Quickwin4schools Zelfsturende Teams als sleutel tot ... · 13/10/2019 1 Quickwin4schools...

27
13/10/2019 1 Quickwin4schools Zelfsturende Teams als sleutel tot succesvol innoveren Peter Van de Moortel [email protected] Mensen willen wel veranderen maar niet veranderd worden!

Transcript of Quickwin4schools Zelfsturende Teams als sleutel tot ... · 13/10/2019 1 Quickwin4schools...

Page 1: Quickwin4schools Zelfsturende Teams als sleutel tot ... · 13/10/2019 1 Quickwin4schools Zelfsturende Teams als sleutel tot succesvol innoveren Peter Van de Moortel vandemoortel.peter@gmail.com

13/10/2019

1

Quickwin4schoolsZelfsturende Teamsals sleutel tot succesvol innoveren

Peter Van de Moortel

[email protected]

Mensen willen wel veranderenmaar niet veranderd worden!

Page 2: Quickwin4schools Zelfsturende Teams als sleutel tot ... · 13/10/2019 1 Quickwin4schools Zelfsturende Teams als sleutel tot succesvol innoveren Peter Van de Moortel vandemoortel.peter@gmail.com

13/10/2019

2

Typerend systeemdenken in het huidig onderwijs op schoolniveau GERM!1. Hiërarchische organisatie

2. Rigide systemen

3. Bureaucratisch denken

4. Uniformiteit is de norm

5. Top down innoveren

6. Denken en doen zijn gescheiden

7. Besluitvorming vanuit consensus streven

8. Verticale identiteit

= de spin organisatie

Scholen als hiërarchische organisaties

Teken het organogram van uw organisatie …

Voordelen van hiërarchieNadelen van hiërarchie

Denk aan:- Beslissingsprocedures- Engagement- Eigenaarschap- Verantwoordelijkheid

Page 3: Quickwin4schools Zelfsturende Teams als sleutel tot ... · 13/10/2019 1 Quickwin4schools Zelfsturende Teams als sleutel tot succesvol innoveren Peter Van de Moortel vandemoortel.peter@gmail.com

13/10/2019

3

Rigide systemen als (comfort-)structuur

Denk aan: - Uurroosters- Vakkenonderwijs- Jaarklassensysteem- Etikettering van leermoeilijkheden- Vaste infrastructuur- Vaste procedures

- Voordelen vs. nadelen?

BureaucratieDenk aan: Verslaggeving vergadermomentenJaarplanning, weekplanning, dagplanningAanvraagprocedures UurroostersVolgsystemen zorg lln-begeleidingRapporteringssystemenVerantwoordingsdocumenten PlanningsdocumentenVisietekstenTaakafspraken Afspraken en reglementering

Page 4: Quickwin4schools Zelfsturende Teams als sleutel tot ... · 13/10/2019 1 Quickwin4schools Zelfsturende Teams als sleutel tot succesvol innoveren Peter Van de Moortel vandemoortel.peter@gmail.com

13/10/2019

4

Uniformiteit als norm

Wat met creatief denken?Red Monkey?Voor iedereen gelijk is de grootste onrechtvaardigheid Doe gewoon, zoals de rest …Denk ook aan uniformiteit in structuur wat betreft - Leervermogen- Motivatie- Achtergrond - Competenties- Middelen - Ondersteuning

- De lat gelijk voor iedereen, zo doen wij dat hier…. ?

Top down verandering

Geef voorbeelden van top down en bottom up verandering.Wat zijn effecten van top down en bottom up.Wat doen beide strategieën met mensen (emoties, engagement, eigenaarschap)

Page 5: Quickwin4schools Zelfsturende Teams als sleutel tot ... · 13/10/2019 1 Quickwin4schools Zelfsturende Teams als sleutel tot succesvol innoveren Peter Van de Moortel vandemoortel.peter@gmail.com

13/10/2019

5

Denken en doen … gescheiden in organisatiemodel school?

Besluitvorming

ConsensusConsentMeerderheidProbleemoplossend ….

