www.arbounie.nl

Q-koorts vanuit bedrijfsgezondheidskundig perspectief

Juan Bouwmans

bedrijfsarts, arbeidsgeneeskundig consulent infecti eziekten

2

Juan Bouwmans

� Arbo Unie

� Bedrijfsarts

� Arbeidsgeneeskundig consulent infectieziekten

� Werkzaam t.b.v. de gezondheidszorg

� Brabants kennisnetwerk Zoönosen (PRVMZ)

� NCvB / RIVM / KIZA

3

Q-koortsvanuit bedrijfsgezondheidskundig perspectief

� Inhoud

� Casuïstiek

� Beroepsziekte, blootstelling

� Arbobeleid

� Casuïstiek

� Verzuimbegeleiding

� Links

4

Casus 1

� Een vrachtwagenchauffeur van eendiervoederbedrijf gaat re-integrerenna een hartoperatie (3 omleidingen).

� Deze chauffeurs komen op veleboerenbedrijven niet in, maar welin de buurt van, de stallen.

� De leidinggevende van het bedrijf vraagt aan u of b etrokkene een beperking opgelegd moet krijgen om te lossen bi j een van Q-koorts verdacht of besmet bedrijf.

� Wat gaat u adviseren?

5

Vrachtwagenchauffeurvan een diervoederbedrijf

� Hartpatiënten (klepgebrek, operatie, stent, aneurys ma) lopen een hoger risico

� Voorzorgsbenadering

� Voorlichting over klachten

� Voorlichting over preventie (direct contact vermijd en)

� Antistoffen laten bepalen (zo nodig vervolgen)

� Vaccinatie

6

Casus 2

� Medewerkers van een loon-bedrijf moeten een perceellangs een dijk gaan maaienwaar schapen grazen.

� Deze zomer is bij 2 mede-werkers van het bedrijf Q-koorts geconstateerd en h et vermoeden bestaat dat dit verband houdt met eerdere maaiwerkz aamheden.

� De directeur van het bedrijf vraagt aan u of er gem aaid mag worden en zo ja, welke maatregelen er getroffen moeten wor den.

� Wat gaat u adviseren?Remko Houba, AH, Arbo Unie -> NKAL

7

Grasmaaiers

� Risico analyse� Soort maaiers (bosmaaiers, tractor)� Vuile werkkleding� Vuil materieel (hoe maakt men het schoon)� Persoonlijke beschermingsmiddelen� Hygiëne� Tijd van het jaar, klimaat� Schapen (wel of niet besmet)

8

Grasmaaiers

� Meest risicovolle werkzaamheden 1. Bosmaaier - stofdeeltjes, aerosolvorming2. Hoge drukspuit - aerosolvorming3. Tractor (maaier) - stofdeeltjes, aerosolvorming4. Verontreinigde werkkleding

9

Grasmaaiers

� Specifieke adviezen

1. PBM: aangeblazen luchtkap met deeltjesfilter P32. Bij zichtbare besmetting met faeces -> eerst water z onder

hoge drukÜberhaupt zo laag mogelijke druk (minder aerosolvor ming)Ademhalingsbescherming (aangeblazen luchtkap of P3 SL wegwerpmasker)

3. Hoge druk cabine met deeltjesfilter (ramen en deure n goed dicht houden)

4. Dagelijks schone werkkledingVuile werkkleding: voorzichtig uittrekken, apart ho uden, in plastic, professioneel laten wassen, niet mee naar huisLaarzen (eenvoudig te reinigen)

10

Grasmaaiers

� Algemene adviezen

� Liever de tractor dan de bosmaaier� Bij vochtig of nat weer minder stof- en aerosolvormi ng� Goed omgaan met de werkkleding� Normale hygiëne (vaak handen wassen, wondjes afdekk en)� Geen maaiwerkzaamheden door risicogroepen (zwangere n,

mensen met een immuunstoornis, hartpatiënten)� Alertheid op klachten als moe, hoesten en koorts bi nnen 3

weken na het maaien (huisarts)� Voorlichting over risico’s, PBM, hygiëne

11

Beroepsziekte

� Zoönose – infectieziekte die kan worden overgedragen v an dieren op mensen. Het woord zoönose is afgeleid van de Griekse woorden zoön (dier) en nosos (ziekte).

