1

Quick scan: open source regelgevingEindrapportage voor VROMin opdracht van Aart Dijkzeul en Wendy Opperman

Delft, 19-02-2010

Hans de BruijnBauke SteenhuisenRuben van Wendel de Joode

2

Project afbakening

• Uw vraag: wat zijn de mogelijkheden van het openbron model op hoofdlijnen bij het maken van beleid, ontwerpen van regelgeving en het vaststellen van normen door het Ministerie van VROM?

• Doel: het openbron model zou bij moeten kunnen dragen aan ten minste drie doelen: kennis verwerven, draagvlak creëren en transparantie ten opzichte van samenleving en burger.

• Onderzoek in drie fasen• Fase 1: ontwerpeisen van het openbron model• Fase 2: een voorbeeld getoetst aan de ontwerpeisen; dit

resulteert in een aantal risico’s en trade-offs• Fase 3: strategieën om met deze risico’s en trade-offs om

te kunnen gaan

3

Inhoud

Fase 1: ontwerpeisen openbron aanpak• Oprichting• Ontwikkeling• Deelnemers• Eindproduct• Kwaadwillig gedrag tegengaan• Organiserende tegenkrachten

Fase 2 en 3: de case ‘kwaliteitscriteria’ • Risico’s en trade-offs van de openbron aanpak• Strategieën om met die risico’s en trade-offs om te gaan

4

Fase 1Ontwerpeisen openbron aanpak

5

Aanpak fase 1

• Kennis en ervaring van het onderzoeksteam• Desk research van bestaande documentatie• Boeken en artikelen over het openbron

model• Internetcommunities rondom openbron

modellen

6

Aantrekkelijke elementen van het openbron model

De meest gehoorde voordelen zijn:• Creëren van betrokkenheid en draagvlak• Aanboren van talent, kennis en ervaring• Transparantie en navolgbaarheid• Lokaal ondernemerschap• Snelheid van ontwikkeling (parallelle ontwikkelprocessen)• Kosten (onderzoek niet eenduidig of open bron

goedkoper is)• Innovatie

7

Wat is het openbron model?Verschillende dimensies van de term1. De term ‘open source’ wordt vaak gebruikt voor een

bepaald soort software producten, zoals Apache en Linux2. Het openbron model verwijst naar een juridisch construct

dat gebruikers in staat stelt een product (bv. software, idee, ontwerp) aan te passen en de aangepaste versie te verspreiden

3. Het openbron model kan de basis zijn voor een aantrekkelijk business model

4. Het openbron model verwijst naar een ontwikkelmodel waarin gebruikers al dan niet met professionals en bedrijven een product beter maken

8

Wat is het openbron model?Verschillende producten

• De langst bekende voorbeelden zijn rondom software:• Linux, Apache, OpenOffice, MMBase

• Het model wint aan populariteit rondom content (creative commons licentie), bv.• Wikipedia, Tor boeken, Revver, Beatpick, Battle of concepts

• Het model wordt beperkt toegepast voor het maken van fysieke producten, bv.• Shapeways (3d printing), de open source auto (TU Delft)

• Het model wordt toegepast voor het aanbieden van diensten, bv.• Myngle (taalcursussen), communities in en rond de zorg

(bv. PatientsLikeMe)

9

Het openbron model in dit onderzoek

• Voor VROM is met name de vierde dimensie van het openbron model relevant: het openbron model als ontwikkelmodel

• Bij VROM zal het openbron model worden ingezet voor het verder brengen en geaccepteerd krijgen van content. Beleid, regelgeving en normen zijn immers vormen van content.

• Afbakening openbron model voor VROM:

Het opzetten en benutten van een digitale gemeenschap om in interactie tot een – onder gebruikers – geaccepteerd en bruikbaar eindproduct (in de vorm van content) te komen.

10

De ene openbron toepassing is de andere niet: oppassen voor te snelle conclusies• Het open bron model wordt in veel omgevingen toegepast • Veel aandacht gaat uit naar het succes van het openbron

model voor de ontwikkeling van software. Echter, software heeft specifieke kenmerken. De gevonden verklaringen voor het succes van openbron software zijn niet zonder meer overdraagbaar.

