Projectplan E-Bike

Projectplan E-Bike Project: HAN E-Bike

Bedrijf: HAN Automotive Opdrachtgever: Sander de Goede Begeleider/1e assessor: Koen Lau 2e assessor: Jelle Cnossen

Naam student 1 : John Vorstenbosch Naam student 2 : Thijs Nelemans Studentnummer : 468999 Studentnummer : 417635 Specialisatie : Automotive Management Specialisatie : Automotive Management

Versie: 1.0 Datum: 31-05-2013

VOORWOORD Dit rapport toont de resultaten van een afstudeeropdracht uitgevoerd bij de HAN Automotive met de

projectgroep van HAN Motomotive, onderdeel van de Hogeschool Arnhem en Nijmegen (HAN) te Arnhem.

Het rapport is geschreven in het kader van het afstuderen aan de HAN Automotive in de richting

Technisch Commercieel(TC) met als specialisatie Automotive Management(AM). Een onderzoek wordt

nooit tot een succesvol einde gebracht zonder de hulp van anderen. Wij willen daarom ook de volgende

mensen bedanken die ons hebben geholpen gedurende onze afstudeerperiode. De heer K. Lau voor het

begeleiden en feedback geven van ons afstuderen, de heer S. de Goede als opdrachtgever. Verder willen

wij ook via deze weg alle mensen bedanken die deel hebben genomen aan onze enquête en zo hebben

bijgedragen aan de uitkomst van het rapport. Onze dank gaat ook uit naar de medewerkers van het ARL-A

(onderdeel van de HAN Automotive) en voor de faciliteiten die ter beschikking zijn gesteld.

Hogeschool van Arnhem en Nijmegen HTS-Autotechniek

Pagina | 4

Voorwoord ................................................................................................................................................................................................... 3

Samenvatting .............................................................................................................................................................................................. 5

1. Inleiding ................................................................................................................................................................................................... 7

1.1 Aanleiding ............................................................................................................................................................................................. 7

1.2 Doelstelling project...................................................................................................................................................................... 7

1.3 Verwachte resultaten ................................................................................................................................................................. 7

1.4 Projectafbakening en randvoorwaarden ........................................................................................................................... 8

1.5 Structuurbeschrijving................................................................................................................................................................. 8

1.6 Verdeling verslaglegging ........................................................................................................................................................... 9

2. Vooronderzoek................................................................................................................................................................................... 10

2.1 Plan van eisen & wensen ........................................................................................................................................................ 10

2.2 Technische specificaties en targets ................................................................................................................................... 12

2.3 Concurrentie ................................................................................................................................................................................ 13

2.4 QFD .................................................................................................................................................................................................. 14

2.5 Samenvatting marktonderzoek........................................................................................................................................... 24

3. Planning E-bike .................................................................................................................................................................................. 25

3.1 Project activiteiten .................................................................................................................................................................... 26

3.2 Accu techniek voorspelling ................................................................................................................................................... 28

3.3 Scenario’s ...................................................................................................................................................................................... 29

3.4 Voortgang project ...................................................................................................................................................................... 30

3.5 Mogelijke doelgroepen ............................................................................................................................................................ 30

3.6 Stakeholders analyse ............................................................................................................................................................... 32

3.7 six reasons for success ............................................................................................................................................................ 39

4. Project organisatie E-bike ............................................................................................................................................................. 40

4.1 Projectgroepen ........................................................................................................................................................................... 40

4.2 Kwaliteitsplan ............................................................................................................................................................................. 40

4.3 Meerwaarde project E-Bike .................................................................................................................................................. 41

4.4 HAN Motomotive ....................................................................................................................................................................... 41

4.5 Communicatie ............................................................................................................................................................................. 42

5 Project begroting ................................................................................................................................................................................ 43

5.1 Kosten overzicht per fase ...................................................................................................................................................... 43

5.2 Totale kosten overzicht .......................................................................................................................................................... 44

6. Conclusie en aanbevelingen ......................................................................................................................................................... 47

6.1 Conclusie ....................................................................................................................................................................................... 47

6.2 Aanbevelingen ............................................................................................................................................................................ 47

Verklarende woordenlijst .................................................................................................................................................................. 49

Bronnenlijst .............................................................................................................................................................................................. 50


Pagina | 5

SAMENVATTING Dit rapport bevat een plan om de bouw te realiseren van een elektrische motorfiets aan de HAN

Automotive in een periode van drie jaar. De aanleiding om dit rapport te schrijven is, dat de meeste

fabrikanten die vandaag de dag een elektrische motorfiets aanbieden, vaak een grotere actieradius

claimen dan in de praktijk haalbaar is. Met dit project, de HAN E-Bike, wil de HAN Automotive laten zien

dat het mogelijk is een motorfiets te bouwen die hieraan wel voldoet en de actieradius in de praktijk

daadwerkelijk haalt. Het doel van dit project is een elektrische motorfiets bouwen die een actieradius van

100 km haalt onder normale omstandig heden en een maximale constante snelheid van 120 km/h.

Voor dit rapport geschreven is, heeft een vooronderzoek plaatsgevonden in de vorm van een

marktonderzoek. Dit marktonderzoek is geschreven om inzicht te krijgen waar de kansen en bedreigingen

liggen en aan welke wensen en eisen de elektrische motorfiets moet voldoen. Uit het marktonderzoek

bleek dat de grootste kansen liggen bij het woon/werkverkeer. Ten tweede komt hieruit duidelijk naar

voren dat de toer motor de grootste doelgroep is met 43% en als tweede doelgroep de sportieve motor

met 33%. Deze twee zijn samen gebundeld in de vorm van een toermotor met sportieve zit. Verder zijn de

klantwensen voort gekomen uit het marktonderzoek. Samen met de eisen van opdrachtgever is dit de

basis voor de E-Bike. Dit is in een QFD verwerkt en hieruit kan worden afgeleid wat de belangrijkste eisen,

wensen en technische specificaties zijn voor de ontwerpers, deze zijn:

Eisen Een actieradius van 100 km bij een maximale constante snelheid van 120 km/h.

Aantrekkelijk voor investeerders.

De motor moet op kenteken komen.

Wensen

Zowel recreatief te gebruiken als woon/werkverkeer.

Rijeigenschappen.

Technische specificaties

Frontaal oppervlakte/CW-waarde.

Top snelheid.

Gewicht.

Oplaadtijd.

Het project gaat lopen over een periode van drie jaar met een half jaar als voorbereiding. Het project

wordt onderverdeeld in zeven fases, één fase staat gelijk aan een half jaar. In fase één wordt de

voorbereiding van het plan geschreven (dit rapport) voor het verloop van de komende drie jaar. Verder

worden in deze fase het concept chassis en het concept aandrijflijn ontworpen. In fase twee wordt de body

ontworpen door CB5 studenten, een “bill of materials” gemaakt en investeerders gezocht door een

stage/afstudeerder in de TC richting. In fase drie wordt de body getest door CB6 studenten en wordt nog

steeds naar investeerders gezocht. Na de eerst drie fases wordt bepaald of het project een “go” of “no go”

krijgt. Als het project na één jaar een “go” heeft worden in fase vier de onderdelen ontworpen en de delen

geassembleerd door CB5 studenten. De bouw van de body vind plaats in fase vijf en gebouwd door CB6

studenten. Ook de bouw van het chassis (door AD78 studenten) vind plaats in deze fase evenals de

marktintroductie ( door AM78 studenten) en de software voor de aandrijflijn worden ontwikkeld (minor

AE/AA). In fase 6 wordt de motor opgebouwd door CB5 studenten en in de laatste fase wordt de motor

RDW gekeurd dit zal gebeuren door CB6 studenten en zal de nationale introductie plaatsvinden.


Pagina | 6

De accu is een belangrijk onderdeel van de E-Bike, zo bepaalt deze een groot deel van het totaal gewicht,

een groot deel van de aanschafprijs en de hoeveelheid energie die er opgeslagen kan worden. De accu is

daarom de meest bepalende technische factor voor het slagen van de hoofddoelstelling. Omdat de

komende drie jaar niet duidelijk is wat er gebeurd op dit gebied, is het niet mogelijk exact te zeggen hoe

het ervoor staat met de accutechniek over de komende drie jaar. Daarom is gekozen om de huidige accu

techniek aan te houden. Maar mocht dit in positieve zin veranderen gedurende het project, kan dit

natuurlijk altijd bijgesteld worden.

De E-Bike heeft twee mogelijke doelgroepen, dit zijn de zakelijke rijder en de particuliere rijder. Wat de

exacte doelgroep wordt, is nog niet duidelijk, dit zal in het volgende marketingplan in fase vijf vastgesteld

moeten worden. Dit heeft te maken met het feit dat niet exact gezegd kan worden hoe de markt er over

drie jaar uitziet.

Het project moet uiteindelijk gedragen worden door investeerders die belang hebben bij de ontwikkeling

van de E-Bike. Hierbij kan gedacht worden aan bedrijven als Yamaha, Rabobank of Essent. Deze bedrijven

ontwikkelen motoren (Yamaha), financieren groene projecten (Rabobank) of elektrische voorzieningen en

investeren in elektrisch rijden (Essent). De E-Bike kan alleen slagen met sponsoring en als gekeken wordt

naar de zes redenen voor succes. Deze redenen zijn:

Match de producteigenschappen aan de marktbehoeften

Duidelijke marktpositie en slagzin

Stel duidelijke doelstellingen

Kracht van een hefboom benutten

Maak een succes van het product

Plan de productlancering voor maximum succes

In de zeven fases die gedurende het project doorgelopen worden, wordt gebruik gemaakt van

verschillende projectgroepen. Hierdoor is de communicatie essentieel voor het succes van het project en

daarom is gekozen een kwaliteitsplan op te stellen. Waarin eerst een plan geschreven moet worden waar

alle randvoorwaarde opgesteld staan waar het project aan moet voldoen. Na de planning wordt het plan

uitgevoerd, waarna wordt gecontroleerd of het plan dat bedacht is daadwerkelijk is uitgevoerd. Alvorens

het plan gecontroleerd is, worden de constateringen die gedaan zijn verwerkt en zal deze cyclus zich

herhalen. Tijdens deze cyclus zal de kwaliteit gewaarborgd moeten worden om het niveau van het project

op peil te houden.

In de eerste fase is al wel bereikt dat HAN Automotive de tweede en derde fase gaat steunen door

financieel bij te staan. Met de toezegging van de HAN is het mogelijk om vier mensen uit te betalen die zich

een half jaar volledig kunnen inzetten voor het project in de form van een stage en/ of afstudeeropdracht.


Pagina | 7

1. INLEIDING De inleiding over de E-Bike gaat over de aanleiding waarom voor dit project is gekozen, wat de

doelstelling is en welke resultaten verwacht worden. In de randvoorwaarden staart de afbakening

waaraan het project wel moet voldoen en wat niet wordt meegenomen in het project.

1.1 Aanleiding Het klimaat op aarde verandert, het broeikaseffect zorgt ervoor dat de temperatuur op aarde

steeds hoger wordt. Eén van de belangrijkste stoffen die bijdraagt aan de klimaatsverandering is CO2. Het

ontstaat onder andere bij de verbranding van brandstoffen als aardolie, kolen en aardgas. Zo dragen

voertuigen bij aan dit negatieve effect. 18% van de broeikasgasemissies in Nederland wordt veroorzaakt

door het verkeer. De verzurende emissies (stikstof ed.) heeft een uitstoot van 27% en de fijnstof 32%.Dit

laatste is ook een groot probleem, dit heeft ermee te maken dat de uitstoot hiervan op leefniveau plaats

vindt[1]. Daarnaast zijn oliebronnen niet onbeperkt en is de olie erg ongelijk verdeeld over de landen.

Meer dan de helft van de olie is in handen van vijf landen, die niet bepaald bekend staan om hun politieke

stabiliteit. Hierdoor is er veel afhankelijkheid en onduidelijkheid over wat betreft de olie en de

olievoorraad.

Doordat het milieu verandert en de onzekerheid van de voorraden aanwezig is, zijn een aantal voertuig

producenten al bezig met het zoeken naar een alternatief. Op de markt zijn al een aantal voertuigen

verkrijgbaar die op alternatieve brandstoffen rijden. Een aantal vervoersmiddelen zijn op dit moment op

de markt te verkrijgen die volledig elektrische rijden, zoals; elektrische auto’s, scooters en fietsen. Auto’s,

fietsen en scooters worden al door vele grote merken aangeboden, maar de elektrische motorfiets wordt

nog door weinig tot geen bekende motorfiets fabrikanten aangeboden. De fabrikanten die al een

elektrische motorfiets op de markt aanbieden, claimen vaak een grotere actieradius dan in de praktijk

gehaald wordt. Nu is HAN Automotive een onderzoek begonnen naar wat de mogelijkheden zijn als het

gaat om het bouwen van een elektrische motorfiets.

1.2 DOELSTELLING PROJECT Dit rapport is geschreven om antwoord te geven op de hoofdvraag:

‘’Wat moet gebeuren om binnen een periode van drie jaar een elektrische motorfiets te laten

ontwerpen en bouwen door studenten van de HAN Automotive?’’

Alvorens deze vraag beantwoordt wordt, worden een aantal deelvragen beantwoordt:

Waar moet de elektrische motorfiets volgens de markt aan voldoen?

Welke technische specificaties zijn bepalend voor het goed aansluiten op de markt?

Hoe ziet de planning eruit over een periode van drie jaar, waarin de elektrische motor gebouwd

moet worden?

Hoeveel studenten en welk soort studenten zijn nodig om de motorfiets over een periode van drie

jaar te realiseren?

Wat worden de geschatte kosten van het totale project?

Wie zijn de mogelijke investeerders?

Wat zijn de voor- en nadelen van de elektrische motorfiets met betrekking tot de gebruikskosten?

(belastingen/subsidies/onderhoud)

Hoe haalbaar is het project (globaal uitwerken of juist specifiek)?

Wat zijn de eisen die derden stellen waaraan het businessplan moet voldoen?

1.3 VERWACHTE RESULTATEN Aan het einde van de afstudeerperiode (4-2-2013 t/m 4-6-2013) moeten een aantal doelen zijn behaald

en een aantal producten worden aangeleverd. De afstudeerperiode is als voorbereiding op het project de


Pagina | 8

E-Bike dat van start gaat in september 2013. De doelen en producten zijn aan het begin van de eerste fase

vastgesteld.

Het doel is om een plan te schijven voor de E-Bike, dat overzicht geeft welke middelen nodig zijn en in

welke fase deze nodig zijn. Op dit moment wordt een concept frame en concept aandrijflijn uitgewerkt. Op

basis van deze gegevens en de gegevens van het marktonderzoek wordt een plan gemaakt met eisen en

wensen waaraan de E-Bike moet voldoen. Dit concept wordt gedurende de voorbereiding gevormd in

overleg met de opdrachtgever en het projectteam van HAN Motomotive. Verder moet als product een

businessplan opgeleverd worden. In dit businessplan staat beschreven wat de markt gaat doen en wat er

moet gebeuren in de komende periode om het project te laten slagen. Alvorens dit businessplan

geschreven wordt, zal er marktonderzoek gedaan worden naar de elektrische motorfiets. In dit

marktonderzoek wordt ook een enquête gehouden onder bezoekers van de motorbeurs 2013, om te

achterhalen hoe deze tegen het elektrische rijden aankijken. Verder geeft dit marktonderzoek weer wat de

markt nu al te bieden heeft en wat deze in de toekomst verwacht te gaan doen. Het marktonderzoek en het

businessplan zullen in rapportvorm aangeleverd worden als een eindrapport. Daarnaast wordt

geprobeerd de eerste stakeholders vast te leggen om stabiliteit te creëren voor het project.

1.4 PROJECTAFBAKENING EN RANDVOORWAARDEN Het project wordt binnen grenzen gehouden door aan te geven wat wel en wat niet onderzocht wordt.

Hierdoor wordt het onderzoek afgebakend. Deze grenzen staan hieronder beschreven:

De informatie die nodig is, wordt verkregen aan de hand van eigen onderzoek, boeken en

internet, door eerder geschreven onderzoeken, rapporten, interviews, enquêtes en beurzen.

De einddatum van de eerste fase van het project is 4-juni-2013.

De uitkomst van het businessplan moet geheel uitvoerbaar zijn door studenten van de HAN

Automotive.

In het rapport wordt maar één type motor beschreven. De keuze hiervoor wordt onderbouwd.