� Hoeveel zoönosen zijn er per jaar als beroepsziekte gemeld?� In 2008: 17 In 2009: 21

� Hoevaak is Q-koorts als beroepsziekte gemeld?� In 2008: 2 In 2009: 12

� Welke zoönose wordt er iets vaker als beroepsziekte gemeld?� Lyme In 2008: 10 In 2009: 8

12

Blootstelling

� Nog weinig bekend over blootstelling

� 2 tot 3% van de Nederlanders

� Ruim 80% van de veehouders en hun gezinsleden (2009 ) hadden antistoffen, waarvan 10% serologisch aanwijzingen h adden passend bij een recente infectie

� Op een zorgboerderij in Voerendaal (2010) bleek dat 100% van de werknemers en 67% van de bezoekers antistoffen te h ebben

� Van de Q-koorts meldingen was in 2009 de beroepsger elateerdheid5%, in 2010 12,6%

12

13

Paradox!?

� Hoge blootstelling

� Hoge seroprevalentie %

� Kleiner risico ziek te worden?

� Veehouders (geiten, schapen) en werknemers, loonwerkers

� Overzichtelijke groep

� Lage blootstelling

� Lage seroprevalentie %

� Groter risico ziek te worden?

� Chauffeurs, postbodes, service-monteurs, enz.

� Grote, slecht te definiëren groep

14

Arbobeleid

� Risico branches, sectoren en beroepen

� Risico op de werkplek

� RI&E, BAH (Bio Arbeidshygiënisch) principe

� Vaccinatie

� Blootstelling

� PMO

15

Risicobranches en -sectoren

� Veeteelt� Land en tuinbouw� Dierenhandel, dierentuinen, kinderboerderijen� Veterinaire klinieken en laboratoria� Transportbedrijven� Schoonmaakbedrijven, wasserijen� Machinereparatie en -onderhoud� Gezondheidszorg (verloskunde, EHBO)� Uitvaartbranche� Militairen� Vrijetijdsbesteding� Gemeentelijke en provinciale overheden� Levensmiddelenindustrie

16

Risicoberoepen (waar Q-koorts al eens bij beschreven is)

� Boeren, stalknechten, begeleiders op zorgboerderije n� Jagers� Kledingwassers, schoonmakers� Laboratoriumwerkers� Vleesverwerkers, vleesverpakkers� Abbatoirpersoneel, slagers� Dierenartsen, dierenartsassistenten� Schapenfokkers, schapenscheerders, wolverwerkers� Dierenhandelaren, veemarktpersoneel, veevervoerders� Dierentuinmedewerkers, dierverzorgers (ambulance)� Verloskundigen, gynaecologen, EHBO-ers� Militairen� Kappers

17

Risico op de werkplek

� Eén bacterie volstaat om de ziekte over te brengen

� De bacterie heeft een grote overlevingskans buiten het lichaam (enkele weken tot meerdere maanden)

� Iedere plek met een (onlangs) aanwezige bron is ris icovol

� Grote kans dierlijke besmetting� via stof, vlees, (rauwe) melk, dierlijke uitscheidi ngsproducten

� Kleine kans humane besmetting� via prikaccidenten, placenta’s, organen, uitscheidi ngs-

producten (sputum, urine), perinataal, (sexueel gedra g)

