveren en competenties opvolgen (mogelijks onderdeel van een mentoropleiding). Tot slot kan ook administratieve ondersteuning bij het aanbieden van een leerwerkplek voorzien worden, met betrekking tot het ondertekenen van de overeenkomst, het doorlopen van de erkenningsprocedure, de aanvraag van bijhorende incentives en het in orde maken van verzekeringen.

Concrete invulling begeleidingsconcept

De begeleiding van de werkplek kan op verschillende manieren ingevuld worden, van papier, digitaal, face to face, via opleiding, coaching of e-learning. Bij voorkeur vullende deze verschillende invullingen elkaar aan.

Zoals reeds aangegeven kan in het derde scenario een differentiatie van de invulling van de begeleiding noodzakelijk zijn. Om tegemoet te komen en maatwerk te kunnen bieden wordt een systematiek uitgewerkt waarin afhankelijk van dimensie en niveau een begeleidingsconcept op maat wordt uitgerold. Een voorbeeld hiervan wordt schematisch weergegeven hieronder. De indicatoren per dimensie zijn gebaseerd op het Kwaliteitstoezicht.

Ifv kwaliteitsvolle werkplek (afstemming GGK) Niet ifv kwaliteitsvolle werkplek

Niveau\dimensie Dimensie 1 Dimensie 2 Dimensie 3 Dimensie 4 Begeleidingsconcept

1 niet aanwezig

Begeleidingsconcept 1

Begeleidingsconcept 2

2

3

4 behaald Figuur 18 Begeleidingsconcept

ROLLEN IN DE BEGELEIDING VAN WERKPLEKKEN

Op basis van de input uit de werkgroep werd een voorstel tot taakomschrijving in de begeleiding van werkplekken opgesteld:

42

De werkplekbegeleider staat in voor de ondersteuning en begeleiding van het bedrijf/de mentor en adviseert onderwijsinstellingen. Concreet omvat dit de volgende taken:

Netwerk van werkplekken uitbouwen

o Bouwt een netwerk van bedrijven, ondernemingen en organisaties uit op lokaal niveau

en werkt hiervoor samen met sectorale partners.

o Ondersteunt trajectbegeleiders in het vinden van geschikte werkplekken.

o Onderneemt de nodige stappen wanneer er een tekort aan werkplekken gesignaleerd

wordt.

Erkenning

o Gaat on desk en d.m.v. locatiebezoeken na of bedrijven aan de erkenningscriteria

voldoen.

o Neemt een besluit over de erkenning en communiceert dit aan het bedrijf.

Administratieve en sociaal-juridische ondersteuning

o Beheert en registreert de overeenkomsten.

o Biedt informatie over incentives en ondersteuning bij de aanvraag ervan.

o Biedt informatie over werkuren, betaling, verzekeringen, …

o Biedt HR-ondersteuning aan de onderneming m.b.t. de lerende.

Pedagogisch-didactische ondersteuning

o Ondersteunt de mentor in de voorbereiding van het intakegesprek.

o Ondersteunt de mentor in het ontwikkelen van pedagogisch-didactische vaardigheden

door het aanbieden van o.a. een mentortraject, coaching en e-learning.

o Volgt het groeipad van mentor en bedrijf op.

Adviseren van de onderwijsinstelling

o Bespreekt vraag en aanbod van werkplekken met de onderwijsinstelling.

o Adviseert onderwijsinstellingen over het opleidingsaanbod, gerelateerd aan de regionale

arbeidsmarkt (a.d.h.v. materiaal opgesteld door de werkregisseur).

De rol van werkplekbegeleiding kan opgenomen worden door personeelsleden van de sectoren en Syntra Vlaanderen. Via de samenwerkingsakkoorden tussen het Vlaams Partnerschap Duaal Leren en de sectorale partnerschappen wordt vastgelegd wie welke rol opneemt in de begeleiding van werkplekken. Bij Syntra Vlaanderen wordt deze rol sinds september 2016 opgenomen door Werkplekbegeleiders. Bovenstaand voorstel tot taakomschrijving werd als basis gebruikt voor het functieprofiel van deze medewerkers.

In combinatie met het thema begeleiding van de jongere komen we tot een volgend schematisch concept van begeleiding:

43

Figuur 19 Begeleidingsconcept

PROFESSIONALISERING VAN DE MENTOR

Zoals bij de analyse reeds aangegeven werd door Syntra Vlaanderen een tender rond mentortrajecten uitgeschreven om organisaties te stimuleren om te experimenteren met de idee van een mentortraject, een traject dat het groeipad van de mentor ondersteunt. Het resultaat van deze tender was een mix van trajecten waarin verschillende inhouden, methodieken en kenmerken geëxploreerd worden, en dit zowel sectorspecifiek als generiek.

