1

Nieuwe uitdagingen en kansen voor ondernemers.

2 CirculaireEconomie

x

Ineenperiodewaarinondernemerssterkeeconomische

tegenwindvoelen,zoalsopditmoment,lijkterweinig

ruimtetezijnvoorproductinnovatieenprocesvernieuwing.

Tochlaatdepraktijkziendaterookbedrijvenzijndiejuist

dangaanvernieuwenenveranderingendoorvoeren

waardoorzesterkeruitdecrisiskomen.

Deeconomischecrisisnoopttotvernieuwing.Eenvoor-

beeldkanditillustreren.Enerzijdszijnbedrijvenkwetsbaar

voorhogeregrondstoffenprijzen.Anderzijdsontdekkenzij

datermethodenzijnomgrondstoffenenmaterialenmeer

dannkeertebenutten.Daardoorkanpersaldodewinst-

gevendheidtochverbeteren.Weziensteedsmeerbedrijven

diebijhetproductontwerpenindebedrijfsvoeringaandacht

bestedenaanhetterugwinnenvangrondstoffenen

materialen.Ditgebeurtooksteedsvakerinsamenwerking

metanderebedrijven.Hetresultaatisdatgrondstoffen

opnieuwhoogwaardigingezetworden.

Ditnieuwebusinessconceptwordtaangeduidmetde

termcirculaireeconomie;eeneconomiedieslimmer

omgaatmetgrondstoffenenhetmilieuminderbelast,de

kostenverlaagtenhetbedrijfbeterpositioneertindemarkt.

Westaanaanhetbeginvaneenverschuivingvande

bestaandelineaireeconomienaareencirculaireeconomie.

AnticiperendopdezeontwikkelingenheeftdeRabobank

indezebrochurehetconceptvandecirculaireeconomie

inkaartgebrachtindrieproductieketens:textiel,elektronica

enlandbouw.Inelkeketenkomenondernemersaanhet

woorddienualvolopmetcirculairdenkenenondernemen

bezigzijn.

Ikwensuveelleespleziereninspiratietoe.

Bart van Iersel

DirecteurBedrijven&PrivateBanking

RabobankRoermond-Echt

Voorwoord

Deze brochure is met bio-inkten op duurzaam geproduceerd papier gedrukt

Opdrachtgever:

BartvanIerselenJohnVerdellen,

RabobankRoermond-Echt

Conceptidee, -ontwikkeling en

eindredactie:

RichardPiechocki,teamSustainable

BusinessDevelopment,

directoraatCoperatie&Duurzaam-

heidRabobankNederland

Conceptontwikkeling,

tekst/schemas en advies:

MariekeGombault,

SusanneRitskesen

KavitaRamdas,Beco/Ernst&Young

Vormgeving:

CreationStation,Roermond

Drukwerk:

ARSGrafisch,Roermond

Colofon

3

4 Vanlineairnaarcirculair Lineaireeconomie

Circulaireeconomie

6 Waarzitdewaarde?

8 Landbouwendebiobasedeconomy Circulairelandbouwketeninbeeld

Voorbeeldenuitdepraktijk:

10 MarisProjects

11 SceltaMushrooms

12 GRO

13 Waste2Chemical

14 Textiel Circulairetextielketeninbeeld

Voorbeeldenuitdepraktijk:

16 MudJeans

17 VAR|Frankenhuis

18 G-StarRaw

19 DutchaWEARness

20 Elektronica Circulaireelektronicaketeninbeeld

Voorbeeldenuitdepraktijk:

22 RepairCaf

23 ACERe-useTechnology

24 Techreturns

25 CirculairpapierinRoermond 25 ARSGrafischenVanHoutum

26 Financiering

Inhoud

4 CirculaireEconomie

Vanlineairnaarcirculair

Demaakindustriewerktmeteenbusinessmodeldataan

vernieuwingtoeis.Degroeiendewereldbevolking,de

grondstoffenschaarsteensimpelwegdedraagkracht

vandeaarde,vragenomeennieuwbusinessmodel.Een

modelwaarmeeookdevoorspelde9miljardmensenin

2050duurzaaminhunbehoeftenkunnenvoorzien,datwil

zeggenvoldoendemogelijkhedenvoorhethebbenvan

welvaartenwelzijn.

LineaireeconomieHethuidigeeconomischemodelis,doordelineaireopzet,

afhankelijkvansteedsnieuwegrondstoffen.Ineenlineair

ofrechtlijnigproductieproceswordenproductennahet

gebruikalsafvalafgedankt,waarnadeproducentweer

eengloednieuwproductlevert.Hetverdienmodeldatde

maakindustrietotnutoevoornamelijkheeftgehanteerd,

waarbijhetvervangenvanproductennaeenrelatiefkorte

levensduurcentraalstaat,versterktdevraagnaarnieuwe,

nognieteerdergebruikte,grondstoffen.Ditsysteem

werktedeafgelopeneeuwvoorhetgevoelprima,maar

looptnutegenzijngrenzenaan.

Tot2000daaldendegrondstofprijzen,erwasvoldoende

voorraadendemaatschappijomarmdedewegwerp-

consumptievanharte.Maarsinds2000zijndegemiddelde

grondstofprijzenbehoorlijktoegenomenenhebben

bedrijveninsommigesectorensteedsvakertemakenmet

toeleveringsrisicosenplotselingeprijsschommelingen.

Dezegrillighedenwordenveroorzaaktdoorondermeer

debeperktebeschikbaarheidvannietalleengrondstoffen,

maarookvanenergie,schoonwaterenvruchtbaregrond.

Ditraaktbedrijven;nietalleenmultinationals,ookhet

midden-enkleinbedrijf(MKB).

Eenslimmeondernemersignaleertdezetrendsenpast

zijnbusinessmodelaan.Maarwelkbusinessmodelbenut

dewaardevandegrondstoffenoptimaal,organiseertzijn

productieprocessenhetmeestefficintenvermindert

leveringsrisicos?Welkbusinessmodelvoorzietinde

behoeftenvaneentoenemendewereldbevolking

enbenutdebijbehorendemarktkansen,binnende

draagkrachtvandeaarde?

Gevolgen van schaarste en prijsstijgingen bij grondstoffen

UitonderzoekvanPanteia/EIMblijktdatnopdedrieNederlandseindustrileMKB-bedrijvenproblemenondervindtbij

deinkoopvangrondstoffen.Hetgrootsteprobleemishetniet(tijdig)kunnenbeschikkenovergrondstoffenvoorhetpro-

ductieprocesmetalsgevolgstagnatieindeproductieenontevredenklanten.

Maarliefst57%vandebedrijvendatproblemenondervindtmetdeinkoopvangrondstoffen,ervaartlagerewinstmarges

alsgevolgvanhetnietoptijdgeleverdkrijgenvangrondstoffen.Voor55%isersprakevanverminderdeomzeten54%

heefttemakenmetonderbrekingenindeproductie.26%heeftproblemenmetliquiditeitenfinanciering,bijvoorbeeld

doordatmenoverstaptnaareennieuweleverancierenbijdezeleveranciergeenkredietkrijgt.

Slechtebeschikbaarheidvangrondstoffenheeftalspositiefbijeffectdat41%vandebedrijvenwordtgestimuleerdzijn

productentevernieuwenomzoproblementevoorkomen.Voorbeeldenzijn:hetgebruikvanalternatievematerialenen

grondstoffen,efficintereproductieprocesseneneenefficinterdesignvanproductenwaardoormindermateriaal

benodigdis.33%vandebedrijvennoemtrecyclingalsmogelijkeoplossing.