• De specifieke kenmerken van software zijn onder meer:• Bij software is kwaliteit redelijk objectief te maken: werkt het of werkt het

niet?• Bij software bestaan duidelijke afspraken over hoe je goede software

schrijft• Bij software kunnen alleen goede techneuten een serieuze bijdrage

leveren: het is weinig toegankelijk voor niet experts• Bij software kan het product in relatief onafhankelijk delen worden

gesplitst, waardoor gedistribueerd en parallel werken mogelijk wordt

11

Naar ontwerpeisen voor openbron regelgeving

• Er zijn aantrekkelijke elementen van het openbron model voor beleidsprocessen en wetgevingstrajecten die met de volgende ontwerpeisen dichterbij kunnen komen.

• Maar let op: • Openbron kent veel variaties met verschillende

ontwerpeisen• Succes van openbron blijft nog deels diffuus en onverklaard• Ontwerpeisen voor openbron roepen dilemma’s op

12

Ontwerpeisen (1): Oprichting

Openheid• Structuur en inhoud van product zijn (deels) ongedefinieerd • Einddoel staat ook nergens vastgelegd• Transparant: alles is zichtbaar en corrigeerbaar

Lawaai maken• Betrokkenheid van een (bestaande) community• Vanaf het begin voldoende inhoud en variatie • Bezoekers moeten terug willen komen om deelnemer te

wordenGroei mogelijk maken

• Eenvoud: toegankelijk taalgebruik, WYSIWYG• Periode van exponentiële groei is niet planbaar• Editorship met de capaciteit om snel op te schalen

13

Ontwerpeisen (2): Ontwikkeling

Kritieke massa • ‘The good crowd out the bad,’ check en double check van

bijdragen • Variëteit aan deelnemers zorgt voor een sterke community• Variëteit zodat enkelingen niet te veel kunnen domineren

Continuïteit • Regelmatig nieuwe versies en updates• Voorkom stilvallen, kan dodelijk zijn• Editorship met flexibele en iig voldoende capaciteit

Openheid• Tolerantie voor alle, ook kwaadwillige en ambigue, bijdragen• Structuur en inhoud kunnen zich spontaan herdefiniëren• Parallelle ontwikkelingslijnen moeten mogelijk zijn

14

Ontwerpeisen (3): Deelnemers (a)

Drie niveaus van structuur om de deelnemers te beschrijven

Individu • Laagdrempelig: makkelijk te navigeren, makkelijk bij te dragen• Modulair: weinig afhankelijkheid van anderen, eigen plek in

ontwikkeling• Reputatie: contributies zijn herleidbaar naar individu

Actieve groep• Snel de diepte in kunnen: direct een knop met relevante downloads• Interactie: het platform krijgt meerwaarde door meer mensen• Convergentie: de bijdragen van anderen dragen bij aan het geheel

Niet-actieve groep• Oriëntatievermogen: mailinglijst voor domme vragen bijvoorbeeld• Gebruiksgemak: elegantie en begrijpelijkheid van geleverde content• Gidsen: ‘favorieten’ tonen wat relevante content is (multiplier-effect)

15

Ontwerpeisen (3): Deelnemers (b)

Voorwaarden en prikkels voor deelnemende individuen

Voorwaarden voor deelname• Deelname op eigen initiatief en op zelfverkozen wijze• Openheid voor alle mogelijke bijdragen• Bereidheid om eigen bijdragen te laten aanpassen door anderen• Onderscheid gebruiker/ontwikkelaar van eindproduct is er niet• Taakverdeling binnen gemeenschap op eigen verzoek• Veilige omgeving: anoniem, geen eindverantwoordelijkheid voor

resultaat

Prikkels voor deelname• Deelnemers raken betrokken bij ontwerp/gebruik van de content• Eer en roem voor bijzondere bijdragen binnen de community• Continu ontwikkelproces: lopende discussies, telkens weer wat

nieuws• Gratis, vrijblijvend, gemakkelijk toegankelijk• Een levendig sociaal netwerk