In het rapport wordt gekeken naar standaard productie motoren.

Tijdens de afstudeerperiode worden mogelijke investeerders benaderd voor verstrekking van

informatie waaraan een businessplan moet voldoen.

RANDVOORWAARDEN In deze paragraaf worden een aantal randvoorwaarde beschreven waar het project aan moet voldoen om

succesvol te zijn. Op deze voorwaarde kan het projectteam geen invloed uit oefenen.

De afspraken die gemaakt worden binnen het projectteam zullen nageleefd moeten worden door

iedereen die binnen of met het projectteam te maken krijgt.

De elektrische motorfiets zal door de potentiële doelgroep geaccepteerd moeten worden.

In de afstudeerperiode zullen voldoende kleine of één grote investeerders gevonden moeten

worden.

De kwaliteit van de verslagen moet voldoen aan de ´APA´ regels en de eisen van de HAN.

1.5 STRUCTUURBESCHRIJVING De structuurbeschrijving van het project staat beschreven in de onderstaande tabel (tabel1). De opbouw

van het rapport is als volgt. Hoofdstuk 2 beschrijft de uitkomst van het marktonderzoek en zal beschrijven

wat de markt wil en hoe deze denkt over het elektrische motorrijden. Tevens komt in dit hoofdstuk naar

voren welke technische specificaties van belang zijn om de marktwensen te bedienen. Vervolgens staat in

hoofdstuk 3 een planning van de komende drie jaar beschreven. Hoofdstuk 4 bevat een beschrijving van

de organisatiestructuur. Vervolgens geeft hoofdstuk 5 een kostenoverzicht weer van het totale project. In

hoofdstuk 6 een stakeholderanalyse om de mogelijke investeerders in kaart te brengen. Daarna zal in

hoofdstuk 7 een haalbaarheidsanalyse beschreven worden en uiteindelijk wordt de conclusie en

aanbevelingen beschreven in hoofdstuk 8.


Pagina | 9

Doelstelling Onderzoeksmethodiek Bronnen Vooronderzoek De eisen en wensen van

de markt in kaart brengen.

Marktonderzoek QFD

Marketingplan

Planning Een inzicht hebben in de activiteiten, het verloop van het project en de einddatum.

Projectorganisatie Een inzicht weergeven in de mensen die meewerken aan het project.

Kosten project Een inzicht weergeven in de kosten die gemaakt worden tijdens het verloop van het project.

Stakeholderanalyse Een inzicht krijgen in potentiële investeerders.

Stakeholderanalyse Internet Marktonderzoek Connecties school Bedrijfsbezoeken Bedrijfscontact

Haalbaarheidsanalyse Een inzicht krijgen in de haalbaarheid van het project.

Haalbaarheidsanalyse Internet Rapporten Marktonderzoek

TABEL 1: OVERZICHT STRUCTUURBESCHRIJVING

1.6 VERDELING VERSLAGLEGGING De verdeling van de verslaglegging is als volgt voor het afstudeer rapport:

John Thijs Hoofdstuk 1 1.1, 1.2, 1.3, 1.4, 1.5 1.6 Hoofdstuk 2 2.1, 2.2, 2.3, 2.4, 2.5 Hoofdstuk 3 3.6 3.1, 3.2, 3.3, 3.4, 3.5 Hoofdstuk 4 4.1, 4.2, 4.3, 4.4, 4.5 Hoofdstuk 5 5.1, 5.2 Hoofdstuk 6 6.1, 6.2

TABEL 2: WERKVERDELING EINDVERSLAG

De volgende verdeling is bij de bijlages van toepassing:

1: Marktonderzoek John Thijs Hoofdstuk 1 1, 1.1 1.2, 1.3 Hoofdstuk 2 2.2, 2.3 2.1, 2.2, 2.3 Hoofdstuk 3 3.1, 3.4, 3.5 3.2, 3.3, 3.6 Hoofdstuk 4 4 Hoofdstuk 5 5 Hoofdstuk 6 6.1, 6.2 2: Enquête motorbeurs x x 3: Stakeholdersanalyse x 4: Opdrachten SAS x 5: Formats x 6: PVA x x 7:Risico analyse x 8: Gesprekken experts x

TABEL 3: WERKVERDELING BIJLAGES


Pagina | 10

2. Vooronderzoek Voordat begonnen is met het schrijven van dit plan heeft er een vooronderzoek plaatsgevonden. In dit

vooronderzoek is uitgebreid gekeken wat de belangrijkste punten zijn om mee te nemen naar het ontwerp

en businessplan. In dit hoofdstuk worden de belangrijkste punten samengevat.

2.1 PLAN VAN EISEN & WENSEN In dit hoofdstuk wordt het pakket van eisen en wensen (PVE&W) beschreven. De eisen komen voort uit

een overleg tussen opdrachtgever Sander de Goede, experts van HAN Automotive met technische en

commerciële kennis en de studenten van het projectteam; John Vorstenbosch, Thijs Nelemans, Michel

Kleijer en Dennis Krol. De eisen worden later gebruikt voor het QFD en worden daar gekoppeld aan de

technische specificaties. De wensen komen voort uit het marktonderzoek.

EISEN OPDRACHTGEVER In deze paragraaf worden de eisen van de opdrachtgever verklaard en uitgelegd. Deze eisen van de

opdrachtgever zijn samengesteld in overleg tussen Dhr. S. de Goede en het HAN Motomotive team en

hebben betrekking op de te bouwen elektrische motor.

Actieradius van 100 km bij 120 km/h

De E-Bike moet een actieradius hebben van 100 km bij een snelheid van 120 km/h. Dit is een

primaire eis van de opdrachtgever. De opdrachtgever heeft deze eis gesteld, omdat bij alle

elektrische motorfietsen die tot op heden aangeboden worden de actieradius vrij klein is op hoge

snelheden en de fabrikanten vaak een actieradius claimen die in de praktijk niet haalbaar is.

Op school te produceren door studenten

De E-bike moet te produceren zijn met de productietechnieken die op school beschikbaar zijn. De

studenten moeten de productietechnieken zelf uitvoeren onder begeleiding van leraren en

experts.

Op school te ontwikkelen door studenten

Het project wordt ontwikkeld door studenten met de mogelijkheden die de school en

stakeholders bieden. Leraren zouden optreden als expert in hun vakgebied om informatie te

winnen.

Toermotor met sportieve zit/ uiterlijk

In overleg tussen de opdrachtgever en de studenten HAN Motomotive is geconcludeerd dat de E-

bike een nieuw soort categorie motor gaat worden. De categorie van de E-Bike is een toermotor

met een sportieve zit. Zo zal het rijden als een toermotor maar de zitpositie van een sportmotor.

Dit is gekozen, omdat uit de enquête is gekomen dat toermotoren het populairste zijn. De

sportieve zit heeft als voordeel een lagere CW-waarde en een kleiner frontaal oppervlak. Dit is van

belang bij het rijden op hogere snelheden. Hieronder in figuur 1 aan de linkerkant de standaard

zit op de motor en rechts de zithouding van de E-Bike, waarvoor gekozen is.

FIGUUR 1: ZITHOUDING E-BIKE


Pagina | 11

Geen concessies Uit het marktonderzoek is naar voren gekomen dat de toer- en sportmotoren het populairst zijn

onder de motorrijders. Toch wil de E-Bike zich onderscheiden door een nieuw soort categorie

motorfiets op de markt te brengen, daarom is er gekozen geen concessies te maken en te gaan

voor het E-Bike concept.

Op kenteken Met de E-Bike moet het mogelijk zijn om op openbare terreinen/wegen te rijden. Het is dus nodig

dat de E-Bike voorzien wordt van een kenteken. Hiervoor zal de E-Bike dus moeten voldoen aan

wettelijk voorgeschreven RDW eisen die gesteld worden aan motoren.

Aantrekkelijk voor investeerders De E-Bike wordt gefinancierd door toekomstige investeerders, hierdoor is het noodzakelijk dat de

E-Bike aantrekkelijk is voor investeerders. Als de E-Bike aantrekkelijk is om te investeren zijn

stakeholders hier eerder toe bereid.

KLANTWENSEN

In deze paragraaf worden de klantwensen uitgelegd en onderbouwd. Deze klantwensen komen voort uit

de uitkomst van de enquête en marktonderzoek, dit is terug te vinden in de bijlagen van het

marktonderzoek.

Zowel recreatief als woon/werk Naar voren is gekomen dat motorrijders de motor voor zowel recreatief als voor woon/werk

verkeer gebruiken. De E-Bike moet praktisch zijn voor recreatief rijden, maar ook voor

woon/werk verkeer. De E-Bike is het meest geschikt voor woon/werk verkeer, omdat de

actieradius voor de meeste gebruikers voldoende zal zijn en het voertuig opgeladen kan worden

tijdens het werken.

Op snelweg min. 130 km/h Motorrijders die motor op de snelweg rijden vinden comfort belangrijk. Hierdoor moet de E-Bike

een snelheid halen van minimaal 130 km/h. Voor deze snelheid is gekozen, omdat zo comfortabel

op de snelweg in Nederland gereden kan worden.

Actieradius van 200 km Motorrijders vinden voldoende actieradius belangrijk. Deze actieradius moet volgens de

deelnemers aan de enquête voldoen aan 200 km. Dit vindt men acceptabel bij een elektrische

motor en overweegt met elektrisch te gaan rijden. Omdat dan minimaal rekening gehouden moet

worden met opladen en dit de vrijheid van het motorrijden geeft.

Aanschaf prijs €10.000, - Motorrijders zijn bereidt een prijs te betalen van €10.000, - voor een elektrische motorfiets die

aan de eisen voldoet. Dit zal niet helemaal haalbaar zijn, het is dus zaak hier zo dicht mogelijk bij

in de buurt te komen. Voor een kleine serie productie is dit niet te realiseren, omdat de inkoop

onderdelen (accu, motor en convertor) al de prijs van €10.000,- overschrijden. De lage running

kosten(TCO) moeten ervoor zorgen dat de motor terugverdiend wordt.

Groen imago Vooral in de bedrijvensector maar ook in de particulierensector is een trend van het groene

imago[2]. Voor bedrijven kan het een reden zijn de elektrische motorfiets in gebruik te nemen om

aan te geven duurzaam en ‘’groen’’ te zijn.

Verder is gekeken naar welke eigenschappen belangrijk gevonden worden aan een motorfiets. Uit

het marktonderzoek kwamen de volgende vier naar voren.

Rijeigenschappen De rijeigenschappen van de motorfiets is een belangrijk gegeven voor de motorrijder. Met

rijeigenschappen worden bedoeld: Het rijgedrag van de motorfiets, zoals; het gedrag van de

motor in een bocht, met optrekken en afremmen en de stabiliteit van de motorfiets. Hoewel het

zwaartepunt van de E-Bike lager zit, is de rest van de geometrie vergelijkbaar met een BMW

K1300s.


Pagina | 12

Karakter Het karakter is een belangrijke eigenschap van de motorfiets. Lastig is te achterhalen wat hiermee

bedoeld is, was het uiterlijk, technisch of juist meer rijgedrag en beleving. Daarom is ervoor

gekozen de E-Bike een ‘’eigen’’ karakter te geven en zich zo onderscheid van de bestaande

elektrische motoren. Denk hierbij aan een sportief uiterlijk en zit met de mogelijkheid om vlot

met het verkeer mee te kunnen rijden ook bij hogere snelheden.

Vermogen Het vermogen wordt ook belangrijk gevonden aan een motorfiets.

Stedelijk gebied (comfort rijden) Motorrijders vinden het belangrijk dat een motor comfortabel rijdt in stedelijke gebieden. Dit

houdt in dat de motor wendbaar moet zijn en het totaalgewicht zo laag mogelijk moet komen te

liggen.

2.2 TECHNISCHE SPECIFICATIES EN TARGETS In dit hoofdstuk staan de technische specificaties beschreven die in het QFD gebruikt worden voor de E-

Bike. De waardes zijn een richtlijn, dit is opgesteld met het project team en de opdrachtgever. Daarbij is

ook gekeken wat voor waardes de concurrentie opgeeft om zo de meest realistische waarden vast te

leggen.

TECHNISCHE SPECIFICATIES In deze paragraaf worden de technische specificaties beschreven en onderbouwd, de technische

specificaties zijn naar voren gekomen uit het marktonderzoek en de concurrentie analyse.

Topsnelheid De topsnelheid van de E-Bike is 130 km/h. Deze waarde is aangenomen omdat dit de maximale

snelheid is die gereden mag worden op de Nederlandse snelwegen en zo kan de E-Bike veilig met

het snelwegverkeer mee rijden.

Elektrische aangedreven De motor wordt volledig elektrisch aangedreven. Het doel van de HAN Automotive is dan ook te

laten zien aan de buitenwereld dat het mogelijk is een elektrische motorfiets kunnen bouwen.

Soort accu Op dit moment is de beste accu voor een voertuig een lithium-ion accu. Deze heeft ten opzichte

van andere accutechnieken de beste prijs/kwaliteit/vermogen/gewichtsverhouding. De soort

accu kan in de loop van het project nog veranderen als hiervoor een beter alternatief gevonden

kan worden en de accu techniek verbetert de komende tijd.

Opslagcapaciteit De minimale opslagcapaciteit die nodig is volgens de berekening bedraagt ca. 15 kWh. Hoe deze

waarde berekend is staat weergegeven in het rapport ‘’concept aandrijflijn E-Bike ‘’, hierin is de

complete berekening beschreven. Vanuit is gegaan dat dit de minimale waarde is die nodig is om

100 km lang een snelheid te rijden van 120 km/h.

Vermogen Het minimale vermogen dat nodig is om de motor 130 km/h te laten rijden bedraagt ca. 19 kW. De

berekening is terug te vinden in het rapport ‘’concept aandrijflijn E-Bike’’. Het is belangrijk in een

efficiënt gebied van de elektromotor te rijden (toerental) dat deze optimaal met een hoog

rendement functioneert. Daarom is gekozen voor een vermogen van 44 kW te hanteren. Ook is

gekeken op marketing gebied naar de concurrent, deze vermogens zitten ook allemaal rond de 44

kW zitten. Dit vergroot de keuze van elektromotoren.

Oplaadtijd De oplaadtijd is voor veel mensen een struikelblok, zo blijkt uit het marktonderzoek. Men vindt

dat het opladen niet zo lang mag duren. De concurrentie heeft een laadtijd gemiddeld tussen de 2

en 3.5 uur(met uitschieters tot 8 uur). De laadtijd van de E-Bike zal sterk afhankelijk zijn van

verschillende factoren (accu’s, BMS, laadaansluiting en temperatuur), aangenomen is een laadtijd

van 3 uur.


Pagina | 13

CW-waarde

Eén van de doelen van de HAN Automotive is om een zo laag mogelijke CW-waarde te verkrijgen,

omdat zo de rijweerstanden zo laag mogelijk blijven. De CW-waarde van een gemiddelde

sportmotor ligt op 0,88 [3]. Het doel van de HAN Automotive is om de body zo te ontwerpen dat

er een CW-waarde van 0,6 wordt gerealiseerd.

Gewicht Het gewicht van de elektrische motorfiets moet zo laag mogelijk gehouden worden, om de

rijweerstanden zo laag mogelijk te houden. Aangezien de accu een grote factor (ongeveer 50%

van het totaal gewicht) is in het bepalen van het totaal gewicht en om de eis te halen dat 15 kWh

aan accucapaciteit meegenomen wordt, zal dit gewicht vrij hoog komen te liggen voor een

motorfiets. Daarom is aangenomen (ook gekeken naar wat de concurrentie heeft) een gewicht

aangenomen van 200 kg. Dit zal in de loop van het project nog exacter worden bijgesteld.

Frontaal oppervlakte Het frontale oppervlakte moet ten aanzien van de huidige motoren verkleind worden. Hoeveel het

oppervlakte verkleind kan worden zal in een later stadium in het project bij het ontwerpen van de

body worden bepaald. Wel kan een aanname gedaan worden. Het frontaal oppervlak van een

gemiddelde sportmotor bedraagt 0,36 m², omdat de zit verlaagd wordt en de body versmald

wordt zal het frontaal oppervlak met 10% verkleind worden. Het frontaal oppervlakte bedraagt

dan ongeveer 0.32 m².