18

Risico op de werkplek - aandachtspunten

� Dierlijke uitscheidingsproducten (opgedroogd, stof)� Dierlijke of humane lichaamsvochten (vloeistof, aeros ol)� Geboorte van risicodieren, invasieve ingrepen� Afvalstromen (dierlijk afval, uitscheidinsproducten)� Rauw(e) melk/vlees (spetteren, vinger/mond)� Vectoren (knaagdieren, vogels, vliegen, teken)� Schoonmaken (droog vegen, perslucht, hoge drukspuit)� Onderhoud en reparatie� Ongevallen en calamiteiten (slachtoffers <->arborisico ’s)� Gevoelige individuen (zwangeren) � Gevaarlijk gedrag (alcohol, hoge werkdruk, vermoeidhei d, medicatie)� Bioterrorisme� Onvoldoende kennis, PBM, hygiëne

19

Risico Inventarisatie en Evaluatie

� Geen protocol, standaard, voorbeeld� Arbeidshygiënist, bedrijfsarts, andere deskundigen� Voorzorgsbenadering (men moet alle maatregelen nemen om

risico’s zover terug te dringen als redelijkerwijs mogelij k is)� BAH-principe� Temperatuur (lage temperatuur bevordert sporenvorming)� Relatieve vochtigheid (hoe droger hoe langer sporen over leven)� Voedingsbodems (stof, mest, dierlijk afval (geboortere sten),

vleesresten, melkproducten)� Onstaan van stofvorming, aerosolen� Risicosituaties, risicohandelingen� Vectoren (knaagdieren, vogels, vliegen, teken, mens! )� Hygiëne, PBM

20

Risico Inventarisatie en Evaluatie

� Risicobedrijven behoren hun risico-inventarisatie e n -evaluatie (RI&E) aan te passen

� In het aansluitende stappenplan dient dan extra aan dacht besteed te worden aan voorlichting (denk aan zwangeren, stagia ires), barrière (afscherming), hygiëne en persoonlijke beschermings middelen

� De arbodienst dient geïnformeerd te worden indien he t bedrijf geoormerkt is als positief (tankmelkonderzoek)

� Aparte beleidsafspraken (open spreekuur, verzuimpro tocol, informeren arbodienst)

20

21

Voorlichting

� Klachten herkenning

� Risicogroepen� Hartpatiënten, verminderde weerstand, zwangeren, (s tagiaires)

� Veilig werken (arbeidshygiënist)� Barrière / technische maatregelen (lammeren in afge scheiden

stallen)� Persoonlijke hygiëne (handen, haren wassen, etc.)� Persoonlijke beschermingsmiddelen (adembescherming)

� Geen verschil ”arbo” maatregelen tussen positieve en (nog)negatieve bedrijven.

21

22

Bio Arbeidshygiënisch principe (KIZA)

1. Bestrijding bij de bron� Bestrijd het agens zelf� Voorkom dat het agens in de bron komt� Bestrijd de bron (vector, dier)� Desinfectie

2. Organisatorische maatregelen� Zo min mogelijk mensen (medewerkers, derden) bij de bro n� Geen zwangeren en andere risicogroepen bij de bron� Schoon/vuil zones� Geef voorlichting en houd toezicht op de hygiëne� Houd alles goed schoon

23

Bio Arbeidshygiënisch principe (KIZA)

3. Technische maatregelen� Afscherming� Maak contacten overbodig: kranen en deuren automatisere n� Papieren i.p.v. katoenen handdoeken� HEPA-filters, sluizen, overdruk, onderdruk etc.� Biohazardkasten� Pas alleen niet-poreuze materialen toe

4. Hygiënische maatregelen� Gedrag: hand geven, neuspeuteren, ogen wrijven, hoes t-

hygiëne, toilethygiëne� Handen wassen, douchen� Contacten vermijden

24

Bio Arbeidshygiënisch principe (KIZA)

5. Persoonlijke beschermingsmiddelen� Afscherming huid: handschoenen, kleding, schort, haa rkapje,

schoenen� Afscherming ogen: brillen, schermen� Afscherming ademwegen: maskers (mond/neus)