5

Duurzame energie

Biologische materialen

Biobased: smartphone-hoesje, gemaakt van biologisch restmateriaal.

Technische materialen

Grondstoffen (behouden hun waarde)

Fabricageen ontwerp voor hergebruik

Compost

Gebruiker

Biogas

Circulaire economieHet concept van de circulaire economie, aan de hand van het voorbeeld van een smartphone en de bijbehorende beschermhoes. Met stromen van:- biologische materialen; groene grondstoffen vervangen fossiele bestanddelen;

- technische materialen keren (hoogwaardig) terug in het productieproces als product, component of grondstof (cascades).

In de circulaire economie behouden producten, componenten en grondstoffen zoveel mogelijk hun waarde. Bij ontwerp en productie wordt rekening gehouden met demontage voor hergebruik. Klanten worden geen eigenaar meer, maar betalen leveranciers voor tijdelijk gebruik van een product.

Terughalen van producten, dankzij slimme leaseconcepten

Componenten(demontabel product ontwerp, nieuwe toepassingen)

Producten (na update, onderhoud of reparatie naar nieuwe gebruikers)

CirculaireeconomieHetconceptvandeduurzamecirculaireeconomielijkt

eenveelbelovendalternatieftebiedenvoorhethuidige

lineairemodel.Circulaireeconomieishetmaximaliseren

vanhergebruikvanproductenengrondstoffenenhet

minimaliserenvanwaardevernietiging.Kenmerkendvoor

decirculaireeconomieisdatgrondstoffenennatuurlijke

hulpbronnennietwordenuitgeput,maarefficintworden

hergebruiktdoorbedrijvenwaardooreenproductketen

eenkringloopwordt.

Hetmodelvandecirculaireeconomieisteonderscheiden

intweevormenvankringlopen:(zie figuur 1)

eenkringloopvanorganische/biologischematerialen

waarinreststoffennagebruikterugvloeiennaardenatuur

endaaropnieuwalsgrondstofdienenvoorbiologische

processen;

eengeslotenkringloopwaarinanorganische/technische

productenenmaterialenmetzoweinigmogelijkver-

liesaankwaliteitenwaardeopnieuwgebruiktkunnen

wordeninhetzelfdeofeenanderproductieproces.

Essentieelhierbijisdatdeproductenzodanigworden

ontworpen,geproduceerdengebruikt,datdezeaan

heteindevanhuneconomischelevensduureenvoudig

opgeknapt,hersteldofuitelkaargehaaldkunnenworden.

Figuur 1: illustreert de twee vormen van kringlopen van de circulaire economie | Bron: Infographic MVO Nederland/Shootmedia

6 CirculaireEconomie

Waarzitdewaarde?

Decirculaireeconomiekentvijfprincipesopbasiswaarvan

bedrijven,hunleveranciersenhunklantenineenketen

andersgaan(samen)werken.Hierdoorontstaankansen

omsteedsdemaximalewaardetehalenuitproducten,

materialenenafvalstromen.

1. Verbruikminder:

minimaliseerdeinputvangrondstoffenenelimineer

afvalenvervuiling.

2.Verhoogdeprestaties:

maximaliseerdewaardeinelkefasevandeketen

doorhetoptimaliserenvanallebedrijfsprocessen.

Doorvoorefficinteenschoneproductieprocessen

tekiezengerichtopnuttighergebruik,wentelen

ondernemersnietlangerdekostenvoorvervuiling

enuitputtingafopdemaatschappij.

Integendeel,bedrijvenkrijgenhiermeemeergripop

hunmilieuvoetprintenophunkosten.Ofzijmaken

eenbusinesscaseuithetoplossenvaneenmaat-

schappelijkprobleem,zoalsVanMarisdatdoet

(zie pagina 10)doorafvalwateralsvoedingsbodem

tegebruiken.

3. Managedegrondstof-enhergebruikstromen:

optimaliseerdestromenvanorganischmateriaal

vanuitenweerterugnaardebiosfeernorganiseer

dehergebruikstromenvantechnische,anorganische

grondstoffeningeslotenkringlopenenketens.

Langer gebruik:

Producten,componentenenmaterialen

langergebruiken,waarbijhetlanger

meegaanenmakkelijkterepareren

uitgangspuntenzijnbijhetontwerp

ofbijhetbusinessmodel.

Producten een tweede gebruiksleven geven:

Hoemeerhetluktomhetproducten/of

dematerialendirecttehergebruikenen

dichtbijhetoorspronkelijkedoelvanhet

productteblijven,destegroterdebespa-

ringenophetgebiedvanmateriaal,arbeid,

energie,investeringenenmilieubelasting.

Hergebruik onderdelen:

Naasthetopnieuwgebruikenvanhetgehele

product,kunnenookgoedfunctionerende

onderdelenopnieuwingezetworden,indien

hetproductinzngeheelnietmeerbruikbaaris.

Re- & upcyclen of cascaderen:

Doormaterialenengrondstoffenopnieuw

enefficintintezetten,indezelfdeofandere

productieprocessen,zullendekostenlager

liggendandoornieuwegrondstoffente

kopen.Zekeralsweookdemilieu-en

maatschappelijkekostenmeenemen.

Bijtechnischematerialengebeurtdat

viarecyclenofupcyclenvangrondstoffen

enhalffabrikaten.Bijbiologischematerialen

gebeurtdattrapsgewijs,aangeduidals

cascadering:materialenwordenvia

fermentatieafgebrokeninorganische

grondstoffendievervolgensworden

gebruiktinanderebiologische/chemische

productiesystemen.

Waardecreatie

7

Conclusie:

Belangrijkefactorenvoorhethalenvanwaardeuitde

circulaireeconomiezijn:

1) dekeuzevoormaterialen,

2) demanierwaaropproductenontworpen,

geproduceerdengebruiktworden,

3) dewijzewaaropbedrijvenmetelkaarinnetwerken

dekringloopvanketensduurzaamorganiserenen

beherenen

4) eenwaarde-engedragsveranderingvanbezit

naar(vrucht)gebruik.

Immers,hoemakkelijkerproductenonderhouden,

opgewaardeerdenhergebruiktkunnenworden,

hoemeerwaardezeblijvenvertegenwoordigen.

Hoemakkelijkermaterialenteherwinnenenweerin

tezettenzijn,desteminderinvesteringennodigzijn

omzeweerintezettenalstechnischegrondstofof

alsnutrintindebiologischekringloop.Hoebeterde

systemenzijnomdematerialenweerintezamelen

enineigendomvandeproducenttehouden,deste

meerwaardecreatie.

Waardecreatieuitgedruktinduidelijkevoordelen

Belangrijkisdatondernemersenproductgebruikersdevoor-

delenkennenvandewaardedieeencirculairgeorganiseerde

productieketenkanbieden.Hetcirculairemodelisnietalleen

eenantwoordoptoenemendeeconomischegrondstoffen-

schaarste,maarvooralookeenmotorvoorinnovatieengroei.

Hetsteltbedrijveninstaatom:

nieuwetechnologieteontwikkelenendaarmeeeen

goedmarktaandeelteveroveren;

hunconcurrentiepositieteverbeterenmeteen

slimmerontwerp;

hunketenbeterintegraaltebeherenende

beschikbaarheids-enleverrisicosuittesluiten;

kansentegrijpenindenieuwetransportstromen

binnenkringlopen;

teprofiterenvandetoegenomenhandelswaarde

vanafvalstromen;

nieuweverdienmodellenteontwikkelengebaseerd

ophetgebruikinplaatsvanhetbezitvangoederen.