Koppel Het koppel bij het wegrijden op de steilste helling in Nederland is berekend. Hieruit komt het

minimaal benodigde koppel van 43 Nm aan de krukas. Het koppel wordt met 20% vergroot voor

betere rijeigenschappen. Hierdoor is het koppel 52 Nm.

TARGETS In deze paragraaf worden de targets beschreven en onderbouwd. Deze targets worden meegenomen in

het ontwerp als dit het toelaat. Dit houdt in dat de targets die hier beschreven staan afwijken van

gelijknamige technische specificaties en hopelijk over drie jaar wel toepasbaar zijn.

Topsnelheid De topsnelheid als target hoger dan van de topsnelheid die opgegeven is als technische

specificatie. Dit komt omdat 130 km/h de minimum snelheid is welke de motorfiets moet kunnen

halen. De target hiervan is 160 km/h afgekeken van wat de concurrent ongeveer hanteert. De

markt geeft aan dat de topsnelheid belangrijk gevonden wordt. De target is dus gezet op 160

km/h maar deze kan nog lager of zelfs hoger komen te liggen, omdat de prioriteit niet bij de

topsnelheid ligt.

Oplaadtijd De consumenten zien het liefst dat de accu binnen een half uur te laden is. Met een snel lader en de verbeteringen in de techniek is het misschien binnen drie jaar realiseerbaar maar op dit moment is de laadtijd van drie uur reëel.

2.3 CONCURRENTIE In het QFD worden een aantal concurrenten vergeleken met de E-Bike. De concurrenten worden

vergeleken op hoe deze functioneren ten opzichte van de klantwensen, eisen en hoe de concurrenten

scoren ten opzichte van de gestelde technische specificaties van de E-Bike. In dit hoofdstuk staan foto’s

van de des betreffende concurrentie. Voor de technische specificaties kan de concurrentieanalyse in het

marktonderzoek (bijlage 1) geraadpleegd worden.


Pagina | 14

FIGUUR 2: CONCURRENTEN E-BIKE [28][29][30]

2.4 QFD In dit hoofdstuk wordt het Quality Function Deployment (QFD) besproken. Hierin worden de

klantenwensen en de eisen van de opdrachtgever vertaald naar ontwerpeisen. De klantwensen en eisen

van de opdrachtgever zijn in hoofdstuk 2.1 beschreven. Uit dit QFD wordt de vraag beantwoord aan welke

eisen en wensen voldaan moet worden met de technische specificaties die opgesteld zijn. Daarbij wordt

zichtbaar welke technische specificaties extra aandacht nodig hebben of dat de E-Bike al onderscheidend

is ten opzichte van de concurrent.

QUALITY FUNCTION DEPLOYMENT In tabel 4 staat de totale QFD weergegeven, hierin staan alle wensen en eisen weergegeven tegenover de

technische specificaties van de E-Bike. De belangrijkste delen van het QFD worden in deze paragraaf

uitgelegd en geanalyseerd. Uiteindelijk worden hier de conclusies getrokken en de technische specificaties

besproken. Daarnaast wordt vergeleken op welke punten de concurrentie voorloopt en waar

verbeteringen doorgevoerd worden in de technische specificaties, om beter te voldoen aan de marktvraag.


Pagina | 15

TABEL 4: HET QFD.


Pagina | 16

RELATIE In tabel 5 worden de relaties weergegeven tussen de eisen/wensen en de technische eigenschappen. Deze

relatie wordt aangeduid met een symbool (●= sterk, ○= gemiddeld, ⨞= zwak). Uit de tabel kan gehaald

worden welke technische eigenschappen veel invloed uitoefenen op de eisen en wensen en hierdoor

uiteindelijk belangrijk zijn bij het ontwerpen van de motorfiets.

TABEL 5: EISEN EN WENSEN TEN OPZICHTEN VAN TECHNISCHE EIGENSCHAPPEN

Om te bepalen welke technische eigenschappen belangrijk zijn, wordt er gekeken naar het aantal zwarte

puntjes dat voor een eis/wens en een technische specificatie staan. De technische specificaties die het

meest van invloed zijn op de eisen en wensen zijn:

Het gewicht

De topsnelheid

Actieradius

Vermogen

Volledig elektrisch

Kuipwerk body


Pagina | 17

Deze technische eigenschappen hebben de meeste invloed op de eisen en wensen, daarom wordt aan deze

aspecten extra aandacht besteed tijdens het ontwerpen. Het is van belang dat deze waardes voldoen aan

de eisen en wensen die hieraan gesteld worden, om het product zo goed mogelijk aan de verwachtingen

van de markt te laten voldoen.

De eisen en wensen zijn tevens van belang als je vanaf de andere kant gaat beredeneren. Zo hebben de

eisen en wensen met de meeste symbolen de meeste invloed op de technische eigenschappen. Deze eisen

en wensen met veel invloed zijn:

Eisen: Wensen: Actieradius van 100 km bij 120 km/h*. Actieradius van 200 km*. Op school te produceren door

studenten. Rij eigenschappen**.

Aantrekkelijk voor investeerders. Zowel voor recreatief als woon/werk gebruik.

Topsnelheid van 130 Km/h. *DE ACTIERADIUS IS VOOR BEIDE DOELGROEPEN HET BELANGRIJKST.

** DE RIJ EIGENSCHAPPEN IS EEN WENS VAN DE KLANT, HIERBIJ IS NIET DUIDELIJK WAT ONDER DE

RIJEIGENSCHAPPEN VERSTAAT WORDT. DOOR DE LENGTE EN HET LAGE ZWAARTE PUNT STABIELER ZIJN BIJ

HOGERE SNELHEDEN , DE DRAAICIRKEL IS WEL MINDER .

WENSEN EN EISEN MET DE CONCURRENTIE In tabel 6 wordt gekeken naar welke wensen en eisen belangrijk zijn voor de opdrachtgever en de klanten.

Welke concurrenten op welk gebied het beste presteren en waar de E-Bike staat ten opzichte van de

concurrentie. In de tabel wordt weergegeven welke klantgroepen voor de E-Bike zijn; dit zijn zakelijke en

privé rijders en waar hun belangen liggen. Uit deze tabel wordt duidelijk welke klantengroep bij welk

aspect van de E-Bike baat heeft en hoe het concept van de E-Bike tegenover de concurrentie staat.


Pagina | 18

TABEL 6: EISEN EN WENSEN MET CONCURRENTIE

Aan de grafiek naast de tabel te zien, scoort elke concurrent op bepaalde punten hoger en op andere

punten lager. De Brammo Empulse en de Zero S zijn gelijkwaardig op vele punten. De E-Bike scoort vooral

op het gebruik bij recreatief rijden en als woon/werkverkeer. Dit zijn de sterke punten van de E-Bike en

zullen dus ook uiteindelijk benut moeten worden, door deze twee klantwensen te waarborgen. Deze twee

klantwensen zijn voor privé en zakelijk belangrijk, hoewel recreatief voor zakelijke rijders minder

interessant is.

Verder is te zien dat concurrent drie (Volta BCN City) op drie punten boven de E-Bike uit steekt, deze

punten zijn de aanschafprijs, rijeigenschappen en het groene imago. De rijeigenschappen hebben ermee te

maken dat de Volta BCN City in stedelijk gebied erg wendbaar is, de E-Bike is ontworpen voor hogere

snelheden en op lage snelheden minder wendbaar. Verder is het een kleinere motor dat een groener

imago geeft en de aanschafprijs is nog lager dan de gestelde €10.000, -. Voor de E-Bike is een andere

doelgroep aangesproken. De E-Bike voldoet verder aan alle eisen die gesteld zijn, omdat de technische

specificaties niet 100% bekend zijn en deze zijn gebaseerd op de eisen die gesteld zijn.


Pagina | 19

De tabel weegt het belang van de klantgroepen bij een wens of een eis, als deze met de relaties(zie tabel 6)

worden berekend komt hier een relatief percentage uit. Dit geeft aan hoe belangrijk de eis/wens is,

hieronder worden deze voor de zakelijke en persoonlijke rijder weergegeven. Voor elke klantgroep de vijf

belangrijkste eigenschappen vermeld en welke concurrent op deze punten het hoogste scoort.

Zakelijk:

Nr: Omschrijving: Eis/wens: Relatieve waarde:

Beste concurrent:

1 Actieradius van 100 km bij 120 km/h

Eis 10 % Con. 1: Zero S

2 Groen imago Wens 9 % Con. 3: Volta BCN City

3 Op kenteken Eis 8 % allen 4 Aantrekkelijk voor investeerder Eis 8 % allen 5 Comfort rijden in een stedelijk

gebied Wens 7 % Con. 3: Volta BCN

City TABEL 7: EISEN ZAKELIJK

Particulier:

Nr: Omschrijving: Eis/wens: Relatieve waarde:

Beste concurrent:

1 Actieradius van 100 km bij 120 km/h

Eis 10 % Con. 1: Zero S

2 Op kenteken Eis 8 % allen 3 Zowel recreatief als woon/werk Wens 8 % Con. 3: Volta BCN City 4 Vermogen Wens 8% Con. 2: Brammo

Empulse 5 Toermotor met sportieve zit* Eis 7% Con. 2: Brammo

Empulse TABEL 8: EISEN PRIVÉ

*OP NUMMER VIJF KOMT EIGENLIJK DE WENS: ACTIERADIUS VAN 200 KM, MAAR OMDAT EEN EIS IS DAT WE DEZE

OP 100 KM STELLEN BIJ EEN SNELHEID VAN 120 KM/H, VERVALT DEZE EN KOMT HIERVOOR IN DE PLAATS:

TOERMOTOR MET EEN SPORTIEVE ZIT

De keuze tussen de focus op zakelijke rijders of op privé rijders zal in een later stadium in het project

genomen moeten worden. Als de motor nu op de markt wordt gezet, is het aantrekkelijk voor de zakelijke

rijder. Dit komt omdat de overheid dit stimuleert met regelingen en met subsidies. De vraag is of over drie

jaar nog steeds de overheid dit doet. Het is dus van belang om dit in het tweede marktonderzoek ( Fase 5,

78 AM) te onderzoeken of dit nog steeds zo is, of dat het juist aantrekkelijk is om een E-Bike privé aan te

schaffen. Als deze keuze gemaakt wordt, zijn dit de vijf belangrijkste eisen en wensen per klantgroep waar

de afweging tussen moet gemaakt moet worden.


Pagina | 20

TARGETS De targets zijn naar voren gekomen uit het marktonderzoek, deze waardes zijn ingevuld naar wat de

markt wil. In tabel 9 worden deze gemeten aan de technische specificaties en uiteindelijk gekeken naar

waar het concept de E-Bike staat en wat de sterke punten zijn van de concurrentie. Zo wordt gekeken naar

welke specificaties en targets belangrijk zijn en zal hier rekening mee gehouden moeten worden met

ontwerpen. In het marktonderzoek is gekeken welke snelheden de concurrenten gemiddeld als top halen.

Deze staan beschreven samen met de technische specificaties in hoofdstuk 2.2.

TABEL 9: DE TECHNISCHE SPECIFICATIES TEGENOVER DE TARGETS


Pagina | 21

Als het concept van de HANE-Bike voldoet aan de waardes die in het QFD beschreven staan, dan scoort

deze over het algemeen beter dan de concurrenten. Dit geeft de grafiek onder de tabel overzichtelijk weer,

hieruit kan worden geconcludeerd dat het concept van de HANE-Bike beter aan de targets voldoet dan

haar concurrenten. De technische specificaties zijn voor het concept voldoende om met de concurrentie te

concurreren en deze zelfs te overtreffen. Om het voertuig nog beter te laten scoren kan de actieradius

vergroot worden, de oplaadtijd verkort. De CW-waardes en het frontaal oppervlakte zijn niet bekend van

de concurrentie waardoor het niet goed mogelijk is dit te vergelijken. Van de concurrentie is niet

bekend waardoor het niet goed mogelijk is dit te vergelijken Wel is het mogelijk een schatting te

doen, hierbij liggen de getallen vrij dicht bij elkaar. Omdat de waardes niet precies bekend zijn

worden deze niet meegenomen in de vergelijking met de concurrentie.

RELATIE ONDER DE TECHNISCHE SPECIFICATIES Om te kunnen bepalen wat de verschillende technische specificaties met elkaar doen, is een matrix

weergegeven in tabel 10. In deze matrix worden de technische specificaties met elkaar vergeleken en de

belangrijkste die in hoofdstuk 1.2 naar voren zijn gekomen worden hier extra besproken. In de matrix

wordt gekeken naar in welk verband de technische specificaties elkaar versterken of juist elkaar tegen

werken. Zo kan bekeken worden naar welke technische specificaties de meeste prioriteit hebben. Van

zowel de plussen als de minnen worden de belangrijkste beschreven.

TABEL 10: MATRIX VAN TECHNISCHE SPECIFICATIE


Pagina | 22

Hieronder worden alle technische specificaties besproken en beschreven:

Topsnelheid De topsnelheid is onder andere afhankelijk van het vermogen, de CW-waarde, het gewicht en het

frontaal oppervlakte. Het maximale gewicht is 200 kg, wat vooral door de accu wordt bepaald

(ongeveer 50% totaal gewicht). De capaciteit van de accu is ook mede bepalend voor de

topsnelheid. Al deze punten zullen uiteindelijk op dergelijke wijze ontworpen moeten worden

dat de topsnelheid 130 km/h bedraagt.

Elektrisch aangedreven Omdat de motorfiets elektrische wordt aangedreven, is een accu nodig om de E-Bike van stroom te

voorzien. Wat een groot voordeel is van een elektrische motorfiets, is dat het maximaal koppel

vanaf het begin te verkrijgen is.

Accu De soort accu bepaalt een groot deel van het gewicht en de oplaadtijd van de accu, het gebruik van

een lithium-accu heeft hier een positief effect op de opslagcapaciteit en de oplaadtijd. Lithium-ion

heeft tot op heden het beste prijs/kwaliteit/gewicht verhouding. Verder is deze accu ook veilig om

mee te werken en heeft deze accu een relatief hoge energiedichtheid.

Opslagcapaciteit

Elk soort accu heeft een bepaalde opslagcapaciteit. Bij een accu is de energiedichtheid (Wh/kg),

vermogensdichtheid(w/kg) en de ampère uur (AH) capaciteit van belang. De opslagcapaciteit is

daarom afhankelijk van het soort accu en heeft hierdoor invloed op de grote van de accu en het

gewicht van de accu. Het laden van de accu wordt geregeld door de BMS. De soort accu en de

grootte van de accu hebben invloed op de laadtijd. Bij te snel laden en ontladen kan de accu

beschadigd raken.

Vermogen

De grootte van het vermogen is alleen afhankelijk van de elektromotor die gebruikt wordt. Wel

wordt het vermogen beïnvloed door rijweerstanden. Het is dus zaak deze rijweerstanden zoveel

mogelijk te beperken om meer vermogen te kunnen gebruiken en een grotere actieradius te

verkrijgen. Om deze rijweerstanden te verminderen worden de CW-waarde en het frontaal

oppervlak zo klein mogelijk ontworpen. Het koppel van de elektromotor en het vermogen

beïnvloeden elkaar; het is van belang om dit goed op elkaar af te stellen zodat beide voldoen aan

de voorwaarden.

Oplaadtijd

De oplaadtijd is grotendeels afhankelijk van de soort accu en de opslagcapaciteit van de accu. De

opslagcapaciteit is vrij groot ivm de opslagcapaciteit van concurrerende accu’s maar dit is

nodig om ervoor te zorgen dat de gewenste actieradius gehaald wordt. Nadeel hiervan is echter

wel een langere oplaadtijd

CW-waarde

Een lage CW-waarde zorgt voor lagere rijweerstanden en heeft zo dus een positief effect op het

vermogen en op de topsnelheid.

Gewicht

Het gewicht is een belangrijke factor in het ontwerpen van een elektrische motorfiets, omdat deze

de rijweerstanden verhoogt. Zo worden door deze verhoogde rijweerstanden het vermogen, de

topsnelheid en de accucapaciteit negatief beïnvloed.

Frontaal oppervlakte

Het frontaal oppervlak is bepalend voor de CW-waarde en de rijweerstanden, daardoor kan er

gezegd worden dat deze ook bepalend is voor het vermogen en de topsnelheid.