Wat betreft visie zoekt men dikwijls consensus (iedereen akkoord): dit realiseert dikwijls in veto van enkelen …Beter is te gaan voor consent besluitvorming (niemand is tegen): de besluitvorming engageert in plaats van vertragend en remmend werken

Page 6: Quickwin4schools Zelfsturende Teams als sleutel tot ... · 13/10/2019 1 Quickwin4schools Zelfsturende Teams als sleutel tot succesvol innoveren Peter Van de Moortel vandemoortel.peter@gmail.com

13/10/2019

6

Verticale identiteit van mensen en organisaties

Scholen als SPIN organisaties

Centrale sturing in de kop.Uitvoering in de afdelingen.

Page 7: Quickwin4schools Zelfsturende Teams als sleutel tot ... · 13/10/2019 1 Quickwin4schools Zelfsturende Teams als sleutel tot succesvol innoveren Peter Van de Moortel vandemoortel.peter@gmail.com

13/10/2019

7

Gevolgen spinorganisatie

Hokjes denken (zij/wij denken)

Afgebakend eigenaarschap (in takenpakket en functieomschrijving)

Overdreven specialisatie met begrensde inzetbaarheid als gevolg

Geïsoleerde verbeterprocessen

Verknipte dossierbehandeling

Vervreemding en verminderde betrokkenheid met het geheel en de kernopdrachten van de organisatie

Overvloed van complexe systemen, regels en procedures om alles af te stemmen

Trends die het systeemdenken uitdagen

1. Toenemende diversiteit

2. Verschuivend eigenaarschap van leren

3. Verschuivend inzicht betreffende belang tussen kennis-vaardigheden- attitudes m.a.w. onderwijs van en voor de 21ste eeuw

4. Groeiende vraag van medewerkers naar Autonomie, verBinding en Competentieontwikkeling (ABC)

5. Delende identiteit

Page 8: Quickwin4schools Zelfsturende Teams als sleutel tot ... · 13/10/2019 1 Quickwin4schools Zelfsturende Teams als sleutel tot succesvol innoveren Peter Van de Moortel vandemoortel.peter@gmail.com

13/10/2019

8

Toenemende diversiteit binnen inclusiegedachte

Vanuit sociale en culturele achtergrondVanuit religieuze achtergrondVanuit etnische achtergrondVanuit verschillende waardenstelselsVanuit verschillende competentiesVanuit verschillend leervermogenVanuit verschillende taalontwikkelingVanuit verschillende leerhoudingenVanuit verschillende geaardheid….

Eigenaarschap

Page 9: Quickwin4schools Zelfsturende Teams als sleutel tot ... · 13/10/2019 1 Quickwin4schools Zelfsturende Teams als sleutel tot succesvol innoveren Peter Van de Moortel vandemoortel.peter@gmail.com

13/10/2019

9

Belang tussen kennis-vaardigheden- attitudes m.a.w. onderwijs van en voor de 21ste eeuw

Gedeelde verantwoordelijkheid

Van ‘ik’ organisaties naar ‘wij’ organisaties

Van alleen naar samen

Van individueel naar coöperatief

Page 10: Quickwin4schools Zelfsturende Teams als sleutel tot ... · 13/10/2019 1 Quickwin4schools Zelfsturende Teams als sleutel tot succesvol innoveren Peter Van de Moortel vandemoortel.peter@gmail.com

13/10/2019

10

Naar een nieuw organisatie denken?

De zeesterorganisatie

Een duale kern: zelfsturende teamwerking en gedeeld leiderschap

De paradox: geen zelfsturing zonder sterke sturing

Van spinorganisatie naar sterorganisatie

De traditionele functionele organisatie is georganiseerd zoals een spin. Als je één van de pootjes van een spin wegknipt, dan wankelt de spin moeizaam rond. Alle poten moeten goed samenwerken en op elkaar zijn afgestemd om vooruit te gaan.