Eenovervloedaankansenvoorwaardecreatieen

waardevermeerdering,maarhoewerktditindepraktijk?

Dezebrochuretoontdrievoorbeeldenvanhoecirculaire

ketensofnetwerkeneruitkomentezienenwelkekansen

MKB-ondernemersdaarinkunnenhebben.Devoorbeelden

zijn:textiel,elektronicaenlandbouw.

Welkevandehiervoorgenoemdehergebruiksalternatieven

hetmeestoptimaalis,isafhankelijkvanhetproductende

specifiekesituatiebijbedrijvenenhettypeketen.

4. Vanbezitnaarvruchtgebruik:Maarhetterugwinnen

encirculairinzettenvangrondstoffenalleenisnietvol-

doendeomookopdelangeretermijnindebehoefte

vaneensteedstoenemendaantalconsumentente

kunnenvoorzien.Naastefficinthergebruikgaathet

conceptvandecirculaireeconomieookuitvanhetvoor-

zienindetijdelijkegebruiksbehoeftevandegebruikerin

plaatsvanhetinhetbezithebbenvanproducten.Ofwel,

eenverschuivingvanbezitvanproductennaarvrucht-

gebruikalsjehetproductnodighebt.Ditkanzowelinde

consumentengoederenmarktalsindebedrijvenmarkt.

Voordeelvanhetconceptvancirculaireeconomievoor

deproducentisdatheteigendomvandegrondstoffen

bijhemblijft.Voordegebruikerishetvoordeeldathij

alleenbetaaltvoordaadwerkelijkgebruik.

HetbusinessmodelvanMudJeans(zie pagina 16)

iseenvoorbeeldvanhoeditindepraktijkkanwerken.

5. Werksamen:optimaliseerdesamenwerkingtussen

bedrijvenendiversiteitindekringloop.

Bedrijvenzettenhetrisicovangrondstoffenschaarste

ominvoortdurendebeschikbaarheiddoorzelf,enin

samenwerkingmetanderebedrijven,destromenvan

grondstoffen,hulpbronnen,halffabricatenenproducten

tebeheersen,dezemaximaaltebenuttenendeze

opnieuwefficintintezetten.Opdezewijze

behoudendematerialenhunwaardezooptimaal

mogelijk.Eenbelangrijkaandachtspunthierbijishet

vindenvandejuistediversiteittussendesamenwer-

kendebedrijvenenorganisatiesdieextrakennis

ennetwerkenleveren,zoalsaccountants,banken

enoverheden.

8 CirculaireEconomie

Landbouwendebiobasedeconomy

Uitputtingvanaardolie,opkomstvanbiotechnologieen

ontwikkelingvanduurzameenergietechnologiemaken

deontwikkelingmogelijknaareenbiobasedeconomy

diehaarenergieenmaterialenhaaltuitzonne-energie

enlandbouwproducten.Inhetconceptvandebiobased

economywordtplantenmateriaalofbiomassa(eiwitten,

zetmeel,suikers,plantaardigeolieenlignocellulose)

omgezetingrofwegviercategorien:(1)voedsel,

(2)diervoeder,(3)functionelestoffenen(4)energie.

Bijfunctionelestoffengaathetomfarmaceutische

produc-ten,cosmetica,fijnchemie(zoalsoplosmiddelen

enenzymen),voedselsupplementen(zoalsantioxidanten

enomega-3vetzuren),kledingenbouwmaterialen.

Bijenergiegaathetombenuttingvandeenergie-inhoud

vanbiomassa,ofwelbio-energie.Detoegenomenkennis

ophetgebiedvanbiochemie,microbiologieengenetica

endekoppelingdaarvanaandeprocestechnologiestellen

bedrijvensteedsbeterinstaatombiologischeprocessen

uitdenatuuropindustrileschaalnatebootsen.Hierdoor

kunnenstoffenveelmilieuvriendelijkerwordengeprodu-

ceerddanindepetrochemie,terwijlmateriaalkringlopen

gemakkelijkerkunnenwordengesloten.

Vooralbedrijvenindechemischeindustriegrootenklein

enindelandbouwgroeienhierdoornaarelkaartoe:de

chemieorinteertzichsteedsmeeropbiomassa(landbouw-

enbosbouwproductenenorganischafval),terwijlsteeds

GewassenCompost

Afval waterandere sector

Voedsel

Voer

Biomassa

9

Schema: circulaire landbouw en de biobased economyketen.

meerbedrijvenindefood&agrisectorzelfgebruikmaken

vanbiotechnologieenraffinageprocessen.

Eenbelangrijkuitgangspuntbijhetgebruikvanbiomassa

alsorganischegrondstofvoordetechnologischetoepas-

singenindebiobasedeconomyisdatdebiomassaopeen

duurzamewijzegeteeldentoegepastwordtmetaandacht

voormilieu,biodiversiteit,sociaalwelzijnenvoedsel-

zekerheid.Weloverwogenkeuzeszijnnodigvoorhetin

standhoudenvaneengoedebalanstussenhetgebruik

vangewassenvoorvoedselenbiomassavoorandere

toepassingen.

Eenduurzamebiobasedeconomyontstaatonderandere

doordekringloopvanorganischegrondstoffenzoveel

mogelijktesluitenendezegrondstoffenzohoogwaardig

mogelijkintezetten.Ineenbiobasedeconomykringloop

gebruikenbedrijvenelkaarsreststromen(biomassastromen)en

gevenhierwaardeaan,zoalsonderstaandschemaweergeeft.

Basislogo

Diapositief | Monotone

Variaties

Logo-Styleguide Maart 2010

Basislogo

Diapositief | Monotone

Variaties

Logo-Styleguide Maart 2010

Voedsel

Bio basedproducten

Farmaceutischegrondstoffen

Voer

Bio chemicalinBiomassa

Bio brandstof

Afval

10 CirculaireEconomie

MarisProjects

RubenvanMaris

ManagingDirector

Uit afvalwater nieuwe grondstoffen

Bedorvenvoedsel,mest,afvalwatervanleerlooierijen.

Hetzijnenkelestromenwaarmenigeenmaaraltegraag

vanafwil.MaarorganischafvalspecialistMarisProjectsin

Schijndelwordtergelukkigvan.Ditbedrijfbedenktnieuwe

technologischeverwerkingsmethodesomvanafvaleen

hoogwaardigproducttemaken.

RubenvanMaris,managingdirectorbijMarisProjects

vertelt:Deafgelopenjarenhebbenweonsgerichtop

dekweekvanmicroalgen.Naonderzoekentestenbleek

datalgenheelgoedkunnengroeienopbijvoorbeeld

afvalwaterentegelijkertijdfosfaten,stikstof,kaliumen

anderezwaremetaleninnemen.Dealgenzuiverenhet

afvalwaterenzodrazezijnvolgroeid,oogstenweze

waarnazealsbiobrandstofingezetkunnenworden.

Algengroeiengoedineentropischeomgevingmetveel

zonlicht.Daaromzijnwij,samenmetdeRabobank,gaan

kijkennaarinternationalemogelijkheden.Wijzijnnu

terechtgekomeninLampunginIndonesieninnvande

meestvervuildeplekkenvanIndia,namelijkKanpuraande

rivierdeGanges.Inditgebiedzijnleerlooierijenenorme

vervuilersmetveelafvalwater.Viaonzetechniekenzijnwij

instaatomleerafval(eshing)omtezetteninbruikbare

vettenengrondstoffendieonderanderegebruiktkunnen

wordenvoortoevoegingvaneiwitteninkippenvoeren

zoutvoorhetopnieuwpekelenvandehuiden.InIndonesi

verwerkenweineenprojectpalmafvalwateropbasisvan

algentechnologie.Dezealgenkunnenwordeningezetvoor

verschillendetoepassingenzoalsbiobrandstof,diervoerder,

foodsupplementengrondstofvoorfarmaceutische

producten.