Pagina | 23

CONCLUSIE Uit het QFD komt naar voren welke technische specificaties van belang zijn om de markt optimaal te

bedienen. Door ervoor te zorgen dat deze technische specificaties voldoen aan eisen en wensen van de markt, zal de kans van slagen op de markt een stuk groter worden. De belangrijkste eisen, wensen en technische specificaties staan beschreven in deze conclusie en er wordt een vergelijking gemaakt met hoe de concurrentie hierop scoort.

Eisen wensen en technische specificaties In tabel 11 worden de belangrijkste eisen, wensen en technische specificaties per paragraaf weergegeven.

De waardes van de technische specificaties staan in het QFD.

Paragraaf: Eisen/wensen/technische specificaties

Relatie Technische specificaties: Gewicht Topsnelheid Actieradius Vermogen Elektrische aandrijving Kuipwerk body

Eisen: Actieradius van 100 km bij 120 km/h Op school te produceren door studenten Aantrekkelijk voor investeerders

Wensen: Actieradius van 200 km Zowel voor recreatief als woon/werk gebruik Rijeigenschappen Topsnelheid 130 km/h

Eisen en wensen concurrentie zakelijk

Eisen: Actieradius van 100 km bij 120 km/h Op kenteken Aantrekkelijk voor investeerders

Wensen: Comfortabel rijden in een stedelijk gebied Groen imago

Eisen en wensen concurrentie privé

Eisen: Actieradius van 100 km bij 120 km/h Op kenteken Toermotor met sportieve zit

Wensen: Zowel recreatief als woon/werk gebruik Vermogen

Targets (gekeken naar relatieve waarden)

Technische specificaties: Frontaal oppervlakte (13%) CW-waarde (13%) Topsnelheid (13%) Gewicht (11%) Oplaadtijd (11%)

Relatie onder technische specificaties

Technische specificaties positief: Topsnelheid Frontaal oppervlakte

Technische specificaties negatief: Gewicht Oplaadtijd

TABEL 11: EISEN EN WENSEN


Pagina | 24

De belangrijkste eisen, wensen en technische specificaties worden het vaakst genoemd in tabel 11,

hieronder is daarvan een opsomming gemaakt:

Eisen: Een actieradius van 100 km bij een snelheid van 120 km/h. Aantrekkelijk voor investeerders. Op kenteken.

Wensen: Zowel recreatief te gebruiken als woon/werk verkeer. Rijeigenschappen.

Technische specificaties: Frontaal oppervlakte/ CW-waarde. Topsnelheid. Gewicht. Oplaadtijd.

CONCURRENTIE De E-Bike voldoet aan de gestelde eisen en wensen van de opdrachtgever en ook zo goed mogelijk aan die

van de markt. Bij de wensen van de markt scoort de E-Bike hoog op zowel recreatief als woon/werk

gebruik en op het comfortabel rijden. Dit zijn tot op heden de sterke punten van de E-Bike. Op de andere

punten scoort het gemiddeld en deze punten nog zullen nog verbeterd moeten worden. Zo moet gekeken

worden naar de mogelijkheid om de topsnelheid te verhogen(en de luchtweerstand verlagen) of het

groene imago te vergroten door het uiterlijk aan te passen.

2.5 SAMENVATTING MARKTONDERZOEK Naast de eisen en wensen is nog meer belangrijke informatie verkregen. Hieronder een samenvatting van

het vooronderzoek (marktonderzoek) wat is uitgevoerd voor de E-Bike. Het volledige onderzoek is terug

te vinden in bijlage 1 het marktonderzoek.

Steeds meer mensen zijn bezig met de trend van duurzame mobiliteit, alleen uit het marktonderzoek is

naar voren gekomen dat de hedendaagse motorrijder nog niet overtuigd is van het elektrisch rijden. Een

deel van de motorrijders heeft interesse in elektrisch rijden, de voornaamste reden om niet voor

elektrisch rijden te kiezen is het gemis van beleving. De grootste mogelijkheden voor de E-Bike ligt

volgens de gebruikers op woon/werk verkeer. Dit zijn ritten van gemiddeld minder dan 25km. De meeste

interesse is voor een elektrische toermotor en voor de sportieve motor, daarom is gekozen voor een

toermotor met een sportieve zit en een sportief uiterlijk. De motor zal dan ook een actieradius krijgen van

werkelijk 100 km bij een snelheid van 120 km/h, een topsnelheid van 130km/h om op de snelweg te

kunnen rijden. Tevens zal de zitpositie van de bijrijder sportief als comfortabel zijn

De bedreigingen van de elektrische motorfiets liggen vooral op het gebied van gewenning, aanschafprijs

en prestaties. De actieradius en de laadtijd zijn hierbij de grootste problemen. De oplossing hiervoor is dat

de overheid de infrastructuur aanpast en de accutechniek zal de komende tijd verder ontwikkeld moeten

woeden. Hierdoor worden de voordelen van elektrisch rijden steeds groter. En zolang het rijden op

fossiele brandstoffen steeds prijziger wordt, zal het elektrisch rijden ook steeds interessanter worden.

Ondanks dat verschillende fabrikanten al elektrische motoren aanbieden slaat het (nog) niet aan. Hoe

komt dat? Waarschijnlijk omdat er teveel minpunten zijn voor de bestuurders om een elektrische motor

aan te schaffen. Het grootse nadeel is dat de motor niet goed aansluit bij de doelgroep. Door een nieuw

soort motor te ontwikkelen zal het mogelijk worden om een motor op de markt te zetten die wél

interessant is.


Pagina | 25

3. PLANNING E-BIKE Tabel 12 geeft een schematisch overzicht weer hoe de komende drie jaar (7 fases) het projectverloop eruit kan komen te zien. Daarna wordt per fase besproken wat

in dat blok gedaan moet worden en door wie wat gedaan dient te worden.

Fase Jaar CB 5 CB 6 AT 78 AD 78 AM 78 Minor AE/AA Stage / afstuderen

1 Nu Opzet project Concept frame Concept aandrijflijn

2 0,5 Body ontwerp BOM Investeerders

3 1 Body test Investeerders Onderdelen

4 1,5 Ontwerp onderdelen

Assembleren delen

Aandrijflijn software Projectleider KERS

5 2 Bouw body Bouw chassis Markt introductie Projectleider

6 2,5 Opbouw motor Valideren aandrijflijn Opbouw aandrijflijn

Projectleider

7 3 RDW keuring Test wegligging Projectleider Introductie Voortgang

TABEL 12: PLANNING PER FASE

Body Bouw Opbouw Aandrijflijn Marktonderzoek Concept

Introductie

Go, No go

Concept


Pagina | 26

3.1 PROJECT ACTIVITEITEN Hieronder in de tabel 13 wordt het overzicht met het projectplan voor de E-Bike voor de komende drie

jaar weergegeven.

Wanneer:

Activiteiten: Uitgevoerd door:

Van* Tot*

Fase 1: Voorbereiding Schrijven projectplan Ontwerp frame Ontwerp elektronisch

systeem

Afst. TC Afst. AD Stage AD

01-02-2013 04-06-2013

Fase 2: Ontwerp body Ontwerpen body BOM Investeerders

CB 5 Stage/ afst. Stage/ afst.

01-09-2013 31-01-2014

Fase 3: Onderdelen Investeerders Onderdelen bestellen Body testen

Stage/ afst. Stage/ afst. CB 6

01-02-2014 04-06-2014

Fase 4: Bouw basis Ontwerp onderdelen Assembleren delen Aandrijflijn software KERS Projectleider

CB 5 CB 5 Minor Stage/ afst. Stage/ afst.

01-09-2014 31-01-2015

Fase 5: Bouw specifiek Bouw body Bouw chassis Markt introductie Project leider

CB 6 AD 78 AM 78 Stage/ afst.

01-02-2015 04-06-2015

Fase 6: Bouw aandrijflijn Opbouw motor Valideren aandrijflijn Opbouw aandrijflijn Project leider

CB 5 Minor Minor Stage/ afst.

01-09-2015 31-01-2016

Fase 7: Eind, introductie RDW keuring Test wegligging Introductie Vervolg project Project leider

CB 6 AT 78 Stage/ afst. Stage/ afst. Stage/ afst.

01-02-2016 04-04-2016

TABEL 13: PROJECT ACTIVITEITEN

*VOORSPELLING, DE BEGIN EN EIND DATA KUNNEN AFWIJKEN .

Fase 1: Voorbereiding

De voorbereidingsfase is gestart in februari dit jaar. Momenteel wordt druk gewerkt aan een nieuw frame

specifiek voor deze motorfiets. Het basisframe is eigen ontwerp, voor de voorvork en achter brug is

gekozen voor inkoop delen. In deze fase is tevens een begin gemaakt met de keuze welke elektronische

componenten nodig zijn voor de E-Bike. Deze twee ontwerpen samen vormen de basis voor het ontwerp

van de E-Bike. Dit ontwerp voldoet aan de eisen van de opdrachtgever en aan de eisen en wensen die naar

voren zijn gekomen in het uitgevoerde marktonderzoek. Met deze gegevens wordt in deze fase het

projectplan geschreven met daarin het project verloop van de komende drie jaar. Aan het eind van deze

periode wordt een presentatie gegeven aan de HAN met als doel te zorgen dat de fase twee en drie een GO

krijgen om uitgevoerd te worden.

Fase 2: Ontwerp body

Voor het basis ontwerp moet nog een gestroomlijnde body gemaakt worden. Het doel is het frontale

oppervlakte zo klein mogelijk te maken en een CW-waarde onder de 0,6. Het basisontwerp moet


Pagina | 27

daarnaast verder worden uitgewerkt. Kritisch wordt gekeken welke componenten nodig zijn voor het

ontwerp en hoe de onderwerpen in elkaar passen. Hieruit komt het definitieve ontwerp naar voren dat gebouwd gaat worden. De onderdelen van het ontwerp moeten in een BOM (Bill of Materials) gezet

worden. Dit maakt het inzichtelijk wat de maak- en koopdelen zijn en de kosten hiervan. In deze fase

wordt contact gelegd met mogelijke investeerders. Dit contact loopt door in fase 3.

Fase 3: Onderdelen

In deze fase worden de onderdelen besteld die nodig zijn bij de bouw van het project, deze onderdelen

moeten grotendeels verkregen worden door sponsoring. Daarnaast zijn stakeholders nodig die naast

materialen en kennis ook hun financiële bijdrage leveren aan het project. In deze fase is een GO – NO GO

moment. Pas als er voldoende stakeholders zijn om het project te financieren, wordt het project doorgezet

naar de bouw van de body. De body wordt ook getest of het ontwerp aan de eisen voldoet. Het

schaalmodel wordt 3D geprint en getest in een windtunnel (kan op de universiteit van Keulen).

Fase 4: Bouw basis

Voor de motor wordt zoveel mogelijk gebruik gemaakt van standaard kooponderdelen. Omdat er ook een

zelfgemaakt frame wordt gebruikt zullen er ook onderdelen zelf ontworpen en gemaakt moeten worden

De maak- en inkoopdelen moeten geassembleerd worden. Een deel van deze onderdelen kan al als een

subassemblage in elkaar gezet worden. Daarnaast wordt de aandrijflijn al opgebouwd en kan begonnen

worden met het schrijven van de software voor de E-Bike. In deze fase wordt een opdracht uitgevoerd om

te onderzoeken of het mogelijk is om een KERS systeem te monteren op het voorwiel. Dit zal gedaan

moeten worden door een stagiair of afstudeerder die tevens de voortgang van het project bewaakt en als

projectleider fungeert.

Fase 5: Bouw specifiek

In de vijfde fase wordt de body en het frame opgebouwd samen met de subassemblages van fase vier. Het

frame moet aan het eind van de fase ter keuring worden aangeboden voor de RDW. Verder wordt

opnieuw een marktonderzoek gedaan en een introductie uitgedacht voor de E-Bike. Dit wordt gedaan

omdat verwacht wordt dat ontwikkelingen de komende jaren zo snel gaan, dat gegevens die nu actueel

zijn over twee jaar wellicht alweer achterhaald zijn. De verschillende teams worden aangestuurd door een

projectleider.

Fase 6: Bouw aandrijflijn

De complete op- en afbouw van de motor wordt in deze fase afgerond. Het belangrijkste is het monteren

en valideren van de aandrijflijn Hierbij wordt een hoop tijd besteed aan het afstellen en het fine tunen

voor een optimaal resultaat. Aan het einde van deze fase moet een werkend prototype worden

opgeleverd. De voortgang van de werkzaamheden worden bewaakt door de projectleider.

Fase 7: Eind, introductie

Gekeken wordt welke eisen nodig zijn om de E-Bike van een kenteken te voorzien. Het frame heeft al een

type goedkeuring maar wat is nog meer nodig om de E-Bike toe te laten op de openbare weg. Door de

project groep wordt een test plan opgesteld en dan wordt onderzocht of de E-Bike aan de opgestelde eisen

van het test plan voldoet. Daarna wordt gecheckt of de eisen die in het begin van het project opgesteld zijn

ook daadwerkelijk gehaald zijn en waarom wel of niet? De gebreken die met het testen zijn geconstateerd,

worden verholpen. Verder wordt gewerkt aan de introductie voor stakeholders en voor het publiek van de

E-Bike. Uiteindelijk wordt een rapport opgemaakt waarin wordt besproken wat goed gegaan is, welke

leermomenten er waren en wat de mogelijkheden zijn betreft een vervolgproject. Hiervoor wordt een

opzet uitgeschreven hoe een eventueel vervolgplan eruit komt te zien.


Pagina | 28

3.2 ACCU TECHNIEK VOORSPELLING Het grootste knelpunt van elektrisch rijden is de energiedichtheid van de verkrijgbare accu’s. Dit kan de

bottleneck zijn voor de E-Bike. De laatste jaren zijn veel nieuwe en verbeterde accu’s op de markt

gekomen maar deze hebben nog geen grote veranderingen teweeggebracht. Elektrische voertuigen

hebben accu’s nodig die gedurende langere tijd energie leveren. Dit zijn accu’s met een hoog ampère-uur

(ah) capaciteit, een hoge energie dichtheid (Wh/kg) en hoge vermogensdichtheid (W/kg). Hoe kleiner en

lichter de accu, hoe beter de prestaties van een elektrische motor zouden zijn [4]. Naast de kwaliteit van

de accu’s is de prijs een onzekere factor. Het is dan ook lastig exact te voorspellen hoe de toekomst binnen

nu en drie jaar er uit ziet. Daarom is ervoor gekozen drie voorspellingen te doen aan de hand van drie

scenario’s.. Hieronder worden drie scenario’s uitgewerkt en is het effect op de E-bike zichtbaar.

Accu blijft hetzelfde (80-130 Wh/kg).

Accu kleine vooruitgang na drie jaar (200-250 Wh/kg).

Accu sterk verbeterd binnen drie jaar (400-1000 Wh/kg).

Deze scenario’s worden uitvoerig besproken in hoofdstuk 3.3. Hieronder staan de eisen beschreven

waaraan het accupakket van de E-Bike moet voldoen.

Energiedichtheid minimaal 150 Wh/kg. Dit heeft te maken met de beperkte ruimte en het

maximale gewicht wat de accu’s 100kg is.

Lange levensduur minimaal 3000 cyclus. Theoretisch is het dan mogelijk om in totaal 300.000 km

te rijden voordat de accu’s gewisseld moeten worden omdat deze slecht functioneren.

Capaciteit en vermogen. De accu’s moeten een bepaalde tijd een vermogen kunnen leveren bij het

op- en ontladen zonder dat de accu’s beschadigd raken.

Prijs. De accu’s zijn veruit het duurste onderdeel van de motor. De prijs/ kwaliteit verhouding

moet dan ook gunstig zijn.

Uit een onderzoek is gebleken dat op dit moment de Dow Kokam XALT™75 Ah High power accu’s het

meest geschikt zijn voor ons voertuig. De technische gegevens[26] voldoen aan de eisen die gesteld zijn

aan de accu’s. Dow Kokam biedt accu’s voor alle vormen van commercieel transsport [27]. De verwachting

is dat de accu’s de komende drie jaar verbeterd worden.

