1

Nieuwe uitdagingen en kansen voor ondernemers.

2 CirculaireEconomie

x

Ineenperiodewaarinondernemerssterkeeconomische

tegenwindvoelen,zoalsopditmoment,lijkterweinig

ruimtetezijnvoorproductinnovatieenprocesvernieuwing.

Tochlaatdepraktijkziendaterookbedrijvenzijndiejuist

dangaanvernieuwenenveranderingendoorvoeren

waardoorzesterkeruitdecrisiskomen.

Deeconomischecrisisnoopttotvernieuwing.Eenvoor-

beeldkanditillustreren.Enerzijdszijnbedrijvenkwetsbaar

voorhogeregrondstoffenprijzen.Anderzijdsontdekkenzij

datermethodenzijnomgrondstoffenenmaterialenmeer

dannkeertebenutten.Daardoorkanpersaldodewinst-

gevendheidtochverbeteren.Weziensteedsmeerbedrijven

diebijhetproductontwerpenindebedrijfsvoeringaandacht

bestedenaanhetterugwinnenvangrondstoffenen

materialen.Ditgebeurtooksteedsvakerinsamenwerking

metanderebedrijven.Hetresultaatisdatgrondstoffen

opnieuwhoogwaardigingezetworden.

Ditnieuwebusinessconceptwordtaangeduidmetde

termcirculaireeconomie;eeneconomiedieslimmer

omgaatmetgrondstoffenenhetmilieuminderbelast,de

kostenverlaagtenhetbedrijfbeterpositioneertindemarkt.

Westaanaanhetbeginvaneenverschuivingvande

bestaandelineaireeconomienaareencirculaireeconomie.

AnticiperendopdezeontwikkelingenheeftdeRabobank

indezebrochurehetconceptvandecirculaireeconomie

inkaartgebrachtindrieproductieketens:textiel,elektronica

enlandbouw.Inelkeketenkomenondernemersaanhet

woorddienualvolopmetcirculairdenkenenondernemen

bezigzijn.

Ikwensuveelleespleziereninspiratietoe.

Bart van Iersel

DirecteurBedrijven&PrivateBanking

RabobankRoermond-Echt

Voorwoord

Deze brochure is met bio-inkten op duurzaam geproduceerd papier gedrukt

Opdrachtgever:

BartvanIerselenJohnVerdellen,

RabobankRoermond-Echt

Conceptidee, -ontwikkeling en

eindredactie:

RichardPiechocki,teamSustainable

BusinessDevelopment,

directoraatCoperatie&Duurzaam-

heidRabobankNederland

Conceptontwikkeling,

tekst/schemas en advies:

MariekeGombault,

SusanneRitskesen

KavitaRamdas,Beco/Ernst&Young

Vormgeving:

CreationStation,Roermond

Drukwerk:

ARSGrafisch,Roermond

Colofon

3

4 Vanlineairnaarcirculair Lineaireeconomie

Circulaireeconomie

6 Waarzitdewaarde?

8 Landbouwendebiobasedeconomy Circulairelandbouwketeninbeeld

Voorbeeldenuitdepraktijk:

10 MarisProjects

11 SceltaMushrooms

12 GRO

13 Waste2Chemical

14 Textiel Circulairetextielketeninbeeld

Voorbeeldenuitdepraktijk:

16 MudJeans

17 VAR|Frankenhuis

18 G-StarRaw

19 DutchaWEARness

20 Elektronica Circulaireelektronicaketeninbeeld

Voorbeeldenuitdepraktijk:

22 RepairCaf

23 ACERe-useTechnology

24 Techreturns

25 CirculairpapierinRoermond 25 ARSGrafischenVanHoutum

26 Financiering

Inhoud

4 CirculaireEconomie

Vanlineairnaarcirculair

Demaakindustriewerktmeteenbusinessmodeldataan

vernieuwingtoeis.Degroeiendewereldbevolking,de

grondstoffenschaarsteensimpelwegdedraagkracht

vandeaarde,vragenomeennieuwbusinessmodel.Een

modelwaarmeeookdevoorspelde9miljardmensenin

2050duurzaaminhunbehoeftenkunnenvoorzien,datwil

zeggenvoldoendemogelijkhedenvoorhethebbenvan

welvaartenwelzijn.