WatmijbetreftmagdeRabobanknogveelmeerhaar

internationalenetwerkinzettenvoorhaarklanten.

Zijbeschiktovereenkapitaalaanwereldmarktkennis

encontacten,watonsdemogelijkheidheeftgegeven

ominternationaaltekunnengroeien.

LANDBOUW

www.maris-projects.nl

11

Fingerfoodballs

SceltaMushrooms

JanKlerken

Directeur

Vansteeltjetotbouwsteen

Champignontelersmoetenbetalenvoorhetafvoeren

vanchampignonvoetjes,verteltJanKlerkenvanScelta

Mushrooms.Endatterwijlernoghelewaardevolle

grondstoffeninzitten.Datmoetanderskunnen,vonden

wij.Daaromhebbenweeenprocedontwikkeldom

vandiechampignonvoetjesconcentraattemaken.

Wijhalennudechampignonvoetjeskosteloosop

enverwerkenzeinonzefabriek.Zoveranderteen

kostenpostvanonzeleveranciersinomzet.

Maarhetconcentraatheeftnogeenandervoordeel.

ChampignonshebbenvannatureUmami,devijfde

smaak,inzich.Dieversterktdeanderesmaken.

Tegenwoordigzittenveelkunstmatigesmaakversterkers

zoalsMSGinonseten.Bovendienetenweveelteveel

zout.Ditconcentraatiszoweleenzoutvervangerals

eennatuurlijkesmaakversterker.Veelgezonderdus.

Wijpassenhetzelftoeinonzechampignon

Fingerfoodballs,diewedaardoorzonderkunstmatige

kleur-ensmaakstoffenenmetveelminderzoutkunnen

maken.Datpastgoedbijonzestrategie.

Diebestaatnamelijkuitdriepijlers:Smaak,Gezondheid

enDuurzaamheid.

LANDBOUW

www.sceltamushrooms.com

12 CirculaireEconomie

De klant als leverancier

Jeleverteenproductafenhaaltdirecteenbelangrijke

grondstofbijjeklantop.Grondstofwaarjeklantgraag

vanafwil.Datklinktalseensprookje,maarvoorGRO

Hollandishetdedagelijksepraktijk.

JanWillemBosmanvertelthoeditinzijnwerkgaat:

HetbegoneigenlijkinonskindertehuisinZimbabwe.

Weleerdendekinderenallerleilandbouwtoepassingen

metgebruikvanorganischeafvalstromen,waaronder

schillenvankoffiebonen.

Watbleek?Paddenstoelengroeiendaarontzettendgoed

op.Ditzettemeaanhetdenken:inNederlanddrinkenwe

veelkoffieenetenweveelpaddenstoelen!Toenikterug

kwaminNederlandbenikingesprekgegaanmetLaPlace

restaurants.

Alsnelkondenwestartenmethettelenvanonze

paddenstoelenophunkoffiedik.DeAGFgroothandelvan

LaPlaceVroegop-Windighaalthetkoffiedikopenlevert

tegelijkertijdonzenieuweladingpaddenstoelen.Logistiek

ookheelefficint.Hetkoffiedikisnahettelenvan

paddenstoeleneenbodemverbeteraarmethoge

organischewaardegeworden.Datisnogeensupcyclen!

Sindskortmakenenleverenweookgezondesnacksvan

paddenstoelen.Dezeleverenweviagrotecateringorga-

nisatiesaanbedrijfsrestaurants,dieophunbeurtweerhun

koffiedikaanonsleveren.Hetiseensterkecombinatiewant

doordewederkerigheidversterkenwederelatiemet

deklant.

GRO

JanWillemBosman

Eigenaarenoprichter

LANDBOUW

www.gro-holland.com

13

Hoogwaardige grondstoffen uit organisch afval

Hetgenererenvanenergieuitvergistingvanorganisch

afvalisnietnieuw.Maarorganischeafvalstromenomzetten

innieuwehoogwaardigegrondstoffeniseenechte

innovatie.Detechnologieomdittekunnenrealiserenis

afkomstigvanWaste2Chemical.

KirstenSteinbusch,nvandeontdekkersvandezenieuwe

technologie,vertelthoehetprocesinelkaarsteekt:Waar

voorheenviavergistingalleenenergiegewonnenkon

worden,beschikkenwijovereentechniekomorganisch

afvalomtezettennaarzogenoemdemiddellangevetzuren.

Kennerswetendatditonderanderegebruiktwordtin

additieveninvoedingsmiddelen,weekmakers,verfen

bijvoorbeeldsmeermiddelen.

Dezevetzurenwordennugewonnenuitplantaardigeolin

zoalskokos-ofpalmolie,maarookuitfossieleolie.Metonze

techniekhebbenwijorganischafvalenethanolnodigen

kunnenwijdezelfdekwaliteitvetzurenproduceren.

Momenteelisereenovercapaciteitaanvergistinginstal-

laties,waardoordevraagnaarorganischeafvalstromen

groeit.Alsgevolgstijgendeprijzenvanafvalenwordt

vergistingeconomischminderrendabel.Daaromishet

belangrijkomerhoogwaardigegrondstoffenvantemaken.

Metdetoenemendegrondstoffenschaarsteengroeivan

dewereldbevolkingbiedenweeenduurzaamalternatief.

Debelangrijksterandvoorwaardevoorhetslagenvaneen

circulairconceptisdathetzowelrendabelalsduurzaamis.

Oppapierzietditergoeduit,depraktijkzalditmoeten

uitwijzen.DitjaarzalWaste2Chemicalhaarprocesdaarom

oppilotschaaltesten,omoverenkelejarendestapte

kunnenmakennaareendemoofeenfullscalefabriek.

Waste2Chemical

KirstenSteinbusch

Medeoprichter

Basislogo

Diapositief | Monotone

Variaties

Logo-Styleguide Maart 2010

LANDBOUW

www.waste2chemical.com

14 CirculaireEconomie

Textiel

Detextielsectoriseensectordieopheteerstegezichtal

redelijkcirculairisingericht.Kledingleentzichomnog-

maalstegebruikeneniedereenkentdekringloopwinkels

endetextielcontainersvangoededoelen,waarkleding

eentweedekanskrijgt.

DemanierwaaropG-Staractiefkledingterugneemtvan

haarfranchisehoudersomzeviahetoutletcentrumalsnog

teverkopen,isookeengoedvoorbeeldvaneeninitiatief

waardoorproducteneenlangerelevensduurkrijgenen

nietdirectinhetafvalbelandenophetmomentdatzeuit

demoderaken.TochbelandtinNederlandjaarlijks124mil-

joenkilotextielviahetrestafvalindeverbrandingsoven.

Datisdehelftvandetotalehoeveelheidafgedankttextiel.

Hiervanis65%nogherbruikbaar,alsproduct(35%)ofals

grondstof.Zovindterbijdeproductievankatoeneenver-

spillingvanwaardevollegrondstoffenplaats,dieveelvraagt

vandedraagkrachtvandeaarde.Katoenisverantwoordelijk

voor16%vanhetwereldinsecticidengebruikenkosthettelen

vaneenkilokatoentussende10.000en20.000literwater.