De vooruitgang van de ontwikkeling in accutechniek kan een stuk sneller. Dit kan worden gerealiseerd

bijvoorbeeld wanneer er richtlijnen komen vanuit de overheid waaraan een accu moet voldoen. Dit was

ook bij de spaarlamp het geval: door en het verbod op zware gloeilampen van de overheid is de gloeilamp

ingehaald door de spaarlamp. Door een hoge productie en nieuwe ontwikkelingen is de prijs gedaald

waarmee het voor consumenten aantrekkelijker werd om spaarlampen aan te schaffen. Bij grote

fabrikanten zie je ook veel investeringen in accu technieken. Investeren in nieuwe technieken maar ook in

fabrieken die de accu’s produceren voor productiemodellen. Als in de toekomst de vraag naar accu’s snel

stijgt, gaat de ontwikkeling van nieuw accu’s veel sneller en worden ze ook een stuk goedkoper.

Batterij management systeem (BMS)

Naast de boost die de accutechniek nu doormaakt wordt het BMS ook steeds belangrijker voor een

efficiëntere en veiligere energievoorziening. Door accu’s efficiënter te op- en ontladen hebben de accu’s

een hoger rendement. Een voordeel bij het opladen is dat deze sneller opgeladen kan worden zonder dat

dit nadelig is voor de levensduur van de accu. Een nadeel is dat de BMS steeds complexer en duurder

worden [5]. De hoofdfunctie is het bewaken van de veiligheid. De grote accupakketten bevatten veel

energie en bij disfunctioneren is dit gevaarlijk. Als de accu overladen wordt, is de kans op oververhitting

en brandgevaar aanwezig. Dit kan ook gebeuren bij het verkeerd ontladen van de accu’s.

Een ander belangrijke eigenschap is het accu balanceersysteem. Een accupakket werkt het beste als alle

cellen dezelfde capaciteit hebben. Bij serie geschakelde cellen is de cel met de laagste capaciteit bepalend


Pagina | 29

voor de prestatie van het gehele accupakket. Door dit balanceer systeem geven alle cellen dezelfde

capaciteit af met dezelfde ontlaadspanning [6].

3.3 SCENARIO’S Hieronder worden de drie scenario’s die in hoofdstuk 3.2 zijn beschreven verder uitgewerkt.

Scenario 1:

Het is nog onzeker of de batterijtechniek echt door gaat breken; de ontwikkeling van de accu is

gedeeltelijk gestagneerd. Naast accu’s zijn namelijk andere alternatieven zoals waterstof en

biobrandstoffen een optie. Accu’s hebben veel potentie, toch is er veel verbetering nodig om de

accutechniek succesvol te maken. [7] In dit scenario wordt er van uitgegaan dat accu’s die op dit moment

op de markt zijn, dezelfde energiedichtheid hebben als de accu’s over drie jaar. Een berekening heeft

aangetoond dat voor de motorfiets een accu nodig is van 15kw/h. De prijs van accu’s loopt heel erg uiteen,

de accu’s kosten nu tussen de €150, - en €1000, - per kW/h. De grote verschillen komt door de kwaliteit

van de accu’s. Daarom wordt gekeken naar twee bestaande accupakketten van de Nissan Leaf en de Tesla.

Nu wordt gekeken naar de waardes van de Nissan Leaf als voorbeeld. De kosten van de accu van de Nissan

Leaf zijn € 280, - per (Kw/h) en hebben een energie dichtheid van 80 wh/kg [8]. Omgerekend kost een

accu van 15 Kw/h: €4.200 met een gewicht van 185 kg. Dit is een te zware optie om voor deze accu te

kiezen. De motor mag maximaal 200 kg wegen en met deze optie is dit niet mogelijk.

Bij de Tesla weegt het pakket 450 kg. Het accupakket voor de motor zou omgerekend 112 kg wegen en

heeft een energiedichtheid van 121 wh/kg [9]. De kosten bij tesla zijn lager, namelijk €152, - per kw/h bij

een accu van 40 kw/h [10]. Hoe groter de accu’s des te lager de prijs. Een ‘’kleine’’ motorfiets accu zal dus

een stuk duurder zijn. De kosten voor het accupakket voor de motor zijn omgerekend naar 15kw/h

€2280, -. Het accupakket van 112 kg is bovendien te zwaar voor de motorfiets. Een van de eisen die

opgesteld is dat het accupakket max 50% van het totaal gewicht mag wegen (maximaal 100kg). Wordt er

niet aan deze eis voldaan, dan zal er een negatief advies gegeven worden.

Een deel van de opdracht is het ontwerpen van de complete aandrijflijn. Als de eisen voor de accu’s

bekend zijn, wordt bekeken welke accu’s het meeste geschikt zijn voor de aandrijflijn en of de huidige

accu’s voldoen. Hieronder de gegevens van de accu vastgelegd in een tabel 14.

Kosten per w/h Kosten accu pakket* Wh/kg Gewicht bij15kw/h Gemiddelde accu €150,- / €1000,- € 2250,- / € 15000,- 80 /130 188 / 110 kg Accu Leaf € 280,- € 4200,- 80 185 kg** Accu Tesla € 152,- € 2280,- 121 112 kg**

TABEL 14: ACCU DATA SCENARIO 1.

* OMGEREKEND VAN BESTAANDE PRIJS EN HET AANTAL KW/H

** BEREKEND VAN HUIDIG GEWICHT EN KW/H

Scenario 2:

In dit scenario wordt rekening gehouden met een kleine verbetering in de accutechniek de komende drie

jaar. De voorspelling lopen erg uiteen, gemiddeld wordt uitgegaan van een verdubbeling van de

energiedichtheid en 25% stijging van de vermogensdichtheid[4]. Volgens Bloomberg en Pikes Research is

de gemiddelde prijs per kw/h nu €525, -. De voorspelling is dat dit in 2017 kan dalen tot onder de €400, -

de Kw/h [11].


Pagina | 30

Scenario 3:

Er zijn ook een aantal scenario’s waarin rekening wordt gehouden met een grote verandering in de

aankomende drie jaar. Rudolf Krebs, chef van de Volkswagen afdeling elektrische voertuigen geeft ook aan

dat de prijs nu €500, - per kilowattuur is. Hij verwacht dat dit zakt tot €100 per kilowattuur in 2015 of

kort daarna [12]. Envia Systems (General Motors) verwacht ook in 2015 met een Li-ion accu op de markt

te komen met een energiedichtheid van 400 Watt per kg en een energiedichtheid van minimaal 2.5 keer

die van de gangbare accu’s. Deze accu gaat waarschijnlijk rond de €100 per kw/h kosten. [13]

Naast de doorontwikkeling van de huidige lithium-ion batterij wordt ook gekeken naar nieuwe technieken

(nanotechnologie) en nieuwe grondstoffen. Een batterij waar veel van verwacht wordt is de lithium-

luchtbatterij, in de toekomst kan deze net zoveel energie opslaan als opgeslagen is een kg benzine. Op dit

moment heeft een prototype de energiedichtheid van vijf keer die van een lithium-ion accu. Een ander

groot voordeel is dat de accu in ongeveer 10 minuten opgeladen kan worden door de magnesium plaat en

het zoutwater elektrolyt te vervangen. Al dit jaar verwachten ze het prototype doorontwikkeld te hebben.

Wel wordt gezegd dat de technologie nog niet toegepast kan worden in commerciële voertuigen [14] [15].

Dit heeft te maken met het aantal cyclussen van het ont- en opladen van de accu. Op dit moment is dit veel

te laag.

Naast de drie scenario’s te schetsen hebben zijn er ook twee experts geraadpleegd. De uitwerkingen van

het gesprek met Bram Veenhuizen en Stefan van Sterkenburg zijn terug te vinden in bijlage 8.

3.4 VOORTGANG PROJECT Elk half jaar wordt een nieuw projectteam samengesteld. De aanmeldingen worden gescreend door de

opdrachtgever en zal dan de taken toewijzen aan de aangemelde projectleden. Om nieuwe mensen te laten

kiezen voor de E-Bike zal een aantrekkelijke opdracht opgesteld worden. Deze opdrachten worden

weergegeven op SAS.han.nl om de toekomstige teamleden te informeren welke opdrachten per semester

beschikbaar zijn. Deze zijn per fase uitgeschreven, in bijlage 4 (opdrachten HAN SAS)is een voorbeeld

voor de tweede fase uitgeschreven en weergegeven. De opdrachten voor de volgende fases worden

beschreven door de projectleider en de opdrachtgever. Dit zijn opdrachten voor stages en afstuderen

maar ook projectgroepen en minors.

Regelmatig worden de doelstellingen gemonitord om te kijken of deze behaald zijn. Daarnaast worden ook

de nieuwe ontwikkelingen gevolgd en waar nodig worden wijzigingen doorgevoerd.

3.5 MOGELIJKE DOELGROEPEN Elektrisch vervoer biedt Nederland een interessante kans om als proeftuin voor innovaties een sterke

concurrentiepositie in te nemen. Nederland, met haar korte afstanden, vlakke land en dichtbevolkte

Randstad, is om deze redenen erg geschikt. Particulieren en zakelijke rijders zijn de doelgroepen die het

meeste interessant zijn. De zakelijke rijder is de grootste doelgroep op dit moment; dit heeft te maken met

de grote/ ingrijpende fiscale maatregelen die de overheid heeft getroffen. Op deze maatregelen wordt

hieronder teruggekomen.

Zakelijk

De zakelijke groepen waarvoor een elektrische motor interessant is zijn:

Logistiek

Zakelijke mobiliteit en woon/werk verkeer

Overheid voertuigen


Pagina | 31

De belangrijkste behoeftes van de zakelijke markt zijn: kostenbesparing (TCO), betrouwbaarheid en

duurzaamheid van het product. Daarnaast willen sommige bedrijven dat het product wel opvalt (imago en

PR) maar zijn er ook bedrijven die juist niet willen opvallen. De kostenbesparing kan omdat de vaste

kosten hoog (aanschaf) en de variabele kosten laag zijn. Het is dan dus aantrekkelijk om de motor veel

kilometers te laten rijden.

Redenen om tot aanschaf over te gaan:

Kosten willen besparen.

Laten zien dat ze maatschappelijk verantwoord bezig zijn.

De E-Bike inzetten voor PR.

Bij het aanschaffen van een elektrische motor voor de zaak kan men gebruik maken van een

aantal fiscale voordelen, waaronder de VAMIL regeling (willekeurige afschrijving milieu-

investeringen) en de MIA regeling (milieu investeringsaftrek). Dit loopt gemiddeld op van 20% en

maximaal 36% van de investering.

De terugverdienmodellen voor een elektrische motorfiets in kaart brengen.

Ervaring op doen in dit ‘’nieuwe’’ marktsegment.

Redenen om niet tot aanschaf over te gaan:

Trendgevoelig en ook duurzaam ondernemen is belangrijk. Dit mag geld kosten maar de subsidies

van de overheden zijn een extra trigger om over te stappen naar elektrisch rijden. Wel moet het

geld op den duur terugverdiend worden. Dit maakt het op de korte duur minder aantrekkelijk om

over te stappen.

De kennis van de techniek is niet aanwezig; als mensen veel er vanaf weten, willen ze ervoor

betalen. Weten ze niet veel van de elektrische motor af dan zijn ze bereid er minder voor te

betalen.

Particulieren

Bij de particulieren zijn ook twee groepen, namelijk de innovators en de early adopters. De motor is

uitermate geschikt is voor gebruik in drukke steden; hier zijn meeste problemen met luchtvervuiling en is

de leefbaarheid het belangrijkst. De E-Bike zal vooral goed presteren op de ringwegen met hogere

snelheden. Mensen die kiezen voor de elektrische motor willen, voorop lopen in de techniek en/of willen

groen rijden.

Innovators staan helemaal vooraan als er een nieuw product op de markt komt en hebben

interesse in ‘’opmerkelijke’’ producten. Het product moet een kenmerk hebben dat een totaal

nieuw is op de markt moet zetten, in ons geval is dat het karakter, de ‘’feet back’’ zithouding en de

‘’grote’’ actieradius boven de 100km vergeleken met de concurrentie. Door het product op één

punt minimaal te laten uitblinken, zal het niet iedereen aanspreken maar voor mensen die juist

die behoefte hebben, gaat de voorkeur uit naar de E-Bike.

Early adopters zijn trend gevoelig, willen echt leader zijn en geen follower. Als het geïntroduceerd

wordt op de markt is dit een belangrijke doelgroep. Deze doelgroep is relatief goed op de hoogte

van nieuwe techniek en is bereid voor het product (extra) te betalen. Het product willen ze graag

dagelijks gebruiken, en daarnaast vinden ze het van belang dat het product opvallend is. Als de

early adopters het product accepteren dan is het mogelijk om een snelle groei in de verkoop te

maken.

Waarom particulieren niet kiezen voor een E-Bike:

Ze nog niet overtuigd zijn van de voordelen van elektrische motoren, de techniek willen afwachten of dat

het niet interessant is als ‘Personal Mobility Vehicle’ (PMV). Nadeel is ook dat lange afstanden rijden met

één volle accu nu nog niet tot de mogelijkheden behoort.


Pagina | 32

Een elektrische motor is aantrekkelijk als:

De vervoersbewegingen binnen een bepaalde straal zijn, dit komt door de actieradius en de

laadbehoeftes

De doelgroep zal het voertuig hoofdzakelijk inzetten voor woon/werk verkeer.

De doelgroep maakt hoofdzakelijke korte en vaste ritten van a naar b.

De lokale milieuvoordelen (voornamelijk luchtkwaliteit) verbeterd wordt.

Bewust gekozen wordt om duurzaam te ondernemen/ leven.

De fiscale maatregelen en middelen die voordelig zijn bij een elektrische motor (tot 2015) zijn:

BPM (vrijstelling)

MRB (vrijstelling)

Bijtelling (0% regeling)

MIA/VAMIL, De MIA en VAMIL zijn twee verschillende regelingen maar worden vaak

gecombineerd. Beide regelingen maken gebruik van een gezamenlijke lijst, de zogenaamde

Milieulijst. Bij de MIA regeling kan tot 36% van het investeringsbedrag in mindering brengen op

de fiscale winst. Het is afhankelijk van de milieueffecten en de gangbaarheid van het

bedrijfsmiddel. Bij de VAMIL regeling is het mogelijk om een investering (tot 75) op een

willekeurig moment afschrijven. Dit vermindert de fiscale winst en betaal je minder belasting in

dat jaar.

Op dit moment wordt ingezet op de zakelijke markt met de E-Bike. Dit heeft puur te maken met het feit

dat het voor bedrijven fiscaal voordelig is een elektrisch voertuig aan te schaffen. Over drie jaar kan het

goed zijn dat de regels weer gewijzigd zijn. Het is belangrijk dat de E-Bike aantrekkelijk is voor de

zakelijke gebruikers maar zeker ook voor particulieren in deze fase. Pas in het tweede marktonderzoek,

een jaar voor de introductie, moet worden onderzocht wat de fiscale voordelen op dat moment zijn en

vervolgens moet daarop de doelgroep aangepast worden.

3.6 STAKEHOLDERS ANALYSE Het project gaat uiteindelijk gefinancierd worden door investeerders die belang hebben bij de E-bike of bij

de HAN. Om in kaart te brengen wie deze belanghebbenden zijn, is in dit hoofdstuk gebruik gemaakt van

een stakeholderanalyse. Hierin worden de mogelijke belanghebbende beschreven die later voor een

eventuele benadering in aanmerking komen. Stakeholders kunnen onderverdeeld worden in drie groepen,

dit zijn; interne stakeholders, externe stakeholders en interface stakeholders.

Interne stakeholders Externe stakeholders Interface stakeholders

Werknemers Leveranciers Overheid (EU/Nationaal)

Managers Klanten Opleiding & Scholen

Investeerders Media

Concurrenten

TABEL 15: SOORTEN STAKEHOLDERS

In tabel 15[16] zijn alle stakeholders ingedeeld per categorie, deze stakeholders kunnen allemaal een

bepaalde invloed uitoefenen op het project. Hoe groot deze invloed is wordt beschreven in tabel 16 en

tabel 17. De schaal in grafieken loopt van 0 tot 10, om ervoor te zorgen dat de grafiek overzichtelijk blijft

wordt een schaal aangehouden van 1 tot en met 9. Waarin 1 inhoud dat er totaal geen interesse/invloed is

door de externe partij en 9 betekent dat de externe partij zeer geïnteresseerd of zeer veel invloed heeft.

De onderbouwing van de score is te vinden in bijlage 3 (Stakeholdersanalyse).