Qua methodieken zien we een interessante mix die tegemoet kan komen aan een aantal van de vermelde knelpunten:

- Door adviesverlening bij de keuze van de mentor wordt al vroeg in het proces ingegrepen.

- Ochtendsessies, e-workshops en coaching op de werkvloer kunnen inspelen op de knelpunten op vlak van tijdsinvestering en tijdstip.

- Terugkomdagen, opvolgbezoeken en extra e-modules zorgen voor een evolutie van mentoropleiding naar mentortraject met aandacht voor het groeipad dat de mentor dient af te leggen.

Mentortrajecten

kenmerken

inhoudenmethodieken

44

Volgende projecten werden hierbij gesteund:

Compaan/Job & Co neemt ervaringen uit ‘mentor op de werkvloer’ mee. Men wil in het kader van deze opdracht werken aan een concept met een volledige en een verkorte versie, waarbij de volledige versie bestaat uit een intakegesprek, de opleiding zelf, een terugkomdag en individuele coaching van mentoren. Men zal voor het project een leertafel opzetten om dieper in te gaan met de deelnemers op het concept, de inhoud, de aanpak van het totale traject. Finaal wil men het traject op basis hiervan bijsturen en verfijnen tot een definitief mentortraject.

Constructive zal het bestaande traject ‘meng de mentor’ updaten met focus op integratie van het opleidingsplan Duaal Leren. Bovendien wil Constructive een digitaal mentorplatform uitbouwen. Het traject start bij adviesverlening aan het bouwbedrijf, vervolgens wordt de opleiding gevolgd. Het mentorplatform sluit af en wil praktijkervaring aanbieden via informatie-uitwisseling, zorgen voor verdieping in de materie door opleidingen aan te bieden en de mentor waarderen via een aanbod aan netwerkmomenten.

Obelisk zet een traject op in 4 fasen. Op de werkvloer wordt een intakegesprek met de mentor voorzien. Vervolgens worden e-workshops voorzien, waarvan de mentor 1 verplicht dient te volgen, 2 facultatief. Daarbij wordt eveneens 1 groepssessie van een halve dag georganiseerd. Aansluitend op de workshops wordt coaching op de werkvloer van 3 uur voorzien, waar terugkoppeling, een actieplan en een eindgesprek in georganiseerd worden. Het traject wordt afgesloten met een terugkomdag 6 weken na het eindgesprek.

Fortio biedt een mentoropleiding aan in 4 sessies. Er wordt gewerkt vanuit de bestaande opleiding EstafettE. Fortio vertrekt vanuit de basisidee dat een mentor een driedubbele rol heeft: de opleider, de ondernemer en de opvoeder. De 4 sessies worden aangevuld met e-modules.

Het Opleidingscentrum Hout vertrekt vanuit het bestaande traject ‘instructiegeven’. Tijdens deze opdracht wil men zowel inhoudelijk als praktisch het traject updaten in het kader van duaal leren, met nadruk op omgaan met de jongeren en een betere afstemming met de noden van de mentor. Het traject bestaat uit 2 opleidingsdagen.

SYNTRA Midden-Vlaanderen neemt als basis de EstafettE opleiding. Vanuit de ervaringen van SYNTRA -Midden Vlaanderen zal de focus op de kwalitatieve begeleiding liggen. Men wil op die manier meer tools aanreiken om op de werkplek de mentor hulpmiddelen aan te bieden om de jongeren goed te begeleiden.

SYNTRA West vertrekt vanuit de bestaande opleiding EstafettE. De focus wordt gelegd op het opmaken van een opleidingsplan, permanente evaluatie en werkplekleren in voorbereiding van praktijkproef. Het traject bestaat uit 4 opleidingsmomenten, waardoor tussenin ervaringen kunnen opgedaan worden.

Transport en Logistiek (SFTL) vertrekt vanuit een bestaande peterschapsopleiding en vormt deze samen met Agora vzw om naar een mentortraject. Het traject bestaat uit 2 lesdagen en zal gratis aangeboden worden. Na de opleiding wordt door de consulenten een opvolgbezoek binnen het bedrijf gedaan. Naast dit traject wil SFTL eveneens een verkorte module ontwikkelen voor wie in het verleden reeds de peterschapsopleiding volgde. Dit zorgt ervoor dat iedereen kennis krijgt van de rol van mentor binnen duaal leren.