Maardegrondstoffenzijnookfinancieelwaardevol.Inde

VSzijndeprijzenvoorkatoenmet40%toegenomensinds

2007endeprijsvanpolyestersteegvanUSD1.3/kgin2010

totUSD2.1/kgin2011.Terwijltegelijkertijddeprijsvoor

kledingjuistzaktevaneengemiddeldevanUSD15.2per

kledingstukin2006totUSD14.9perkledingstukin2011.

Demargeswordenkleiner,hetisdussteedsbelangrijker

Landbouw / veeteelt

(natuurlijke vezels)

Extractie /raffi nage

(synthetische vezels)

Mechanisch / chemisch bewerken tot vezel

Productievezels / textiel

Afvalandere sector Grondstof uit afval

15

omfinancile-enmilieuwinsttehalenuithetoptimaal

benuttenenrecyclenvantextielentextielvezels.

Kansenliggeninhetintensiverenofverlengenvanhet

gebruikvankledingoftextieldoorreparatieofhetpimpen

vandekledingstukken(MudJeansenDutchaWEARness)

eninhetoptimaliserenvantweedehandshergebruik.

Nadateenkledingstukaanheteindevanzijnlevensduur

is,kanereennieuwproductvangemaaktworden(bijvoor-

beeldisolatiemateriaalofvulling).Eenandereoptieisom

terugtegaannaardevezelsofnaardekunststofkorrelsen

erweernieuwmateriaalvantemaken.Frankenhuislaatzien

dattechnologischeinnovatieshetmogelijkmakenbruikbare

kantoenenvezelsenbestandsdelenteherkennenenteselec-

terenvoorhergebruikineennieuwkledingstukoftoteen

productineenanderesector.ZowelMudJeans,G-Starals

aWEARnesssluitendecirkelenproducerennieuwekleding

vanopnieuwgebruiktevezelsengrondstoffen.

Schema: circulaire textielketen.

Mechanisch / chemisch bewerken tot vezel

Langer gebruik

Herdistributie / 2e leven

Afvalverbranding

en stort

Bewerken enfabricage

Distributie / retail

Gebruik

16 CirculaireEconomie

MudJeans-LeaseaJeans

Hetisnvandemeestgedragenkledingstukkenin

Nederlandenvoorheteerstgepatenteerdin1873:

despijkerbroek.Jezouhaastdenkendatalleinnovaties

inmiddelsderevuezijngepasseerd.Maarnietsisminder

waar.KledingfabrikantMudJeansgeeftopeeninnovatieve

wijzeeenboostaanhetcirculairomgaanmetschaarse

grondstoffen.Door100%verantwoordteproduceren

metgebruikvanzominmogelijkgrondstoffen.Wantde

katoenproductieheefteennegatieveimpactopschaarse

vruchtbaregrondenwaterdoorhetgebruikvangevaarlijke

chemicalinenpesticiden.Initiatiefnemerendirecteurvan

MudJeansBertvanSonlichttoe:Wewilleneenkwalitatief

entrendyproductdathetmilieuendemenszomin

mogelijkbelast.Datspreektaan.Onscirculaireconceptvan

LeaseaJeansisheeleenvoudig.Jekuntdejeansnade

eersteleaseperioderetoursturen,ruilenofblijvendragen.

Debelangrijkstedrijfveerachteronsleaseconceptisdatwe

onzegrondstoffenineigenbeheerhouden.Onzejeans

bestaannuuit30%gerecycledkatoen,maardat

percentagemoetomhoog.Ookwillenwehetgebruik

verlengen.Voordegebruikerhebbenwedaaromeen

gratisreparatieservice.Wezijneenconceptaanhet

ontwikkelenomdena1jaarteruggestuurdejeans

deminimaleleaseperiodeopnieuwopdemarktte

brengen.Degedragenjeanslookisnogsteedsergtrendy.

Enwaaromalsfabrikantdebroekmachinaalstukmakenals

hetzelfdeeffectbereiktwordtdooreengedragenbroek

tedragen?!

Wijwillenmetditcirculairconcepteenvoorbeeldzijnvoor

anderebedrijven.Geziendereactiesdieiknualontvang,

benikervanovertuigddathetgaatlukken.Duurzaam

ondernemenisnietsaai;integendeelhetinspireert.

BertvanSon

Directeur

TEXTIEL

www.mudjeans.nl

17

VAR|Frankenhuis

PeterBos

GeneralDirector

Textiel heeft een verhaal

Hetiswellichtnogmoeilijkvoortestellen,maardekans

isgrootdathetsjaaltjevaneenstewardessvanKLMis

gemaaktvanhergebruikttextiel.Ophetlabelvanhet

sjaaltjezouzomaareensdevolgendeinformatietelezen

kunnenzijn:Eerstgediendalsuniformzijndetextielvezels

nuverwerktineenstewardess-sjaal.Watzalhethierna

zijn?Immers,textielgebruikheeftsteedsvakereen

interessantverhaaldathetvertellenmeerdanwaardis.

PeterBosvantextielbedrijfVAR|Frankenhuisverteltzijn

verhaal:Textielbestaatuitwaardevollegrondstoffen

waarnagebruikhelenuttigetoepassingenvoorzijn.

Diebenuttenwegraag.Voorhetslagenvanonzecirculaire

aanpakzijnsamenwerkingmetdeanderepartnersinde

keten,eenduurzamemind-setengoedescheidingvanaf

debron,belangrijkerandvoorwaarden.Ookgoedeketen-

regieisonmisbaar.Daaromhebiksamenmettweeandere

partnersstichtingTexperiumopgericht.Alsderandvoor-

waardenkloppen,blijkterookveelmogelijktezijn.

Zohebbenwijonlangseentrajectafgerondwaarbij

oudeKLM-uniformenzijnverwerkttotonderandereakte-

tassen,schoenenensjaals.Onzerolhierbijwashetmecha-

nischverwerkenvantextielproductentotnieuwevezels.

Onzemachinesverwijderenalleknopen,ritsenenandere

obstakels.Daarnaversnijdenwedetextieltotvezels.

Dezevezelswordenvervolgensweerverwerkttotnieuwe

producten.MetdezerecyclinghebbenwevoorKLMcirca

4700tonCO2bespaard.Hoewel,recycling?Hetgaathier

eigenlijkomupcyclingwantdekwaliteitvanhetgarenis

hetzelfdealsvannieuwgaren.

TEXTIEL

www.vanfrankenhuis.nl

18 CirculaireEconomie

TEXTIEL

G-StarRawgaatcirculair

OokvoorinternationaaldenimmerkG-Starishetbelangrijk

teblijveninnoverenenstrategischomtegaanmetduur-

zaamheidsvraagstukken.Vanuitdezegedachteisonder

andereopnieuwgekekennaardeherkomstenafdanking

vanhaarproducten.FroukeBruinsmavanG-Starvertelt

welkestappeninmiddelszijngezet.

Omdegebruiksfasevanonzeproductenzolangmogelijk

tebehouden,beschikkenwijalgeruimetijdoverG-Star

outlets.Indezeoutletsverkopenweonderanderever-

ouderdemodellen,somsB-keuskledingofeenmalig

gedragenkledingvoormodeshowsoffotoshoots.Voor

derecyclingvanonzeproductenzijnwevierjaargeleden

eensamenwerkingaangegaanmetKICIFoundation.

Wijsturenonzeproductennaarhen.Zijsorteren,selecteren

enprepareren(knopen,ritsenendergelijkewordenverwij-

derd)inhunketendebroeken,zodatdezevervolgensdoor

eenanderepartnermechanischvervezeldkunnenworden.