16

Ontwerpeisen (4): Eindproduct

Open einde• Het beoogde eindproduct laat zich niet kwantitatief definiëren

(bv. in aantal pagina’s, aantal bijdragen, aantal artikelen, etc.)• Het eindproduct kan zich in principe eeuwig blijven

doorontwikkelen• Ontwikkeling stopt als gebruikers geen bijdragen meer leveren• Ontwikkeling en gebruik zijn niet gescheiden• Onbedoeld gebruik bestaat niet: onderdeel van “trial & error”• ‘Objectiviteit’ van inhoudelijke bijdragen worden hergedefinieerd

tot ‘verifieerbaarheid’ en ‘pluralisme’ • Kwaliteit en betrouwbaarheid van product zijn rekbaar

Eigendom• Er is niet 1 eigenaar van het eindproduct

17

Ontwerpeisen (5): ongewenst gedrag en het tegengaan ervan

Voorbeelden van ongewenst gedrag• Flaming & flame wars: het over langere tijd sturen van

berichten die met opzet aanvallend of beledigend zijn• Deadlocks: deelnemers zijn het structureel oneens met elkaar

en blijven elkaars bijdragen wijzigen en/of verwijderen (zoals bij het Falafel artikel gebeurde op Wikipedia)

• Systeemaanvallen op de infrastructuur van een community of site

• Doelbewust verkeerde informatie aanleveren • Doelbewust correcte informatie verwijderen en/of aanpassen• Aannemen van een valse identiteit

(mogelijk de identiteit van iemand anders)

18

Ontwerpeisen (5): ongewenst gedrag en het tegengaan ervan

Strategieën tegen ongewenst gedrag• Timing van bijdragen niet belangrijk maken• Stel richtlijnen op voor gewenst en ongewenst gedrag• Een transparant editorship met correctie patrouille• Gelaagde deelnemersstructuur met identificatieplicht voor meer

rechten• Sociale controle

• gebruikers halen eerdere versies terug en wissen ongewenste bijdragen

• brulbrieven, negeren, ‘shaming’ • Interventie van editor

• stemprocedures organiseren in geval van ruzies en/of deadlocks• blacklisting van contraproductieve gebruikers• blokkeren van IP-adres notoire misbruikers

N.B. Er is geen verweer tegen structureel/massaal systeemondermijnend gedrag

19

Ontwerpeisen (6): zelforganisatie vergt ook tegenkrachten

Organiserende tegenkrachten• Begrensde openheid: via licenties, stichtingen of internet mailing

lijsten• Externe ondersteuning: vaste referentiepunten buiten openbron

model, erkenning van externen (certificaten)• Beginfase: intensieve monitoring en begeleiding, zelf zorgen voor

voldoende inhoud, serieus nemen van bijdragen van anderen• Beloningsmechanismen• Voortbouwen op bestaande communities, bestaande content• Hiërarchie inbouwen: aristocratie van editors, vlaggensysteem of

stoplichten om kwaliteit te bewaren, systeem van formele toestemming per bijdrage

• Coping mechanismen voor conflicten: parallelle ontwikkeltrajecten, discussieplatformen (bv. mailing lijsten, IRC)

20

Conclusie van fase 1

Open bron model heeft zeer aantrekkelijke elementen die mogelijk toepasbaar zijn voor VROM, maar• Zelforganisatie van openbron modellen kent geen toverformule –

hun succes laat zich niet ontwerpen maar is afhankelijk van individuen

• Succes van openbron modellen blijft deels onverklaard; het uitblijven van misbruik dus ook – verkeerde toepassingen leiden mogelijk juist tot het mobiliseren van kwaadwillig gedrag

• Groot aantal ontwerpeisen – openbron model drijft op zelforganisatie maar vraagt ook veel organiserende tegenkrachten

• De vele ontwerpeisen kennen ook vele spanningen onderling – hier zijn mogelijk toepassingspecifieke strategieën voor te bedenken

• Succes van openbron modellen is sterk toepassingsspecifiek – analyse van ontwerpeisen en hun onderlinge samenhang is maatwerk

21

Fase 2: casus ‘kwaliteitscriteria’Risico’s en trade-offs van de openbron

aanpak

22

Aanpak fase 2

Interviews en desk research van bestaande documentatie

• Documentatie over de case ‘kwaliteitscriteria’• Drie interviews met betrokkenen bij deze cases• Boeken en artikelen over het openbron model• Internetcommunities rondom openbron

modellen

23

Onderwerpen

• De casus (zoals wij die interpreteren)• Drie opties voor een openbron aanpak gegeven de

casus• De basisingrediënten van de aanpak• Fits en misfits van de aanpak met de ontwerpeisen