UBK/UCB ontwikkelt een nieuwe mentoropleiding ‘Responsible Tutor’ en vertrekt hier vanuit de organisatie van diverse klankbordgroepen. In samenwerking met KOS Learning wordt een inhoudelijk traject ontwikkeld dat vertrekt vanuit de noden en behoeften van de kappers. Het traject zal bestaan uit 6 lesmomenten, verspreid over 6 maand.

45

Vivo zal de 2-daagse ‘Mentor+-opleiding’ updaten, een terugkomdag bij het traject voegen en communicatie en coachingsmiddelen voorzien via een platform. Er wordt samengewerkt met Kring- training & Advies om het geheel vorm te geven en up te daten.

Vormelek werkt samen met Novare voor de inhoudelijke invulling van het traject. Het traject bestaat uit een dagopleiding met een intervisiemoment. De nadruk van de opleiding is het integreren van handige instrumenten – zoals activiteitenlijsten – om de jongere op de werkplek op te volgen. D.m.v. pilootsessies wil Vormelek het traject optimaliseren op basis van de mening van de deelnemers. Daarom wordt voor ingezet op de opvolging en feedback na elke pilootsessie.

Aanvullend op de tender mentortrajecten werd ook een testtraject opgezet met als doel een generiek mentortraject uit te werken voor sectoren die niet de middelen hebben om zelf een traject op te zetten. De finaliteit is een train he trainer pakket waar externen gebruik van kunnen maken. Het programma van het testtraject zag er als volgt uit:

Figuur 20 Generiek mentortraject

46

8.4 Toekomstdroom

Bij de tender mentortrajecten werd aan alle gegunden gevraagd om een evaluatierapport op te maken. De input van die rapporten zal meegenomen worden in de verdere concretisering van de visie rond mentor en mentoropleiding binnen het Vlaams Partnerschap Duaal Leren. In het najaar 2017 is ook een intervisie met de gegunden voorzien.

Er wordt ook gewerkt aan een Stappenplan Begeleiding van de werkplek, waarin uitgewerkt wordt hoe werkplekken proactief en reactief (bijvoorbeeld na signalen van de opleidingsinstelling) begeleid kunnen worden richting excellente werkplek. Binnen het Vlaams Partnerschap werd hiervoor al een eerste aanzet tot stappenplan uitgewerkt die verder afgestemd dient te worden met elementen uit de klachten- en beroepsprocedure.

Tot slot werden gedurende het project opnieuw zeer veel methodieken en instrumenten verzameld en moet verder gezocht worden naar een goede manier om deze te ontsluiten.

9 Duurzaam betrekken van werkplekken

Een laatste deelaspect is het duurzaam betrekken van de werkplek in duaal leren. Door uitval van werkplekken te vermijden en potentiële werkplekken optimaal te benutten kan het aanbod aan werkplekken in duaal leren immers verhoogt worden. Binnen Werkplek21 werd rond dit thema het volgende proces doorlopen:

Figuur 21 Procesverloop Duurzaam betrekken van werkplekken

9.1 Start

In de Conceptnota bis staat geformuleerd dat de werkregisseur een duurzaam netwerk van ondernemingen beheert en sectoren en ondernemingen mede-eigenaar van het systeem maakt in functie van een kwantitatief en kwalitatief aanbod. In de projectaanvraag werd die ambitie vertaalt als: het uitwerken van een strategie in functie van nazorg en duurzame marketing.

47

9.2 Analyse

Als eerste actie met betrekking tot het duurzaam betrekken van ondernemingen in duaal leren werd een inventaris gemaakt van alle erkende ondernemingen in ILW en de leertijd en van alle ondernemingen die reeds een overeenkomst hadden met leerlingen uit DBSO. Deze werkplekken zijn gezien hun eerdere ervaringen met systemen van leren en werken immers potentieel geïnteresseerd om in te stappen in duaal leren.

Tijdens de denkoefeningen rond de ontwikkeling van het digitale loket werd ook bestudeerd hoe het digitale loket kan ingezet worden om onderbenutting of (risico op) uitval van ondernemingen uit het systeem tijdig te detecteren. Het snel capteren van dergelijke signalen kan er immers voor zorgen dat tijdig gereageerd en ondersteund kan worden, waardoor uitval mogelijks vermeden wordt.

