Radioactieve stoffen

in afval/schroot

D. Van der Meersch

K. De Wilde

Programma

• Weesbronproblematiek• Wat is radioactiviteit en hoe kan

ik er mij tegen beschermen?• Risico’s van radioactiviteit• Waakzaamheid – wat werd er

reeds gevonden?• De interventie

Problematiek

Vele toepassingen van radioactiviteit

Strikt gereglementeerd

KB van 20/07/01 houdende algemeen reglement op de bescherming van de bevolking, van de werknemers en het leefmilieu tegen het gevaar van de ioniserende stralingen

Problematiek

• Gebruik radionucliden in 20ste eeuw niet altijd zo strikt gecontroleerd als vandaag

• Bepaalde toepassingen – die nu verboden zijn – deden zich voor binnen publieke domein: bv. radiumhoudende verf op uurwerken

Opsporen van ongewenste radioactieve bronnen (=weesbronnen) in de klassieke afval- en recyclagesectoren

Richtlijn 2003/122/Euratom van 22/12/03 – art. 9.3

Problematiek

Cs-137 bron (Co-60) in schroot

Voorbeeld 1: Algeciras (Spain)–1998 6 miljoen euro schadeVoorbeeld 2: Goiânia (Brazil) – 1987 4 dodenVoorbeeld 3: La Louvière (Belgium) – 2011 Opschorting van

activiteiten bij Duferco La Louvière Produits Longs + Ontsmetting

….Juarez-Mexico, Tammiku-Estonia, Lilo-Georgia, Istanbul-Turkey,

Bangkok-Thailand

BRAZIL (1987)

BELGIUM (2011)

ContainerparkenSchroothandelaar < 25,000 T/jSorteercentra

Schroothandelaar > 25,000 T/jVerbrandingsovenSmeltoven > 25,000 T/jStorten

MINIMALE VERPLICHTINGEN

WEESBRONGEVOELIGE INRICHTINGEN

BIJKOMENDE MAATREGELEN

MINIMALE VERPLICHTINGEN BIJKOMENDE MAATREGELEN

• Vormingsplicht• Meldingsplicht• Aanstellen van intervenant• Opstellen

waakzaamheidsprocedure• Voorzien van lokaal voor tijdelijke

opslag

• Vormingsplicht• Meldingsplicht• Aanstellen van intervenant• Opstellen

waakzaamheidsprocedure• Voorzien van lokaal voor tijdelijke

opslag• Installatie en gebruik van een

meetpoort

Weesbrongevoelige inrichtingen

Reeds 524geregistreerde inrichtingen1

1Cijfers tot eind 2012

Geregistreerde meetpoorten

reeds 201 geregistreerde meetpoorten in

België1

1Cijfers tot eind 2012

Programma

• Weesbronproblematiek

• Wat is radioactiviteit en hoe kan ik er mij tegen beschermen?

• Risico’s van radioactiviteit

• Waakzaamheid – wat werd er reeds gevonden?

• De interventie

… … Nucleair ??Nucleair ??

… … Radioactiviteit ??Radioactiviteit ??

… … Ioniserende straling Ioniserende straling !!!!

Wat is dat ?Wat is dat ?

Basiskennis radioactiviteit !Hoe kan ik mij er tegen beschermen?

RadioactiviteitRadioactiviteit

• natuurlijk verschijnsel natuurlijk verschijnsel (kosmische straling,(kosmische straling, uit de uit de grond, rondom ons, wijzelf)grond, rondom ons, wijzelf)• op het niveau van de atoomkernenop het niveau van de atoomkernen (“kern”)(“kern”)

ATOOM :ATOOM :• Kern (protonen + Kern (protonen + neutronen)neutronen)• ElektronenElektronen

RadioactiviteitRadioactiviteit

De kern van een zogenaamd radioactief atoom, is instabiel; de kern zal uit elkaar vallen en hierbij energie produceren…

Stabiele kernOnstabiele

(radioactieve) kern

straling energie dosis schade

Doordringingsvermogen

Afstand in de lucht

α

β

γ

n

Enkele centimeters

Enkele meters

Honderden meters

Honderden meters

Groot probleem :Groot probleem :

Radioactiviteit Radioactiviteit 1) ruikt men niet1) ruikt men niet2) ziet men niet2) ziet men niet3) voelt men niet3) voelt men niet4) gevolgen zijn soms later merkbaar4) gevolgen zijn soms later merkbaar

Eén belangrijk voordeel:Eén belangrijk voordeel:

Radioactiviteit kan gemeten worden !!!Radioactiviteit kan gemeten worden !!!