LineaireeconomieHethuidigeeconomischemodelis,doordelineaireopzet,

afhankelijkvansteedsnieuwegrondstoffen.Ineenlineair

ofrechtlijnigproductieproceswordenproductennahet

gebruikalsafvalafgedankt,waarnadeproducentweer

eengloednieuwproductlevert.Hetverdienmodeldatde

maakindustrietotnutoevoornamelijkheeftgehanteerd,

waarbijhetvervangenvanproductennaeenrelatiefkorte

levensduurcentraalstaat,versterktdevraagnaarnieuwe,

nognieteerdergebruikte,grondstoffen.Ditsysteem

werktedeafgelopeneeuwvoorhetgevoelprima,maar

looptnutegenzijngrenzenaan.

Tot2000daaldendegrondstofprijzen,erwasvoldoende

voorraadendemaatschappijomarmdedewegwerp-

consumptievanharte.Maarsinds2000zijndegemiddelde

grondstofprijzenbehoorlijktoegenomenenhebben

bedrijveninsommigesectorensteedsvakertemakenmet

toeleveringsrisicosenplotselingeprijsschommelingen.

Dezegrillighedenwordenveroorzaaktdoorondermeer

debeperktebeschikbaarheidvannietalleengrondstoffen,

maarookvanenergie,schoonwaterenvruchtbaregrond.

Ditraaktbedrijven;nietalleenmultinationals,ookhet

midden-enkleinbedrijf(MKB).

Eenslimmeondernemersignaleertdezetrendsenpast

zijnbusinessmodelaan.Maarwelkbusinessmodelbenut

dewaardevandegrondstoffenoptimaal,organiseertzijn

productieprocessenhetmeestefficintenvermindert

leveringsrisicos?Welkbusinessmodelvoorzietinde

behoeftenvaneentoenemendewereldbevolking

enbenutdebijbehorendemarktkansen,binnende

draagkrachtvandeaarde?

Gevolgen van schaarste en prijsstijgingen bij grondstoffen

UitonderzoekvanPanteia/EIMblijktdatnopdedrieNederlandseindustrileMKB-bedrijvenproblemenondervindtbij

deinkoopvangrondstoffen.Hetgrootsteprobleemishetniet(tijdig)kunnenbeschikkenovergrondstoffenvoorhetpro-

ductieprocesmetalsgevolgstagnatieindeproductieenontevredenklanten.

Maarliefst57%vandebedrijvendatproblemenondervindtmetdeinkoopvangrondstoffen,ervaartlagerewinstmarges

alsgevolgvanhetnietoptijdgeleverdkrijgenvangrondstoffen.Voor55%isersprakevanverminderdeomzeten54%

heefttemakenmetonderbrekingenindeproductie.26%heeftproblemenmetliquiditeitenfinanciering,bijvoorbeeld

doordatmenoverstaptnaareennieuweleverancierenbijdezeleveranciergeenkredietkrijgt.

Slechtebeschikbaarheidvangrondstoffenheeftalspositiefbijeffectdat41%vandebedrijvenwordtgestimuleerdzijn

productentevernieuwenomzoproblementevoorkomen.Voorbeeldenzijn:hetgebruikvanalternatievematerialenen

grondstoffen,efficintereproductieprocesseneneenefficinterdesignvanproductenwaardoormindermateriaal

benodigdis.33%vandebedrijvennoemtrecyclingalsmogelijkeoplossing.

5

Duurzame energie

Biologische materialen

Biobased: smartphone-hoesje, gemaakt van biologisch restmateriaal.