Als aanvulling hierop werden buitenlandse systemen van duaal leren bestudeerd om na te gaan op welke manier in deze systemen signalen snel gecapteerd en opgevolgd kunnen worden. Het Nederlandse S-BB werkt bijvoorbeeld met een Meldpunt Stagetekorten hebben en koppelt – indien mogelijk - de meldingen die hier binnen komen aan onderbenutte werkplekken.

Figuur 22 Meldpunt Stagetekorten S-BB

48

9.3 Resultaten

In het decreet decreet tot regeling van bepaalde aspecten van alternerende opleiding (10 juni 2016) werd voor de erkenning een overgangsmaatregel voorzien voor ondernemingen die vroeger reeds actief waren in leren en werken. Naar aanleiding van het einde van deze overgangsmaatregel op 30 juni 2017 werd gezamenlijk actieplan uitgewerkt door Syntra Vlaanderen en de sectoren. Ondernemingen die een lopende overeenkomst met een leerling hadden en geen erkenningsaanvraag indienden werden door de werkplekbegeleiders of medewerkers van de sectoren gecontacteerd met als doel hen te overtuigen actief te blijven in het systeem en hen op die manier duurzaam te betrekken in het systeem.

Het is aan te raden om uitval van werkplekken te vermijden door een sterkere begeleiding op te zetten. Zoals bovenstaand aangegeven kan input hiervoor onder andere gegenereerd worden vanuit de monitoring van redenen van vroegtijdige beëindiging van de overeenkomsten en door de uitvoering van overeenkomsten te controleren (hiertoe werd een aanzet tot stappenplan uitgewerkt). Daarnaast is het verder inzetten op het capteren van signalen ook aan te raden. Naar analogie met de werkwijze in Nederland werd de mailbox duaalleren@syntravlaanderen.be opgezet en werden op de website www.werkplekduaal.be webformulieren voorzien, zowel om werkplekken aan te bieden als om werkplektekorten te melden. Er werd ook een klachtenprocedure uitgewerkt met het oog op een snelle reactie op signalen die op die manier binnenkomen.

De ontwikkeling van het digitale loket en een centrale registratie van erkenningen en overeenkomsten legt alleszins een stevig fundament om een betere opvolging van signalen en een snelle opstart van begeleiding mogelijk te maken.

9.4 Toekomstdroom

In de toekomst kan verder ingezet worden op:

- Het verder uitwerken van goede informatie bij de opstart van traject. Op deze manier wordt vermeden dat trajecten vroegtijdig moeten beëindigd worden wegens verkeerde verwachtingen.

- Het verder uitwerken van de begeleiding van werkplekken (intake, onthaal, mentortraject) zorgt ervoor dat ondernemingen sterker in hun schoenen staan om hun rol als leerwerkplek op te nemen en minder snel zullen uitvallen.

- Signalen capteren en snel reageren o.a.: o op basis van monitoring (vb. meldingen vroegtijdige beëindiging overeenkomst). o door de interactie tussen opleidingsinstellen en sectoren te faciliteren, zodat

signalen tussen beide actoren sneller uitgewisseld worden. - Voorzien van meldingen in het digitale loket wanneer:

o werkplekken onderbenut worden (bijv. nadat er voor een bepaalde periode geen overeenkomst werd geregistreerd);

o bij afloop van de geldigheidsduur van de erkenning, zodat de onderneming tijdig aangespoord kan worden de erkenning te vernieuwen en actief te blijven in het systeem.

10 Centrale registratie, monitoring en rapportering

Centrale registratie, monitoring en rapportering zorgen er voor dat er op basis van betrouwbare cijfers en analyses richting kan gegeven worden aan het systeem van duaal leren. Binnen Werkplek21 werd rond dit thema het volgende proces doorlopen:

49

10.1 Start

De Conceptnota Bis formuleerde volgende doelstelling in het kader van monitoring: “De regisseur zorgt ervoor dat scholen en arbeidsmarktactoren de juiste leerling en de juiste werkplek bij elkaar kunnen brengen. De regisseur staat in voor de globale monitoring m.b.t. de werkcomponent”

Binnen de projectaanvraag van Werkplek21 werd dit geconcretiseerd in volgende punten:

- Uitwerken van een goede aanpak en ondersteuning van matching op macro-, meso- en microniveau.

- Uitdenken van een permanent monitoringsysteem om noden op vlak van aanbod en vraag op te volgen.