Pagina | 33

TABEL 16: MINDER BELANGRIJKE STAKEHOLDERS

In tabel 16 worden de minder belangrijke stakeholders weergegeven, deze hebben bijvoorbeeld wel veel

invloed maar weinig interesse (klanten) of wel interesse maar geen invloed (leveranciers, scholen). De

medewerkers en manager behoren in tabel 16 wel tot belangrijke stakeholders, omdat deze veel invloed

hebben op het project en interesse. Aangezien de medewerkers en de managers geen financiële of

materiële bijdragen leveren aan het project worden deze categorieën niet behandeld. Ook de resterende

minder belangrijke stakeholders worden verder niet behandeld, omdat deze geen belang hebben bij een

project als de E-Bike.

0

5

10

0 5 10

Invl

oe

d

Interesse

Stakeholderanalyse

klanten

leveranciers

scholen

Medewerkers

Manager

Belangrijker stakeholder

Tevreden houden

Minimale inspanning

Op de hoogte houden


Pagina | 34

TABEL 17: BELANGRIJKE STAKEHOLDERS

Zoals tabel 17 weergeeft zijn er vier interessante categorieën stakeholders die mogelijk belang kunnen

hebben bij een project als de E-Bike. Deze vier komen voort uit het vakje “belangrijke stakeholders”. Uit de

tabel kan gehaald worden welke categorieën stakeholders belang hebben bij een project als de E-Bike,

deze categorieën zijn, investeerders, media, concurrenten en overheid.

MOGELIJKE BELANGHEBBENDE De vier belangrijke categorieën uit tabel 14 worden in deze paragraaf gekoppeld aan mogelijke specifieke

ondernemingen/organisaties; er wordt toegelicht wat deze kunnen betekenen voor de E-Bike. Om zo te

kijken in welke categorie de investeerders gezocht kunnen worden.

INVESTEERDERS Investeerders zijn bedrijven en/of particulieren die een bijdrage willen leveren aan het E-Bike project, dit

kan zowel een financiële als materiele bijdrage zijn. Een aantal mogelijke investeerders kunnen zijn:

Yamaha Yamaha is een Japans motorfietsfabrikant die is uitgegroeid tot een wereldwijde onderneming; zo zijn de

importeurs van Yamaha verspreid over heel de wereld. In Nederland zit ook een importeur die regelmatig

contact heeft met de HAN Automotive. Yamaha kan als fabrikant standaardonderdelen sponsoren om de

kosten van het bouwen van de motor te drukken. De baten die Yamaha hierbij kan hebben, is dat de

kennis die tijdens het project wordt opgedaan met Yamaha gedeeld wordt. Zo heeft Yamaha een inzicht in

hoe de Nederlandse markt aankijkt tegen het elektrische rijden en kan inspiratie gehaald worden uit de

manier van aanpak van Nederlandse studenten.

0

5

10

0 5 10

Invl

oe

d

Interesse

Stakeholderanalyse

Investeerder

Media

Concurrenten

Overheid

Belangrijker stakeholder

Tevreden houden

Minimale inspanning

Op de hoogte houden


Pagina | 35

Rabobank De Rabobank is een Nederlandse bank die zich onder andere bezig houdt met een groen imago. De bank

doet dit door te investeren in groene projecten en door lagere renten te tellen voor ondernemers die laten

zien dat zij groen bezig zijn[17]. Met het E-Bike project kan de Rabobank benaderd worden met de vraag

of deze het project financieel wil ondersteunen. De baten voor de Rabobank zijn dat zij dan meedoen aan

een groen project en daardoor hun groene imago bevorderen. Ook wordt er zo de kennis en ervaring

gedeeld met de Rabobank, zodat ze deze mee kunnen nemen naar andere starters en/of bedrijven.

Rabobank heeft veel connecties en bovendien veel kennis als het gaat om een product op de markt te

brengen of het starten van een onderneming. Zo heeft het een site opgericht genaamd “Money Meets

Ideas”. Deze site zorgt ervoor dat particuliere investeerders en ondernemers hun ambities op het gebied

van investeren en ondernemen invulling geven [18]. Op deze site is het mogelijk het E-Bike project op te

geven om een aantal bijpassende particuliere investeerders te vinden.

Energiemaatschappijen De energiemaatschappijen zijn de toeleveranciers van de elektriciteit, deze bepalen wat de prijs per KWh

is en dus ook of het voor de gebruiker interessant is om elektrisch te gaan rijden. Ze hebben invloed

wanneer het goedkoper is om een voertuig te laden en waar dit gebeurt. Zo gelooft Essent dat het

elektrische rijden in de toekomst bij gaat dragen aan het verminderen van de CO2 uitstoot en benoemen

zij financiële voordelen van het elektrische rijden. Dit kan de gebruiker stimuleren om eerder op

elektriciteit over te stappen[19].

MEDIA De media kunnen het imago van een organisatie of een product beïnvloeden, zo kunnen de media het een

positief imago creëren maar ook zorgen voor een negatief imago. Dit kan bijdragen aan een betere

naamsbekendheid. De media zijn op te delen in verschillende vormen; deze worden hieronder besproken

en wat zij voor de E-Bike kunnen betekenen.

Traditionele media Onder traditionele media worden verstaan ‘offline’ media als televisie, radio, krant, tijdschrift, etc. In alle

gevallen gaat het om nieuws- en actualiteiten gerelateerde berichten/bronnen/mediumtypen.

In dit geval moet vooral gekeken worden naar de tijdschriften, deze bereiken het meest specifiek de

doelgroep. Hiervan zal tijdens de introductiefase gebruik van gemaakt moeten worden. Dit kan door de

tijdschriften die zich specifiek op motoren, voertuigen of elektrotechniek focussen en het product

beschrijven/testen. Hierbij kan gedacht worden aan tijdschriften als; Moto 73, Motoplus, Motor magazine,

promotor[20]

Social media Onder social media worden verstaan: Facebook, Youtube, LinkedIn, Twitter, enz. Deze social media

netwerken worden steeds populairder. De social media worden gezien als een snelle manier van reclame

maken of communiceren met de doelgroep. Bedrijven/organisaties zijn steeds meer actief op social media

om hun product en/of dienst te promoten.

Als een organisatie gebruik maakt van social media dan brengt dit een aantal gevaren met zich mee. Het

gevaar van social media is dat iedereen zijn mening, frustraties, bevindingen, enz. kan delen met iedereen

die bij zijn of haar contacten hoort. Dit kan voor een organisatie zowel positief als negatief uitpakken. Het

probleem is dat de invloed van social media bij slecht nieuws groter is dan bij positief nieuws. Met behulp

van de social media kan dus de E-Bike gepromoot worden door aan te kondigen wanneer deze onthuld

wordt of op een evenement te staat of foto’s van de vordering van het project te publiceren.


Pagina | 36

Online media Onder online media berichten wordt verstaan: online nieuwssites, websites van kranten, weblogs, forums,

reviewwebsites. Vooral in het begin zal de online nieuwssites en websites van klanten een rol gaan spelen

om een betere naamsbekendheid te creëren en om het product aan de markt te introduceren. De

reviewwebsites, weblogs en de forums zullen het hierna overnemen om het product te keuren, vanuit hier

kan de nuttige feedback terug gekoppeld worden naar de E-Bike.

CONCURRENTEN Concurrenten bepalen het speelveld voor de E-Bike, omdat deze merken vaak al langere tijd op de markt

gevestigd zijn. Om hier als nieuw product tussen te komen, is vrij moeilijk voet aan wal te krijgen. Het is

dus zaak goed op de concurrentie te letten. Zo moet gekeken worden naar welke technieken zij hanteren

en welke strategie.

Doordat de concurrenten langer op de markt gevestigd zijn hebben zij ook meer kennis en ervaring van de

markt. Aangezien de E-Bike geleid wordt door de HAN Automotive bestaat de mogelijkheid met de

concurrenten op de markt te onderhandelen of informatie uit te wisselen omtrend de markt. Hierdoor

bestaat een betere kijk op de markt van de elektrische motorfiets en een goede relatie met de concurrent.

OVERHEID De overheid wil in 2020, 200.000 elektrische voertuigen op de Nederlandse weg hebben[21] en probeert

daarom het elektrische rijden te stimuleren door het financieel aantrekkelijk te maken. Zo biedt het een

vrijstelling van fiscale bijtelling, motorrijtuigbelasting en BPM[22]. De overheid probeert met deze

regelingen het elektrische rijden nog aantrekkelijker te maken voor de gebruiker. Ook heeft de overheid

zeggenschap over de infrastructuur, dit is cruciaal voor de doorbraak van de elektrische voertuigen. Met

de infrastructuur kan de actieradius vergroot worden, dit is nodig om het aantrekkelijker te maken voor

de gebruiker om elektrisch te gaan rijden.

De overheid biedt innovatievouchers elektrisch vervoer aan als een mkb’er een nieuw product wil

ontwikkelen op het gebied van elektrisch vervoer. Deze innovatievouchers zijn aan te vragen bij de

overheid en kunnen een waarde bevatten van maximaal € 5.000,-. De innovatievouchers moeten besteed

worden aan een universiteit of kennisinstelling om een onderzoeksvraag te beantwoorden en kan worden

ingezet voor elektrisch vervoer [23].

Om gemakkelijker een investeerder te benaderen is het belangrijk dat er verdieping plaats vindt in de

mogelijke stakeholder. Een manier om dit te doen is de onderstaande tabel in te vullen. In de eerste

tabel(tabel 18) staat de E-Bike. Deze informatie wordt één keer ingevuld en kan daarna her gebruikt

worden. De tweede tabel(tabel 19) is voor de mogelijke stakeholder, deze moet per stakeholder worden

ingevuld. Op deze manier is het mogelijk een match te maken tussen de investeerder en de E-Bike.

Hieronder is de mogelijke investeerder Spijkstaal uitgewerkt als voorbeeld.


Pagina | 37

TABEL 18: ANALYSE E-BIKE

HAN E-Bike

Kenmerken technisch Volledig elektrisch

Actaradius van 100km bij 120km/h

Rijeigenschappen

Eigen ontwerp

Kenmerken

commercieel

Toer motor met sportieve zit

Mogelijkheden voor investeerders

Karakter

Duurzaam

Kernwaarden en

imago

Met de E-bike wil het projectteam laten zien het beste van het motorrijden te

verbinden is met het elektrisch rijden. De voorspellingen zijn dat in de toekomst

steeds meer vraag komt naar persoonlijke mobiliteit en met dit ontwerp wordt

ingespeeld op deze marktvraag. Door bestaande technieken te optimaliseren en

nieuwe technieken te ontwikkelen is het mogelijk om met een duurzaam ontwerp te

komen

Doelgroep De motor heeft als doelgroep voornamelijk de zakelijke rijders. Door de vele

voordelen die de zakelijkrijder heeft bij de aanschaf van een duurzaam elektrisch

voertuig. Hoe dit over drie jaar is, is niet bekend, het is niet zeker of dan nog steeds

de zakelijke markt interessant is of juist de particulieren markt. Dit wordt in het

tweede marktonderzoek onderzocht

Media aandacht Met het project wordt vooral reclame gemaakt op de eigen site van Motomotive en de

Facebook pagina en mogelijk wordt de gehele bouw van de motor beschreven in een

motortijdschrift. Bij de introductie wordt contact gelegd met verschillende media.

Hiervoor is een opdracht uitgeschreven, hierbij wordt onderzocht wat het effectiefst

is om media-aandacht te genereren.

Activerings

mogelijkheden

Met de E-Bike kan je mensen activeren dat duurzaam niet ten koste hoeft te gaan van

het motorrijden. Met de E-Bike is het mogelijk te laten zien dat beide vaak toch te

combineren zijn. Het moet als eyeopener werken wat de mogelijkheden zijn op dit

moment. Daarnaast laten zien dat de actieradius niet alleen beloofd wordt maar ook

daadwerkelijk gehaald kan worden.

Multisponsor

omgeving

Het is een uniek project voor de HAN. Aan duurzame en elektrische aandrijvingen

wordt veel onderzoek gedaan. De aandrijving zelf is niet uniek maar het is wel uniek

dat het op een motorfiets wordt toegepast. Het is voor sponsoren aantrekkelijk te

investeren; er kan geïnvesteerd worden in media aandacht maar ook in het delen van

kennis.

Kosten De kosten voor de bouw van het prototype zijn €50.000, -. Deze kosten moeten in het

geheel worden opgebracht door investeerders, sponsoren van het project.


Pagina | 38

Spijkstaal

Doelgroep Spijkstaal heeft veel verschillende doelgroepen. De hoofddoelgroepen zijn:

industriële mobiliteit, consumenten mobiliteit, passagiers mobiliteit en

stadsdistributie.

Doelstellingen De toenemende vraag naar duurzame mobiliteit in stedelijke gebieden is een

nieuw innovatief werkgebied. De doelstelling is hier de komende jaren op in te

spelen.

Missie, visie, positionering Spijkstaal = elektrisch rijden en heeft zich gespecialiseerd in voertuigen met een

elektrische aandrijving. Spijkstaal streeft er voortdurend naar om de wensen

van klanten, op het gebied van elektrisch aangedreven voertuigen voor het

horizontale transport van goederen en personen, zo goed mogelijk te vertalen

naar duurzame en zeer goed functionerende producten, deze te produceren en

te mogelijk te leveren.

Communicatie beleid Spijkstaal heeft een uitgebreide website waar gebruik van wordt gemaakt. De

informatie die gebruikt is, is allemaal vanaf de website gehaald

Bedrijfscultuur Spijkstaal is een zelfstandige Nederlandse onderneming met

vertegenwoordigingen in binnen- en buitenland en levert een zeer breed

assortiment transportoplossingen op vele markten. Spijkstaal adviseert,

ontwikkelt, fabriceert, verkoopt, administreert en pleegt nazorg aan deze grote

variëteit producten. Dit komt voort uit de voortdurende wens van organisaties

naar effectievere en meer duurzame logistieke processen.

Budget Spijkstaal heeft een omzet van meer dan 10 miljoen(2009).

Match Een bedrijf wat in de breedste zin voertuigen aan bied met een elektrische

aandrijving. Het kan voor beide partijen interessant zijn om een dergelijk

project samen uit te voeren. Beide partijen doen veel in de ontwikkelingen van

elektrische aandrijvingen. Het is interessant voor beide partijen informatie te

delen. Spijkstaal biedt al veel verschillende elektrische mobiliteit aan alleen

geen PMV in de vorm van een elektrische motorfiets. Daarnaast is het een

bedrijf wat zelf ook al aangeeft veel te investeren op het gebied van scholing en

onderzoek naar elektrisch rijden

TABEL 19: ANALYSE SPIJKSTAAL


Pagina | 39

3.7 SIX REASONS FOR SUCCESS Om te zorgen dat de marktintroductie van de E-Bike een succes wordt is gekeken naar de zes factoren die

van belang zijn om het een groot succes te maken. Hieronder staan de punten die de basis vormen

waaraan gedacht moet worden bij de introductie. In fase 5 in het markt onderzoek wordt hieraan opnieuw

aandacht besteed. Het voertuig is dan in een verder stadia en kan er rekening gehouden worden met

veranderingen van de markt. In de laatste fase (fase 7) staat de introductie van de E-Bike gepland. Deze

introductie moet voldoen aan de volgende zes punten[24]:

Match de producteigenschappen aan de marktbehoeften

Door goed te kijken wat de vraag van de consument is en waar behoefte naar is. Daarnaast ook

kijken wat de concurrenten doen en een overzicht maken wat wel geaccepteerd wordt en wat niet

en waarom dat zo is. Met deze informatie komen de problemen en sterke punten naar voren. Een

groot huidig probleem is de actieradius, veel fabrikanten beloven een grote range maar in de

praktijk is dit niet haalbaar. Met de E-Bike wordt dit probleem opgelost, onder normale

omstandigheden is het altijd mogelijk om minimaal 100 km te halen. Indien er ‘’zuinig’’ wordt

gereden, dan leidt dit tot meer kilometers die afgelegd kunnen worden.

Duidelijke marktpositie en slagzin

Het product moet duidelijk zijn voor de consument. Een consument die veel van het product weet

is sneller bereid het te kopen en daarvoor meer te betalen. Een koper die ‘’verward’’ wordt door

de informatie, zal dit niet doen. Duidelijkheid over het product is heel belangrijk. Een goede

slagzin die het product versterkt is meteen al een signaal. Daarnaast moet de marktpositie

duidelijk omschreven worden en dit gekoppeld worden aan de doelgroep.