Eenheden om de radioactiviteit te meten

1. Het aantal deeltjes grind en zand dat geworpen werd

= BECQUERELS

2. Gevolgen, sporen nagelaten op de vriend:

= SIEVERT

Sv - Bq

Sv is een zeer grote eenheidmeestal µSv (microSievert)

Bq is een zeer kleine eenheidmeestal MBq (megaBequerel)

Gemiddelde dosis voor een belg:

4500 µSv/jaar

industrieel

1%

radon32%

medisch 43%

intern7%

kosmisch

8%

natuurlijk 9%

Gemiddelde dosis voor een belg:

4500 µSv/jaar

industrieel

1%

radon32%

medisch 43%

intern7%

kosmisch

8%

natuurlijk9%

FILM

1. Bestraling

2. Besmetting

A) Uitwendig

+ =B) Inwendig

Bestraling versus besmetting

Bescherming tegen bestraling

Duur van de blootstellingHoe korter de blootstellingsduur,hoe kleiner de stralingsdosis.

Afscherming en insluitingDe afscherming stopt of vermindert de straling.Het insluiten van radioactieve stoffen gaat de verspreiding ervan tegen.

Afstand tot de bronHoe verder de radioactieve bron verwijderd is,hoe kleiner de dosis.

Bescherming tegen uitwendige besmetting

• Wegwerp overall• Overschoenen• Handschoenen

Verwijderen handschoenen

Verwijderen van overschoenen

Bescherming tegen inwendige besmetting

Programma

• Weesbronproblematiek

• Wat is radioactiviteit en hoe kan ik er mij tegen beschermen?

• Risico’s van radioactiviteit

• Waakzaamheid – wat werd er reeds gevonden?

• De interventie

Dosislimiet voor personen van het

publiek:

1000 µSv/jaar

Dosislimiet voor beroepshalve blootgestelde

personen:

20 000 µSv/jaar

Gemiddelde dosis voor de Belg:

~ 4500 µSv/jaar

industrieel

1%

radon32%

Medisch 43%

intern7%

kosmisch8%

aardse9%

RISICO’S VAN RADIOACTIVITEIT

Directe, deterministsiche effecten, alléén bij hoge dosis (boven bepaalde drempeldosis)

Bv. Stralingsziekte

Late, stochastische effecten, ook bij lage dosissen en waarschijnlijker naar mate de dosis toeneemt

Verhoging kankerrisico in functie van de leeftijd: jonger = stralingsgevoeliger!

in functie van geslacht: vrouwen zijn gevoeliger dan mannen

Andere (cataract, hart- en vaatzieketen, genetische effechten

Effecten op ongeboren vrucht: abortus, daling IQ, afwijkingen

RISICO’S VAN RADIOACTIVITEIT

Programma

• Weesbronproblematiek

• Wat is radioactiviteit en hoe kan ik er mij tegen beschermen?

• Risico’s van radioactiviteit

• Waakzaamheid – Hoe herkennen?

• De interventie

1) HET SYMBOOL

Vb. van herkenning aan symbool

Ingekapselde bron

10 cm : 9 µSv/u50 cm : 0,4 µSv/u

Vb. van herkenning aan symbool

Ingekapselde bron

Vb. van herkenning aan symbool

Bron zelf is slechts een potloodpunt groot!

Klein, maar gevaarlijk!

bronhouder

labotoestel

Vb. van herkenning aan symbool

2) Vermeldingen« …. Radioactif » « …Radioactive… » « …. Radioactief »

« Activité» « Activiteit» « Activity »

«  …Bq » «  …MBq » «  …GBq »

«  …Ci » «  …mCi» «  …µCi »

« …..Uranium…..» « …..Uranyl…..» «U-… »

« …..Thorium…..» « Th-… »

« Thoriumnitrat »

Vb. van herkenning aan vermelding

« Th »

4,3 µSv/h

Vb. van herkenning aan vermelding

« Uranylacetaat »

« Uraniumnitraat »