Page 11: Quickwin4schools Zelfsturende Teams als sleutel tot ... · 13/10/2019 1 Quickwin4schools Zelfsturende Teams als sleutel tot succesvol innoveren Peter Van de Moortel vandemoortel.peter@gmail.com

13/10/2019

11

De zeesterorganisatie

Een innovatieve arbeidsorganisatie is een eenvoudige organisatie gebaseerd op zelfsturende teams, zo weinig mogelijk topdownregelgeving, subsidiariteit en korte beslissingslijnen.

De zeester: elke poot heeft zijn eigen besturing. Als je een poot afknipt, dan kan die onafhankelijk blijven leven. De poot wordt zelf een nieuwe zeester. Als één poot mankeert, begint het organisme niet te wankelen.

Meer regelkracht op de werkvloer

Uitdagingen om van spin naar zeesterorganisatie te groeien. Bouw aan onafhankelijke teams van leerkrachten:

Verantwoordelijk voor de 4 kernopdrachten: Leerdoelen nastreven met als output: kwalificeren van leerlingen

Talenten ontwikkelen, passioneren en regisseren met als output: oriëntatie via talentportfolio

Begeleiden van leerhinderenissen met als output: leervermogen

Betrekken van belanghebbenden leer- en leefomgeving met als output betrokkenheid

Samen verantwoordelijk voor een community van leerlingen (is niet klas)

Met zelfsturing: plannen, onderzoeken, uitvoeren, evalueren (PDCA)

Zelf-organiserend en zelf-lerend

Met duurzaam karakter (continuïteit)

Bron: Scholen slim organiseren. Lannoo

Page 12: Quickwin4schools Zelfsturende Teams als sleutel tot ... · 13/10/2019 1 Quickwin4schools Zelfsturende Teams als sleutel tot succesvol innoveren Peter Van de Moortel vandemoortel.peter@gmail.com

13/10/2019

12

De nieuwe organisatie op school heeft een duale kern/werking

Duale kern:

Zelfsturende teamsenGedeeld leiderschap

Duale kern 1: zelfsturende teamwerking

1. Basissystematiek: SCRUM

2. Samenstelling ZT

3. Takenpakket en verantwoordelijkheden ZT

4. Werkingsprincipes ZT

5. Vergaderritme ZT

6. Voorwaarden voor succes? ZT

7. Modellen en instrumenten ZT

Page 13: Quickwin4schools Zelfsturende Teams als sleutel tot ... · 13/10/2019 1 Quickwin4schools Zelfsturende Teams als sleutel tot succesvol innoveren Peter Van de Moortel vandemoortel.peter@gmail.com

13/10/2019

13

School-scrum methode

We installeren een nieuwe methodiek voor verandering: SCRUM (vs. stappenplan of operationeel plan)

We installeren autonomie en zelfsturing bij de leerkrachten

We schaffen niet effectieve vergaderingen af.

SCRUM komt uit de ICT wereld …

Een raamwerk voor het ontwikkelen en onderhouden van complexe producten – Jeff Sutherland & Ken Schwaber 2013

Page 14: Quickwin4schools Zelfsturende Teams als sleutel tot ... · 13/10/2019 1 Quickwin4schools Zelfsturende Teams als sleutel tot succesvol innoveren Peter Van de Moortel vandemoortel.peter@gmail.com

13/10/2019

14

SCRUM rollen

SCRUM master (meestal een directeur)

SCRUM product owner (meestal een verantwoordelijke of coördinator)

SCRUM team (een werkgroep met specifiek doel)

Stakeholders (de betrokkenen: leerlingen en leerkrachten, …)

Wat is Scrum & Agile

Scrum is niet zozeer een aanpak, maar eerder een filosofie. Waarbij we afscheid nemen van het traditionele blauwdruk denken. Het betreft een manier van werken die voor allerlei soorten veranderingen en projecten toepasbaar is.

Het is de filosofie van ‘see-feel-change’. Oftewel leren door doen. Anders geformuleerd: Beter al doende, met kleine stapjes, succes boeken dan na veel werk het systeem implementeren en falen.

Aanvankelijk werd scrum vooral gebruikt in de ICT wereld. Om het mislukken van kostbare ICT projecten te voorkomen is scrum ontwikkeld. Nu wordt scrum/agile gebruikt bij een grote diversiteit van veranderingen en projecten.