6. Vaccinatie (pas op bij zwangeren)

7. PEP (post expositie profylaxe)

8. Therapie bij ziekte� Snel diagnose, voorlichting over symptomen� Snel therapie

25

Bio Arbeidshygiënisch principe bij Q-koorts

1. Bestrijding bij de bron� Ruimen en afvoeren van de geiten� Vernietigen van de mest� Vaccineren van de dieren

2. Organisatorische maatregelen� Afgesloten ruimtes (intern hogere concentraties)� Geen risicogroepen in de buurt van de bron� Voorlichting (algemeen, blootstelling, risicogroepen )� Open spreekuur bedrijfsarts

26

Bio Arbeidshygiënisch principe bij Q-koorts

3. Technische maatregelen� Ramen en deuren dichthouden� Rekening houden met de windrichting� Wel of niet afschermen van de composthoop� Tractoren met afgesloten cabines (overdruk)� Sluizen tussen schone en vuile gebieden� Desinfecteren

4. Hygiënische maatregelen� Handen en hoofharen wassen, douchen� Omkleedinstructies� Niet lunchen op de werkplek� Duidelijke werkinstructies en toezicht

27

Bio Arbeidshygiënisch principe bij Q-koorts

5. Persoonlijke beschermingsmiddelen� Handschoenen, schoenen/laarzen, overalls� Haarbescherming� Adembescherming (minstens FFP2)� Werken in de stal� Werken met (potentieel) besmette dieren� Werken met (potentieel) gecontamineerd materiaal (mest ,

placenta’s)� Stofgenererende werkzaamheden� Aerosol genererende werkzaamheden, hoge drukspuit

(FFP3)

28

Bio Arbeidshygiënisch principe bij Q-koorts

6. Vaccinatie� Volgende dia

7. PEP (post expositie profylaxe)� Niet aanbevolen

8. Therapie bij ziekte� Verwijzen naar de huisarts

29

U wordt benaderd om geitenruimers te gaan vacci-neren tegen Coxiella Burnetii. Alles is al geregeld (locatie en tijdstip, toestemming van de OR en het vaccin is vorige week geregistreerd in Nederland.Er is haast bij, over twee weken wordt begonnen met ruimen.

A. U wilt eerst aanvullende medische gegevens en de se rostatus van de geitenruimers.

B. Vanuit het arbobesluit "biologische agentia" is het logisch om werk-nemers te vaccineren, u gaat akkoord.

C. U gaat akkoord, na de vaccinatie kan volstaan worde n met een lager niveau aan PBM.

D. Iedere medische interventie heeft bijwerkingen, dus ook vaccineren. U ontraadt preventief vaccineren en adviseert de we rkgever over in te zetten PBM.

30

Wel of niet vaccineren?

� Humaan vaccinIn Australië ervaring met werknemers niet met risicogro epenNog niet geregistreerd in NederlandAdvies van de gezondheidsraad (juni 2010?)Verwacht later in 2010? Voor wie dan?

� Voorzorgsbenadering

� Ernstige locale reacties met name indien al antistoffe n in bloedVoor vaccinatie, eerst serostatus bepalen en huidtest

� Nooit 100% beschermingGoede voorlichting aan risicogroepen

31

Blootstellingsmomentenrondom een bedrijf

� Lammerperiode (feb.-mei)

� Verwaaiing (5 km)

� Ruimen van de dieren

� Afvoeren van de dieren

� Schoonmaken van de stallen

� Compostering van de mest

� Herbevolking van de stallen31

32

Schoonmaken van de stallen

� Na ruimen en afvoeren van de dieren

� Verwijderen van mest uit de potstallen� Composthoop (hitte doodt bacterie?),

wel of niet afdekken tegen verwaaiing, >90 (150) da gen� Schoonspuiten van de stallen� Desinfecteren van de stallen (4/88, geen protocol)� Na >90 (150) dagen verwijderen gecomposteerde mest: uitrijden

over het land, onder de grond stoppen, verbranden ( voorkeur VWA), stomen?