Dezevezelskomenuiteindelijkweerbijonzestoffenfabri-

kantterecht,dieditmateriaalverwerktinnieuwedenim-

stoffen.Inonzecollectieverkopenwenuproductendie

tot20%vandezevezelsbevatten,maarwestreven

natuurlijknaarmeer.

Devezelsdienietmeergeschiktzijnvoornieuwedenim-

stoffenenuiteindelijkeproducten,wordendoorKICI

ingezetvooranderetoepassingenzoalsisolatiemateriaal

enpaardendekens.

Wezijnernoglangniet,maardeeerstestappennaarde

circulaireeconomiezijngezet.Eenbelangrijkesuccesfactor

issamenwerkingmetpartnersindeketendieelkhun

eigenspecialismeenverantwoordelijkheidhebben.Op

dezemanierheeftelkepartnereengelijkwaardigaandeel

inhetproces.Quafinancieringsvraagstukkenheeftditook

eenvoordeel;jedeeltookdekostenentijdsinspanning.

FroukeBruinsma

CorporateResponsibilityManager

www.g-star.com

19

Het geheim van goede regie en sterke partners

Navelejarenresearchenhetbouwenvaneennetwerk

vanketenpartnersheeftRienOttovanDutchaWEARness

deessentievancirculaireeconomieindevingers.

RienOtto:DutchaWEARnesskunjezienalseenorganisatie

diederegievoertvanalleschakelsinonzetextielketen,

eenketenregisseur.Webeheersendusmetonzepartners

letterlijkallestappenindeketen,vangrondstoftotgrondstof.

Eenabsoluterandvoorwaardeisdatdepartnerstranspa-

rantzijnoverhunprimaireproces.Pasdankunjedewer-

kelijkekostprijsberekenenvanhetproductomvervolgens

dewerkelijkeprijsvanhetgebruiktekunnenbepalen.

Wehebbenmetelkaareenmargevannietmeerdan

10-15%afgesproken,endankanhetwerken.

Daarwaareenfabrikanteerstnieuwevezelsnodighad

voorhetfabricerenvaneenproduct,krijgthijnuzijnvezels

viaonsretoursysteem.OnzestofReturnityis100%recy-

clebaarengemaaktvaneensoortkunststof.Weverlengen

delevensduurvandekledingdoormetonzepartnersook

dereinigingendereparatievandekledingvoordeklantte

verzorgen.Alsdekledingnietmeergeschiktisomtedra-

gen,verwerkenwehetweertotkunststofkorrelswaarwe

weernieuwevezelsvanschieten.

Ditproceskaninprincipeeindeloosdoorgaan.Doordat

wemeteenleasesysteemwerken,blijvenweeigenaarvan

hetmateriaalenkunnenweervoorzorgendathetmate-

riaaldaadwerkelijkhergebruiktwordt.NaastReturnity

werkenweookmetbiologischevezelszoalsHalfagrass.

Dezekledingkanweerineenbiologischekringloopte-

rechtkomen.Bijcirculaireconceptenzijngoedeketen-

regieeneeneerlijkverdienmodelwatmijbetreftde

belangrijkstesuccesfactoren.

DutchaWEARness

RienOtto

Directeur

DutchaWEARnessheeftvanuithetEco-Innovation-

programmavandeEuropeseCommissieeensubsidie

ontvangenvoorperiodevandriejaaromhetReturnity-

principeverderuittewerken.

TEXTIELTEXTIEL

www.dutchawearness.com

20 CirculaireEconomie

Elektronica

Wieheefttegenwoordiggeenelektronicaofelektrische

apparateninzijnomgeving?Miljoenencomputers,servers,

laptops,mobieletelefoons,iPadseniPods,e-Readersen

nogveelmeerhardwarezwervenoverdewereld.

Dezeconsumptiegoederenmeteenkortelevensduur

wordengemaaktvankunststoffenenedelemetalenzoals

goud,zilver,platina,koperendezogenoemdezeldzame

aardelementenzoalscerium,scandium,yttriumenandere

scheikundigeverbindingeninertsvormwaarondervijftien

soortenlanthaniden.Grondstoffenwaareentekortvandreigt

doordaadwerkelijkeofdoorhandelspolitiekveroorzaakte

schaarste.

In2010isinNederlandtotaalongeveer440ktonaan

elektronischeenelektrischeapparatenopdemarktgezet.

Ditkomtovereenmetgemiddeld26,5kgperinwoner.

Inhetzelfdejaarkwamperinwoner23,7kgafvalvan

elektronischeapparatenvrij(392kton).Hiervanwordt14,1

kgperinwoneringezameldenrecycled;2,3kgperinwoner

verdwijntinhetrestafval(iederjaar38miljoenkg)en2,7kg

perinwonerwordtgexporteerd.Dezegexporteerde

elektronischehardware,somsvoortweedehandsgebruik,

belandtvaakalsafvalopvuilnisbelteninontwikkelings-

landen.Vanderestvanhetafvalisnietbekendwater

meegebeurt.

Extractiegrondstoffen

Fabricageonderdelen

Raffi nage / bewer-king grondstoffen

Scheiden en recyclen materialen

21

Ditbiedtruimtevoordecirculaireeconomie.Doorde

levensduurvanelektronischeapparatenteverlengenkan

nogveeladditionelewaardeuithetapparaatgehaald

worden.Bijvoorbeelddoorreparatie,goedonderhoud,

pimpenenviatweedehandsverkoop.Daarnaastkaner

waardegecreerdwordendoorbruikbareonderdelen

vanhetapparaatterecyclenenopnieuwteinstalleren

innieuweelektronischeapparatenofdoorwaardevolle

grondstoffenuitafgedankteelektronicateherwinnen.

BedrijvenzoalsRepairCaf,TechreturnsenACEweten

dewaardevanproductenenmaterialenteverlengen

entebenutten.

Schema: circulaire elektronicaketen.

Distributie / retail

Fabricageproducten Gebruik

Weggooien? Mooi niet!

OranjeRGB 255/66/18CMYKc 0/70/100/0PMS 1595C

BlauwRGB 29/18/132CMYKc 85/85/0/20PMS 7671C

Herstel/vervangen componenten

Scheiden en recyclen materialen

Reparatie

2e hands verkoop

Afvalverbranding

en stort

22 CirculaireEconomie

Geen bier maar boor in het plaatselijk caf.

Erwordtgepraat,gelachen,gedronkenmaarbovenal;

erwordtgerepareerd!IndezogenoemdeRepairCafs

zijnmensendrukbezigomapparatenzoalsstofzuigers,

broodroostersenallerleianderekapottevoorwerpenweer

werkendtekrijgen.Inmiddelsishethonderdstecafin

NederlandgeopendenwerkthetconceptookinBelgi,

Duitsland,deVSenanderelanden.

Waaromditzonsuccesisgewordenverteltinitiatiefnemer

MartinePostma.Ongeveerdriejaargeledenhebikhet

conceptvandeRepairCafsgelanceerd.Veelkapottevoor-

werpenzijnvaakmetkleinehandelingenweerperfectte

gebruiken.Maarikzagdatmensenvaakmakkelijkernieuwe

spullenkochten.Blijkbaarisreparatienutemoeilijkente

onbekend,duur,saaienlastig.

WijzorgenermethetRepairCafvoordatreparatienu

makkelijk,leuk,goedkoopenbereikbaarindebuurtis.

Voorhetmilieunatuurlijkgunstigmaarwatditconcept

extrabijzondermaaktishetsocialeaspect.

HetRepairCafisfeitelijkeenontmoetingsplekvoor

mensendiegoedkunnenreparerenenminderhandige

buurtgenotendiekapottespullenhebben.Voorwaardeis

datjegezamenlijkwerktaandereparatie.Daardoorervaren

mensendatreparerenvaakheelgemakkelijkenleukis,

enkomenzedevolgendekeerweerterugmeteenander

kapotproduct.