24

Uitgangspunten bij de casus

• De uitwerking vindt plaats op hoofdlijnen• De precieze inrichting van de ‘openbron

omgeving’ is geen onderwerp van dit onderzoek • Kennis over de casus opgedaan in een beperkt

aantal interviews (geen gesprekken gevoerd met bijv. ambtenaren van gemeenten)

25

Casus: kwaliteitscriteria voor decentrale handhaving VROM regels en vergunningenProbleemschets• Er zijn kwaliteitscriteria ontwikkeld in 2002 en in 2009;• De kwaliteitscriteria uit 2009 hebben nu onvoldoende

draagvlak bij gemeenten en provincies;• Hierdoor is implementatie en verankering in de wet nog niet

opportuun.

Vraagstelling• Zou een openbron aanpak in deze situatie passen?

• Hoe ziet een openbron aanpak voor deze casus eruit?• Welke risico’s en dilemma’s heeft deze openbron aanpak?• Welke strategieën zijn hiervoor te bedenken?

26

Hoe groot is de doelgroep en uit welke partijen bestaat deze?

• Cruciaal voor het openbron model om te slagen is:• Voldoende grote doelgroep• Voldoende diversiteit. Diversiteit zorgt voor

tegenkrachten en intelligentie in het systeem.• Een eerste vingeroefening: • Hoe groot en hoe divers is de potentiële

doelgroep? Een homogene groep is killing voor deze community.

• Hoeveel echte actievelingen zijn er binnen de groep? De 80/20 regel geeft een grove schatting.

27

Hoe groot en divers is de potentiële doelgroep?

Gemeente Provincie Uitvoerings-diensten

VNG IPO Rijk Overig• bedrijven?• consultancies?

Aantalorganisaties

Aantal Personen

Aantal functies

Grove schatting ≈ 10.000

28

Aanpak voor de casus

• In de eerste fase van het onderzoek hebben we geconstateerd dat het ene openbron model het andere niet is

• Dat betekent ook dat er meerdere aanpakken mogelijk zijn voor het toepassen van het openbron model op deze casus

• De fits en misfits van de casus hangen op hun beurt samen met de gekozen aanpak voor het openbron model

• Vandaar: eerst een keuze voor aanpak en daarna verdere uitwerking van de casus naar fits, misfits en strategieën.

29

Een openbron aanpak: 3 opties

We zien drie opties voor de aanpak• Validatie huidige set criteria. Laat gebruikers de

bestaande criteria becommentariëren en selecteer beslispunten op basis van de discussie.

• Doorontwikkeling huidige set criteria. Laat de criteria door een community van gebruikers doorontwikkelen.

• Een nieuwe start. Begin een nieuwe set criteria ‘from scratch’ middels openbron.

30

Keuze voor optie 3

Voordelen Nadelen

Validatie • Gebruik maken van huidige input

• Geen prikkel voor constructieve en innovatieve deelname• Herhaling van zetten

Dooront-wikkelen

• Binding met criteria• Prikkel om deel te nemen: je hebt invloed

• Minder creativiteit door bestaande criteria• De set aan criteria is nu ‘af’, dat nodigt minder uit tot deelname

Nieuwe start (from scratch)

• VROM heeft bestaande set ‘achter de hand’• Meeste prikkels voor gebruikers om deel te nemen• Meeste kans op innovatieve oplossingen

• Het is lastig om een start te maken

31

Basisingrediënten om ‘from scratch’ openbron kwaliteitscriteria te ontwikkelenEen eenvoudig protocol voor een open, creatief proces• Webinterface• Wiki-achtige opzet• VROM faciliteert: enkele toetredingseisen en regie• Ontwikkelproces voorsorteren in een boomstructuur

(verlaagt drempel om bij te dragen)• Parallelle discussies en ontwikkelingen zijn mogelijk• Verbreding van discussie is mogelijk• Vorm en inhoud eindproduct niet vastgelegd

32

Wiki-achtige webinterface (basis)

Geschiedenis per criterium

[alle veranderingen]