Page 15: Quickwin4schools Zelfsturende Teams als sleutel tot ... · 13/10/2019 1 Quickwin4schools Zelfsturende Teams als sleutel tot succesvol innoveren Peter Van de Moortel vandemoortel.peter@gmail.com

13/10/2019

15

Kenmerken Scrum ZT op school Het team is multidisciplinair team met deelname van directeur

(eventueel), leerkracht en leerling (eventueel).

Methodiek: Aan de hand van sprints (korte cycli: iteraties) blijft men kort op de bal te zitten. Proeftuinen of pilots van elke volgende sprint zijn essentieel. Om met elkaar te kijken of we op de goede weg zijn. Op basis van inzichten uit de praktijk van alledag zet men dan de volgende stap/sprint. Waarbij feedback van gebruiker (lkr), klant (lln), opdrachtgever(beleid) essentieel is. Om zo direct tot aanpassingen te kunnen komen.

Het scrum-team ZT interne agenda

Belangrijk is de dagelijkse-wekelijkse stand-up meeting van het team. Bondig reageert elk teamlid op drie kernvragen: Wat heb jij bereikt sinds de vorige stand-up?

En wat ga jij bereiken tot de volgende stand-up?

Wat is je probleem, wat blokkeert je?

Dit dwingt om met elkaar te communiceren over de onderlinge afhankelijkheden of koppelvlakken. Je maakt het team als het ware belangrijk. Waardoor mensen zich ook zichtbaar anders gaan gedragen!

Page 16: Quickwin4schools Zelfsturende Teams als sleutel tot ... · 13/10/2019 1 Quickwin4schools Zelfsturende Teams als sleutel tot succesvol innoveren Peter Van de Moortel vandemoortel.peter@gmail.com

13/10/2019

16

Zelforganisatie en Scrum ZT Een belangrijke succesfactor van Scrum is het gebruik van het

zelforganiserend vermogen van professionals;

Het scrum-team is zelf verantwoordelijk voor het resultaat en daarmee voor de planning, de werkverdeling en de voortgangsbewaking;

Het opdelen van het werk in kleine ‘items - taken’ geeft het ZT zelf de mogelijkheid om de voortgang te bewaken;

Het team heeft geen hiërarchische projectleider (want dan voelen de teamleden zichzelf minder verantwoordelijk voor de voortgang), maar heeft wel een katalysator in de persoon van de ‘scrum master’;

Zelforganisatie en Scrum Feedback krijgen is essentieel om een goed product te maken, hoe eerder

hoe beter, daarom is er veel en intensief contact tussen coördinator en team en stakeholders;

De rolverdeling tussen coördinator, die het ‘wat’ bepaalt, en de ontwikkelaars, die het ‘hoe’ bepalen, is duidelijk en hierdoor blijft iedereen in zijn kracht;

De dagelijkse werkverdeling wordt door de teamleden zelf bepaald op basis van prioriteiten en competenties;

Tijdens een sprint staan alle taken duidelijk zichtbaar op het ‘taskboard’ en bepalen de teamleden zelf welke taken op een bepaald moment uitgevoerd worden en wie dit doet;

Iedere sprint wordt afgesloten met een evaluatie en vastlegging van leerpunten (‘retrospective’) zodat het team de volgende sprint nog beter kan uitvoeren.

Page 17: Quickwin4schools Zelfsturende Teams als sleutel tot ... · 13/10/2019 1 Quickwin4schools Zelfsturende Teams als sleutel tot succesvol innoveren Peter Van de Moortel vandemoortel.peter@gmail.com

13/10/2019

17

Teamcharter voor ZT1. Wat is de missie van ons team?