� Opmerking: stallen kunnen bevolkt blijven door wel of niet gevaccineerde dieren

32

33

Praktijkvoorbeeld

“Koffie verkeerd”

Tijdens een pauze bij een ruiming op een besmette g eitenboerderijwerd koffie gedronken door de ruimers samen met fac ilitair personeeldat in de naaste omgeving werkzaam was geweest.De werkkleding werd niet uitgedaan maar de adembesc herming wel.Twee facilitaire medewerkers liepen mogelijk zo hun besmetting metQ-koorts op.

34

Praktijkvoorbeeld

“Via de toilet”

Tijdens de ruiming op een besmette boerderij werd d oor de ruimersgebruik gemaakt van een tijdelijk mobiel toilet.Deze werd later, terwijl er zichtbare mestsporen op de vloer aanwezigwaren, op het aanleveringsbedrijf met een hoge druks puit gereinigd.Na het verstrijken van de incubatietijd bleek de be treffende werknemerbesmet met Q-koorts.Tijdens de werkzaamheden had hij alleen gebruik gem aakt van eengelaatsscherm.Een mogelijke besmetting tijdens het brengen en hal en kon niethelemaal uitgesloten worden.

35

Herbevolking stallen met (gevaccineerde) dieren

� Omgeving stallen, boerderij mogelijk nog voor jaren gecontamineerd

� Omgevingsfactoren belangrijk voor besmettelijkheid omgeving (bomen/bossages, woonhuizen)

� Kans herbesmetting dieren (effectiviteit vaccin 80-8 5%)

� Komende 4-5 jaren, ondanks vaccinatie dieren, nog k ans op Q-koorts besmetting

� Niveau “arbo” maatregelen blijven voorlopig van krac ht

35

36

Praktijkvoorbeeld

“De mens als vector”

Vijf thuiswonende familieleden van een werknemer di e op een besmettezorgboerderij werkt, hebben Q-koorts opgelopen, waa rschijnlijk viastof op de werkkleding of in het haar van de medebe woner.

37

Maatregelen bij blootstelling- Factsheet (KIZA & NVAB )

� Waarschijnlijk verhoogde blootstelling� In de stal en/of bij direct contact met geiten of s chapen� Weren van kwetsbare werknemers� Adequate adembescherming, kleding, omkleedinstructi es, enz.

� Mogelijk verhoogde blootstelling� Op het erf rond de stal� Zo veel mogelijk weren van kwetsbare werknemers� Adequate adembescherming, kleding, omkleedinstructi es, enz.

bij zichtbare bronnen (composthoop) of stof (uitrij den mest)

38

Maatregelen bij blootstelling- Factsheet (KIZA & NVAB )

� Mogelijke blootstelling� Binnen 5 km van een besmettingsbron� Bedrijfsgeneeskundige adviezen = adviezen van de pu blieke

gezondheidszorg (GGD)� Werkgever houdt wel zorgplicht� Bij voorkeur geen kwetsbare werknemers� Voorlichting, zorgen voor goede informatie

39

Maatregelen bij stof- en nevelvorming

� Bij stofvormende werkzaamheden (mest, compostbergen ), altijd adembescherming (minimaal FFP2)

� Bij nevelvormende werkzaamheden (hogedrukspuit), al tijd adembescherming (FFP3)

� Of altijd adembescherming (FFP3)

� Q-koorts status bedrijf:geen invloed op niveau van“arbo” maatregelen (Q-koortsvrij is geen langdurige garantie,andere biologische agentia)

39

40

PMO

� Geen protocol of richtlijnen

� Nog veel onbekend (transmissie, epidemiologie, risicof actoren, klinisch beloop)

� Doel: opsporen van risicolopers� Meer kans op Q-koorts (immunosupressiva, HIV, malign iteiten)� Meer kans op ernstige complicaties (zwangeren, hart/va at-

ziekten, nierziekten, leverziekten, transplantatie)

� Tijdstip: voor aanvang van de werkzaamheden

41

PMO

Vragen die nog beantwoord zouden moeten worden om e en goedPMO te maken:

� Wat is het percentage antistoffen (prevalentie) en nieuwe infecties (incidentie) bij:

� Werknemers werkzaam op geiten en schapen boerderije n� Werknemers die niet op het bedrijf werken maar in n aaste

omgeving (bijv. hoveniers, servicemonteurs chauffeu rs)� Werknemers die werken met dierlijke materialen

(loonwerkers, mest en dieren transporteurs, slachte rs etc.)� Familieleden van bovengenoemde categorieën werkneme rs

41

42

U wordt benaderd om bij geitenruimers antistoffen tegen Coxiella Burnetii te prikken. Vervolgens is het de bedoeling na afronding van de ruimingen de anti-stoffenbepalingen nogmaals te herhalen.M.a.w., het betreft dus een nul- en een vervolgmetin g. Wat vindt u hiervan?

A. Uitstekend, meten is weten, maximale informatie.

B. Geen goede zaak, volgens de wet mag dit niet.

C. Waarom 2 metingen? U wilt aanvullende informatie.

D. U hoeft heeft hier geen mening over te hebben.

43

Wel of niet antistoffen bepalen?

� Nadere vragen� Wat gebeurt er met de gegevens?� Hoe zit het met de privacy?� Zijn de metingen vrijwillig?� Hoe verhoudt dit zich met de wet op de aanstellingskeu ringen?

� Indien antistoffen� In principe beschermd (zo nodig vervolgen)� PBM moeten toch (andere biologische agentia)

� Indien seroconversie bij de 2e meting� Wat bewijst dit?� Juridische consequenties?

44

Verzuimbegeleiding

� Algemene adviezen

� Acute Q-koorts� Chronische Q-koorts� Langdurige klachten na Q-koorts

� Eigen functie� Eigen arbeidsomstandigheden� Risico collega’s� Risico derden

45

Praktijkvoorbeeld

“De patiëntenvereniging”

De recent opgerichte Q-koorts patiëntenvereniging h eeft een klachtingediend bij de voorzitter van de Tweede Kamer ove r de in hun ogenslechte (verzuim)begeleiding door bedrijfsartsen.Het zou hen aan voldoende kennis en inzicht ontbrek en.Belangrijk is dat in het kader van de bedrijfsgezon dheidskundigebegeleiding van de werknemer, ook de gezondheid van de werknemerleidend is.

46

Q-koorts en verzuimbegeleiding- algemene adviezen

1. Neem de klachten serieus, ondanks dat er nog veel o nbekend is over transmissie, ziekteverloop en beperkingen

2. Bij blootgestelde werknemers én aspecifieke klachte n (zoals onverklaarbare energetische klachten, koorts, hoest en, hoofdpijn) denk differentiaal diagnostisch ook aan Q-koorts

3. Houd je op de hoogte van de regionale verspreiding van Q-koorts(5 km zones, postcodekaarten, zie www.qkoortsinnederland.nl )

4. Neem een goede (beroeps)anamnese af (wat voor werk, waar iemand werkt, risicofactoren: zwangerschap, hart- of vaat-afwijkingen, immuunsupressie, onderliggend lijden)

47

Q-koorts en verzuimbegeleiding- algemene adviezen

5. Aanvullend lab.onderzoek in overleg met de huisarts (ee rsteziektedag, samenvatting anamnese, vraagstelling)

6. Overleg met de huisarts of de behandelaar

7. Bij verhoogde individuele kwetsbaarheid overweeg (tijdel ijk) aangepaste werkzaamheden, hygiënische en persoonlijkebeschermingsmaatregelen, gezondheidsmonitoring

8. Houd rekening met beperkingen als gevolg van (langdurige ) vermoeidheidsklachten en een mogelijk grillig beloop daa rvan

48

Q-koorts en verzuimbegeleiding- algemene adviezen

9. Bij stagnerend re-integratietraject overweeg een deskund igen-oordeel aan te vragen bij het UWV (samen met medischeanamnestische en laboratoriumbevindingen)

10. Bij klanten in de Q-koortsgebieden: belang van goede vo orlichting, aandacht voor hygiëne en persoonlijke beschermingsmidde len (rolAH?), vrije toegang tot de bedrijfsarts