View source

[broncode]criteria- criteria groep 1- criteria groep 2- criteria groep 3- criteria groep 4- criteria groep 5- criteria groep 6- criteria groep 7

discussie- vraag 1- vraag 2- vraag 3- vraag 4

criteria groep 4

- criterium a- criterium b- etc.

welkom inschrijven handleiding FAQ

p d g

contact

Discussie per criterium

[alle opmerkingen en reacties]

Pagina per criterium

[tekst criterium, uitleg over criterium]

v

33

De structuur van de Wiki (1)boomstructuur

• Boomstructuur van onderwerpen (criteria, discussiethema’s)

Spelregels• De boomstructuur is vooraf gedefinieerd en kan in

principe niet zomaar door de deelnemers worden aangepast

• Verzoek tot aanpassing boomstructuur kan worden ingediend en daar dient over gestemd te worden

• Binnen de hoofdstructuur kan wel door iedereen een nieuwe pagina aangemaakt worden

34

De structuur van de Wiki (2):criteria

Per criterium komen de volgende onderwerpen aan bod• Waar is het criterium op van toepassing?• Hoe is het criterium precies geformuleerd?• In hoeverre is het criterium bindend?

Spelregels• Iedere deelnemer kan een nieuw criterium aanmaken• Ieder criterium kent steeds maar 1 formulering, bijv.

opleiding

35

De structuur van de Wiki (3)discussiethema’s

Om de site aantrekkelijk te maken: vrije discussie naast criteria

Discussie over professionalisering van de handhaving• Hoe wil je voor een bepaald criterium gecontroleerd

worden?• Hoe wil je vergeleken worden met andere gemeenten?• Wat zijn best practices voor een bepaald

criterium/onderwerp?• Waarom verbeteren kwaliteitscriteria de

handhavingkwaliteit niet?• Inventarisatie van best practices

• Deelnemers mogen best practices beschrijven• Daarop kan gereageerd worden etc.

36

Confrontatie tussen casus en ontwerpeisen voor de gekozen ‘from scratch’ variant• Een groot deel van de eisen leidt niet tot fits of misfits: ze

zijn sterk afhankelijk van de gekozen aanpak van het openbron model.

• Bv. de eis “Regelmatig nieuwe versies en updates” is belangrijk bij het vormgeven van de aanpak, maar leidt niet tot een fit of misfit voor de casus met de gekozen aanpak.

• Er zijn een aantal duidelijke fits tussen de eisen en de gekozen aanpak.

• Er zijn geen echte misfits, wel risico’s en dilemma’s.

37

Fits tussen casus en ontwerpeisen voor de gekozen ‘from scratch’ variant (1)• Fits met de eisen bij oprichting

• Het einddoel staat nergens vastgelegd en er is niet een vooraf vastgestelde structuur of inhoud van product

• Fits met de eisen bij ontwikkeling• De potentiële doelgroep is groot en met voldoende

variëteit: vraag is wel hoeveel betrokkenen ook echt actief worden

• Fits met de eisen bij deelname• Het onderscheid tussen ontwikkelaar en gebruiker is

niet te maken

38

Fits tussen casus en ontwerpeisen voor de gekozen ‘from scratch’ variant (2)• Fits met de eisen bij eindproduct

• Het product zal nader bepaald moeten worden, maar ondertussen kan de ontwikkeling door blijven gaan

• Fits met de eisen voor tegengaan ongewenst gedrag• Het is een bekende doelgroep waardoor controles en

sancties meer in handbereik liggen• Fits met de eisen voor organiserende tegenkrachten

• Er is een goede mogelijkheid om aan te sluiten bij bestaande netwerken en content.

39

Risico’s voor de casus en de gekozen ‘from scratch’ variant

1. Prikkels voor deelnemers (“VROM doet er toch niets mee”)2. Eindeloze discussies zonder resultaat (deadlocks)3. Malicieus gedrag: Vergrovend taalgebruik4. Malicieus gedrag: Bewust verwijderen van juiste informatie5. Overheersing gemeentebelangen6. Wildgroei aan bijdragen (geen eindproduct)7. Continuïteit van ontwikkeling (stilvallen)8. Kort voor een deadline/einde van de Wiki wijzigingen

doorvoeren9. Openheid en transparantie (de hele wereld kan met

ambtenaren meelezen)

40

Dilemma’s voor de casus en de gekozen ‘from scratch’ variant

1. Rol VROM (wel en geen regie)2. Malicieus gedrag (toestaan en tegengaan)3. Anonimiteit individu (waarborgen en

tenietdoen)4. Openheid van de Wiki5. Reputatie VROM

41

Conclusie fase 2

• Er zijn meerdere aanpakken mogelijk voor het toepassen van het openbron model op de casus ‘kwaliteitscriteria.’