Stel duidelijke doelstellingen

Over een periode van drie jaar zijn doelen beschreven die behaald moeten worden. Hierbij is het

ook van belang dat de doelstellingen op de juiste manier gemeten worden of deze daadwerkelijk

gehaald zijn. Door vrij eenvoudige doelen te stellen en de inspanningen te richten op de doelen zal

dit zorgen voor een beter resultaat. In hoofdstuk 4.2 (Kwaliteitsplan) wordt extra aandacht

besteed aan de doelstellingen, de manier waarop deze gemeten zijn en of deze überhaupt behaald

zijn.

Kracht van een hefboom benutten

Als een persoon iets tegen twee personen zegt, deze twee praten vervolgens tegen vier en die vier

personen weer tegen acht, in de volksmond beter bekent als mond- tot- mond reclame. Het enige

wat moet gebeuren is zorgen dat de eerste persoon iets heeft om over te praten. Het enige wat het

projectteam moet doen, is zorgen dat er input is dat de persoon over de E-Bike gaat praten. Deze

manier is heel succesvol en zo worden veel mensen bereikt. Dit is goed voor de inkomsten, meer

klanten zijn over het algemeen ook meer inkomsten maar dit geldt ook zeker over publiciteit.

Maak een succes van het product

Voordat het project landelijk wordt geïntroduceerd, is het van belang om spanning op te bouwen

rond het product. Dit kan gedaan worden door een soort teaser/ spy release te doen voor de

officiële onthulling. Dit zorgt ervoor dat mensen er over na denken en het met elkaar erover

hebben. Voordat het gepresenteerd wordt aan het grote publiek alvast het resultaat laten zien aan

een klein select genootschap. Zo kan inzicht gegeven en gekregen worden over hoe de markt

reageert. Deze mensen vertellen dit ook door en op deze manier worden mensen weer getriggerd

dat de E-Bike gelanceerd wordt.

Plan de productlancering voor maximum succes

Timing is alles!!Rond maart 2016 staat in de planning om de E-Bike te introduceren. Deze tijd is

gekozen omdat in april statistisch gezien de meeste motorfietsen worden verkocht in Nederland.

Deze lancering wordt groots aangepakt zodat de landelijke media hopelijk hier aandacht aan

besteden. In een later stadia (fase 5) wordt een onderzoek gedaan en een plan geschreven hoe de

lancering van de E-Bike het meeste succesvol is.


Pagina | 40

4. PROJECT ORGANISATIE E-BIKE

Dit hoofdstuk gaat over de organisatie achter het E-Bike project. Hoe het verloop tussen de

projectgroepen eruit ziet en hoe wordt de kwaliteit bewaakt wordt. Daarnaast wordt de meerwaarde van

de E-Bike en HAN Motomotive besproken. Tevens wordt het verloop van de communicatie toegelicht en

hoe deze is vastgelegd.

4.1 PROJECTGROEPEN In de zeven fases wordt gebruik gemaakt van verschillende projectgroepen. Elk half jaar wordt een nieuw

projectteam samengesteld. In de eerste fase, (voorbereidingsfase) wordt gewerkt met een kleine

projectgroep. De overige fases bestaan uit minimaal één course of minor die deelneemt aan het project

met maximaal drie projectgroepen die gelijk aan het project werken. Daarnaast is in elke fase een stagiair

of afstudeerder die de taak van projectleider op zich neemt. De grootte van de project groepen van de

courses en de minor staan van te voren niet vast. De eerste opdracht van de fase is een PVA maken en dan

de taken verdelen over de projectgenoten. Dit gebeurt in overleg met de opdrachtgever, begeleiders van

de course / minor en de projectleider.

4.2 KWALITEITSPLAN Met de kwaliteitscirkel van Deming wordt het proces gestuurd, beheerd en geoptimaliseerd. In figuur 3

staat een voorbeeld van de kwaliteitscirkel van Deming. Het doel hiervan is het proces optimaliseren en

de primaire processen waarborgen. Hieronder wordt de cirkel per onderdeel besproken en hoe dit wordt

toegepast in het E-Bike project.

Plan De fase wordt begonnen met het

maken van een PVA. Hierin wordt

vast gelegd wat de doelstelling is en

wat het resultaat is aan het eind van

de fase. Hierbij worden ook de

randvoorwaarden opgesteld waar

het projectdeel aan moet voldoen.

Daarnaast wordt per fase een

overzicht gemaakt welke belangen

de verschillende betrokkenen

hebben bij het project. Denk hierbij

aan de belangen van de teamleden,

projectleider, opdrachtgever en

stakeholders.

Do Na de planning wordt het plan uitgevoerd. Hierin is het belangrijk dat de samenwerking goed is tussen de

verschillende projectteams en dat de werkzaamheden op elkaar afgestemd worden. De behaalde

resultaten worden gemonitord en natuurlijk worden de behaalde resultaten ook gevierd.

Check Hierbij de controle of het PLAN dat bedacht is ook daadwerkelijk bij DO is uitgevoerd. Mochten sommige

delen niet uitgevoerd zijn dan moet achterhaald worden waarom dit niet is gebeurd. Was het plan

bijvoorbeeld te ambitieus, waren de taken verkeerd verdeeld of waren te weinig project leden het

probleem? De bereikte resultaten die bij DO zijn gemonitord meten met de doelstellingen om te kijken of

daar probleem zitten.

FIGUUR 3: KWALITEITSCIRKEL VAN DEMING


Pagina | 41

Act De constateringen die bij CHECK naar voren zijn gekomen verwerken en dit mee nemen naar een nieuwe

planning voor de volgende fase. De cirkel begint dan weer opnieuw bij een nieuwe fase bij PLAN en dus

het maken van een nieuw PVA.

Borgen De kwaliteit moet geborgd worden anders is de kans groot de cirkel terug rolt. De hoogte van de wig is de

hoogte van de kwaliteit van het minimale niveau waaraan de E-Bike aan moet voldoen. Dit voorkomt dat

het standaard niveau waarop gewerkt wordt elke fase hetzelfde is. Dit voorkomt dat het niveau wegzakt

en het basisniveau consequent wordt gehaald.

Continue verbetering De kwaliteit van de E-Bike ligt vrij hoog, naarmate het project vordert wordt de verwachtingen steeds

hoger. De bovengenoemde aspecten borgen de kwaliteit gedurende de complete looptijd van 3.5 jaar en

dit voorkomt dat waardevolle informatie verloren gaat tijdens de voortgang in het project.

4.3 MEERWAARDE PROJECT E-BIKE Het ontwerp van de E-bike is niet te vergelijken met bestaande elektrische motoren. Het idee om een

elektrische motor te bouwen die aan de eisen van de markt voldoet vraagt om een totaal nieuw ontwerp.

Met dit vernieuwde ontwerp is het doel om in te spelen op de trend van persoonlijke mobiliteit. Uit

onderzoek is naar voren gekomen dat steeds intensiever gebruik wordt gemaakt van personentransport.

De trend is duurzaam te leven en om duurzaam te ondernemen. Een groot vervuilend onderdeel hiervan is

mobiliteit. De voorspellingen laten zien dat de vraag naar elektrische motoren zal toenemen. Voordat

consumenten in grote getale overstappen naar de elektrische motorfiets zullen de fabrikanten eerst

moeten komen met reële actieradiussen. Veel fabrikanten beloven dat ze een grote afstand kunnen

overbruggen met de motor maar in de praktijk is dit vaak niet het geval. Het doel van de E-Bike is dan ook

een elektrische motorfiets bouwen die daadwerkelijk een grote afstand kan afleggen op hogere snelheid

en zo het vertrouwen van de consument proberen te winnen.

Een andere grote meerwaarde is het delen van de kennis. De studenten die aan het project meewerken,

doen veel kennis op en voor stakeholders is dit een mogelijkheid om met dit project tegen lage kosten veel

kennis en data te verzamelen. Een van de mogelijke stakeholders waarvoor het project interessant is, is de

HAN zelf, een motor importeur, of een grote elektronica importeur die kennis op wil doen op het gebied

van elektrische mobiliteit.

4.4 HAN MOTOMOTIVE HAN Motomotive is een projectgroep binnen HAN Automotive die zich binnen deze opleiding heeft

gespecialiseerd op het gebied van motoren. HAN Motomotive houdt zich voornamelijk bezig met

technologische onderzoeken. Op dit moment zijn commerciële onderzoeken aan de gang omtrent de E-

Bike die gebouwd gaat worden. Met de E-Bike wil het projectteam laten zien het beste van het motorrijden

te verbinden is met elektrisch rijden. De voorspellingen zijn dat in de toekomst steeds meer vraag komt

naar persoonlijke mobiliteit en met dit ontwerp wordt ingespeeld op deze marktvraag. Door bestaande

technieken te optimaliseren en nieuwe technieken te ontwerpen is het mogelijk om met een duurzaam

ontwerp te komen. Doordat een projectteam elk half jaar wisselt, is steeds weer een ‘’frisse’’ inbreng in het

project wat voor nieuwe ideeën zorgt en kijkt waar nieuwe mogelijkheden liggen. Daarnaast is het

mogelijk om de kennis die is opgedaan, te delen met veel mensen en te laten zien wat de mogelijkheden

zijn binnen HAN Automotive. Meer informatie over HAN Motomotive is terug te lezen in de interne

analyse (hoofdstuk 2) van het marktonderzoek.


Pagina | 42

4.5 COMMUNICATIE Omdat het projectteam om het half jaar wisselt is communicatie zeer belangrijk om het project te laten

slagen. Door van te voren duidelijk op papier de manier van communiceren vast te leggen kan dit

problemen in de toekomst voorkomen. Stappen die genomen worden om de communicatie te bevorderen

zijn:

Email adres

Een mailadres van het project, dat door de projectleden gebruikt dient te worden. Dit voorkomt

dat bij vernieuwing/ veranderingen van projectteam na een half jaar verkregen informatie niet

teruggevonden kan worden. Het is van belang om alle informatie netjes onder te brengen in

mappen wat voorkomt dat waardevolle informatie verloren raakt.

Contact momenten

Door goed te overleggen wanneer behoefte is aan contact, hoeven er geen vaste momenten

ingeroosterd te worden. Dit voorkomt dat de projectgroep en begeleiders tijd vrij maken terwijl

dit niet nodig is. Bij dringende momenten gaat juist geen tijd verloren met wachten.

Huisstijl

Door een vast format te maken voor mails, verslagen, presentaties en notulen is het voor iedereen

gemakkelijker informatie te zoeken en verwerken. Daarnaast zorgt het ervoor dat de producten

aan een bepaalde kwaliteit voldoen. Zo wordt het overzicht gehouden door de projectleden en

naar de stakeholders bij de verandering van het projectteam om het half jaar. Voorbeelden van de

formats staan in bijlage 5.

Website

Om de externe communicatie te bevorderen is ervoor gekozen een eigen website te maken. Op

deze site komen de projecten van HAN Motomotive te staan. Een van de projecten die op de site te

volgen zal zijn, is de E-Bike. Deze site wordt gekoppeld aan de bestaande Facebook pagina.

Projectleider

Elk half jaar wordt een projectleider aangewezen om de communicatie in de projectgroep te

bevorderen. Door overzicht en goede communicatie wordt de voortgang en de kwaliteit van het

project bewaakt.

Geconcludeerd kan worden dat de communicatie zéér belangrijk is binnen het project. Het is dan ook van

belang dat de projectleider de communicatie bewaakt in het project. Samen met de driehoek geld, tijd en

kwaliteit zijn dat de vier belangrijkste aspecten binnen het project. Het is dan van belang dit goed op

elkaar wordt afgestemd binnen het project. Het verkorten van de tijd kan kosten besparen, maar als geld

het leidende aspect is gaat dit vaak ten koste van de kwaliteit van het product.


Pagina | 43

5 PROJECT BEGROTING

Het bouwen van een elektrische motor als project brengt kosten met zich mee. Het is van belang om van te

voren al vast te leggen welke kosten verwacht kunnen worden gedurende het hele project. Het is lastig te

voorspellen wat de kosten zijn over de drie jaar. Daarom is gekozen de begroting te maken per fase

inclusief een totaal overzicht van de verwachte kosten.

5.1 KOSTEN OVERZICHT PER FASE Hieronder een begroting wat het project kost per fase. Aan het einde wordt opsomming wat de gehele

verwachte kosten zijn.

Fase 1:

Omschrijving kosten: kosten:

Personeels kosten 4 personen € 4960,-

Totale kosten fase 1 € 4960,-

TABEL 20: KOSTEN FASE 1

Fase 2:





Fase 3:


Personeel kosten 1 persoon € 1240,-

Onderdelen BOM E-Bike € 30000,-

Printen 3d model body € 300,-



Fase 4:



Klein materiaal bouw € 750,-



Fase 5:


Pagina | 44


Personeels kosten 1 persoon € 1240,-




Fase 6:


Personeels kosten 1 persoon € 1240,-




Fase 7:


Personeel kosten 1 persoon € 1240,-

RDW keuring € 1133,-



5.2 TOTALE KOSTEN OVERZICHT Totale kosten:

Fase kosten: kosten:

Fase 1 € 4960,-

Fase 2 € 2480,-

Fase 3 € 31540,-

Fase 4 € 3230,-

Fase 5 € 1990,-

Fase 6 € 1990,-

Fase 7 € 2373,-

Totale kosten: € 48563,-

TABEL 27: TOTAAL OVERZICHT KOSTEN

Bij de berekening van de kosten is uitgegaan dat onderstaande punten van toepassing zijn:

Kosten ARL-A, huisvesting. Voor de huisvesting in het ARL-A zijn geen kosten berekend. Dit zijn studieruimten en hiervoor worden geen kosten gerekend.

Kosten begeleiding. De kosten voor de begeleiding van het project door leraren is niet meegenomen in de begroting. Dit heeft ermee te maken dat de projecten onder begeleiding van de opleiding vallen en door school bekostigd worden.


Pagina | 45

Kosten besparing sponsoring onderdelen. De kosten van de onderdelen zijn nu berekend. Door stakeholders bereid te vinden deze onderdelen te sponsoren, zal de kostprijs voor het prototype aanzienlijk afnemen.

Uitgegaan dat geen 1000 EURO per afstudeerder wordt gerekend voor ACE. Elke afstudeerder moet 1000 euro betalen voor het ACE programma. Studenten die op school afstuderen hebben hier een vrijstelling voor. Het is daarom niet opgenomen in de begroting.

Kosten besparing om i.p.v. afstuderen/stage te kiezen voor project team. Stagiaires en afstudeerders krijgen een vergoeding van 310 euro per maand. Bij projectteams is deze vergoeding niet van toepassing omdat het een onderdeel van de course of minor is.

Kosten windtunnel De Universiteit van Keulen heeft een windtunnel waarin het mogelijk is om op schaal de stroomlijn van de body te testen. Door de goede verstandhouding tussen deze universiteit en de HAN zijn hier tot heden geen kosten aan verbonden. Voor de E-Bike wordt verwacht dat alleen kosten gemaakt worden bij het printen van het 3D schaalmodel.

Kosten RDW Inslaan VIN nummer €46,- Testen elektromagnetische comptabiliteit en weggedrag* €650,- Goedkeuring elektrische voertuigen (VN/ECE-reglement nr.100) €255,- Eisen aan de bekabeling, voorziening uitschakeling hoogspanning en plaatsing van het accupakket

€182,-

Totaal €1133,-

TABEL 28: KOSTEN OVERZICHT RDW

*GAAT OM DE TESTEN EN EISEN MET BETREKKING TOT DE ELEKTROMAGNETISCHE COMPATIBILITEIT (EMC,

RICHTLIJN 72/245/EEG EN 97/24/EG EN DE TEST EN EISEN MET BETREKKING TOT HET WEGGEDRAG

(BELEIDSREGEL WEGGEDRAG). DIT ZIJN TESTEN MET EEN UURTARIEF VAN €121,- PER UUR . DE KOSTEN VAN

€650,- IS GESCHAT DOOR EEN MEDEWERKER VAN DE RDW.

Minimale en maximale kosten.