- Uitwerken methodiek om arbeidsmarktanalyses in te zetten in de afstemming tussen vraag en aanbod.

10.2 Analyse

In de werkgroepen rond thema’s als erkenning en overeenkomsten kwam al snel de nood aan een centraal registratiepunt naar boven. In de bestaande systemen van leren en werken was immers geen centrale registratie van erkenningen en/of overeenkomsten voorzien, wat een globale monitoring onmogelijk maakte.

Als eerste stap in de uitbouw van een centraal registratiepunt werd een werkbezoek gebracht aan het Nederlandse S-BB, dat reeds ervaring en expertise had opgebouwd in de ontwikkeling en het gebruik van dergelijk centraal registratiepunt. Op basis van de verzamelde data biedt S-BB een databank met stageplekken aan voor jongeren en begeleiders en kunnen concrete cijfers over het beschikbaar aantal stageplekken geboden worden.

50

Figuur 23 Databank stageplekken van S-BB

Aanvullend werd ook een inventarisatie gemaakt van relevante bestaande databanken en registratiepunten en van de lessen die uit de ontwikkeling daarvan geleerd konden worden.

In samenwerking met Iminds werd gebruik gemaakt van een co-creatiemethodiek om alle stakeholders van bij aanvang nauw bij het project en de verdere uitwerking ervan te betrekken. Er werden co-creatiesessies georganiseerd met sectoren, opleidingsinstellingen en ondernemingen om het digitale loket samen vorm te geven.

51

10.3 Resultaten

Bij het inwerking treding van het decreet tot regeling van bepaalde aspecten van alternerende opleiding (10 juni 2016) werd het digitale loket werkplekduaal.be in gebruik genomen. Vanaf 1 juli 2016 konden op een eerste versie van het digitale loket erkenningsaanvragen worden ingediend door ondernemingen en behandeld worden het bevoegde sectorale partnerschap of een werkplekbegeleider van Syntra Vlaanderen. Vanaf september 2016 konden op datzelfde digitale loket ook overeenkomsten geregistreerd worden

Door deze centrale registratie worden alle data met betrekking tot erkenningen en overeenkomsten in duaal leren nu in één databank geïntegreerd. Op basis hiervan wordt een maandelijks monitoringsrapport opgemaakt naar:

- Het Vlaams partnerschap: overzicht erkende werkplekken, gegevens over de meest gevraagde opleidingen, aantal goed- en afgekeurde erkenningsaanvragen per sectoraal partnerschap, redenen van niet erkenning, enz.

- Sectorale partnerschappen: zelfde als Vlaams partnerschap en een gedetailleerde lijst van alle ondernemingen en overeenkomsten.

- ROP Vlaanderen: stand van zaken van erkende werkplekken in hun regio. - Index Duaal: algemene stand van zaken van duaal leren in Vlaanderen.

Figuur 24 Co-creatiessies met opleidingsinstellingen en sectoren

52

Figuur 25 Index Duaal

Gezien de snelheid waarmee het digitale loket ontwikkeld moest worden, kampte het de eerste maanden met verschillende kinderziektes. Deze werden stelselmatig weggewerkt in het eerste werkingsjaar. Op basis van de eerste ervaringen met het prototype werd in 2017 gestart met de uitwerking van een nieuwe versie, die een stevige basis biedt om de centrale registratie, monitoring en rapportering verder uit te bouwen. De belangrijkste wijzigingen en verbeteringen die daarin werden aangebracht waren:

- Het inpassen van het digitale loket in het toegangsbeheer, huisstijl en bouwstenen van de Vlaamse overheid.

- Meer aandacht voor informatieveiligheid. - Meer aandacht voor UX-design. - Automatische koppeling met KBO en andere databanken, met het oog op

gebruiksvriendelijkheid en betrouwbaardere data. - Nieuw principe voor toewijzing van erkenningsaanvragen aan sectorale

partnerschappen.

10.4 Toekomstdroom

Het is de ambitie om het digitale loket werkplekduaal.be in de toekomst verder uit te bouwen, nog gebruiksvriendelijker te maken voor de eindgebruiker en extra functionaliteiten in te bouwen. Het digitale loket zal ook meer ingezet worden in het kader van een betere afstemming tussen vraag en aanbod binnen duaal leren (macrodoelmatigheid). Tot slot zal extra geïnvesteerd worden in de rapporteringsmogelijkheden op basis van de data uit het digitale loket.