• De casus ‘kwaliteitscriteria’ en de door ons gesuggereerde ‘from scratch’ aanpak voldoet aan een groot aantal randvoorwaarden voor het openbron model, zoals een potentieel grote doelgroep en content als product

• De confrontatie tussen de ontwerpeisen van het openbron model en de combinatie van casus en ‘from scratch’ aanpak heeft meerdere risico’s en dilemma's

42

Fase 3: casus ‘kwaliteitscriteria’strategieën om met risico’s en dilemma’s

van de openbron aanpak om te gaan

43

Mogelijke strategieën (1)

Risico’s Strategieën

1. Prikkels voor deelnemers

“We willen het niet!”

• Wortel: VROM toont zich bereid tot alternatieven• Schaduw van de stok: de KPMG criteria achter de hand• Zichtbare anti-criteria discussie• Klein beginnen (bijv. 4 maanden)

2. Eindeloze discussies zonder resultaat“MBO…” “Nee HBO” “Nee MBO” “Nee HBO” “Nee MBO” “Nee HBO”

• Laten gebeuren (het falafel-effect)• Editor heeft ‘freeze rechten,’ • Editor initieert stemrondes• Editor nodigt betrokkenen uit voor een gesprek

3. Ongepast taalgebruik

“Steek die f*ck criteria maar in je #$%@!”

• Peer pressure van goedwillenden• Editor patrouilleert • Anti-scheld software• Anonimiteit niet verabsoluteren

44

Mogelijke strategieën (2)

Risico’s Strategieën

4. Bewust verwijderen van juiste informatie

• Iedereen kan oude versies terughalen (er is een history)• Deleten binden aan stemrondes• Regel: pagina’s deleten alleen in bepaalde periodes

5. Overheersing gemeentebelangen

• Stimuleer deelname van provincies, uitvoeringsdiensten, bedrijven, consultancies• Shadow: Mochten belangen gaan overheersen dan heeft VROM reden om terug te vallen op de KPMG set

6. Wildgroei aan bijdragen

• Hiërarchie van aanpassingsrechten• Shadow: Mocht het niets worden, dan is de dreiging aanwezig dat VROM terugvalt op de KPMG criteria• Editor hergroepeert inbreng met stemrondes

45

Mogelijke strategieën (3)

Risico’s Strategieën

7. Continuïteit van de ontwikkeling

• Story telling over de ‘WiCriteria’ via diverse kanalen• Zorg voor niet te hoge verwachtingen• Achter de coulissen met stakeholders praten

8. Kort voor een deadline wijzigingen doorvoeren

• Zachte afsluiting van de Wiki, bewegende deadline• ‘Feature freeze’ en daarna nog één gezamenlijke editronde

9. Openheid & transparantie

• Gated community; niet iedereen kan lid worden• Iedereen deelnemer krijgt een persoonlijke email• Vaste nicknames (reputatie mechanisme)• Identiteit is bekend bij de beheerder• Regel: identiteit prijsgeven bij overschrijding van normen

46

Dilemma 1: de regie van VROM

Strategie: regie loslaten en behouden• VROM is initiator, facilitator en promotor van de Wiki,

maar laat de ontwikkeling inhoudelijk vrij• VROM moet een statement maken dat ze het

experiment serieus nemen, maar onder bepaalde voorwaarden

• Openbare presentatie van eindproduct en publieke verantwoording van VROM over het eventuele vervolg

• Speel in op de verwachtingen: het is een experiment. Maar als een nieuwe set criteria veel draagvlak bij de gebruikers heeft, dan zal VROM er iets mee moeten