Technische materialen

Grondstoffen (behouden hun waarde)

Fabricageen ontwerp voor hergebruik

Compost

Gebruiker

Biogas

Circulaire economieHet concept van de circulaire economie, aan de hand van het voorbeeld van een smartphone en de bijbehorende beschermhoes. Met stromen van:- biologische materialen; groene grondstoffen vervangen fossiele bestanddelen;

- technische materialen keren (hoogwaardig) terug in het productieproces als product, component of grondstof (cascades).

In de circulaire economie behouden producten, componenten en grondstoffen zoveel mogelijk hun waarde. Bij ontwerp en productie wordt rekening gehouden met demontage voor hergebruik. Klanten worden geen eigenaar meer, maar betalen leveranciers voor tijdelijk gebruik van een product.

Terughalen van producten, dankzij slimme leaseconcepten

Componenten(demontabel product ontwerp, nieuwe toepassingen)

Producten (na update, onderhoud of reparatie naar nieuwe gebruikers)

CirculaireeconomieHetconceptvandeduurzamecirculaireeconomielijkt

eenveelbelovendalternatieftebiedenvoorhethuidige

lineairemodel.Circulaireeconomieishetmaximaliseren

vanhergebruikvanproductenengrondstoffenenhet

minimaliserenvanwaardevernietiging.Kenmerkendvoor

decirculaireeconomieisdatgrondstoffenennatuurlijke

hulpbronnennietwordenuitgeput,maarefficintworden

hergebruiktdoorbedrijvenwaardooreenproductketen

eenkringloopwordt.

Hetmodelvandecirculaireeconomieisteonderscheiden

intweevormenvankringlopen:(zie figuur 1)

eenkringloopvanorganische/biologischematerialen

waarinreststoffennagebruikterugvloeiennaardenatuur

endaaropnieuwalsgrondstofdienenvoorbiologische

processen;

eengeslotenkringloopwaarinanorganische/technische

productenenmaterialenmetzoweinigmogelijkver-

liesaankwaliteitenwaardeopnieuwgebruiktkunnen

wordeninhetzelfdeofeenanderproductieproces.

Essentieelhierbijisdatdeproductenzodanigworden

ontworpen,geproduceerdengebruikt,datdezeaan

heteindevanhuneconomischelevensduureenvoudig

opgeknapt,hersteldofuitelkaargehaaldkunnenworden.

Figuur 1: illustreert de twee vormen van kringlopen van de circulaire economie | Bron: Infographic MVO Nederland/Shootmedia

6 CirculaireEconomie

Waarzitdewaarde?

Decirculaireeconomiekentvijfprincipesopbasiswaarvan

bedrijven,hunleveranciersenhunklantenineenketen

andersgaan(samen)werken.Hierdoorontstaankansen

omsteedsdemaximalewaardetehalenuitproducten,

materialenenafvalstromen.

1. Verbruikminder:

minimaliseerdeinputvangrondstoffenenelimineer

afvalenvervuiling.

2.Verhoogdeprestaties:

maximaliseerdewaardeinelkefasevandeketen

doorhetoptimaliserenvanallebedrijfsprocessen.

Doorvoorefficinteenschoneproductieprocessen

tekiezengerichtopnuttighergebruik,wentelen

ondernemersnietlangerdekostenvoorvervuiling

enuitputtingafopdemaatschappij.

Integendeel,bedrijvenkrijgenhiermeemeergripop

hunmilieuvoetprintenophunkosten.Ofzijmaken

eenbusinesscaseuithetoplossenvaneenmaat-

schappelijkprobleem,zoalsVanMarisdatdoet

(zie pagina 10)doorafvalwateralsvoedingsbodem

tegebruiken.

3. Managedegrondstof-enhergebruikstromen:

optimaliseerdestromenvanorganischmateriaal

vanuitenweerterugnaardebiosfeer