DitishetsuccesvanhetRepairCaf.Indetoekomstwillen

weookmeermetscholensamenwerken.Daarligttoch

onzetoekomstengeziendetoenemendeschaarsteaan

gekwalificeerdtechnischpersoneel,denkikdatdaareen

mooieuitdagingligt.

MartinePostma

Directrice

RepairCaf

ELEKTRONICA

www.repaircafe.nl

23

Weg met de wegwerpeconomie

VolgensAdComperen,directeurvanACERe-useTechnology,

levenwenogsteedsineenwegwerpeconomie.MaarAd

gelooftindecirculairegrondstofeconomieenlaatmetzijn

bedrijfzienhoeproducthergebruikhierineenactieverol

kanspelen:IkbenopgegroeidineenBrabantsarbeidersgezin

metnegengezinsleden.Nietsgingverloren.Alsietsstuk

ging,probeerdeikditaltijdterepareren,ofonderdelente

gebruikeninanderetoepassingen.Zodoendeismijnpassie

voorhergebruikgegroeidenhebikeindjarentachtigdit

bedrijfopgezet.

Sindsdienreviserenwijondermeercomponentenvan

kopieermachinesdieopnieuwingezetkunnenworden

zonderkwaliteitsverlies.

Eenbelangrijkerandvoorwaardevoorhetslagenvandit

concept,isdatonzeklanteneenretoursysteemhebben

voordeterugnamevanhaarproducten.Zokiestonzeklant

Ocervooromgeenkopieermachinesmaardeprestaties

ervanteverkopen.

Opdezemanierblijvendemachinesinzijnbezit.

Vervolgensreviserenwijdecomponentenvandeze

machines,zodatOcdezeweerkanverwerkenbijde

productievannieuwemachines.Debesparingenvoorde

opdrachtgeverkunnenvarirentussen20tot50%vande

nieuwwaarde.Deecologischefootprintvandeproducten

kandaardoorvaakmetwel50%wordenverlaagd.Een

belangrijkebottleneckisdatveelorganisatiesnognietde

stapdurventezettennaareennieuwsysteem.Ditkostnu

eenmaaltijdenvergtduseeninvestering.Maarwijkunnen

latenzienhoesneldezeinvesteringisterugteverdienen.

Omdecirculaireeconomieechtvandegrondtekrijgen,

ishetbelangrijkdatwemetmeeropdrachtgeverspilot-

projectenkunnendraaienomaantetonendatdeze

aanpakwerkt.Rabobankzouhierinkunnenfaciliteren

doorklantenmetelkaarincontacttebrengenomop

dezemaniertewerkenaandecirculaireeconomie.

AdComperenDirecteur

ACERe-useTechnology

ELEKTRONICA

www.acewikkeltechniek.nl

24 CirculaireEconomie

De waarde van afgedankte elektronica

Wistudatduizendkilooudemobieletelefoonsonderan-

deredriehonderdgramgoud,anderhalfkilogramzilveren

20anderewaardevollegrondstoffenbevatten?Jehoefter

geenrekensomvoortemakenomjeterealiserendatdit

veelgeldwaardis.

TechreturnsiseenvandegrootsteinNederlandalshet

gaatomhetopkopenvangebruikteconsumentenelek-

tronicaomdezevervolgenseentweedeleventegeven.

InitiatiefnemerMarcelStiphoutlichttoehoehijhiervaneen

succesvolle,duurzamebusinesscaseweettemaken:Wij

kopenoudetelefoonsencomputersopvanconsumenten.

Naontvangstvandeproductenmakenwezeweergereed

voordeverkoopdoordeproductenschoontemakenen

onderdelentevervangen.Viaretailersendegroothandel

komendezeproductenonderandereinEuropa,Azien

Afrikaterecht.Doordaarterplekkegebruiktemakenvan

retoursystemenzorgenweervoordatdeproductendieaan

heteindevanhunlevensduurzijn,weerbijonsterecht-

komenvoorverdereverwerking.Dezeproductenworden

dangerecycled.Hiervoorwerkenwesamenmetvier

Techreturns/Closingtheloop

MarcelStiphout

Directeur

ELEKTRONICA

www.techreturns.nl

anderepartijen,waaronderUmicore.Dezebedrijvenkun-

nendegrondstoffenuitdeproductenhalen,waarnade

stoffenweereldersingezetkunnenworden.Erismassa

nodigomdewaardevollegrondstoffenindeconsumen-

tenelektronicaingrotengetaleretourtekrijgenendeze

vervolgenstekunnenterugwinnenenteverwerken.

Eenuitdagingvooronsisomconsumentenovertehalen

eenskritischtekijkennaarwelkespullenzijafgedanktthuis

hebbenliggen.Nietalleenomhenfinancieeldaarintebe-

lonen,maarookomhetprincipevanrecyclingtestimuleren

enbijtedragenaaneenduurzamereomgeving.

ARSGrafischenVanHoutum

Duurzaam gedrukt en mogelijk circulair

Eenbrochureovercirculaireeconomie,diewiljenatuurlijk

ookduurzaamdrukken,vondJohnVerdellenvanRabobank

Roermond-Echt.Hijbenaderdereclame-encommunicatie-

bureauCreationStationendrukkerijARSGrafischdieal

meerdan10jaarsamenwerken.Zijkondeneenduurzame

oplossingleveren.

ARSGrafischiseengecertificeerdFSC-drukker,gebruiktinkt

opbiologischebasis,neemtgroenestroomafenisactief

bezigmethethergebruikvanreststromen.Voorwatbetreft

ditlaatsteisARSGrafischaangeslotenbijeenlokaalpapier-

recyclingbedrijfPeetersRecycling.Dezeorganisatiezorgt

ervoordathetsnijafvalvanhetpapierweerterechtkomt

bijVanHoutumindezelfderegio.

VanHoutummaakterhyginischpapiervandat100%

gerecycledpapieris.Hetsnijafvalvandebrochureisdus

onderdeelvandecirculaireeconomie.Maarhoezithet

metdebrochuredieunuinuwhandhoudt?

BasGehlenvanVanHoutumvertelt:Hetkanheelgoed

datdebrochure,ophetmomentdathetafvalwordt,

ookindecirculaireeconomieterechtkomt.

Debrochurekomtinhandenvanlokaleondernemersen

wijhebbenmetveelbedrijveneensamenwerkingsover-

eenkomstwaarbijdezeklantenhunoudpapieraanons

aanleverenenerweerhyginepapiervoorterugkrijgen.

Zelfsalsbedrijvendebrochurelangbewaren,kandie

uiteindelijkindecirculaireeconomieterechtkomen,want

wezijnmomenteelbezigmeteenpilotmetJalemawaarbij

weoudearchievenvernietigenenverwerken.Wekunnen

nietallevezelsvandatoudepapiergebruiken,maardaar

hebbenweweereenoplossingvoorgevonden.

Wezijnconstantaanhetzoekenhoewewaardekunnen

crerenmetwateroverblijft.Dekleinevezelsgaannaar

SmurfitKappaRoermondPapier,ookregionaal,dieerkarton

vanmaakt.Wijnemendiekartonnendozenweeraf,omons

productinteverpakken.Diewederkerigheidvindikheel

mooiaandecirculaireeconomie.