2. Wat is onze ambitie, ons streven?

3. Welke rollen en taken nemen we op en wat zijn de verwachtingen?

4. Welke afspraken maken we informatie, agenda en overleg?

5. Welke gedragsregels spreken we af? Hoe zorgen we voor elkaar?

Groeiproces zelfsturende teams

Set van individuen

Groep vormen

Teamwerking realiseren

Zelfsturing organiseren

Page 18: Quickwin4schools Zelfsturende Teams als sleutel tot ... · 13/10/2019 1 Quickwin4schools Zelfsturende Teams als sleutel tot succesvol innoveren Peter Van de Moortel vandemoortel.peter@gmail.com

13/10/2019

18

Scrum teams ST: wie beslist uiteindelijk?

Teams krijgen een uitgebreid mandaat, vooraf transparant besproken voor iedereen.

Teams hebben beslissingsautonomie voor de eigen werking en de doelen.

Wanneer teams voor beslissingen komen te staan met betrekking tot de ganse organisatie worden die voorgelegd in een forum.

Een forum bestaat uit zoveel mogelijk (zinvol) stakeholders.

Een forum beslist op basis van CONSENT (niemand tegen?)

Soorten zelfsturende teams op school

Samenstelling vanuit doelgroepwerking (leerlingen)

Samenstelling vanuit expertise werking (vakken, methodieken, …

Samenstelling vanuit procesbenadering (kwaliteitsontwikkeling, veranderingsprocessen, implementatie leerplannen, innovatiethema’s, ….

Page 19: Quickwin4schools Zelfsturende Teams als sleutel tot ... · 13/10/2019 1 Quickwin4schools Zelfsturende Teams als sleutel tot succesvol innoveren Peter Van de Moortel vandemoortel.peter@gmail.com

13/10/2019

19

Stappenplan Zelfsturende teamwerking

1. Wat willen we via ZT werking georganiseerd krijgen?

2. Wat willen we herontwerpen?

3. Wat is het ‘grof’ nieuw plan voor de school?

4. Bepaal de verschillende teams. (en de onderlinge afstemming)

5. Bespreek het inhoudelijke mandaat.

6. Bespreek ritme en beslissingsprocedures

7. Kick off

8. Begeleiden en/of bijsturen van de werking

Zelfsturende teamwerking: toolbox

Teamcharter SSO 15 en16

Prestatiemeter SSO 17

Kwaliteitsbewaking SSO 18

Spelregels en succescriteria SSO 18

Teambord als steun (digitaal via Trello)

Page 20: Quickwin4schools Zelfsturende Teams als sleutel tot ... · 13/10/2019 1 Quickwin4schools Zelfsturende Teams als sleutel tot succesvol innoveren Peter Van de Moortel vandemoortel.peter@gmail.com

13/10/2019

20

Page 21: Quickwin4schools Zelfsturende Teams als sleutel tot ... · 13/10/2019 1 Quickwin4schools Zelfsturende Teams als sleutel tot succesvol innoveren Peter Van de Moortel vandemoortel.peter@gmail.com

13/10/2019

21

Page 22: Quickwin4schools Zelfsturende Teams als sleutel tot ... · 13/10/2019 1 Quickwin4schools Zelfsturende Teams als sleutel tot succesvol innoveren Peter Van de Moortel vandemoortel.peter@gmail.com

13/10/2019

22

Duale kern 2: gedeeld leiderschap

Wat is het?

Voorwaarden?

Criteria?

Modellen en instrumenten? Reflectiemodel (‘Naar gedeeld leiderschap’)

Hoe denken we over leiderschap (‘Naar gedeeld leiderschap’)

Rolbenadering en rolverandering (Van PDCA naar IMAR)

Analyse ontvankelijkheid organisatie

Model grondhouding verticaal vs. delend leiderschap

Page 23: Quickwin4schools Zelfsturende Teams als sleutel tot ... · 13/10/2019 1 Quickwin4schools Zelfsturende Teams als sleutel tot succesvol innoveren Peter Van de Moortel vandemoortel.peter@gmail.com

13/10/2019

23

Leiding geven in de zeesterorganisatie.

‘Leidinggevenden kunnen niet langer zijn wie ze geweest zijn.’