47

Dilemma 2: malicieus gedrag

Hoe ver ga je om ‘slecht’ gedrag te ‘straffen’?• Hoe meer controle, hoe minder creativiteit en

enthousiasme• Hoe minder controle, hoe meer kans op ongewenste

effecten en uitkomsten

Een strategie: • van te voren duidelijke spelregels opstellen • ‘straffen’ altijd goed uitleggen aan alle deelnemers

48

Dilemma 3: anonimiteit

Het effect van anonimiteit is vooraf onduidelijk• Deelname is anoniem: voordeel dat iedereen dan

durft te doen wat hij/zij echt vindt, geen rem en meer creativiteit

• Maar het vermindert ook de stimulans om deel te nemen en leidt tot grotere kans op ‘slecht’ gedrag

Een strategie• Anonimiteit beperken: bijv. aanmelden met

persoonsgegevens, daarna anonieme gebruikersnaam.

49

Dilemma 4: openheid

Het effect van openheid is vooraf ook onduidelijk• Als iedereen naar de site kan, is de potentiële doelgroep heel

groot• Maar de kennis zit alleen bij de direct betrokkenen om een

goede discussie over de criteria te voeren • Een ‘gated’ community is veiliger, maar genereert minder

publiciteit

Een strategie: • Openheid beperken, bijv.

• Inhoud van de Wiki tijdens de ontwikkeling gesloten houden, maar na de afronding open stellen voor iedereen;

• Geïnteresseerden rechten geven om de discussies te volgen• Deze strategie wel duidelijk vooraf communiceren

50

Dilemma 5: Reputatie VROM

Het experiment kan positief werken, maar is niet zonder gevaar voor de reputatie van VROM

• Wat als er bijna niets gebeurt?• Wat als het openbron proces niet tot kwalitatief goede

criteria leidt?• Wat als er onvoldoende vertrouwen is en prikkels bij de

stakeholders om mee te doen? (bijv. als het experiment te vrijblijvend wordt ingestoken)

Strategie• Balanceren tussen steun aan experiment en het afdekken

van afbreukrisico• Goede exit strategieën voor diverse scenario’s: bijv.

stilvallen, averij of een onverwachte ontwikkeling naar een ander product

51

Conclusie fase 3

• Openbron toepassing met de gekozen ‘from scratch’ aanpak is interessant voor deze casus

Maar er zijn diverse risico’s op te lossen• Daarvoor hebben we een arsenaal aan strategieën

geschetst om tegenkrachten mee te organiseren

Maar de inzet van die strategieën zijn niet dilemma-vrij• Ook hier zijn strategieën voor geschetst• Uiteindelijke ontwikkeling van openbron kwaliteitscriteria

blijft onvoorspelbaar

52

Hoe scoort het openbron model op de door u gestelde doelen?

• Uit de casus blijkt o.a. dat in een openbron aanpak:• de doelgroep input kan leveren en ziet wat er gebeurt met

de resultaten;• het proces om te komen tot de criteria transparant en open

is;• de kennis van alle deelnemers aangesproken wordt en er

veel ruimte is voor discussie wat leidt tot kennisdeling.• Kortom het openbron model biedt mogelijkheden voor het

bereiken van de doelen: kennis verwerven, draagvlak creëren en transparantie ten opzichte van samenleving en burger.

• Maar veel is afhankelijk van een goede aanpak en zelfs dan is de uiteindelijke ontwikkeling van het eindproduct en de community onvoorspelbaar.

53

Literatuur & andere bronnen

Literatuur• R. van Wendel de Joode, Understanding open source communities: An

organizational perspective, proefschrift, TU Delft, 2005.• Erwin Blom, Handboek communities: De kracht van sociale netwerken, AW Bruna,

2009.• Ebersbach (2008) Wiki : web collaboration, 2nd edition Berlin, Springer 2008• Klobas, J.: “Wikis: Tools for Information Work and Collaboration“; Chandos

Publishing, Oxford (2006).• Runciman (2009) Like Boiling a Frog, London Review of Books, 28 May 2009• Tapscott, D. and Anthony D. Williams (2006) Wikinomics: How mass collaboration

changes everything. Ottawa: Portfolio.

Andere bronnen• Vele communities en internet sites, zoals Wikipedia, NOiV groep bij Linked-in en

MMBase• Experts zoals Igor Nikolic (TU Delft) en Fabrice Mous (Ictivity)