Wijzijnalheellangbezigmetduurzaamondernemen,

maarCradletoCradleendecirculaireeconomiegaan

weereenstapverder.Danzoekjenaareenpositieve

impact.Datinspireert!Voormezelf,maarikziehetook

aanmijnmedewerkers.Bovendienishetookzakelijkslim.

Wieeenpositieveimpactkanrealiserenvoorallestake-

holders,inclusiefjeklanten,isverzekerdvancontinuteit.

CIRCULAIRPAPIERINROERMOND

25

www.vanhoutum.nlwww.ars-grafisch.nl

BasGehlen

ManagingDirectorVanHoutum

26 CirculaireEconomie

Financiering

Financieringsvormenvoor

innovatiesindecirculaire

economie

Diverseondernemershebbenbehoefteaan(risicodragen-

de)financieringsmogelijkhedenominnovatiesterealiseren

ophetgebiedvanefficinteproductieprocessen,grond-

stoffenbeheer,productontwikkelingenduurzaamkring-

loopbeheer,allemaalelementenvandecirculaireeconomie.

DeRabobankiseentoonaangevendeenbetrokkenbankdie

ondernemersondersteunt,ookwanneerhetomeennieuwe

oplossingofrichtinggaatzoalsbijdecirculaireeconomie.

Debankwilondernemersbewustmakenvandemogelijk-

hedendiecirculaireeconomiehenkanbieden(kostenbe-

heersing,commercilekansen,versterkingconcurrentie-

positie)enhelpendevernieuwingskansenterealiseren

metkapitaal,kennisen/ofnetwerken.

Hetkomtechtervoordatdemogelijkhedenvooreen

regulierebancairefinancieringbeperktzijn.

Bijvoorbeeldwanneereronzekerheidbestaatoverdelevens-

vatbaarheidvaneentechnischeinnovatieofdeverkoop-

baarheidvanhetproductofwanneereronvoldoendeeigen

vermogenbeschikbaaris.Risicokapitaalfondsenenander-

soortigefinancieringsinstrumentenkunneneengoede

aanvullingzijnopderegulierebancairefinancieringbij

hetmogelijkmakenvaninnovatie.

DeRabobankheeftinhaarproductassortimentdiverse

bijzonderefinancieringsmogelijkhedenvoorinnovatiesin

verschillendefasen.VandePre-seedfasewaarbijheteerste

ideewordtontwikkeld,totherstructureringenvoorzowel

startersalsbestaande(grotere)ondernemers.

Daarbijkanhetwatbetreftondersteuninggaanom:bancaire

financieringaangevuldmeteengarantiestelling,risico-

dragendkapitaal,kennis,eennetwerkofeencombinatie

vandezemogelijkheden.Indeboxhiernaastenop

pagina27staanenkeleproductendievanbetekeniskun-

nenzijnvoorklantendiebezigzijnmetinnovatiesgericht

opproductontwikkelingenproductievanuithetcirculaire

principevanefficintennuttighergebruikenduurzaam

keten-enkringloopbeheer.

Eriseentrendzichtbaarvanbezitnaargebruik.Deze

trendwordtgevoeddoordrieduurzameeconomische

bouwstenen:(1)circulaireeconomie,(2)lifecycleasset

managementen(3)hetdelenvanbedrijfsmiddelen.

DeLageLanden(DLL)alsasset-basedfinancepartner

wilhieropanticiperen.DLLwilmetdedienstverlening

AssetSharingeenplatformaanbieden,waaropbezitters

vanbedrijfsmiddelen,zoalsgraafmachines,landbouw-

machines,trailersofautos,dezeinvruchtgebruikuitlenen

aanbedrijvendieeendergelijkmiddeltijdelijknodig

hebben.DoorbedrijfsmiddelenviaAssetSharingtedelen,

kunnenzijhetmaximaleuitdezemiddelenhalenenopeen

duurzamewijzeoptimaalfinancieelrendementrealiseren.

ProductassortimentRabobank

voorfinancieringvaninnovaties

indecirculaireeconomie

27

Pre-seedfaseMoneyMeetsIdeasKenmerken:

- Vooreenbreedscalaaanbedrijveneninitiatieven.

- Bemiddelendeinstantievoordeelnameinhetaandelenkapitaaldoorinformeleinvesteerders(informalinvestors/businessangels).

- Maximaal1miljoen1,5miljoen.

Borgstellingvoorinnovatie(IBSK)*

Kenmerken:

- Voortechnisch-wetenschappelijkonderzoekofdeontwikkelingvantechnischnieuweonderdelenvanfysiekeproductenofproductieprocessen,alsmededaaraanvoorafgaandsystematischgeorganiseerdhaalbaarheidsonderzoek.

- Borgstellingtot1.000.000,-en maximaal2/3vandefinancierings- behoefte.- Degarantiedekkingbedraagt90% vandeborgstelling.

* In samenwerking met Agentschap NL

StartersfaseDutchGreentechFundKenmerken:

- VoorkansrijkeNederlandsegroenetechnostartersindesectorenfood&agri,water,luchtenbio-energie,metminimaaleenwerkendprototype.

- Ondersteuningvandeondernemerbijverdereproductontwikkelingenmarktintroductiemetkapitaal,kennisennetwerken.

- Deelnameinaandelenkapitaaltussen250.000,-en2.500.000,-.

RabobankStimuleringkapitaal

Kenmerken:

- Vooro.a.starters,doorstartersenuitbreiders.

- MKB(incl.agrarisch)- ExclusiefvoorRabobank-leden.- 50%vandegewenstefinancieringtotmaximaal500.000,-

- Achtergesteldelening.

Borgstellingvoorstarters(BSKS)*

Kenmerken:

- Voorstartendeondernemingentot3jaarnaoprichting.

- Borgstellingtot200.000,-enmaximaal75%vandefinancieringsbehoefte.

- Degarantiedekkingbedraagt90%vandeborgstelling.

DoorgroeifaseRaboVenturesKenmerken:

- Voorinvesteringenindecleantechindustrie.Specifiekgroeiendeondernemingendiedepotentiehebbenomtoekomstigemarktleidersteworden.

- Deelnameinaandelenkapitaaltussende4en10miljoen.

Borgstellingvoorgevestigdeondernemers(BSK)*Kenmerken:

- Voorbestaandeondernemingen.- Voorlangerstartersdiedeborgstellingvoorstartersvolledighebbenbenut.

- Vooruitbreiding,overnameen/ofinternationaleexpansie.

- Borgstellingtot1.000.000,-enmaximaal50%vandefinancieringsbehoefte.

- Degarantiedekkingbedraagt90%vandeborgstelling.

RaboVermogensVersterkingslening*(Groeifaciliteit)Kenmerken:

- Voorondernemingenmetvoldoenderentabiliteits-encontinuteitsperspectief,maaronvoldoendeeigenvermogen.

- Achtergesteldelening.- Garantievoor50%vanhetverstrekterisicokapitaal.

- Voorfinancieringsuitbreidingen(freshmoney)van500.000,-tot5.000.000,-.

LeningmetGO-faciliteit(GarantieOndernemingsnanciering)*Kenmerken:

- Voorondernemingenmetvoldoenderentabiliteits-encontinuteitsperspectief.

- Niet-achtergesteldelening.- Garantievoor50%vandelening.- Voorfinancieringsuitbreidingen(freshmoney)van1,5miljoentotmaximaal50miljoen.

- AchtergesteldeleningmogelijkalsUitgebreideRaboVermogensVersterkingslening.

27

rabobank.nl/roermond-echtTel.(0475)500300(bedrijven)

Op weg naar een circulaire

economie.Nieuwe uitdagingen en kansen voor ondernemers.

Samen sterker. Dat is het idee van coperatief bankieren.