‘Van oud naar nieuw leidinggeven, een kwestie van identiteit’

Via zelfbescherming en zelfdeterminatie naar nieuw leiderschap

Verticale identiteit Delende identiteit

OrganiserenControleren

Opvolgen BeslissenBrandjes blussen

Zelfredzaamheid stimulerenBereikbaar zijn

Kaderen, visie verwoordenParticipatief beslissen

OrganiserenControleren

Opvolgen BeslissenBrandjes blussen

GEDRAG

Gedeelde visie in de groepSteeds in ontwikkeling

Conform gedeelde visie en waarden

Vanuit de functie/positieControle is goed

Normen en verwachtingenOVERTUIGINGEN

Ik wil bijdragenHet gaat niet om macht maar

om inhoudIk wil anderen doen groeien

Ik vervul mijn plichtIk neem de leiding en ben

de baasHet geeft mij de status

MOTIEVEN

Page 24: Quickwin4schools Zelfsturende Teams als sleutel tot ... · 13/10/2019 1 Quickwin4schools Zelfsturende Teams als sleutel tot succesvol innoveren Peter Van de Moortel vandemoortel.peter@gmail.com

13/10/2019

24

Focus leidinggevende?

Is onze organisatie (school) klaar voor 2.0 organisatie? 5 Belangrijke vragen! 1. Onze organisatie heeft nood aan innovatie in aanpak, processen,

organisatie, communicatie, …

2. Onze organisatie wordt ontwricht door nieuwe regelgeving, nieuwe didactiek, technologie of concurrentie.

3. Vanuit beleid en directie komen signalen voor een nieuw organisatiemodel.

4. Er is een gevoel van ontevredenheid over de manier van besluitvorming, veranderingsaanpak, algemeen beleid.

5. In onze organisatie is verandering moeilijk door te veel hiërarchie en bureaucratie

Zie score analyse: vrij naar ‘naar gedeeld leiderschap’

Page 25: Quickwin4schools Zelfsturende Teams als sleutel tot ... · 13/10/2019 1 Quickwin4schools Zelfsturende Teams als sleutel tot succesvol innoveren Peter Van de Moortel vandemoortel.peter@gmail.com

13/10/2019

25

‘Leiding geven’ is in verandering: hoe zien we het leiderschap? 7 vragen1. Wat is de scope van het leiderschap? Over hoeveel mensen gaat

het?

2. In welke mate willen medewerkers betrokken worden in beleidsbeslissingen (welke domeinen en tot op welke diepte)?

3. Welk beeld willen we installeren als het gaat over leiderschap?

4. Wat zijn de leiderschapstaken en verdelen we die?

Zie score analyse: vrij naar ‘naar gedeeld leiderschap’

‘Leiding geven’ is in verandering: hoe zien we het leiderschap? 7 vragen

5. Welke mindset verwachten we van leiders?

6. Welk gedrag typeert de leiders?

7. Hoe willen we dat leiders in onze organisatie zich verder ontwikkelen?

Zie score analyse: vrij naar ‘naar gedeeld leiderschap’

Page 26: Quickwin4schools Zelfsturende Teams als sleutel tot ... · 13/10/2019 1 Quickwin4schools Zelfsturende Teams als sleutel tot succesvol innoveren Peter Van de Moortel vandemoortel.peter@gmail.com

13/10/2019

26

Zelfsturende teamsTips voor leiders …

Zorg voor een afgebakende team-taakomschrijving.

Geef voldoende regelmogelijkheden in de vorm van bevoegdheden, instrumenten en informatie.

Geef tijd voor transitie in gedragsverandering via reflectie.

Vermijd oude controlereflexen (loslaten en vertrouwen).

Zorg voor correcte opvolging van consequenties van zelfsturing.

En wist je ….?

Er bestaat ook eduScrum! Voor leerlingen, als didactiek!!

Page 27: Quickwin4schools Zelfsturende Teams als sleutel tot ... · 13/10/2019 1 Quickwin4schools Zelfsturende Teams als sleutel tot succesvol innoveren Peter Van de Moortel vandemoortel.peter@gmail.com

13/10/2019

27

DANK Peter Van de Moortel

[email protected]