11. Meldt zo nodig een (vermoedelijke) beroepsziekte bij het N CvB

12. Nadere info of vragen -> arboinf@ct (infectieziekte ale rtsysteemNCvB/RIVM, arboinfect@amc.nl ) of Factsheet voor bedrijfsartsen(via de website van de NVAB)

4949

Verzuimbegeleiding- eigen functie

� Acute Q-koorts� Vaak niet herkend, maar gezien als griep� Meestal kortdurend AO� Meestal weinig problemen in de begeleiding (snel we er AG)

� Chronische Q-koorts� Verminderde fysieke belastbaarheid� Vaak langdurig AO door complicaties als endocarditi s, hepatitis

(minder belastbaar toxische stoffen!) of medicatie (duizeligheid)� Meestal weinig problemen in de begeleiding (duideli jk verhaal)

5050

Verzuimbegeleiding- eigen functie

� Langdurige klachten na Q-koorts� Chronische vermoeidheid� (Nacht)zweten, spier- en gewrichtspijn� Grillig beloop� Forceren, stimuleren, doseren, afremmen, rust?� Advies: langzaam opbouwen, rekening houdend met gri llig beloop,

goede uitleg aan betrokkene en bedrijf� Vaak problemen in begeleiding (onbegrip) -> overleg HA/spec.

-> diagnostiek-> deskundigenoordeel?

5151

Verzuimbegeleiding- eigen arbeidsomstandigheden

� De ziekte zelf (acute fase)

� De medicatie (antibiotica) bij Q-koorts� Foto-allergie: overgevoeligheid voor UV licht (buit enwerkers,

lassers, drukkers, zonnebanken, laboratoria)� Duizeligheid (veiligheidsfuncties, werken op hoogte , enz.)

� Verhoogde gevoeligheid voor Q-koorts en/of complica ties� Zwangeren� Hart/vaat-ziekten, nierziekten, leverziekten� Status na transplantatie� Verminderde werking van het immuunsysteem: gebruik van

immunosupressiva, HIV, maligniteiten (reactivatie kan ook!)

5252

Verzuimbegeleiding- risico collega’s / derden

� Risico collega’s / derden (risicofunctie?)� Door ziekte zelf: veiligheid (acute fase)� Door medicatie: duizeligheid

� ??

5353

Verzuimbegeleiding- risico collega’s / derden

� Risico collega’s / derden (risicofunctie?)� Door ziekte zelf: veiligheid (acute fase)� Door medicatie: duizeligheid

� Zwangerschap en werk� Mogelijk ernstig risico (placentitis, abortus, intr a-uterine

vruchtdood, te weinig vruchtwater, groeivertraging, vroeggeboorte, verticale besmetting)� Ieder infectierisico zo veel mogelijk vermijden� Goede voorlichting (bij aanname al), herhaling zo n odig� Groot belang van preventieve maatregelen� Bij bovengemiddeld risico (outbreak) -> van het wer k weren

54

Relevante links

� www.rivm.nl

� www.kiza.nl

� www.beroepsziekten.nl

� www.qkoortsinnederland.nl

� www.minlnv.nl

� www.zorgbelang-brabant.nl

� www.ggdhvb.nl

� RIVM - Rijkinstituut voor

Volksgezondheid en Milieu

� KIZA - Kennissysteem

Infectieziekten en Arbeid

� NCVB - Nederlands Centrum

voor Beroepsziekten

� Ministerie van Volksgezondheid,

Welzijn en Sport

� Ministerie van Landbouw, Natuur

en Voedselkwaliteit

� Zorgbelang Brabant

Info over patiëntenorganisatie

� GGD Hart van Brabant

55

Wat je ook kunt vinden

www.qfever.com

Een website voor beroepsbeoefenaren in de gezondhei dszorgmet medische humor en satire

56

Q-koorts en politiek

57

Q-koorts en stemadvies

58

Vragen?