Kosten prognose onderdelen aandrijflijn Accu’s met BMS a 15kw/h (€1000 per kw/h aangehouden) €15,000,- Elektromotor €2,500,- Motor controller €3,000,- Converter boordspanning ( 12V of 24V) €350,- Hoofdschakelaars, relais, contactslot €100,- Zekering met houders (20 stuks) €20,- Connectoren 4x €120,- Bekabeling EMC keur met mantel (5 Meter) €150,- Stroomsensor €150,- Koel vin, vloeistofpomp €200,- Accu (12V of 24V) €100,- Gashendel, potmeter €50,- Display (SOC en DOD) €800,-

Totaal €22,540,-

TABEL 29: KOSTEN PROGNOSE AANDRIJFLIJN


Pagina | 46

Kosten prognose onderdelen frame* Voorvork met remsysteem €500,- Voor en achter wiel €350,- Achter brug met vering en remsysteem €300,- Frame materialen met productie kosten €750,-

Totaal €1,900,-

TABEL 4: KOSTEN PROGNOSE FRAME

*DE KOSTEN ZIJN OP BASIS VAN EEN SCHATTING . DE KOSTEN VAN DE VERLICHTING, BODY EN KLEINE DINGEN

ZOALS SPIEGELS ZIJN NIET MEE GENOMEN .

De kosten van de materialen van de gehele E-Bike worden geschat op €30.000,-. Dit zijn alle materialen

die nodig zijn voor de aandrijflijn, frame en de body. De bedoeling is voor deze kosten investeerders

gezocht worden die financieel steunen of de steun verlenen door de onderdelen beschikbaar te stellen.

Daarna is de grootste kostenpost de personeelskosten van de stagiaires/afstudeerders. De kosten hiervan

over een periode van drie jaar zijn bijna €10.000,-. De rest van de kosten zijn de onderdelen voor het Body

en het frame, klein materiaal wat nodig is tijdens de bouw, kosten van de RDW keuring en het 3d printen

van een schaalmodel. Aan het eind van de 3e fase als de BOM is opgemaakt is bekend wat precies de E-

Bike gaat kosten en wat wel en niet gesponsord wordt door investeerdrs.

De HAN Automotive heeft toegezegd de kosten van de stagiaires en de afstudeerders te dekken in e

tweede en derde fase. Hierna moet er voldoende sponsoring zijn om een Go te krijgen voor het verloop

van het project.


Pagina | 47

6. CONCLUSIE EN AANBEVELINGEN

Dit hoofdstuk bespreekt de conclusies welke getrokken zijn na een half jaar onderzoek. Daarbij worden in

hoofdstuk 6.2 de aanbevelingen besproken die gedaan zijn om van een succesvol project een nog

succesvoller project te maken.

6.1 CONCLUSIE Uit het vooronderzoek zijn de eisen en wensen van de markt duidelijk geworden. Samen met de eisen van

de opdrachtgever is dit verwerkt tot een lijst met technische specificaties waaraan de elektrische motor

moet voldoen. Dit is in een QFD verwerkt met de specificaties van drie concurrenten. Hieruit blijkt dat de

E-Bike hoog scoort op wat de markt van belang vindt.

Daarnaast is het technisch mogelijk om een elektrische motor te bouwen die aan de eisen en de wensen

van de markt en aan de eisen van de opdrachtgever voldoet. Actieradius en de accu’s zijn hierbij het grote

knelpunt. De actieradius die nu geboden wordt met de E-Bike (100 km bij alle normale rijsnelheden tot

120 km/h) is voldoende voor veel potentiele klanten die interesse hebben in elektrisch rijden. De accu’s

die gekozen zijn (Dow Kokam XALT™75 Ah High power) voldoen aan de eisen dat de opslag 15kw/h bij

elkaar is en het gewicht onder de 100 kg blijft. Een nadeel van deze accu’s is de prijs. Dit is namelijk een

derde van de totale kosten van de E-bike. De ontwikkeling en de bouw van de motorfiets kost nog net geen

€50.000 euro. Ondanks deze kosten is een Go gegeven om de tweede en derde fase door te zetten met als

hoofddoel het zoeken van investeerders en het ontwerpen van de body. De gemaakte kosten hiervoor zijn

gedekt door HAN Automotive. Na deze periode moeten voldoende investeerders gevonden zijn om de

resterende kosten te dekken zodat daadwerkelijk begonnen kan worden met de fysieke bouw van de E-

Bike.

De projectgroep van de E-Bike, HAN Motomotive wil met o.a. de E-Bike groter worden binnen HAN

Automotive om zo meer studenten te betrekken bij het onderwijsgebied van motoren. Doelstelling hierbij

is om de onderzochte kennis te verbinden aan het onderwijs. Niet alleen de bestaande kennis maar ook

innovatieve producten uit te denken.

Om de kans op een succes te vergroten zijn de volgende aanbevelingen gedaan.

6.2 AANBEVELINGEN Onderzoek naar de voordelen van elektrische motorfiets tov de conventionele motor.

De basis voordelen zijn al bekend zoals: geen uitstoot van schadelijke stoffen en geluid, lage

‘’brandstof’’ kosten en andere kosten waar men nog geen inzicht in heeft. Misschien zijn er nog

meer voordelen te vinden waaraan je in eerst instantie niet denkt maar wel in het voordeel

werken van de E-Bike, dit kan wellicht pas ontdekt worden bij het gebruik van de E-Bike.

Daarnaast is het ook interessant om te kijken of het mogelijk is de verschillen tussen de

elektrische motor en de conventionele motor te verkleinen. Dit kan voor klanten en investeerders

de drempel verlagen om deel te nemen aan het project.

3p’s (people planet en profit)

Onderzoek wat benodigd is om te laten zien dat de E-Bike op de langere termijn voordelen heeft

voor ondernemers en de maatschappij. En dat de kosten hiervan ook opwegen tegen de

baten en wat het break-even point hiervan is.

Aanpassing zitpositie in stad bij lage snelheden

De huidige lage zithouding heeft als nadeel dat in de stad minder overzicht is dan een zithouding

rechtop. Een aanbeveling is om te kijken of een innovatieve oplossing gevonden kan worden dat

in de stad bij lage snelheden meer rechtop gezeten kan worden en dat dit ontwerp op hoge

snelheden geen nadelen heeft met de stroomlijning van het huidige model.


Pagina | 48

Silvestris Aquamotive B.V. De prijs van een E-Bike is heel veel meer dan een standaard motor. Toch zijn er mensen die geld

over hebben voor een product. Een voorbeeld hiervan zijn luxe boten, hoe komt het dat mensen

hier meer geld voorover hebben dan een standaard boot en is het mogelijk deze gedachten te

vertalen naar de E-Bike, misschien wel samen met de bedenkers van de ‘’Spyker’’ boot( Maarten

de Bruijn, Jan Willem Schoenmakers en Leon Vergunst).

Kijken naar produceerbaarheid

Misschien is het interessant het concept te verkopen. Een belangrijk punt is dan de

produceerbaarheid. Aanbevolen wordt dit direct vanaf het begin van het ontwerp mee te nemen

in het ontwerp van de E-Bike.


Pagina | 49

VERKLARENDE WOORDENLIJST

BMS - Batterij management systeem

DOD – Depth of discharge

MKB - Midden en klein bedrijf

PVA - Plan van aanpak

QFD - Quality function deployment

SOC – State of charge

TCO – Total costs of ownership


Pagina | 50

BRONNENLIJST [1] Milieudruk doelgroep Verkeer en vervoer(2009).Compendium. Geraadpleegd op 14 mei. 13 van: http://www.compendiumvoordeleefomgeving.nl/indicatoren/nl0126-Inleiding-milieudruk-verkeer-en-vervoer.html?i=15-103

[2] Werken aan een groen imago(3 mei 2010) MKB servicedesk. Geraadpleegd op 25 apr. 13 van:

http://www.nuzakelijk.nl/energiebesparing/2234723/werken-groen-imago.html

[3]Human Power, Technical journal of the ihpva(2003)Wilson Geraadpleegd op 22 april 2013

[4]Lithium-ion batterijtechnologie voor elektrische auto’s in Japan(30 maart 2012). Agentschap NL. Geraadpleegd op 25 apr. 13 van:

http://www.agentschapnl.nl/sites/default/files/bijlagen/IA%20Tokio%2020120330.pdf

[5]Meer energie per gram(7 maart2012). Wetenschap 24. Geraadpleegd op 25 apr. 13 van:

http://www.wetenschap24.nl/nieuws/artikelen/2012/maart/Meer-energie-per-gram.html

[6] Solar team- BMS ( 4 april 2012). 3T en TU Twente. Geraadpleegd op 25 apr. 13 van: http://www.3t.nl/index.php?p=bc03

[7] Batterij[d]en, Elektrisch rijden in Nederland(december 2012). Hiteq. Geraadpleegd op 25 apr. 13 van:

http://www.hiteq.org/Hiteq/Downloads/Publicaties%20geheel/Batterijden%202.pdf

[8] Accudoorbraak brengt elektrische auto dichterbij(28-02-2012). Bright. Geraadpleegd op 25 apr. 13 van:

http://www.bright.nl/accudoorbraak-brengt-elektrische-auto-dichterbij

[9] Battery, increasing energy density means increasing range(2013). Tesla motors. Geraadpleegd op 25 apr. 13 van:

http://www.teslamotors.com/roadster/technology/battery

[10] 2013 model S prise increase(29 november 2012). Tesla motors. Geraadpleegd op 25 apr. 13 van: http://www.teslamotors.com/blog/2013-model-s-price-increase [11] Onderzoekers McKinsey voorspellen prijsdaling voor EV-accu’s(12 juli 2012). ZERAuto. Geraadpleegd op 25 apr. 13 van: http://www.zerauto.nl/2012/07/12/onderzoekers-mckinsey-voorspellen-prijsdaling-voor-ev-accus-2/ [12] Batterietechnik: E-Autos bald günstiger als Benziner?(04 april 2012). Produktion. Geraadpleegd op 25 apr. 13 van: http://www.produktion.de/clean-tech/batterietechnik-e-autos-bald-guenster-als-benziner/ [13]Auto accutechnologie. Sun4ever. Geraadpleegd op 25 apr. 13 van: http://www.sun4ever.info/Autoaccutechnologie.php [14] Betere batterijen voor elektrische auto's?(02-02-2012). Auto en vervoer. Geraadpleegd op 25 apr. 13 van: http://nieuws-uitgelicht.infonu.nl/auto-en-vervoer/96886-betere-batterijen-voor-elektrische-autos.html [15] Eerste praktijktest magnesium-lucht accu(6 Jan 2013). Samen elektrisch. Geraadpleegd op 25 apr. 13 van:

http://www.samenelektrisch.nl/eerste-praktijktest-magnesium-lucht-accu/

[16] Lean six sigmatools(2013).Geraadpleegd op 2-5-2013 van: http://leansixsigmatools.nl/overzicht-stakeholders

[17] Rabo groen obligaties (2013). Rabobank. Geraadpleegd op 3-5-2013 van:

http://www.rabobank.nl/particulieren/beleggen/beleggingsproducten/rabobankproducten/rabo_groen_obligaties/

[18] Money meets ideas(2013). Schretlen & Co. Geraadpleegd op 3-5-2013 van:

http://www.moneymeetsideas.nl/pagina.php?page=3

[19]Elektrisch rijden, wat doet Essent(2013). Essent. Geraadpleegd op 3-5-2013 van:

http://www.essent.nl/content/overessent/activiteiten/elektrisch_rijden/wat_doet_essent.html

[20] Motortijdschriften(2013). Motortijdschriften. Geraadpleegd op 3-5-2013 van: http://www.motortijdschriften.nl/

[21] Elektrisch rijden in de versnelling(2011). Rijksoverheid. Geraadpleegd op 8.-5-2013

[22] http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/auto/elektrisch-rijden (Rijks overheid, 2011) geraadpleegd op 3-5-2013

[23] Aanvraag innovatievoucher elektrische mobiliteit (2013).Agentschap NL. Geraadpleegd op 3-5-2013 van:

http://www.agentschapnl.nl/programmas-regelingen/aanvragen-innovatievoucher-elektrische-mobiliteit

[24] 6 Secrets of a Winning Product Launch(2011). Dave Daniels. Geraadpleegd op 23-5-2013 van:

http://www.pragmaticmarketing.com//resources/6-Secrets-of-a-Winning-Product-Launch?p

http://www.compendiumvoordeleefomgeving.nl/indicatoren/nl0126-Inleiding-milieudruk-verkeer-en-vervoer.html?i=15-103

http://www.nuzakelijk.nl/energiebesparing/2234723/werken-groen-imago.html

http://www.agentschapnl.nl/sites/default/files/bijlagen/IA%20Tokio%2020120330.pdf

http://www.wetenschap24.nl/nieuws/artikelen/2012/maart/Meer-energie-per-gram.html

http://www.3t.nl/index.php?p=bc03

http://www.hiteq.org/Hiteq/Downloads/Publicaties%20geheel/Batterijden%202.pdf

http://www.bright.nl/accudoorbraak-brengt-elektrische-auto-dichterbij

http://www.teslamotors.com/roadster/technology/battery

http://www.teslamotors.com/blog/2013-model-s-price-increase

http://www.zerauto.nl/2012/07/12/onderzoekers-mckinsey-voorspellen-prijsdaling-voor-ev-accus-2/

http://www.produktion.de/clean-tech/batterietechnik-e-autos-bald-guenster-als-benziner/

http://www.sun4ever.info/Autoaccutechnologie.php

http://nieuws-uitgelicht.infonu.nl/auto-en-vervoer/96886-betere-batterijen-voor-elektrische-autos.html

http://nieuws-uitgelicht.infonu.nl/auto-en-vervoer/96886-betere-batterijen-voor-elektrische-autos.html

http://www.samenelektrisch.nl/eerste-praktijktest-magnesium-lucht-accu/

http://leansixsigmatools.nl/overzicht-stakeholders

http://www.rabobank.nl/particulieren/beleggen/beleggingsproducten/rabobankproducten/rabo_groen_obligaties/

http://www.moneymeetsideas.nl/pagina.php?page=3

http://www.essent.nl/content/overessent/activiteiten/elektrisch_rijden/wat_doet_essent.html

http://www.motortijdschriften.nl/

http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/auto/elektrisch-rijden

http://www.agentschapnl.nl/programmas-regelingen/aanvragen-innovatievoucher-elektrische-mobiliteit

http://www.pragmaticmarketing.com/resources/6-Secrets-of-a-Winning-Product-Launch?p


Pagina | 51

[25] Elektrisch rijden(2011).Rijksoverheid. Geraadpleegd op 7-5-2013van:


[26] Datasheet XALT 75AH (2013).Dow Kokam. Geraadpleegd op 20-5-2013 van: http://www.dowkokam.com/data-

sheets/XALT_SpecSheet_75Ah_HP.pdf

[27] Commercial transsport overview (2013).Dow Kokam. Geraadpleegd op 20-5-2013 van:

http://www.dowkokam.com/files/resources/Commercial_Transportation_Overview.pdf

[28] zero ds zf 85 (2013).Zero motorcycles. Geraadpleegd op 20-5-2013 van: http://www.topspeed.com/motorcycles/motorcycle-

reviews/zero-motorcycles/2013-zero-ds-zf85-zero-ds-zf114-ar150472.html

[29] Voltra BCN(2013).Voltra Geraadpleegd op 20-5-2013 van: http://www.motorpasionfuturo.com/motos-electricas/volta-

desvela-sus-tres-modelos-bcn

[30] Brammo Empulse (2012)Brammo. Geraadpleegd op 20-5-2013 van: http://www.asphaltandrubber.com/bikes/2012-brammo-

empulse-r/


http://www.dowkokam.com/data-sheets/XALT_SpecSheet_75Ah_HP.pdf

http://www.dowkokam.com/data-sheets/XALT_SpecSheet_75Ah_HP.pdf

http://www.dowkokam.com/files/resources/Commercial_Transportation_Overview.pdf

http://www.topspeed.com/motorcycles/motorcycle-reviews/zero-motorcycles/2013-zero-ds-zf85-zero-ds-zf114-ar150472.html

http://www.topspeed.com/motorcycles/motorcycle-reviews/zero-motorcycles/2013-zero-ds-zf85-zero-ds-zf114-ar150472.html

http://www.motorpasionfuturo.com/motos-electricas/volta-desvela-sus-tres-modelos-bcn

http://www.motorpasionfuturo.com/motos-electricas/volta-desvela-sus-tres-modelos-bcn

http://www.asphaltandrubber.com/bikes/2012-brammo-empulse-r/

http://www.asphaltandrubber.com/bikes/2012-brammo-empulse-r/

Projectplan E-Bike

Documents

Transcript of Projectplan E-Bike