1,3 µSv/h

3) Door ervaring

• Bliksemafleiders

• Mineralen

• Toestellen/producten met luminescente verf

• Americium/radium/krypton• Bliksemafleider• 5 - 400 µSv/u

Vb. van herkenning door ervaring

http://www.fanc.fgov.be -> Bevolking -> Bliksemafleiders

Vb. van herkenning door ervaring

• Mineralen (NORM)• Natuurlijk uranium• 1 µSv/u – 300 µSv/u

Vb. van herkenning door ervaring

Hoogtemeter

Luminescente verf• Radium• 8 µSv/u

Vb. van herkenning door ervaring

• Luminescente verf• Ra-226, Cs-137• 45 µSv/h - 1000 µSv/h

Vb. van herkenning door ervaring

• Kompas• Luminescente verf• 10 cm: 13µSv/u

SorteercentrumHuishoudelijk afval

Vb. van herkenning door ervaring

↔

Vb. van herkenning door ervaring

Wel radioactief Niet radioactief

Nog meer....

• Lichtschakelaar• Versterker• Niveaumeter• Medisch afval• NORM

De aangiftes

Alarmen in 2012170

Weesbrongevoelige inrichtingen

Reeds 524geregistreerde inrichtingen1

1Cijfers tot eind 2012

• +/- 75 % van de weesbrongevoelige inrichtingen zijn containerparken

• +/- 1 % van de alarmen komen van een containerpark

De mogelijkheid om een radioactief voorwerp te ontdekken op een containerpark is klein, maar reëel.

Samenvatting: Wat wordt er zoal gevonden?

• Ingekapselde bronnen• Toestellen met luminescente verf• Bliksemafleiders• Medisch afval (pampers, …)• NORM-materiaal (« NORM » = Naturally Occuring Radioactive Material) –

verhoogde natuurlijke radioactiviteit• Besmette metalen• Rookmelders (APARTE INZAMELING ! )

• …

ZIE OOK WEBSITE VAN HET FANC: http://www.fanc.fgov.be Professionelen > Weesbrongevoelige inrichtingen

Programma

• Weesbronproblematiek

• Wat is radioactiviteit en hoe kan ik er mij tegen beschermen?

• Risico’s van radioactiviteit

• Waakzaamheid – wat werd er reeds gevonden?

• De interventie

Doelstellingen :

• De stralingsbescherming verzekeren

• Gelijk afstellen van de methodes

• Te volgen procedure voor de uitbaters na het vinden (vermoeden) van een radioactieve bron

Beheer van verdacht object:• Doe handschoenen aan• Isoleren en stockeren op een

vooraf afgesproken plaats.• Handen wassen• Nummerplaat/naam van bezorger noteren• Waarschuw de verantwoordelijke (interne

procedure) = INTERVENANT

CONTACTEER INTERVENANT

« INTERVENANT » = persoon die aangesteld wordt om een interventie uit te voeren na het ontdekken van een radioactieve bron

Personeel ≠ beroepshalve blootgesteld

Dosislimiet = 1000µSv/jaar

Wat doet de intervenant?

Acceptatie: geen

radioactief risico

Interventie van de uitbater toegelaten

Geen interventie van de uitbater:

beroep doen op een erkende deskundige

Basisprincipes van stralingsbescherming inachtnemen:

- Tijd van blootstelling minimaliseren- Enkel de personen noodzakelijk voor de interventie aanwezig - Constante registratie van het dosisdebiet tijdens de interventie

Wat doet de intervenant?

1. Meting van het dosisdebietAls > 20µSv/u !! (op borsthoogte)

of > 500µSv/u !! (in contact) :

stop en beroep doen op een erkende deskundige

2. Opslag van de bronnenDe afvalstoffen opslaan in een vat (met het radioactiviteitssymbool duidelijk aangebracht!) + vat in een af te sluiten lokaal (dosislimiet)

Inventaris van opgeslaan materiaal wordt bijgehouden

3. Administratie

Wat doet de intervenant?

interventies noodzakelijk door een erkende deskundigetussen 01/01/2012 et 31/12/2012 17

• Volledig dossier op de website:www.fanc.fgov.be :

Weesbronproblematiek/ Meetpoorten• Algemene info• FAQ vragenlijst• Digitale versie van de posters• Film• Presentaties van de opleidingen

• Posters

Informatie naar stakeholders

Contactpersonen

• Voor alle inlichtingen/meldingen:

radioactivity@fanc.fgov.be

• Daan Van der Meersch:

02/2892029

• Katleen De Wilde:

02/2892039

VRAGEN??